نویسنده: بهرام خانکی
نكاتي در مورد استفاده بهينه از رادياتور و شناسايي معايب جوش آوردن خودرو
رادياتور يكي از مهمترين اجزاء سيستم خنك كاري خودرو بوده كه با تبادل حرارت با هواي جريان يافته پيرامون خود موتور را خنك مي كند.
البته اين انتقال حرارت به آيتم هايي چون دماي هواي جريان يافته ، حجم هواي در حال جريان بر روي پره هاي رادياتور و ميزان بزرگي و شكل طراحي آن بستگي دارد.
براي آنكه به اهميت رادياتور بيشتر پي ببريم لازمست به اين مساله توجه كنيم كه از احتراق بنزين در موتور دمايي در حدود 2500-2000 در جه سانتيگراد حرارت توليد مي شود و شما فقط با چند ليتر سيال مثل آب و يا تركيبي از آب و ضد يخ / ضد جوش بايستي موتور را به دماي بين 90 تا 95 درجه برسانيد و آن را خنك كنيد .
درست است كه براي كاهش اصطكاك و انتقال حرارت ناشي حركت قطعات گردنده مثل ميل لنگ و شاتون ها از روغن استفاده مي شود ولي خنك كاري به رو انكاري با روغن ختم نشده و استفاده از سيالهاي خنك كننده و اجزايي مانند رادياتور ، شكل تكامل يافته تري براي ايفاي اين مهم بخود مي گيرد. خوب است كه بدانيد قدرت خنك كنندگي آب بيست برابر روغن مي باشد و وجود سيستم خنك كاري متكي به رادياتور و سيال هاي ضد جوش بخصوص در مناطق گرم جهان نقشي غير قابل انكار در كاهش دماي موتور ها را دارد .
در گذشته موتورهاي ژيان و فولكس فاقد رادياتور بودند و بيشتر اين خودرو ها بدرد مناطق خنك مي خوردند و بدليل حجم و توان پايين موتورها امكان حذف سيستم خنك كاري با رادياتور وجود داشت اما با افزايش قدرت و سرعت خودرو هاي امروزي امكان خنك كردن موتور ها با هوا منتفي است .
حتي در مورد اتوبوس هاي ماگيروس كه ساخت كشور روسيه بود پس از فروش در ايران بدليل طراحي خاص و هوا خنك بودن آن مورد استقبال قرار نگرفت و اين نوع موتور بيشتر بدرد همان مناطق سرد روسيه مي خورد كه در صورتي كه دماي موتور افزايش مي يافت توسط يك فن بزرگ كه بر روي موتور نصب شده بود ، هوا را مستقيما بر روي پره ها ( فين ها ) موتور به جريان در مي آورد و موتور را خنك مي كرد .
شايد براي شما هم جالب باشد كه يكي از دلايل شكست ارتش آلمان نازي به رهبري هيتلر در جنگ سيبري روسيه وجود آب در رادياتور خودرو هاي نظامي آن زمان بود كه بدليل يخ زدگي موتورها ارتش آلمان زمين گير شد . و كمي بعد به دستور هيتلر موتورهاي فولكس طراحي و ساخته شد اما فرصت براي الماني ها ديگر دير شده بود .
كيفيت رادياتور به تعداد شبكه ها ، تعداد لول ها و شكل طراحي و جنس رادياتور بستگي دارد .
مثلا هر قدر تعداد شبكه ها و لول ها بيشتر باشد و نوع طراحي بنحوي ايجاب كند كه هواي بيشتري با رادياتور در تماس باشد انتقال حرارت بهتر انجام خواهد شد . رادياتور از فلزات و آلياژهايي فلزي انتخاب مي شود كه انتقال حرارت به سهولت امكان پذير باشد .
مثلا رادياتورهايي توليدي با تعداد لول هاي دو ، سه ، چهار لول توليد مي شود و براي تماس بيشتر هوا با پره ها آنها را بصورت مارپيچ و يا زيگزاك مي سازند
در خنك كاري موتور بسته به نوع طراحي سيستم خنك كاري موتور از دو نوع سيستم استفاده مي شود . در خودرو هايي كه از سيستم معمولي با مدار باز Open cooling system ) ) استفاده مي شود منبع انبساط ندارند . خودرو هايي مثل پيكان .
اما در خودرو هايي كه داراي منبع انبساط بوده و با انبساط و انقباض ، سيال به منبع انبساط وارد و خارج مي شود ( در حال انبساط سيال وارد و در حالت انقباض از منبع خارج مي شود ) سيستم خنك كننده مدار بسته گفته مي شود Closed loop cooling system)) كه در اين سيستم پرت
مايع خنك كننده در حد بسيار ناچيزي بصورت بخار مي باشد.
البته اين انتقال حرارت به آيتم هايي چون دماي هواي جريان يافته ، حجم هواي در حال جريان بر روي پره هاي رادياتور و ميزان بزرگي و شكل طراحي آن بستگي دارد.
براي آنكه به اهميت رادياتور بيشتر پي ببريم لازمست به اين مساله توجه كنيم كه از احتراق بنزين در موتور دمايي در حدود 2500-2000 در جه سانتيگراد حرارت توليد مي شود و شما فقط با چند ليتر سيال مثل آب و يا تركيبي از آب و ضد يخ / ضد جوش بايستي موتور را به دماي بين 90 تا 95 درجه برسانيد و آن را خنك كنيد .
درست است كه براي كاهش اصطكاك و انتقال حرارت ناشي حركت قطعات گردنده مثل ميل لنگ و شاتون ها از روغن استفاده مي شود ولي خنك كاري به رو انكاري با روغن ختم نشده و استفاده از سيالهاي خنك كننده و اجزايي مانند رادياتور ، شكل تكامل يافته تري براي ايفاي اين مهم بخود مي گيرد. خوب است كه بدانيد قدرت خنك كنندگي آب بيست برابر روغن مي باشد و وجود سيستم خنك كاري متكي به رادياتور و سيال هاي ضد جوش بخصوص در مناطق گرم جهان نقشي غير قابل انكار در كاهش دماي موتور ها را دارد .
در گذشته موتورهاي ژيان و فولكس فاقد رادياتور بودند و بيشتر اين خودرو ها بدرد مناطق خنك مي خوردند و بدليل حجم و توان پايين موتورها امكان حذف سيستم خنك كاري با رادياتور وجود داشت اما با افزايش قدرت و سرعت خودرو هاي امروزي امكان خنك كردن موتور ها با هوا منتفي است .
حتي در مورد اتوبوس هاي ماگيروس كه ساخت كشور روسيه بود پس از فروش در ايران بدليل طراحي خاص و هوا خنك بودن آن مورد استقبال قرار نگرفت و اين نوع موتور بيشتر بدرد همان مناطق سرد روسيه مي خورد كه در صورتي كه دماي موتور افزايش مي يافت توسط يك فن بزرگ كه بر روي موتور نصب شده بود ، هوا را مستقيما بر روي پره ها ( فين ها ) موتور به جريان در مي آورد و موتور را خنك مي كرد .
شايد براي شما هم جالب باشد كه يكي از دلايل شكست ارتش آلمان نازي به رهبري هيتلر در جنگ سيبري روسيه وجود آب در رادياتور خودرو هاي نظامي آن زمان بود كه بدليل يخ زدگي موتورها ارتش آلمان زمين گير شد . و كمي بعد به دستور هيتلر موتورهاي فولكس طراحي و ساخته شد اما فرصت براي الماني ها ديگر دير شده بود .
كيفيت رادياتور به تعداد شبكه ها ، تعداد لول ها و شكل طراحي و جنس رادياتور بستگي دارد .
مثلا هر قدر تعداد شبكه ها و لول ها بيشتر باشد و نوع طراحي بنحوي ايجاب كند كه هواي بيشتري با رادياتور در تماس باشد انتقال حرارت بهتر انجام خواهد شد . رادياتور از فلزات و آلياژهايي فلزي انتخاب مي شود كه انتقال حرارت به سهولت امكان پذير باشد .
مثلا رادياتورهايي توليدي با تعداد لول هاي دو ، سه ، چهار لول توليد مي شود و براي تماس بيشتر هوا با پره ها آنها را بصورت مارپيچ و يا زيگزاك مي سازند
در خنك كاري موتور بسته به نوع طراحي سيستم خنك كاري موتور از دو نوع سيستم استفاده مي شود . در خودرو هايي كه از سيستم معمولي با مدار باز Open cooling system ) ) استفاده مي شود منبع انبساط ندارند . خودرو هايي مثل پيكان .
اما در خودرو هايي كه داراي منبع انبساط بوده و با انبساط و انقباض ، سيال به منبع انبساط وارد و خارج مي شود ( در حال انبساط سيال وارد و در حالت انقباض از منبع خارج مي شود ) سيستم خنك كننده مدار بسته گفته مي شود Closed loop cooling system)) كه در اين سيستم پرت
مايع خنك كننده در حد بسيار ناچيزي بصورت بخار مي باشد.
نكاتي در مورد استفاده بهينه از رادياتور و شناسايي معايب جوش آوردن خودرو
1- بهترين نوع سيال در رادياتور تركيبي از اتيلن گليكول ( ضد يخ /ضد جوش/ ضد زنگ ) با آب مي باشد كه دماي جو ش بالاتري نسبت به آب دارد در صورتي كه آب رادياتور بر اثر تبخير كم شده باشد فقط به آن آب افزوده مي شود از تعويض آب موجود در رادياتور در دوره هاي كوتاه مدت بپرهيزيد بهتر است از آبي استفاده شود كه قبلا جوشيده باشد.
2- همواره سطح سيال را در سيستم مدار باز را با باز كردن درب رادياتور چك كرده و براي گردش سيال در رادياتور هيچگاه رادياتور را لبريز از سيال نكنيد و سطح مايع خنك كننده بايستي از لبه هاي لول ها در حدود 12-10 ميليمتر بالاتر باشد . اما در سيستم مدار بسته سطح سيال را تا علامت ماكزيمم منبع انبساط پر كنيد. به منظور جلوگيري از هرگونه خطر احتمالي مراحل كنترل سطح سيال در حالت موتور سرد انجام شود .
3- از وارد آمدن ضربه به پره هاي رادياتور و به وجود آمدن هر گونه لهيدگي در سطح رادياتور جلو گيري كنيد در صورتي كه بر اثر تصادف سطح وسيعي از پره ها آسيب ديد ، نسبت به ترميم يا تعويض رادياتور اقدام كنيد
4- در صورتي كه قصد تميز كردن رادياتور از وجود حشرات و كثيفي هاي احتمالي را داريد آب را با فشار پايين از پشت رادياتور به سطح پره ها بپاشيد .
5- در صورت نشت سيال درون رادياتور از بستها و اتصالات و شيلنگها نسبت به رفع آن اقدام كرده و آن را فورا برطرف كنيد
6- هر گونه وجود چربي و ماسيدگي روغن و تركيب آن با يكريگر در رادياتور نشان از راه يابي روغن از موتور به درون سيال رادياتور مي باشد كه بايستي پس از مراجعه و رفع مشكل در تعمير گاه هاي مجاز نسبت به گرفتگي ها احتمالي اقدام شود .
7- در صورتي كه خودرو شما جوش آورده شده باشد از باز كردن درب رادياتور و يا منبع انبساط جدا خودداري كنيد چرا كه امكان آسيب هاي جدي همراه با سوختگي براي شما وجود دارد بهتر است در حالت موتور روشن ، آب به سطح پره هاي رادياتور پاشيده شود و در صورت امكان بخاري ماشين نيز روشن شود تا سرعت خنك كاري موتور افزايش يابد .
8- در صورتي كه خودرو جوش آورده شما مجهز به فن خنك كننده رادياتور مي باشد و فن يا فن ها در هنگام جوش آوردن كار نكنند ممكن است بدليل خرابي شمع آب باشد . بهترين كار اين است كه سيمهاي فن را مستقيما به باطري وصل كرده و تا رسيدن به تعميرگاه فن يكسره كار كند . ال
9- حد الامكان از مواد هاي شيميايي براي رسوب زدايي داخل رادياتور و مجموعه سيستم خنك كننده تحت هر عنواني استفاده نكنيد. و در صورت استفاده مجموعه سيستم خنك كننده را با دقت بشوييد . مواد رسوب زدا خواص خورندگي داشته و اثرات زيانباري دارند .
10- در صورتي كه سطح سيال بصورت مداوم كاهش پيدا مي كند و هيچگونه اثري دال بر ريزش و نشت سيال از لوله ها و اتصالات و رادياتور ديده نمي شود اين امكان وجود دارد كه سيال از طريق آببندي واشر سرسيلندر به درون يكي از پيستون ها رخنه كرده و در آنجا بخار شده و با دود خارج مي شود. البته بخار كردن اگزوز در دقايق اوليه روشن شدن موتور ارتباطي با اين موضوع ندارد و اين مساله يك امر طبيعي مي باشد .
11- براي ايجاد دماي يكنواخت در هنگام كار كرد موتور در تابستان و زمستان هيچگاه ترموستات را از مدار گردش مايعات خنك كننده خارج نكنيد .
12- اگر ترموستات در دماي مورد نظر باز نشود و اجازه عبور سيال را ندهد موتور جوش خواهد آورد . براي بررسي صحت عملكرد ترموستات مي توان با قرار دادن ترموستا ت در يك كاسه آب جوش از صحت عملكرد آن اطمينان حاصل كرد و در صورتي كه قصد نگهداري ترموستات كار كرده سالم خود راداريد آن را با گريس چرب كرده و دور از رطوبت نگهداريد .
13- يكي از دلايلي كه سبب جوش آوردن موتور در گرماي تابستان مي شود سفتي سوپاپ ها مي باشد سوپاپ ها را فيلر گيري تابستاني كنيد و البته در زمستان فيلر گيري زمستاني .
14- در موتورهايي كه پروانه موتور نيروي خود را توسط تسمه از ميل لنگ مي گيرد صحت سلامت تسمه را با بازديدهاي دوره اي بررسي كرده و سفتي آن را مد نظر قرار دهيد در صورت پارگي و يا شل بودن تسمه موتور جوش خواهد آورد.
15- ميزان سفتي تسمه بايستي بنحوي باشد كه با فشار انگشت اشاره تسمه به اندازه يك سانتيمتر خلاف جهت نيرو جابجا شود.
16- ممكن است مشكلاتي مانند خرابي سيستم برق يا سوخت و يا نيم سوز بودن واشر سرسيلندر عامل و يا مجموعه عواملي براي جوش آوردن موتور باشد .
17- اگر خودرو شما جوش مي آورد بهتر است پس از راندن خودرو خود در يك جاده مسطح به اندازه چند كيلومتري و با استفاده كمتر از ترمز ميزان دماي رينگ لاستيك هاي چهار چرخ را با دماي دست كنترل كنيد . شايد پيستون هاي چرخ يا چرخهايي بعد از ترمز گرفتن بدرستي آزاد نشده و درگيري بين لنت و ديسك ادامه دارد . البته در تابستان نسبت به اين تست تا حدودي محتاط تر باشيد .
18- به درب رادياتور و كيفيت آن توجه كنيد . درب رادياتور همانند سوپاپ اطمينان عمل مي كند در صورتي كه در زمان جوش آوردن موتور فنر درب رادياتور از حد مجاز سفت تر باشد به مجموعه خنك كننده فشار زيادي وارد خواهد شد كه واشر سر سيلند نيز تحت فشار خواهد بود و در مواردي كه فنر درب رادياتور از حد مجاز شل تر باشد و يا آب بندي مناسبي بين نشيمنگاه و لاستيك ايجاد نكند مانع از خروج بخارات نخواهد شد و خطر بدون آب ماندن رادياتور بسيار است و شما دائما مجبور به اضافه كردن مايع خنك كننده و يا آب خواهيد بود .
19- اگر رادياتور خودرو شما خراب و يا فرسوده است نسبت به تعويض آن ترديد به خود راه ندهيد .
20- واتر پمپ را از جهت آب بندي چك كرده و از صحت سلامت آن اطمينان حاصل كنيد .
2- همواره سطح سيال را در سيستم مدار باز را با باز كردن درب رادياتور چك كرده و براي گردش سيال در رادياتور هيچگاه رادياتور را لبريز از سيال نكنيد و سطح مايع خنك كننده بايستي از لبه هاي لول ها در حدود 12-10 ميليمتر بالاتر باشد . اما در سيستم مدار بسته سطح سيال را تا علامت ماكزيمم منبع انبساط پر كنيد. به منظور جلوگيري از هرگونه خطر احتمالي مراحل كنترل سطح سيال در حالت موتور سرد انجام شود .
3- از وارد آمدن ضربه به پره هاي رادياتور و به وجود آمدن هر گونه لهيدگي در سطح رادياتور جلو گيري كنيد در صورتي كه بر اثر تصادف سطح وسيعي از پره ها آسيب ديد ، نسبت به ترميم يا تعويض رادياتور اقدام كنيد
4- در صورتي كه قصد تميز كردن رادياتور از وجود حشرات و كثيفي هاي احتمالي را داريد آب را با فشار پايين از پشت رادياتور به سطح پره ها بپاشيد .
5- در صورت نشت سيال درون رادياتور از بستها و اتصالات و شيلنگها نسبت به رفع آن اقدام كرده و آن را فورا برطرف كنيد
6- هر گونه وجود چربي و ماسيدگي روغن و تركيب آن با يكريگر در رادياتور نشان از راه يابي روغن از موتور به درون سيال رادياتور مي باشد كه بايستي پس از مراجعه و رفع مشكل در تعمير گاه هاي مجاز نسبت به گرفتگي ها احتمالي اقدام شود .
7- در صورتي كه خودرو شما جوش آورده شده باشد از باز كردن درب رادياتور و يا منبع انبساط جدا خودداري كنيد چرا كه امكان آسيب هاي جدي همراه با سوختگي براي شما وجود دارد بهتر است در حالت موتور روشن ، آب به سطح پره هاي رادياتور پاشيده شود و در صورت امكان بخاري ماشين نيز روشن شود تا سرعت خنك كاري موتور افزايش يابد .
8- در صورتي كه خودرو جوش آورده شما مجهز به فن خنك كننده رادياتور مي باشد و فن يا فن ها در هنگام جوش آوردن كار نكنند ممكن است بدليل خرابي شمع آب باشد . بهترين كار اين است كه سيمهاي فن را مستقيما به باطري وصل كرده و تا رسيدن به تعميرگاه فن يكسره كار كند . ال
9- حد الامكان از مواد هاي شيميايي براي رسوب زدايي داخل رادياتور و مجموعه سيستم خنك كننده تحت هر عنواني استفاده نكنيد. و در صورت استفاده مجموعه سيستم خنك كننده را با دقت بشوييد . مواد رسوب زدا خواص خورندگي داشته و اثرات زيانباري دارند .
10- در صورتي كه سطح سيال بصورت مداوم كاهش پيدا مي كند و هيچگونه اثري دال بر ريزش و نشت سيال از لوله ها و اتصالات و رادياتور ديده نمي شود اين امكان وجود دارد كه سيال از طريق آببندي واشر سرسيلندر به درون يكي از پيستون ها رخنه كرده و در آنجا بخار شده و با دود خارج مي شود. البته بخار كردن اگزوز در دقايق اوليه روشن شدن موتور ارتباطي با اين موضوع ندارد و اين مساله يك امر طبيعي مي باشد .
11- براي ايجاد دماي يكنواخت در هنگام كار كرد موتور در تابستان و زمستان هيچگاه ترموستات را از مدار گردش مايعات خنك كننده خارج نكنيد .
12- اگر ترموستات در دماي مورد نظر باز نشود و اجازه عبور سيال را ندهد موتور جوش خواهد آورد . براي بررسي صحت عملكرد ترموستات مي توان با قرار دادن ترموستا ت در يك كاسه آب جوش از صحت عملكرد آن اطمينان حاصل كرد و در صورتي كه قصد نگهداري ترموستات كار كرده سالم خود راداريد آن را با گريس چرب كرده و دور از رطوبت نگهداريد .
13- يكي از دلايلي كه سبب جوش آوردن موتور در گرماي تابستان مي شود سفتي سوپاپ ها مي باشد سوپاپ ها را فيلر گيري تابستاني كنيد و البته در زمستان فيلر گيري زمستاني .
14- در موتورهايي كه پروانه موتور نيروي خود را توسط تسمه از ميل لنگ مي گيرد صحت سلامت تسمه را با بازديدهاي دوره اي بررسي كرده و سفتي آن را مد نظر قرار دهيد در صورت پارگي و يا شل بودن تسمه موتور جوش خواهد آورد.
15- ميزان سفتي تسمه بايستي بنحوي باشد كه با فشار انگشت اشاره تسمه به اندازه يك سانتيمتر خلاف جهت نيرو جابجا شود.
16- ممكن است مشكلاتي مانند خرابي سيستم برق يا سوخت و يا نيم سوز بودن واشر سرسيلندر عامل و يا مجموعه عواملي براي جوش آوردن موتور باشد .
17- اگر خودرو شما جوش مي آورد بهتر است پس از راندن خودرو خود در يك جاده مسطح به اندازه چند كيلومتري و با استفاده كمتر از ترمز ميزان دماي رينگ لاستيك هاي چهار چرخ را با دماي دست كنترل كنيد . شايد پيستون هاي چرخ يا چرخهايي بعد از ترمز گرفتن بدرستي آزاد نشده و درگيري بين لنت و ديسك ادامه دارد . البته در تابستان نسبت به اين تست تا حدودي محتاط تر باشيد .
18- به درب رادياتور و كيفيت آن توجه كنيد . درب رادياتور همانند سوپاپ اطمينان عمل مي كند در صورتي كه در زمان جوش آوردن موتور فنر درب رادياتور از حد مجاز سفت تر باشد به مجموعه خنك كننده فشار زيادي وارد خواهد شد كه واشر سر سيلند نيز تحت فشار خواهد بود و در مواردي كه فنر درب رادياتور از حد مجاز شل تر باشد و يا آب بندي مناسبي بين نشيمنگاه و لاستيك ايجاد نكند مانع از خروج بخارات نخواهد شد و خطر بدون آب ماندن رادياتور بسيار است و شما دائما مجبور به اضافه كردن مايع خنك كننده و يا آب خواهيد بود .
19- اگر رادياتور خودرو شما خراب و يا فرسوده است نسبت به تعويض آن ترديد به خود راه ندهيد .
20- واتر پمپ را از جهت آب بندي چك كرده و از صحت سلامت آن اطمينان حاصل كنيد .