Ever Green
متخصص بخش پزشکی
در این تردیدی نیست که سفر موجب تجدید قوای افراد می شود و بیماران دیابتی نیز از این قاعده مستثنا نیستند. رعایت برخی نکات به این بیماران کمک می کند بدون این که سفر برای شان دردسر ساز شود، لحظات خوب و خوشی را کنار خانواده سپری کنند. در گفتگو با دکتر ایرج خسرونیا، رییس جامعه متخصصان داخلی ایران، شما را با مهم ترین نکات بهداشتی که بیماران دیابتی باید درباره مسافرت بدانند، آشنا می کنیم:
آقای دکتر! بیماران دیابتی در مسافرت، آرامش بیشتری به دست می آورند اما در سفر، نیاز بیشتری هم به مراقبت دارند. به نظر شما آن ها چگونه و با چه شرایطی می توانند سفر کنند؟
برخی از افرادی که به بیماری های مزمن به ویژه دیابت مبتلا هستند، هنگام مسافرت نسبت به مصرف داروها و پرهیزهای غذایی خود بی اعتنا و فراموشکار می شوند و یا این که بیش از حد نگران هستند و فکر می کنند به علت بیماری شان سفر برای آن ها خطرناک است. این افراد احساس می کنند سفر روال عادی و روزمره زندگی آن ها را به هم می زند و نمی گذارد به طور مناسب از خود مراقبت کنند اما این نکته را خاطر نشان کنم که افراد مبتلا به دیابت نباید بیماری را مانعی برای مسافرت خود بدانند بلکه با لحاظ کردن شرایط خاص سفر و راه های مراقبت از خود می توانند ضمن حفظ سلامت خود، از سفرشان لذت ببرند.
آیا استرس ناشی از مسافرت سبب افزایش قند خون دیابتی ها نمی شود؟
مسافرت نیز مانند برخی وقایع خوشایند و یا تلخ زندگی نوعی عامل استرس زا به شمار می رود و همین استرس موجب بالا رفتن قند خون می شود اما فراموش نکنید که اگر برای سفر خود برنامه ریزی منظم و منسجمی داشته و خود را آماده شرایط کرده باشیم، از این استرس به مقدار زیادی خواهیم کاست و به این ترتیب، از عوارض قند خون بالا نیز در امان خواهیم بود. بنابراین بیماران دیابتی باید پیش از مسافرت حتما با پزشک خود مشورت کنند و درباره شیوه مراقبت از خود و بیماری های احتمالی دوران سفر، سوال کنند و از او بخواهند داروها و رژیم غذایی شان را براساس ویژگی های فردی و فعالیت های شان تنظیم کند.
درباره آمادگی های پیش از سفر چه توصیه هایی برای بیماران دیابتی دارید؟
با توجه به استرس های مسافرت، تغییر میزان فعالیت و نیز تغییر عادات زندگی و نوع تغذیه به بیماران دیابتی به ویژه نوع وابسته به انسولین آن توصیه می شود که دستگاه سنجش قند خون و نوارهای آن را به همراه داشته باشند و با فواصل کمتری نسبت به روزهای عادی، قند خون خود را بررسی کنند. همچنین به همراه داشتن کارت هویت بیماری که بیانگر دیابتی بودن شخص است، ضروری به نظر می رسد. این کارت باید حاوی اطلاعاتی مبنی بر نوع درمان و شماره تماس باشد.
وسایل مورد نیاز دیابتی ها هنگام مسافرت چیست؟
انسولین مورد نیاز و قرص مصرفی برای تمام مدت سفر، سرنگ های تزریقی انسولین، گلوکومتر و تیغ مخصوص آن، نوارهای آزمایش، قند حبه ای، بیسکویت، آب میوه برای درمان کاهش احتمالی قند خون و میان وعده های مناسب برای چند روز مانند میوه، ساندویچ های کوچک و دیگر داروهای مصرفی را همراه داشته باشند. همچنین پیشنهاد می کنم که همیشه مقداری انسولین و قرص خود را به صورت اضافی در جای جداگانه با خود ببرند تا در صورت گم شدن سایر وسایل دچار مشکل نشوند. اگر هم از جمله افرادی هستید که طی سفر دچار تهوع و استفراغ ناشی از مسافرت می شوید، از پزشک خود بخواهید تا داروهای لازم را برای تان تجویز کند.
برخی از بیماران دیابتی ناچارند در سفر، انسولین با خودشان ببرند. نگهداری از انسولین در سفر چه ملزوماتی دارد؟
انسولین را تا یک ماه در دمای طبیعی اتاق می توان نگهداری کرد. از این رو در سفر به مناطق معتدل نیازی به نگهداری انسولین در یخچال نیست اما طی مسافرت مراقب باشید که شیشه انسولین در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرد. همچنین از قراردادن آن پشت شیشه عقب خودرو یا کنار پنجره آفتاب گیر خودداری کنید و یا این که انسولین را در تاریکی نگه داری کنید، انسولین در اثر حرارت زیاد یا یخ زدن صدمه می بیند. به همین علت نباید در قسمت جایخی یخچال قرار داده شود. دقت کنید که انسولین کریستال یا نوع شفاف در صورت فاسد شدن کدر می شود. نوع شیری رنگ آن یعنی " ان.پی.اچ " نیز یکنواختی خود را از دست می دهد و به صورت دانه دانه به دیواره شیشه می چسبد. اگر انسولین در معرض نور خورشید قرار گرفته باشد، تغییر رنگ قهوه‌ای نشان می دهد که در این موارد نباید از آن استفاده کنید. یک نکته مهم دیگر این که طی سفر، بهتر است انسولین را در کیف دستی خود حمل کنید نه در چمدانی که به قسمت بار می سپارید. این نکته به ویژه در مسافرت با هواپیما اهمیت دارد زیرا که در ارتفاع بالا ممکن است انسولین در قسمت بار هواپیما یخ بزند.
دیابتی ها چه نکاتی را باید درباره تغذیه و ورزش شان در سفر رعایت کنند؟
ورزش یا افزایش فعالیت ها طی سفر ممکن است سبب کاهش قند خون شود. از سوی دیگر، تنش و استرس، نشستن طولانی و نداشتن فعالیت در مسافرت ممکن است موجب افزایش قند خون شود. به همین دلیل قند خون تان را با فواصل کمتری آزمایش کنید. مقادیر زیادی از غذاهای حاوی کربوهیدارت را به صورت بسته بندی در کیف دستی خود داشته باشید به گونه ای که به راحتی در دسترس باشد. به یاد داشته باشید که همیشه مسافرت طبق برنامه پیش نمی رود. ممکن است ساعت ها در ترافیک بمانید یا دچار مشکلات پیش بینی نشده ای در جاده شوید و یا قطار، کشتی یا هواپیمای شما تاخیر داشته باشد و یا ممکن است مغازه یا رستورانی مناسب پیدا نکنید. بنابراین هر چه میان وعده‌های مناسب با خود بردارید، کم تر دچار عارضه خواهید شد. درباره نوشیدنی ها نیز پیشنهاد می کنم که از مصرف نوشیدنی های شیرین شده جز در مواقع افت قند خون خودداری شود و همچنین در مسافرت با کشتی یا هواپیما بهتر است از غذاهای معمولی استفاده نکنید و غذای دیابتی درخواست کنید زیرا غذای معمولی اغلب مناسب نیست در حالی که غذای دیابتی ممکن است کربوهیدارت کمی داشته باشد.
و چه نکاتی را باید هنگام رانندگی رعایت کنند؟
درباره رانندگی بیماران دیابتی منعی وجود ندارد اما به منظور حفظ سلامت این افراد و دیگران پیشنهاد می کنم که مراقبت های لازم برای پیشگیری از کاهش قند خون همان طور که گفته شد، در رانندگی نیز رعایت شود و رانندگان اگر حملات شدید یا مکرر افت قند خون دارند و یا این که در درمان افت قند خون ناتوان هستند و یا این که به آسیب های چشمی ناشی از دیابت مانند کاهش دید گرفتار شده‌اند، از رانندگی خودداری کنند.
برای پیشگیری از افت قند خون حین رانندگی چه نکاتی را پیشنهاد می کنید؟
اگر انسولین مصرف می کنید، پیش از شروع رانندگی غذا یا میان وعده خود را مصرف کنید و در صورت امکان، قند خون تان را با استفاده از گلوکومتر بررسی کنید. همچنین در مسافرت‌های طولانی هر دو ساعت توقف کنید و میان وعده خود را مصرف کنید و هیچ گاه در زمانی که وضعیت کنترل قند خون تان ثابت نیست، رانندگی نکنید. باید در خودروی خود موادغذایی مانند قند، آب میوه یا بیسکویت به همراه داشته باشید تا هر گاه متوجه نخستین علامت های کاهش قند خون می شوید، به سرعت توقف کنید و مواد غذایی کافی میل کنید تا علامت‌ها از بین بروند. دقت کنید که در چنین لحظاتی از خودروی خود خارج نشوید و پس از اطمینان کامل از بهبود حال تان رانندگی را ادامه دهید.
تفاوت دمایی شهرهای ایران این روزها بیشتر است. بیماران دیابتی که به این شهرها مسافرت می کنند، چه نکاتی را باید بدانند؟
در آب و هوای خیلی سرد، انسولین کندتر جذب می شود. انرژی مورد استفاده در هنگام لرزیدن در هوای سرد سبب افت قند خون می شود. اگر در آب و هوای سرد قرار گرفتید و اشکال خون رسانی یا بی حسی در پا پیدا کردید، حتما مراقب یخ زدگی باشید. نوارهای آزمایش قند خون را در دمای اتاق قرار دهید زیرا در هوای سرد ممکن است قند خون را به طور کاذب کمتر از معمول نشان دهد. در مسافرت به مناطق خیلی گرم نیز بهتر است انسولین در یخچال نگهداری شود. طی مسافرت به مناطق خیلی گرم، از کیسه یخ و یا فلاسک حاوی یخ استفاده کنید. در این موارد از تماس مستقیم انسولین با یخ جلوگیری کنید. برای این کار می توانید شیشه انسولین را از جعبه مقوایی خارج کنید و در یک پارچه مرطوب بپیچید. در صورت دسترسی نداشتن به این وسایل انسولین را در پارچه خیسی گذاشته و با خود حمل کنید اما به یاد داشته باشید حتی در مناطق خیلی گرم می توان انسولین را تا شش ماه نگه داری کرد اما ممکن است اثر دارو کاهش یابد که در این صورت با اندازه گیری قند خون می توانید به اثر انسولین مصرفی پی ببرید. در آب و هوای خیلی گرم انسولین از محل تزریق سریع تر جذب می شود از این رو سبب افت قند خون می شود بنابراین قند خون را به طور مرتب وارسی کنید و هیچ گاه به طور طولانی مدت در آفتاب نمانید. دراز کشیدن طولانی در سواحل آفتابی ممکن است قند خون تان را بالا ببرد. اگر قند خون تان بالا است ممکن است با حضور در یک منطقه گرم سریع آب بدن خود را از دست بدهید. از این رو حتی مقدار زیادی مایعات غیر شیرین بنوشید. همچنین برای جلوگیری از آفتاب سوختگی از کرم های ضد آفتاب استفاده کنید.
آقای دکتر! بیماران دیابتی در مسافرت، آرامش بیشتری به دست می آورند اما در سفر، نیاز بیشتری هم به مراقبت دارند. به نظر شما آن ها چگونه و با چه شرایطی می توانند سفر کنند؟
برخی از افرادی که به بیماری های مزمن به ویژه دیابت مبتلا هستند، هنگام مسافرت نسبت به مصرف داروها و پرهیزهای غذایی خود بی اعتنا و فراموشکار می شوند و یا این که بیش از حد نگران هستند و فکر می کنند به علت بیماری شان سفر برای آن ها خطرناک است. این افراد احساس می کنند سفر روال عادی و روزمره زندگی آن ها را به هم می زند و نمی گذارد به طور مناسب از خود مراقبت کنند اما این نکته را خاطر نشان کنم که افراد مبتلا به دیابت نباید بیماری را مانعی برای مسافرت خود بدانند بلکه با لحاظ کردن شرایط خاص سفر و راه های مراقبت از خود می توانند ضمن حفظ سلامت خود، از سفرشان لذت ببرند.
آیا استرس ناشی از مسافرت سبب افزایش قند خون دیابتی ها نمی شود؟
مسافرت نیز مانند برخی وقایع خوشایند و یا تلخ زندگی نوعی عامل استرس زا به شمار می رود و همین استرس موجب بالا رفتن قند خون می شود اما فراموش نکنید که اگر برای سفر خود برنامه ریزی منظم و منسجمی داشته و خود را آماده شرایط کرده باشیم، از این استرس به مقدار زیادی خواهیم کاست و به این ترتیب، از عوارض قند خون بالا نیز در امان خواهیم بود. بنابراین بیماران دیابتی باید پیش از مسافرت حتما با پزشک خود مشورت کنند و درباره شیوه مراقبت از خود و بیماری های احتمالی دوران سفر، سوال کنند و از او بخواهند داروها و رژیم غذایی شان را براساس ویژگی های فردی و فعالیت های شان تنظیم کند.
درباره آمادگی های پیش از سفر چه توصیه هایی برای بیماران دیابتی دارید؟
با توجه به استرس های مسافرت، تغییر میزان فعالیت و نیز تغییر عادات زندگی و نوع تغذیه به بیماران دیابتی به ویژه نوع وابسته به انسولین آن توصیه می شود که دستگاه سنجش قند خون و نوارهای آن را به همراه داشته باشند و با فواصل کمتری نسبت به روزهای عادی، قند خون خود را بررسی کنند. همچنین به همراه داشتن کارت هویت بیماری که بیانگر دیابتی بودن شخص است، ضروری به نظر می رسد. این کارت باید حاوی اطلاعاتی مبنی بر نوع درمان و شماره تماس باشد.
وسایل مورد نیاز دیابتی ها هنگام مسافرت چیست؟
انسولین مورد نیاز و قرص مصرفی برای تمام مدت سفر، سرنگ های تزریقی انسولین، گلوکومتر و تیغ مخصوص آن، نوارهای آزمایش، قند حبه ای، بیسکویت، آب میوه برای درمان کاهش احتمالی قند خون و میان وعده های مناسب برای چند روز مانند میوه، ساندویچ های کوچک و دیگر داروهای مصرفی را همراه داشته باشند. همچنین پیشنهاد می کنم که همیشه مقداری انسولین و قرص خود را به صورت اضافی در جای جداگانه با خود ببرند تا در صورت گم شدن سایر وسایل دچار مشکل نشوند. اگر هم از جمله افرادی هستید که طی سفر دچار تهوع و استفراغ ناشی از مسافرت می شوید، از پزشک خود بخواهید تا داروهای لازم را برای تان تجویز کند.
برخی از بیماران دیابتی ناچارند در سفر، انسولین با خودشان ببرند. نگهداری از انسولین در سفر چه ملزوماتی دارد؟
انسولین را تا یک ماه در دمای طبیعی اتاق می توان نگهداری کرد. از این رو در سفر به مناطق معتدل نیازی به نگهداری انسولین در یخچال نیست اما طی مسافرت مراقب باشید که شیشه انسولین در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرد. همچنین از قراردادن آن پشت شیشه عقب خودرو یا کنار پنجره آفتاب گیر خودداری کنید و یا این که انسولین را در تاریکی نگه داری کنید، انسولین در اثر حرارت زیاد یا یخ زدن صدمه می بیند. به همین علت نباید در قسمت جایخی یخچال قرار داده شود. دقت کنید که انسولین کریستال یا نوع شفاف در صورت فاسد شدن کدر می شود. نوع شیری رنگ آن یعنی " ان.پی.اچ " نیز یکنواختی خود را از دست می دهد و به صورت دانه دانه به دیواره شیشه می چسبد. اگر انسولین در معرض نور خورشید قرار گرفته باشد، تغییر رنگ قهوه‌ای نشان می دهد که در این موارد نباید از آن استفاده کنید. یک نکته مهم دیگر این که طی سفر، بهتر است انسولین را در کیف دستی خود حمل کنید نه در چمدانی که به قسمت بار می سپارید. این نکته به ویژه در مسافرت با هواپیما اهمیت دارد زیرا که در ارتفاع بالا ممکن است انسولین در قسمت بار هواپیما یخ بزند.
دیابتی ها چه نکاتی را باید درباره تغذیه و ورزش شان در سفر رعایت کنند؟
ورزش یا افزایش فعالیت ها طی سفر ممکن است سبب کاهش قند خون شود. از سوی دیگر، تنش و استرس، نشستن طولانی و نداشتن فعالیت در مسافرت ممکن است موجب افزایش قند خون شود. به همین دلیل قند خون تان را با فواصل کمتری آزمایش کنید. مقادیر زیادی از غذاهای حاوی کربوهیدارت را به صورت بسته بندی در کیف دستی خود داشته باشید به گونه ای که به راحتی در دسترس باشد. به یاد داشته باشید که همیشه مسافرت طبق برنامه پیش نمی رود. ممکن است ساعت ها در ترافیک بمانید یا دچار مشکلات پیش بینی نشده ای در جاده شوید و یا قطار، کشتی یا هواپیمای شما تاخیر داشته باشد و یا ممکن است مغازه یا رستورانی مناسب پیدا نکنید. بنابراین هر چه میان وعده‌های مناسب با خود بردارید، کم تر دچار عارضه خواهید شد. درباره نوشیدنی ها نیز پیشنهاد می کنم که از مصرف نوشیدنی های شیرین شده جز در مواقع افت قند خون خودداری شود و همچنین در مسافرت با کشتی یا هواپیما بهتر است از غذاهای معمولی استفاده نکنید و غذای دیابتی درخواست کنید زیرا غذای معمولی اغلب مناسب نیست در حالی که غذای دیابتی ممکن است کربوهیدارت کمی داشته باشد.
و چه نکاتی را باید هنگام رانندگی رعایت کنند؟
درباره رانندگی بیماران دیابتی منعی وجود ندارد اما به منظور حفظ سلامت این افراد و دیگران پیشنهاد می کنم که مراقبت های لازم برای پیشگیری از کاهش قند خون همان طور که گفته شد، در رانندگی نیز رعایت شود و رانندگان اگر حملات شدید یا مکرر افت قند خون دارند و یا این که در درمان افت قند خون ناتوان هستند و یا این که به آسیب های چشمی ناشی از دیابت مانند کاهش دید گرفتار شده‌اند، از رانندگی خودداری کنند.
برای پیشگیری از افت قند خون حین رانندگی چه نکاتی را پیشنهاد می کنید؟
اگر انسولین مصرف می کنید، پیش از شروع رانندگی غذا یا میان وعده خود را مصرف کنید و در صورت امکان، قند خون تان را با استفاده از گلوکومتر بررسی کنید. همچنین در مسافرت‌های طولانی هر دو ساعت توقف کنید و میان وعده خود را مصرف کنید و هیچ گاه در زمانی که وضعیت کنترل قند خون تان ثابت نیست، رانندگی نکنید. باید در خودروی خود موادغذایی مانند قند، آب میوه یا بیسکویت به همراه داشته باشید تا هر گاه متوجه نخستین علامت های کاهش قند خون می شوید، به سرعت توقف کنید و مواد غذایی کافی میل کنید تا علامت‌ها از بین بروند. دقت کنید که در چنین لحظاتی از خودروی خود خارج نشوید و پس از اطمینان کامل از بهبود حال تان رانندگی را ادامه دهید.
تفاوت دمایی شهرهای ایران این روزها بیشتر است. بیماران دیابتی که به این شهرها مسافرت می کنند، چه نکاتی را باید بدانند؟
در آب و هوای خیلی سرد، انسولین کندتر جذب می شود. انرژی مورد استفاده در هنگام لرزیدن در هوای سرد سبب افت قند خون می شود. اگر در آب و هوای سرد قرار گرفتید و اشکال خون رسانی یا بی حسی در پا پیدا کردید، حتما مراقب یخ زدگی باشید. نوارهای آزمایش قند خون را در دمای اتاق قرار دهید زیرا در هوای سرد ممکن است قند خون را به طور کاذب کمتر از معمول نشان دهد. در مسافرت به مناطق خیلی گرم نیز بهتر است انسولین در یخچال نگهداری شود. طی مسافرت به مناطق خیلی گرم، از کیسه یخ و یا فلاسک حاوی یخ استفاده کنید. در این موارد از تماس مستقیم انسولین با یخ جلوگیری کنید. برای این کار می توانید شیشه انسولین را از جعبه مقوایی خارج کنید و در یک پارچه مرطوب بپیچید. در صورت دسترسی نداشتن به این وسایل انسولین را در پارچه خیسی گذاشته و با خود حمل کنید اما به یاد داشته باشید حتی در مناطق خیلی گرم می توان انسولین را تا شش ماه نگه داری کرد اما ممکن است اثر دارو کاهش یابد که در این صورت با اندازه گیری قند خون می توانید به اثر انسولین مصرفی پی ببرید. در آب و هوای خیلی گرم انسولین از محل تزریق سریع تر جذب می شود از این رو سبب افت قند خون می شود بنابراین قند خون را به طور مرتب وارسی کنید و هیچ گاه به طور طولانی مدت در آفتاب نمانید. دراز کشیدن طولانی در سواحل آفتابی ممکن است قند خون تان را بالا ببرد. اگر قند خون تان بالا است ممکن است با حضور در یک منطقه گرم سریع آب بدن خود را از دست بدهید. از این رو حتی مقدار زیادی مایعات غیر شیرین بنوشید. همچنین برای جلوگیری از آفتاب سوختگی از کرم های ضد آفتاب استفاده کنید.