جام جم آنلاين: برخلاف تصور برخي از افراد، نحوه رانندگي با اتومبيل بيش از ظاهر آن مي‌تواند فرهنگ و سطح اجتماعي فرد را نمايان سازد. زيرا چگونگي رانندگي با اتومبيل، به خوبي نشان‌دهنده وجوه مختلف شخصيتي و رفتاري و درك اجتماعي يك انسان مي‌باشد.
در واقع نحوه رانندگي نمونه‌اي بارز از اخلاق اجتماعي اشخاص است، چراكه رعايت قانون و مقررات، احترام به حقوق ديگران، افزايش آستانه تحمل فردي در مقابل محرك‌هاي ترافيكي و ميزان پاكيزگي و سلامت اتومبيل و ايجاد فضاي آرام براي سرنشينان و رانندگان ديگر، همگي نمونه‌هايي از رفتار اجتماعي راننده است كه هنگام رانندگي ناخودآگاه از شخصيت واقعي او منعكس مي‌شود.
آمار‌ها نشان مي‌دهد كه در 95 ـ 90 درصد تصادفات، رفتار انسان، عامل تعيين‌كننده اصلي است و رفتارهاي ضداجتماعي با خشونت در رانندگي و نحوه رانندگي خشن نيز با تصادفات رابطه داشته است.
در اين راستا بررسي‌هاي متعددي درخصوص رابطه بين ويژگي‌هاي شخصيتي و رفتار رانندگي صورت گرفته است. به نظر مي‌رسد، عناصر خاصي از شخصيت باعث رفتارهاي قانون‌شكنانه در رانندگي مي‌شود، از اين رو اين رفتارها منجر به برآورده شدن برخي از نيازهاي شخصي فرد شده، هرچند كه با سيستم قانونمند محيط اطراف مغايرت دارد.
محققين ترافيك معتقدند بيش از 90 درصد تصادفات تا اندازه‌اي به دليل شخصيت راننده و وابسته به رفتارهاي راننده است و رانندگي مخاطره‌آميز سبب نتايج منفي مي‌شود. رانندگي خطرناك شامل رانندگي رقابت‌جويانه (لذت بردن از مانور دادن در ميان ديگر رانندگان)، رانندگي خطرپذير (پذيرش خطرات رانندگي براي هيجان و لذت)، رانندگي همراه با خطر پذيري بالا (سرعت و سبقت ناگهاني)، رانندگي پرخاشجويانه مانند (رانندگي با فاصله كم با خودروهاي ديگر كه اغلب به منظور تنبيه رانندگان صورت مي‌گيرد، گاز دادن از روي خشم، ژست‌هاي خشمناك) نگرش‌هاي مزبور و ويژگي‌هاي شخصيتي كه گسترش اين رفتارها، ايمني را به طور جدي تهديد مي‌كند.
به هر حال اكثر جوانان با رفتار رانندگي پرمخاطره درگير هستند كه آمار تصادفات جوانان بيانگر اين موضوع مي‌باشد. ويژگي‌هاي شخصيتي اين افراد به احتمال قوي در بروز رفتارهاي پرخطر دخيل مي‌باشد كه براي بسط و توسعه سياست‌هاي ايمني ترافيك نياز به توضيح و بررسي بيشتر دارد تا راه‌حل‌هايي براي كاهش درصد تصادف و مرگ‌و‌مير پيدا شود.
اخيرا با افزايش توجه افراد به اتومبيل، رفتارهاي جالبي از بعضي رانندگاني كه سعي دارند با اتومبيل يا شيوه رانندگي خود نظر ديگران را جلب كنند، سر مي‌زند. آنها معمولا با سرعت و سبقت غيرمجاز و هراس‌انگيز و انجام حركات نمايشي در محل‌هايي كه رانندگان معمولي و خانواده ديگران در آن رهگذرند، لجبازي با ديگر رانندگان، سعي بر جذب افراد خاص و جلب توجه اطرافيان دارند، اما اين كار نه‌تنها جذاب و شاهكار نيست بلكه نشانه ضعف فرهنگي و عدم كنترل فردي نيز به شمار مي‌رود. در هيچ كجاي قوانين رانندگي يا اجتماعي درج نشده است كه استفاده از سيستم صوتي پرقدرت همچنين استفاده از شيشه‌هاي تيره يا لامپ‌هاي غيرمجاز، سرعت و سبقت‌هاي حادثه‌آفرين و خطرناك، نصب بوق‌هاي گوشخراش و استفاده عمدي و بي‌مورد از آنها، اتومبيل و رانندگي افراد را به نوعي هنر و افتخار تبديل مي‌كند.
برخلاف تصور اين افراد، احترام به قانون و مقررات رانندگي و رعايت آنها، نوعي هنر و خودنمايي است كه شخصيت اين رانندگان را نزد ديگران زيبا و كامل جلوه مي‌دهد و معتبر مي‌سازد.
عدم توجه به فرهنگ رانندگي موجب بروز اشتباهات متعددي از ما مي‌شود كه جوانب مختلف رفتاري را خدشه‌دار مي‌كند. مثلا فردي كه به قانون و مقررات رانندگي توجه نمي‌كند، از ضعف فرهنگي و تربيت غلط اجتماعي خود نشان به ميان آورده است.
عدم رعايت حقوق ديگر رانندگان و تجاوز به حريم آنها يا ايجاد وحشت و اضطراب در بين ديگران نشانه خشونت و بدرفتاري فرد مي‌باشد و او را شخصي گستاخ و متجاوز معرفي مي‌كند. رانندگي، در 2 جمله يعني رعايت قانون و مقررات و رعايت حقوق و حريم ديگران. ما بايد اين باور را در ذهن خود بپرورانيم كه از عدم رعايت قانون و مقررات راهنمايي و رانندگي نمي‌توان براي نمايش توانمندي‌ها و استعدادهاي نهفته خود استفاده كرد. چراكه با اين كار تنها شخصيت ما نزد ديگران تضعيف مي‌شود و موجب ترويج و توسعه فرهنگ غلط رانندگي در بين اطرافيان و اعضاي خانواده خود مي‌شويم.
تحقيقات متعدد نشان مي‌دهد كه ويژگي‌هاي شخصيتي در رانندگي پرمخاطره نقش دارد. با توجه به شيوع رفتارهاي حادثه ساز رانندگي و رانندگي‌هاي پرمخاطره و همچنين ازدياد تصادفات در بين رانندگان جوان پيشنهاد مي‌گردد: شناسايي رانندگان پرخطر و ارائه مشاوره و راهنمايي و آموزش اختصاصي به آنان از طريق مشاورين روان‌شناسي و پليس از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و همچنين تشويق رانندگان هيجان جو براي حضور در فضاهاي كنترل شده همچون مسابقات اتومبيلراني، موتور سواري و... مي‌تواند سبب ارضا نيازهاي هيجان‌جويي و تجربه‌جويي آنان گردد كه با افزايش اين فضاها مي‌توان رفتارهاي رانندگي پرمخاطره را كم و نهايتا التهاب و هيجانات رانندگي پرخطر آنان را در بزرگراه‌هاي شهري و آزادراه‌هاي خارج از شهر شديدا كاهش داد.
در واقع نحوه رانندگي نمونه‌اي بارز از اخلاق اجتماعي اشخاص است، چراكه رعايت قانون و مقررات، احترام به حقوق ديگران، افزايش آستانه تحمل فردي در مقابل محرك‌هاي ترافيكي و ميزان پاكيزگي و سلامت اتومبيل و ايجاد فضاي آرام براي سرنشينان و رانندگان ديگر، همگي نمونه‌هايي از رفتار اجتماعي راننده است كه هنگام رانندگي ناخودآگاه از شخصيت واقعي او منعكس مي‌شود.
آمار‌ها نشان مي‌دهد كه در 95 ـ 90 درصد تصادفات، رفتار انسان، عامل تعيين‌كننده اصلي است و رفتارهاي ضداجتماعي با خشونت در رانندگي و نحوه رانندگي خشن نيز با تصادفات رابطه داشته است.
در اين راستا بررسي‌هاي متعددي درخصوص رابطه بين ويژگي‌هاي شخصيتي و رفتار رانندگي صورت گرفته است. به نظر مي‌رسد، عناصر خاصي از شخصيت باعث رفتارهاي قانون‌شكنانه در رانندگي مي‌شود، از اين رو اين رفتارها منجر به برآورده شدن برخي از نيازهاي شخصي فرد شده، هرچند كه با سيستم قانونمند محيط اطراف مغايرت دارد.
محققين ترافيك معتقدند بيش از 90 درصد تصادفات تا اندازه‌اي به دليل شخصيت راننده و وابسته به رفتارهاي راننده است و رانندگي مخاطره‌آميز سبب نتايج منفي مي‌شود. رانندگي خطرناك شامل رانندگي رقابت‌جويانه (لذت بردن از مانور دادن در ميان ديگر رانندگان)، رانندگي خطرپذير (پذيرش خطرات رانندگي براي هيجان و لذت)، رانندگي همراه با خطر پذيري بالا (سرعت و سبقت ناگهاني)، رانندگي پرخاشجويانه مانند (رانندگي با فاصله كم با خودروهاي ديگر كه اغلب به منظور تنبيه رانندگان صورت مي‌گيرد، گاز دادن از روي خشم، ژست‌هاي خشمناك) نگرش‌هاي مزبور و ويژگي‌هاي شخصيتي كه گسترش اين رفتارها، ايمني را به طور جدي تهديد مي‌كند.
به هر حال اكثر جوانان با رفتار رانندگي پرمخاطره درگير هستند كه آمار تصادفات جوانان بيانگر اين موضوع مي‌باشد. ويژگي‌هاي شخصيتي اين افراد به احتمال قوي در بروز رفتارهاي پرخطر دخيل مي‌باشد كه براي بسط و توسعه سياست‌هاي ايمني ترافيك نياز به توضيح و بررسي بيشتر دارد تا راه‌حل‌هايي براي كاهش درصد تصادف و مرگ‌و‌مير پيدا شود.
اخيرا با افزايش توجه افراد به اتومبيل، رفتارهاي جالبي از بعضي رانندگاني كه سعي دارند با اتومبيل يا شيوه رانندگي خود نظر ديگران را جلب كنند، سر مي‌زند. آنها معمولا با سرعت و سبقت غيرمجاز و هراس‌انگيز و انجام حركات نمايشي در محل‌هايي كه رانندگان معمولي و خانواده ديگران در آن رهگذرند، لجبازي با ديگر رانندگان، سعي بر جذب افراد خاص و جلب توجه اطرافيان دارند، اما اين كار نه‌تنها جذاب و شاهكار نيست بلكه نشانه ضعف فرهنگي و عدم كنترل فردي نيز به شمار مي‌رود. در هيچ كجاي قوانين رانندگي يا اجتماعي درج نشده است كه استفاده از سيستم صوتي پرقدرت همچنين استفاده از شيشه‌هاي تيره يا لامپ‌هاي غيرمجاز، سرعت و سبقت‌هاي حادثه‌آفرين و خطرناك، نصب بوق‌هاي گوشخراش و استفاده عمدي و بي‌مورد از آنها، اتومبيل و رانندگي افراد را به نوعي هنر و افتخار تبديل مي‌كند.
برخلاف تصور اين افراد، احترام به قانون و مقررات رانندگي و رعايت آنها، نوعي هنر و خودنمايي است كه شخصيت اين رانندگان را نزد ديگران زيبا و كامل جلوه مي‌دهد و معتبر مي‌سازد.
عدم توجه به فرهنگ رانندگي موجب بروز اشتباهات متعددي از ما مي‌شود كه جوانب مختلف رفتاري را خدشه‌دار مي‌كند. مثلا فردي كه به قانون و مقررات رانندگي توجه نمي‌كند، از ضعف فرهنگي و تربيت غلط اجتماعي خود نشان به ميان آورده است.
عدم رعايت حقوق ديگر رانندگان و تجاوز به حريم آنها يا ايجاد وحشت و اضطراب در بين ديگران نشانه خشونت و بدرفتاري فرد مي‌باشد و او را شخصي گستاخ و متجاوز معرفي مي‌كند. رانندگي، در 2 جمله يعني رعايت قانون و مقررات و رعايت حقوق و حريم ديگران. ما بايد اين باور را در ذهن خود بپرورانيم كه از عدم رعايت قانون و مقررات راهنمايي و رانندگي نمي‌توان براي نمايش توانمندي‌ها و استعدادهاي نهفته خود استفاده كرد. چراكه با اين كار تنها شخصيت ما نزد ديگران تضعيف مي‌شود و موجب ترويج و توسعه فرهنگ غلط رانندگي در بين اطرافيان و اعضاي خانواده خود مي‌شويم.
تحقيقات متعدد نشان مي‌دهد كه ويژگي‌هاي شخصيتي در رانندگي پرمخاطره نقش دارد. با توجه به شيوع رفتارهاي حادثه ساز رانندگي و رانندگي‌هاي پرمخاطره و همچنين ازدياد تصادفات در بين رانندگان جوان پيشنهاد مي‌گردد: شناسايي رانندگان پرخطر و ارائه مشاوره و راهنمايي و آموزش اختصاصي به آنان از طريق مشاورين روان‌شناسي و پليس از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و همچنين تشويق رانندگان هيجان جو براي حضور در فضاهاي كنترل شده همچون مسابقات اتومبيلراني، موتور سواري و... مي‌تواند سبب ارضا نيازهاي هيجان‌جويي و تجربه‌جويي آنان گردد كه با افزايش اين فضاها مي‌توان رفتارهاي رانندگي پرمخاطره را كم و نهايتا التهاب و هيجانات رانندگي پرخطر آنان را در بزرگراه‌هاي شهري و آزادراه‌هاي خارج از شهر شديدا كاهش داد.
دكتر عليرضا اسماعيلي
استاديار دانشگاه علوم انتظامي
استاديار دانشگاه علوم انتظامي