Ever Green
متخصص بخش پزشکی
همان طور که در مطلب قبلی با عنوان " فواید ورزش در دیابت" گفته شد، داشتن فعالیت بدنی منظم یکی از اهداف مهم در کنترل بیماری دیابت می باشد. منظور از ورزش در دیابتی های نوع دوم که معمولا سال ها عدم تحرک را در زندگی تجربه کرده اند، شرکت در فعالیت بدنی سنگین نیست، بلکه شروع آن با جلسات ساده پیاده روی 10 دقیقه ای که در ساعات مختلف روز تکرار می گردد می تواند آثار مفید ورزش را در این بیماران نمایان سازد.
اما همان طور که فعالیت بدنی برای کنترل قند خون مفید است، توجه به یک سری از نکات برای جلوگیری از عوارض ناخواسته ضروری است.
آیا یك فرد دیابتی می تواند در هر زمانی، فعالیت بدنی و ورزش داشته باشد؟
پزشك معالج و متخصص تغذیه می توانند به شما كمك كنند تا به درستی تصمیم بگیرید كه بهترین زمان برای ورزش کردن شما كدام است. شما و گروه معالج تان، با در نظر گرفتن برنامه روزمره، الگوی وعده های غذایی و داروهای مصرفی تان، تصمیم نهایی را می گیرید. اگر شما مبتلا به دیابت نوع اول یا نوع دوم هستید، باید در زمان هایی كه كتون ها در خون و ادرارتان وجود دارند، از انجام تمرینات بدنی شدید خودداری كنید. كتون ها، مواد شیمیایی ای هستند كه ممكن است بدن تان آن ها را زمانی كه قند خون تان بسیار بالا و انسولین بدن تان بسیار پایین است، تولید نماید. كتون بیش از حد، می تواند شما را بیمار سازد. اگر شما در زمانی كه كتون ها در خون یا ادرارتان وجود دارند ورزش كنید، سطح قند خون تان ممكن است حتی بالاتر نیز برود.
اگر شما دیابت نوع دوم دارید و قند خون تان بالاست، ولی كتون در خون و یا ادرار ندارید، فعالیت بدنی متوسط یا سبك می تواند سطح قند خون تان را كاهش دهد.
در كل، از افرادی كه مراقب سلامت شما هستند (از جمله پزشك معالج تان، متخصص تغذیه و ... ) سئوال کنید كه آیا باید هنگامی كه قند خون تان بالا است ورزش كنید و یا خیر.
آیا انواعی از فعالیت بدنی وجود دارند كه فرد دیابتی نباید آنان را انجام دهد؟
اگر شما برخی از عوارض بیماری دیابت را دارید، انجام برخی ورزش ها ممكن است مشكل شما را بدتر كند، برای مثال فعالیت بدنی ای كه فشار عروق خونی چشمان شما را افزایش می دهد، مانند بلند كردن اجسام سنگین و یا وزنه، ممكن است مشكل چشم را در بیماری دیابت افزایش دهد.
اگر تخریب عصبی ناشی از دیابت موجب بی حسی پاهای شما شده است، در این حالت با پزشک تان مشورت نمایید، زیرا شاید به شما توصیه کند كه به جای پیاده روی و یا ورزش های هوازی، شنا كردن را امتحان كنید.
وقتی پاهای شما بی حس باشند، ممكن است درد را در پای تان حس نكنید و لذا ممكن است جراحت ها و تاول های پای شما بدتر شوند، زیرا شما به علت بی حس بودن پاهای تان متوجه آن ها نمی شوید. این مشکل در صورت عدم توجه می تواند در برخی مواقع منجر به قطع عضوی از بدن نیز گردد. لذا در هنگام ورزش دقت کنید تا کفش شما برای فعالیتی که می کنید مناسب باشد و نیز از جوراب های کتانی و راحت استفاده کنید.
پس از تمرینات بدنی پاهای تان را به منظور بررسی علایم: بریدگی، زخم، برآمدگی و ورم و یا سرخی بررسی کنید و در صورت بروز هر نوع مشکلی در پاهای تان، به آن بی توجهی نکنید و حتما با پزشک تان تماس بگیرید.
آیا فعالیت بدنی می تواند سبب افت قند خون (هیپوگلایسمی) گردد؟
در افراد دیابتی ای که از انسولین و یا دیگر انواع داروهای خاص دیابت استفاده می کنند، فعالیت بدنی می تواند سبب افت ناگهانی قند خون گردد. لذا از پزشک متخصص معالج خود بپرسید که آیا داروی مصرفی شما می تواند در هنگام فعالیت بدنی، سبب افت قند خون تان گردد یا خیر.
افت قند خون می تواند در هنگام ورزش، بلافاصله پس از تمرین و یا حتی یک روز پس از تمرین آشکار گردد.
افت قند خون می تواند باعث لرزش و سستی، ضعف، گیجی، بدخلقی و یا خستگی در شما شود. ممکن است مقدار زیادی عرق کنید و یا سردرد بگیرید و اگر افت قند خون شما به شدت زیاد باشد ممکن است از حال بروید و یا دچار تشنج شوید.
ذکر این نکته ضروری است که در افراد دیابتی همان قدر که افزایش قند خون می تواند خطرناک باشد، کاهش ناگهانی قند خون نیز می تواند اثرات سوء خطرناکی را به همراه داشته باشد.
به هرحال شما می بایست برای بهبود سلامتی و کنترل قند خون تان، فردی متحرک و فعال باشید، اما از طرف دیگر توجه به علایم افت قند که در بالا ذکر گردید می تواند به شما کمک کند تا برای مقابله با مشکل افت قند خون آماده گردیده و از عوارض احتمالی آن دور باشید.
اگر دچار افت قند خون شدید، باید 15 گرم کربوهیدرات بخورید (نصف لیوان نوشابه یا یک قاشق عسل یا سه عدد خرمای خشک و ...) و پس از 15 دقیقه مجدد قند خون تان را چک کنید و اگر باز هم قند خون تان پایین بود، مجددا 15 گرم کربوهیدرات بخورید و این کار را ادامه دهید تا قند خون تان طبیعی گردد و هرگز اجازه ندهید برای مدتی طولانی قند خون تان پایین بماند.
همواره در صورت بروز این مشکلات، با پزشک خود مشورت کنید.
نکته ای که باید به آن توجه نمایید این است که در صورت تکرار حملات افت قند خون ممکن است نیاز باشد تا میزان داروی مصرفی و یا نوع آن را تغییر دهید. البته تغییرات دارویی اعم از دوز مصرفی و نیز نوع آن را به هیچ وجه بدون مشورت پزشک متخصص و به طور خودسرانه انجام ندهید.
همان طور که ذکر شد فعالیت بدنی منظم باعث تنظیم قند خون شما گردیده و نیاز بدن شما را به دارو کاهش می دهد. در صورتی که رژیم غذایی منظمی داشته و تغییر خاصی در شیوه زندگی نداشته باشید و با انجام فعالیت بدنی بیش از دو بار دچار افت قند خون شوید، در خیلی از موارد پزشک تان خواهد توانست با کاهش دوز داروی مصرفی شما و یا تغییر نوع آن، به شما کمک نماید.
اما همان طور که فعالیت بدنی برای کنترل قند خون مفید است، توجه به یک سری از نکات برای جلوگیری از عوارض ناخواسته ضروری است.
آیا یك فرد دیابتی می تواند در هر زمانی، فعالیت بدنی و ورزش داشته باشد؟
پزشك معالج و متخصص تغذیه می توانند به شما كمك كنند تا به درستی تصمیم بگیرید كه بهترین زمان برای ورزش کردن شما كدام است. شما و گروه معالج تان، با در نظر گرفتن برنامه روزمره، الگوی وعده های غذایی و داروهای مصرفی تان، تصمیم نهایی را می گیرید. اگر شما مبتلا به دیابت نوع اول یا نوع دوم هستید، باید در زمان هایی كه كتون ها در خون و ادرارتان وجود دارند، از انجام تمرینات بدنی شدید خودداری كنید. كتون ها، مواد شیمیایی ای هستند كه ممكن است بدن تان آن ها را زمانی كه قند خون تان بسیار بالا و انسولین بدن تان بسیار پایین است، تولید نماید. كتون بیش از حد، می تواند شما را بیمار سازد. اگر شما در زمانی كه كتون ها در خون یا ادرارتان وجود دارند ورزش كنید، سطح قند خون تان ممكن است حتی بالاتر نیز برود.
اگر شما دیابت نوع دوم دارید و قند خون تان بالاست، ولی كتون در خون و یا ادرار ندارید، فعالیت بدنی متوسط یا سبك می تواند سطح قند خون تان را كاهش دهد.
در كل، از افرادی كه مراقب سلامت شما هستند (از جمله پزشك معالج تان، متخصص تغذیه و ... ) سئوال کنید كه آیا باید هنگامی كه قند خون تان بالا است ورزش كنید و یا خیر.
آیا انواعی از فعالیت بدنی وجود دارند كه فرد دیابتی نباید آنان را انجام دهد؟
اگر شما برخی از عوارض بیماری دیابت را دارید، انجام برخی ورزش ها ممكن است مشكل شما را بدتر كند، برای مثال فعالیت بدنی ای كه فشار عروق خونی چشمان شما را افزایش می دهد، مانند بلند كردن اجسام سنگین و یا وزنه، ممكن است مشكل چشم را در بیماری دیابت افزایش دهد.
اگر تخریب عصبی ناشی از دیابت موجب بی حسی پاهای شما شده است، در این حالت با پزشک تان مشورت نمایید، زیرا شاید به شما توصیه کند كه به جای پیاده روی و یا ورزش های هوازی، شنا كردن را امتحان كنید.
وقتی پاهای شما بی حس باشند، ممكن است درد را در پای تان حس نكنید و لذا ممكن است جراحت ها و تاول های پای شما بدتر شوند، زیرا شما به علت بی حس بودن پاهای تان متوجه آن ها نمی شوید. این مشکل در صورت عدم توجه می تواند در برخی مواقع منجر به قطع عضوی از بدن نیز گردد. لذا در هنگام ورزش دقت کنید تا کفش شما برای فعالیتی که می کنید مناسب باشد و نیز از جوراب های کتانی و راحت استفاده کنید.
پس از تمرینات بدنی پاهای تان را به منظور بررسی علایم: بریدگی، زخم، برآمدگی و ورم و یا سرخی بررسی کنید و در صورت بروز هر نوع مشکلی در پاهای تان، به آن بی توجهی نکنید و حتما با پزشک تان تماس بگیرید.
آیا فعالیت بدنی می تواند سبب افت قند خون (هیپوگلایسمی) گردد؟
در افراد دیابتی ای که از انسولین و یا دیگر انواع داروهای خاص دیابت استفاده می کنند، فعالیت بدنی می تواند سبب افت ناگهانی قند خون گردد. لذا از پزشک متخصص معالج خود بپرسید که آیا داروی مصرفی شما می تواند در هنگام فعالیت بدنی، سبب افت قند خون تان گردد یا خیر.
افت قند خون می تواند در هنگام ورزش، بلافاصله پس از تمرین و یا حتی یک روز پس از تمرین آشکار گردد.
افت قند خون می تواند باعث لرزش و سستی، ضعف، گیجی، بدخلقی و یا خستگی در شما شود. ممکن است مقدار زیادی عرق کنید و یا سردرد بگیرید و اگر افت قند خون شما به شدت زیاد باشد ممکن است از حال بروید و یا دچار تشنج شوید.
ذکر این نکته ضروری است که در افراد دیابتی همان قدر که افزایش قند خون می تواند خطرناک باشد، کاهش ناگهانی قند خون نیز می تواند اثرات سوء خطرناکی را به همراه داشته باشد.
به هرحال شما می بایست برای بهبود سلامتی و کنترل قند خون تان، فردی متحرک و فعال باشید، اما از طرف دیگر توجه به علایم افت قند که در بالا ذکر گردید می تواند به شما کمک کند تا برای مقابله با مشکل افت قند خون آماده گردیده و از عوارض احتمالی آن دور باشید.
اگر دچار افت قند خون شدید، باید 15 گرم کربوهیدرات بخورید (نصف لیوان نوشابه یا یک قاشق عسل یا سه عدد خرمای خشک و ...) و پس از 15 دقیقه مجدد قند خون تان را چک کنید و اگر باز هم قند خون تان پایین بود، مجددا 15 گرم کربوهیدرات بخورید و این کار را ادامه دهید تا قند خون تان طبیعی گردد و هرگز اجازه ندهید برای مدتی طولانی قند خون تان پایین بماند.
همواره در صورت بروز این مشکلات، با پزشک خود مشورت کنید.
نکته ای که باید به آن توجه نمایید این است که در صورت تکرار حملات افت قند خون ممکن است نیاز باشد تا میزان داروی مصرفی و یا نوع آن را تغییر دهید. البته تغییرات دارویی اعم از دوز مصرفی و نیز نوع آن را به هیچ وجه بدون مشورت پزشک متخصص و به طور خودسرانه انجام ندهید.
همان طور که ذکر شد فعالیت بدنی منظم باعث تنظیم قند خون شما گردیده و نیاز بدن شما را به دارو کاهش می دهد. در صورتی که رژیم غذایی منظمی داشته و تغییر خاصی در شیوه زندگی نداشته باشید و با انجام فعالیت بدنی بیش از دو بار دچار افت قند خون شوید، در خیلی از موارد پزشک تان خواهد توانست با کاهش دوز داروی مصرفی شما و یا تغییر نوع آن، به شما کمک نماید.