2
«بخش اول»:تاریخچه:
مشاوره و مددکاری دردین مبین اسلام:
آئین مقدس اسلام درمسیرخدمات اجتماعی وتامین نیازهای انسان از مرز توصیه به نیکوکاری وارشاد و دعوت مردم به محبت و یاری، یا حمایت ازسالمندان و کودکان فراتررفته وقوانین مشخص و تکالیف شرعی برهمگان فرض نموده است. فرامین این مذهب جهان شمول درقالب اعمال واجب و مستحب و حرام و مکروه، مسلمانان را در موارد متعدد ملزم به انجام وظایفی درباره ایتام وبی سرپرستان،سالخوردگان، والدین وحقوق آنان و مصیبت دیدگان و مبتلایان به بلا، ستمدیدگان و مظلومان، فقراء و مستمندان، در راه ماندگان، و غربا، ارحام، همسایگان، بیمارن اسراء،بدهکاران ،مقروضین ،برهنگان ،ودیگرافراد وگروهها نموده است وپس ازتاکید وتوصیه درحمایت،ویاری همه دردمندان و نیازمندان،چگونگی حمایت و مددکاری ومشاوره وراهنمائی را نیزبه شکل قوانین مشخص و مدون تعیین کرده است. این قوانین درآیات قرآن و احادیث وفقه اسلامی ابعاد گسترده ای دارد که به نمونه هائی از آن اشاره می کنیم:
1-وامرهم شوری بینهم: درامور یکدیگر مشورت کنند (آیه38 سوره شوری)
2-کان الناس امه واحده فبعث الله مبشرین و منذرین وانزل معهم الکتاب بالحق لیحکم بین الناس فیها اختلفو افیه: (آیه213 سوره بقره
مردم یک امت بودند، خداوند پیامبران را برانگیخت که بشارت دهنده نیکوکاران و ترساننده بدکاران باشند وبا ایشان کتاب فرستاد تا بین مردم به حق حکم کنند، درآنچه اختلاف کردند.
3-حضرت علی(ع)می فرمایند: رفتن برای مشورت عین هدایت است وآنکه خود را از مشورت با دیگران بی نیاز بداند خویشتن را به مخاطره افکنده است.
4-رسول اکرم(ص) می فرمایند:بهترین کارها درنزد خدا این است که انسان گرسنه ای را سیرکنید یا قرض اورا بپردازید ویا ناراحتی را از او برطرف سازید.
5-امام علی(ع) فرموده اند:
الف:هیچ پشتوانه ای چون مشاوره نیست.
ب-هرکس به ناحق بر رای خود بایستد هلاک شود و هرکس با دیگران مشاوره کند، درعقلهای آنها شریک شده است.
ج-هرکس از آرا دیگران استقبال کند،موانع خطا را می شناسد.
د-مشاوره راه هدایت است وهرکه خود را از رای دیگران مستغنی بداند به راه خطر می رود.
«بخش دوم»:تعاریف و مفاهیم، مشاوره ومددکاری:
تعاریفی ازمشاوره:
الف) مشاوره یک جریان یادگیری است که ازطریق رابطه بین دوفرد انجام می گیرد. دراین رابطه مشاور با داشتن مهارتها و صلاحیتهای علمی وحرفه ای می کوشد مراجع را با روشهای منطبق برنیازهایش یاری کند تا بیشترخود را بشناسد وبینشی را که به این طریق نسبت به خویشتن کسب می کند دررابطه اش با هدفهای معین واقع بینانه وادراک شده بطور موثری مورد استفاده قرار دهد و بالنتیجه فردی خلاق وشادمان تر درجامعه بارآید.
ب) مشاوره رابطه ایست پویا وبا هدف رشد فرد یا گروه، که براساس مشارکت مشاوره و مراجع(مددجو) وبا روشهای منطبق برنیازمندیهای آنان وبرای یاری رساندن به فرد یا گروه جهت تصمیم گیری و حل مشکلات وی انجام میگیرد.(دراین رابطه، توجه به خودشناسی و خود تصمیم گیری از طریق مراجع مورد تاکیداست).
ج) مشاوره بعنوان یک رابطه محرمانه،مقبول، بدون ارزیابی، مجاز ورودرروتعریف می شود که درآن مشاور معلومات و توانائیهای خود رابه کارمی برد تا به مددجو کمک کند تا مسائل و مشکلات خود را به طریق بهتری حل کند در حالیکه مددجو درحالت عادی و بدون کمک مشاور با رضایت کمتری آنرا حل می کند.
د) فرآیند کمک به افراد یا گروهها از طریق یاری دهنده به منظور نیل به بهداشت روانی مطلوب از طریق سازگاری ورشد شخصی و اجتماعی بمنظور جلوگیری ازآثارتضعیف کننده برخی اختلالات جسمانی و هیجانی درون فردی و میان فردی.
تعریف راهنمائی:
جریان یاری دهنده ایست که نهایتاً فرد را با استفاده از ابزار و فنون گوناگون یاری می دهد تا توانائی ها و محدودیت هایش را بشناسد وبراساس چنین شناختی، تصمیمات مناسب منطقی برای تامین نیازهای فردی و اجتماعی اتخاذ نماید و به خود رهبری برسد.
انواع فعالیتهای مشاوره و راهنمائی:
1-مشاوره وراهنمائی دراموراعتقادی، اخلاقی، تربیتی، روانی و رفتاری بصورت فردی و گروهی.
2- مشاوره وراهنمائی درزمینه تحصیلی، شغلی، ازدواج، خانواده بصورت فردی و گروهی.
3-روانسجی درزمینه خوش، استعداد، رغبت، شخصیت و پیشرفت تحصیلی.
مددکاری اجتماعی:
فعالیت ویژه ای است که بعضی از موسسات(کمیته امداد و…) آنرا به مراجعان خود عرضه میدارند و آنان را یاری میدهند تا با کارائی بیشتری با مشکلاتی که درزندگی فردی و اجتماعی با آن روبرو میشوند،مقابله نمایند. گرچه امکان آن است که تعریف بالا خالی از نقص نباشد، اما از آنجائیکه چهارجزء اصلی مددکاری اجتماعی و روابط آنها را با یکدیگر شامل میگردد شاید بتوان آنرا تعریف نسبتاً کاملی بشمارآورد برای روشن شدن و درک بیشتر مطالب، چهارجزء اصلی مددکاری را تعریف مینمائیم:
1-شخص: انسانی که ممکن است یک مرد، یک زن یا یک کودک باشد. بعبارت دیگر کسی است که دریک یا چند جنبه زندگی عاطفی یا اجتماعی خود دچار اشکال شده یا او را دچار اشکال یافته باشند. ازاین رو او نیاز به کمک و یاری دارد، کمکها ممکن است کاملاً مادی بوده و یا صرفاً جنبه راهنمائی و مشورت(مشاوره) ویا تلفیقی از آندو داشته باشد. از همان زمان که فردآغاز به دریافت کمک درخواستی خود می کند او را مددجو می نامیم.
2-مشکل: آن چیزی است که از برآورده نشدن یک یا چند نیاز و یا انباشته شدن سرخوردگی ها ویا ناسازگاریها ناشی شده باشد که سبب عدم تعادل شخصی و اجتماعی می شود.
3-مکان: مکان مورد بحث عبارت است ازیک موسسه خدمات اجتماعی. یا بخشی ازخدمات اجتماعی یک سازمان رفاه اجتماعی این موسسه یا بخش خدمات اجتماعی بویژه برای پاسخگوئی و رفع مشکلات افراد جامعه یعنی افرادی که دراداره کارهای زندگانی خود دچارناراحتیها و آشفتگیهائی گشته اند بوجود آمده است.
4-جریان کار: فعالیت و رابطه دوجانبه وپیش رونده بین مددکار و مددجو است که این فعالیت بخاطر حل مشکل انجام میشود وشامل اقدامات دنباله داری است که درچارچوب یک رابطه حرفه ای سودمند انجام میگیرد. پایان این جریان به دو صورت است: یا اینکه آمادگی لازم در مددجو بوجود می آید تا بتواند مشکلات خود را با کارائی بیشتری پاسخ گوید و یا آنکه چنان نفوذی به روی مشکل اعمال می نماید تا آنرا حل و یا کم اثر گرداند.
