Ever Green
متخصص بخش پزشکی
سردرد براي همگان پديده اي آشناست و كمتر كسي است كه در طول عمر خود آن را تجربه نكرده باشد. هنوز براي سردرد تعريف مشخصي كه مورد قبول همه باشد وجود ندارد. شايد ساده ترين تعريف براي سردرد « احساس درد و ناراحتي از ناحيه كاسه چشم تا قسمت پشت سر » باشد.
بايد به خاطر داشت كه سردرد يك بيماري نيست، بلكه نشانه اي است از طيف متنوعي از بيماريها كه از يك سرماخوردگي ساده شروع و به امراض جدي مثل تومورهــــــاي بدخيم مغزي ختم مي شود. گر چه در اغلب موارد منشأ سردرد، بيماريهاي خوش خيم مي باشد، اما اولين مسأله اي كه در برخورد با بيمار مبتلا به سردرد بايد حل شود، عبارت است از افتراق بين علل خوش خيم و علل خطرناكتر.
ساز و كارهاي اصلي مكانيسم ها سردرد عبارتند از:
ـ گشاد شدن عروق داخل و خارج جمجمه
ـ التهاب عروق داخل و خارج جمجمه
ـ عفونت عروق داخل و خارج جمجمه
ـ انقباض ممتد عضلات كاسه سر و گردن
ـ تغيير فشار داخل جمجمه.
انواع اصلي سردرد :
1 ـ ميگرن كلاسيك : معمولاً پانزده تا سي دقيقه قبل از شروع اين نوع سردرد، علايمي مثل ظهور نقاط نوراني در جلو چشم، تاري ديد و منگي پديدار مي شود؛ آرام آرام با از بين رفتن اين علايم سردرد يك طرفه اي به صورت مبهم و در يك سمت ناحيه گيجگاهي ظاهر مي شود، به تدريج شدت درد افزايش مي يابد و سردرد حالت ضرباندار به خـــود مي گيرد، در اين مرحله بيمار رنگ پريده و دچار تهوع و استفراغ شديدي مي شود؛ بسياري از بيماران در اين مرحله ترس از نور پيـــدا مي كنند و ترجيح مي دهند در اتاق تاريك استراحت كنند و پاره اي ديگر تعريق شديد و تكرر ادرار پيدا مي كنند. درد بين چند ساعت تا يك روز طول مي كشد و بالاخره بيمار به خواب فرو مي رود. پس از اينكه بيمار از خواب بيدار شد، سردرد تسكين مي يابد. اين نوع سردرد در زنان بيشتر ديده مي شود و استعداد ارثي به بروز حملات در بين افراد وجود دارد.
2 ـ سردرد عصبي: تقريباً 90 درصد از بيماران مبتلا به سردرد دچار اين نوع سردرد هستند. علت پيدايش اين نوع سردرد، انقباض عضلات كاسه سر، گردن، شانه و صورت بوده و مهمترين دليل پيدايش اين انقباض ها، هيجانات عصبي است. درد معمولاً از ناحيه پيشـــــاني، گردن يا شانه شروع مي شود و به تــدريج تمام كاسه سر را فرا مي گيرد. اين درد ماهيت فشاري داشته ولي خاصيت ضرباني ندارد. بيمار از اينكه سرش سنگين است شكايت دارد، ممكن است تهوع پيدا كند اما به استفراغ دچار نمي شود.
3 ـ سردرد به علت عفونت مننژ (پرده هاي مغزي): درد در اين بيماران به صورت فشرده بوده و تمام سر را فرا مي گيرد، با استراحت كاهش مي يابد و با حركت تشديد مي شود. وجود علايمي چون تب و سفتي گردن به تشخيص كمك مي كند.
4 ـ سردرد به علت تومورهاي مغزي: اين نوع سردرد ها معمولاً متناوب بوده و در اوايل صبح شديدتر است، بيشتر ماهيت حمله اي دارد، با حركت سر، بلند كردن بار، عطسه و به خصوص سرفه تشديد مي شود. معمولاً سردرد همراه با اختلالات خواب همراه است و گاه بيمار به علت سردرد از خواب بيــــــدار مي شود.
5 ـ سردرد به علت فشار خون بالا: سردرد در اين بيماران، معمولاً زماني ظاهر مي شود كه فشارخون حداكثر به حدود 200 و فشارخون حداقل به حدود 120 ميلي متر جيوه رسيده باشد؛ اين نوع سردرد غالباً در ناحيه پس سر متمركز بوده، و با درمان فشارخون در اكثر موارد از بين مي رود.
6 ـ سردرد ناشي از بيماريهاي چشم: عيوب انكساري چشم ، سبب پيدايش سردردهاي مكرر در ناحيه پيشاني بخصوص به هنگام مطالعه يا تماشاي تلويزيون مي شود ، اما سردرد ناشي از آب سياه با چشم درد شديد همراه بوده و معمولاً در ناحيــه پيشاني متمركز مي شود و اغلب با تهوع و استفراغ همراه است.
7 ـ سردرد ناشي از بيماريهاي سينوس: سردردهاي ناشي از التهاب و عفونت سينوسها اغلب در ناحيه پيشانــــي متمركز مي شود؛ اين دردها با حركت سر و دراز كشيدن تشديد مي شود و پس از بيدار شدن از خــواب به حداكثر شدت خود مي رسد؛ اين سردردها با درمان التهاب يا عفونت سينوس ها مرتفع مي شوند.
8 ـ سـردرد ناشي از عفونت هاي دنداني: اين نوع سردرد ها غالباً از ناحيه صورت شروع و بتدريج به تمام كره سر منتشر مي شود و با درمان عفونت دنداني، درد از بين مي رود.
9 ـ سردردهاي آلرژيك: اين نوع سردردها متعاقب تماس فرد بيمار با ماده حساسيت زا ايجــــاد مي شود؛ معمولاً همراه با اين نوع سردرد ساير علايم حساسيت مثل احتقان بيني، آبريزش از بيني ، سرفه، عطسه و گاهي اسهال ديده مي شود وكنترل حساسيت معمولاً به كنترل سردرد منجر مي شود.
بايد به خاطر داشت كه سردرد يك بيماري نيست، بلكه نشانه اي است از طيف متنوعي از بيماريها كه از يك سرماخوردگي ساده شروع و به امراض جدي مثل تومورهــــــاي بدخيم مغزي ختم مي شود. گر چه در اغلب موارد منشأ سردرد، بيماريهاي خوش خيم مي باشد، اما اولين مسأله اي كه در برخورد با بيمار مبتلا به سردرد بايد حل شود، عبارت است از افتراق بين علل خوش خيم و علل خطرناكتر.
ساز و كارهاي اصلي مكانيسم ها سردرد عبارتند از:
ـ گشاد شدن عروق داخل و خارج جمجمه
ـ التهاب عروق داخل و خارج جمجمه
ـ عفونت عروق داخل و خارج جمجمه
ـ انقباض ممتد عضلات كاسه سر و گردن
ـ تغيير فشار داخل جمجمه.
انواع اصلي سردرد :
1 ـ ميگرن كلاسيك : معمولاً پانزده تا سي دقيقه قبل از شروع اين نوع سردرد، علايمي مثل ظهور نقاط نوراني در جلو چشم، تاري ديد و منگي پديدار مي شود؛ آرام آرام با از بين رفتن اين علايم سردرد يك طرفه اي به صورت مبهم و در يك سمت ناحيه گيجگاهي ظاهر مي شود، به تدريج شدت درد افزايش مي يابد و سردرد حالت ضرباندار به خـــود مي گيرد، در اين مرحله بيمار رنگ پريده و دچار تهوع و استفراغ شديدي مي شود؛ بسياري از بيماران در اين مرحله ترس از نور پيـــدا مي كنند و ترجيح مي دهند در اتاق تاريك استراحت كنند و پاره اي ديگر تعريق شديد و تكرر ادرار پيدا مي كنند. درد بين چند ساعت تا يك روز طول مي كشد و بالاخره بيمار به خواب فرو مي رود. پس از اينكه بيمار از خواب بيدار شد، سردرد تسكين مي يابد. اين نوع سردرد در زنان بيشتر ديده مي شود و استعداد ارثي به بروز حملات در بين افراد وجود دارد.
2 ـ سردرد عصبي: تقريباً 90 درصد از بيماران مبتلا به سردرد دچار اين نوع سردرد هستند. علت پيدايش اين نوع سردرد، انقباض عضلات كاسه سر، گردن، شانه و صورت بوده و مهمترين دليل پيدايش اين انقباض ها، هيجانات عصبي است. درد معمولاً از ناحيه پيشـــــاني، گردن يا شانه شروع مي شود و به تــدريج تمام كاسه سر را فرا مي گيرد. اين درد ماهيت فشاري داشته ولي خاصيت ضرباني ندارد. بيمار از اينكه سرش سنگين است شكايت دارد، ممكن است تهوع پيدا كند اما به استفراغ دچار نمي شود.
3 ـ سردرد به علت عفونت مننژ (پرده هاي مغزي): درد در اين بيماران به صورت فشرده بوده و تمام سر را فرا مي گيرد، با استراحت كاهش مي يابد و با حركت تشديد مي شود. وجود علايمي چون تب و سفتي گردن به تشخيص كمك مي كند.
4 ـ سردرد به علت تومورهاي مغزي: اين نوع سردرد ها معمولاً متناوب بوده و در اوايل صبح شديدتر است، بيشتر ماهيت حمله اي دارد، با حركت سر، بلند كردن بار، عطسه و به خصوص سرفه تشديد مي شود. معمولاً سردرد همراه با اختلالات خواب همراه است و گاه بيمار به علت سردرد از خواب بيــــــدار مي شود.
5 ـ سردرد به علت فشار خون بالا: سردرد در اين بيماران، معمولاً زماني ظاهر مي شود كه فشارخون حداكثر به حدود 200 و فشارخون حداقل به حدود 120 ميلي متر جيوه رسيده باشد؛ اين نوع سردرد غالباً در ناحيه پس سر متمركز بوده، و با درمان فشارخون در اكثر موارد از بين مي رود.
6 ـ سردرد ناشي از بيماريهاي چشم: عيوب انكساري چشم ، سبب پيدايش سردردهاي مكرر در ناحيه پيشاني بخصوص به هنگام مطالعه يا تماشاي تلويزيون مي شود ، اما سردرد ناشي از آب سياه با چشم درد شديد همراه بوده و معمولاً در ناحيــه پيشاني متمركز مي شود و اغلب با تهوع و استفراغ همراه است.
7 ـ سردرد ناشي از بيماريهاي سينوس: سردردهاي ناشي از التهاب و عفونت سينوسها اغلب در ناحيه پيشانــــي متمركز مي شود؛ اين دردها با حركت سر و دراز كشيدن تشديد مي شود و پس از بيدار شدن از خــواب به حداكثر شدت خود مي رسد؛ اين سردردها با درمان التهاب يا عفونت سينوس ها مرتفع مي شوند.
8 ـ سـردرد ناشي از عفونت هاي دنداني: اين نوع سردرد ها غالباً از ناحيه صورت شروع و بتدريج به تمام كره سر منتشر مي شود و با درمان عفونت دنداني، درد از بين مي رود.
9 ـ سردردهاي آلرژيك: اين نوع سردردها متعاقب تماس فرد بيمار با ماده حساسيت زا ايجــــاد مي شود؛ معمولاً همراه با اين نوع سردرد ساير علايم حساسيت مثل احتقان بيني، آبريزش از بيني ، سرفه، عطسه و گاهي اسهال ديده مي شود وكنترل حساسيت معمولاً به كنترل سردرد منجر مي شود.