معمولاً این سوال، یكی از نخستین سوالاتی است كه از ذهن پدر و مادرها، به خصوص آنهایی كه برای اولین بار پدر و مادر شده‌اند، می‌گذرد: آیا كودكم شبیه من خواهد شد یا نه؟ باید گفت كه پاسخ این سوال به اكثر پدرها، بله است. پژوهش‌های گسترده‌ای در این زمینه به عمل آمد. پژوهشگران از روی عكس 122 نفر تلاش می‌كردند كودكان آنها را كه بیشتر ندیده بودند، حدس بزنند. آنها كودكان را ندیده بودند، اما از روی عكس‌های یك‌سالگی، ده سالگی و بیست سالگی فرزندان می‌توانستند حدس بزنند هر عكس متعلق به كدام پدر و مادر است! معمولاً مادرها از طریق بوی فرزندشان و یا هر حس درونی دیگر پی به حضور فرزندشان می‌برند. یعنی اگر طفلی را در دوران كودكی از مادر جدا كرده باشند، بعد از گذشت چند سال، مادر می‌تواند فرزندش را از میان سایر بچه‌ها تشخیص دهد و با كمك حس ششم خود در این مورد انتخاب درستی داشته باشد؛ اما این مسئله در مورد پدرها فرق می‌كند. آنها می‌توانند از روی شباهت خود به فرزندشان، پی به این موضوع ببرند. پژوهشگران تصاویر سر و صورت تعدادی افراد مختلف را با تصاویر سر و صورت كودكان ادغام كردند و از بین آنها عكس‌های جدیدی به دست آوردند. بعد این عكس‌ها را به زوج‌هایی دادند كه قصد به سرپرستی گرفتن كودك را داشتند. مردها برخلاف خانم‌ها عكس‌های كودكانی را انتخاب می‌كردند كه به خودشان شباهت داشتند و می‌خواستند بعد از این با كودكی زندگی كنند كه بیشترین شباهت ظاهری را با خودشان داشته باشد. برعكس، خانم‌ها اهمیت زیادی به این شباهت نمی‌دادند و موارد دیگری را در نظر داشتند.
فرضیه قدیمی شباهت كودكان
قدیمی‌ها معتقد بودند كه بچه‌ها به پدرشان شباهت بیشتری پیدا می‌كنند. این فرضیه قدیمی بعدها كمی تغییر كرد. فرضیه سیر رشد و تكامل انسان‌ها به این مسئله می‌پرداخت كه كودكان دست‌كم در سال‌های نخست زندگی‌شان شباهت بیشتری به پدر خود دارند. این فرضیه بعد از مقایسه عكس‌های یك‌سالگی كودكان با پدرانشان ارائه شد. بسیاری از روانشناسان این فرضیه را رد كردند مقاله كاملی در این زمینه ارائه گردید كه بر طبق آن، كودكان در دوران كودكی به هر دو والدین خود شباهت دارند. برخی كودكان شباهت بیشتری به پدر خود پیدا می‌كنند و برخی به مادرشان. پژوهش‌های گسترده‌ای در این رابطه انجام شد و این نتیجه به دست آمد كه كودكان در سه روز اول زندگی‌شان شبیه مادرشان هستند؛ اما مادرها اصرار دارند از همان لحظه نخست تولد فرزندشان این جمله را تكرار كنند: «این بچه چقدر شبیه پدرش است!»
ژن؛ عامل انتقال خصوصیات
خصوصیات و ویژگی‌های افراد از طریق ژن‌ها از والدین به كودكان منتقل می‌شود. رشته‌های DNA سفت و محكم در كنار هم قرار می‌گیرند و ساختاری به نام كروموزم را به وجود می‌آورند. در هر سلول انسانی، 23 جفت كروموزم وجود دارد كه در یك كیسه به نام هسته ذخیره شده‌اند. كروموزم‌ها حامل ویژگی‌های فیزیكی افراد (مثل بلندی قد، رنگ مو، چشم‌ها و ...) ویژگی‌های رفتاری (مثل هوش) و برخی استعدادهای ذاتی نیز هستند كه می‌تواند تحت تأثیر ژن‌ها قرار بگیرد.
ویژگی ژن‌ها
DNA شبیه نردبانی پیچیده است؛ مجموعه‌ای از حروف كه مثل یك كتاب راهنما هستند. اطلاعات روی مولكول‌های خاص، مثل پروتئین‌ها و هورمون‌ها، بسیار مهم‌اند. ژن‌ها حرف به حرف كپی می‌شوند و یك نسخه مشابه به نام RNA را به وجود می‌آورند. هر ژن حاوی یكی از ویژگی‌های خاص و اطلاعات مربوط به آن است
(مثل رنگ چشم‌ها). از هر یك از والدین یك مجموعه از ژن‌ها به ارث می‌رسد. در هر انسان حدود 23 هزار جفت ژن و یا حتی بیشتر وجود دارد. كودكان یك ژن را از مادر و یك ژن را از پدر می‌گیرند. یعنی یك اسپرم و یك تخمك حاوی یك كپی از هر ژنی است كه برای ساخته شدن یك انسان ضروری است. وقتی كه اسپرم، تخمك را بارور می‌كند، دو كپی از تمام ژن‌ها حاضر می‌شوند (46 كروموزم) و یك زندگی جدید به وجود می‌آید. كروموزم‌هایی كه جنسیت را تعیین می‌كنند، كروموزم‌های جنسی نام دارند. تخمك مادر را با xx و اسپرم پدر را با xy نشان می‌دهند. یك جفت xx یعنی اینكه كودك دختر است و یك جفت xy یعنی اینكه كودك پسر است. ویژگی‌های افراد از راه‌های مختلف به فرزندانشان منتقل می‌شود. یك ویژگی، شكل‌‌های مختلفی دارد؛ مثلاً گروه‌های خونی (O, A, B, AB). هر یك از اشكال مختلف ویژگی‌ها در اثر تنوع در ژن‌ها به وجود می‌آیند. تنوع در یك ژن را ژن‌های ناهمسان مجاور می‌نامند. اشكال مختلف یك ژن نیز می‌تواند به روش‌های مختلف انتقال یابد. در واقع ژن‌ها بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی هستند كه ما تصور می‌كنیم. دانشمندان می‌گویند كه نمی‌توان یك ژن نهفته را برای رنگ مو، چشم و یا سایر ویژگی‌های ظاهری در نظر گرفت؛ بلكه مجموعه بزرگی از آنها این اطلاعات را در برمی‌گیرند و انتقال می‌دهند.
تعیین رنگ موهای كودك
موهای كودك شما چه رنگی خواهد شد؟ یك قانون كلی برای پاسخ این سوال وجود دارد. پدر و مادری كه موهای بلوند دارند، احتمالاً صاحب فرزندی با موهای بلوند خواهند شد (به خصوص اگر بیشتر اعضای خانواده آنها بلوند باشند). این مسئله در مورد والدینی كه موهای سیاه، قهوه‌ای و یا قرمز دارند نیز صادق است؛ اما اگر والدین بسیار متفاوت از هم باشند، قضیه كاملاً فرق می‌كند. اگر یكی از والدین موهای قهوه‌ای یا مشكی داشته باشد و دیگری موهای بلوند یا قرمز، كودك آنها احتمالاً موهای تیره خواهد داشت؛ زیرا رنگ قهوه‌ای و مشكی رنگ غالب است.
پیش‌بینی وزن كودك
اگر والدین كودك چاق و سنگین باشند، احتمالاً فرزندشان نیز چاق می‌شود؛ زیرا عادات تغذیه و ورزش نكردن به كودكان نیز منتقل می‌شود. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند چاقی یا لاغری تا 40 درصد از طریق ژنتیك به كودكان انتقال می‌یابد و 60 درصد مابقی تحت تأثیر عادات شخصی، محیط زندگی و برخی رفتارهای فردی است.
تعیین رنگ چشم كودكان
بیشتر نوزادان، با چشم‌های آبی روشن یا خاكستری متولد می‌شوند؛ ولی رنگ چشم آنها ثابت نمی‌ماند. در طول یك سال نخست رنگ چشم‌های (عنبیه) كودك كم‌‌كم تغییر می‌كند و رنگ نهایی چشم‌ها در ده ماهگی مشخص می‌شود. والدینی كه هر دو چشم‌های قهوه‌ای دارند، می‌توانند صاحب فرزندی با چشم‌های آبی روشن شوند و برعكس. این مسئله كاملاً وابسته به ژن‌هایی است كه كودك از پدر و مادر دریافت می‌كند. در واقع راهی برای تعیین قطعی رنگ چشم‌ها وجود ندارد و مشخص نیست كه تركیب ژن‌ها باعث به وجود آمدن چه رنگ چشمی می‌شود.
پیش‌بینی قد كودكان
آیا كودك‌تان به قد بلندی همسرتان می‌شود یا به قد كوتاهی خودتان؟ یا چیزی بین شما دو نفر؟ پدر و مادرهای بلند قد، معمولاً كودكان قد بلندی خواهند داشت و والدین كوتاه، فرزندان قد كوتاه. حتی پدر و مادر كوتاه قد می‌توانند فرزندی بلندقد داشته باشند و برعكس. به هر حال هرگونه احتمالی در این زمینه وجود دارد. محیط و شرایط تأثیر زیادی روی رشد كودكان می‌گذارد. كودكانی كه تغذیه نامناسبی دارند، حتی اگر پدر و مادر قدبلندی هم داشته باشند، ممكن است كوتاه قد شوند.
تعیین میزان مو در آینده
برای پیش‌بینی اینكه آیا پسرتان در آینده كچل می‌شود یا خیر، باید گفت كه اگر پدربزرگ پسرتان از طرف مادر كچل باشد، احتمال كچل شدن پسر شما نیز بیشتر می شود؛ زیرا كچلی از جانب پدر از طریق كروموزم x منتقل می‌شود و به عبارت دیگر از پدر به دختر و بعد به پسر انتقال می‌یابد. اگر پدرزن شما كچل باشد، كروموزم x را به دخترش منتقل می‌كند و دخترش هم به فرزند پسرش.
كلام آخر
در نهایت می‌توان گفت اینكه كودك شما بیشتر شبیه خودتان می‌شود یا همسرتان و یا هر دو شما، مهم نیست؛ چیزی كه مهم است، نقش شما در رشد و بالندگی اوست. سیب تا وقتی كه به شاخه درخت آویزان است، رشد می‌كند و زیباتر می‌شود. سیب نارسی كه از شاخه جدا می‌شود، هرگز نمی‌تواند به كمال برسد.
منبع: کودک سالم
گردآوری : گروه اینترنتی نیک صالحی