همنشینی آتش و کوه در آتشکوه محلات

[baroon]

همنشینی آتش و کوه در آتشکوه محلات​

عکسها و گزارش: امیدسلیمی بنی 5 دقیقه که از جاده کمربندی دلیجان به سمت غرب، طی شود، تابلوی کوچکی در سمت چپ جاده، خبر از وجود آتشکده آتشکوه می دهد. آتشکوه، تپه کم ارتفاعی است که از دور نیز پیداست وجودش را قطعه قطعه کرده و برده اند تا زیور خانه های شهرنشینان شود. با این همه، آتشکده آتشکوه را وقتی می توان دید که از جنوب غربی روستای آتشکوه، جاده خاکی را گذر کرد تا در کنار مزرعه های گندم، ستونهای عریض و بلند آتشکده آتشکوه را دید.

مسافرانی که در نوروز از این منطقه دیدن می کنند، علاوه بر دیدار از بقایای کاخ خورهه، آتشکده نیم ور را نیز بازدید می کنند تا دیدار از یکی از باعظمت ترین آتشکده های جهان را تجربه کرده باشند.
ویرانه های این بنا به شماره 311 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و تابلوی رنگ و رو رفته ای که پای دیوارهای آن زده اند، خبر از کاوشهای باستان شناسی در 10 -11 سال گذشته می دهد. کاوشهایی که ظاهرا چیزی به همراه نداشته است.

مورخان بنای این آتشکده را متعلق به دوره ساسانیان دانسته و معتقدند که بر اساس شواهد و قرائن تا قرن ‪ چهارمهجری سالم بوده است. از جمله حکیم محمدتقی خان در "گنج دانش" خود بنای آتشکده را اینطور توصیف کرده: "گویند جاسب، از بناهای یکی از امرای عسگریه همای دختر بهمن بن اسفندیار مشهور به نیمور است و این امیر در نراق و دلیجان و دهات پشت گدار حکومت داشته و امیر مزبور آتشکده‌ای در ‪ دوفرسخی نیمور در کوه آتشکوه ساخته و به وضع ‪چهار صفحه بنا شده است. هنوز پایه هایش برقرار است و در آن سنگ‌های عریض و طویل به کار برده ‌اند که هر قطعه سنگی از آن، یک زرع و نیم عرض و ‪ سهزرع طول دارد و ‪ ۱۲گره، کلفتی هر پارچه سنگ می‌شود."
مختصات بنای آتشکده آتشکوه
مجموع آتشکده از سه بخش تالار اصلی ( شرقی)، تالار غربی و راهرو تشکیل شده. تالار اصلی یا شرقی آتشکده احتمالا محل آتشدان و نیایش بوده و شامل تالاری مربع شکل است که هر ضلع آن از بیرون ‪ ۶۰/۱۲متر طول دارد.
این تالار دارای ‪ چهارستون مستحکم به ابعاد ‪ ۷۰/۲در ‪۷۰/۲متر و به ارتفاع ‪شش متر تا پای طاق بوده که از سنگ و ساروج ساخته شده و گنبد و طاق این بنای عظیم روی این ‪چهار ستون استوار است.
دو سوی ستون‌ها به طرف داخل تالار به صورت نیم دایره و دو سوی دیگر آنها به صورت مستقیم و دارای زاویه بوده و روی ستون‌ها سردرهایی هلالی و گنبدی شکل وجود داشته که بخش عمده آن فرو ریخته است.

ظرافت به کار رفته در استفاده از سنگ‌های پاستون‌ها و ستون‌ها به حدی است که هیچ گاه ‪ دوبند سنگ روی هم قرار نگرفته است.
در ساخت بنا از آجرهای چهارگوش با نمای سنگ استفاده شده و برای استحکام بیشتر بنا در داخل دیوارها، تیرچه چوبی به کار رفته است.
در مرمتهای اخیر، با استفاده از سیمان و ساروج نامناسب، بافت اصلی برخی از ستونها و دیوارها از بین رفته و بندکشیهای سیمانی، اصالت بنا را به شدت تخریب کرده اند، با این حال، ایستادن در پای ستونهای 6 متری قطور و به یادگار، عکسی گرفتن، یکی از کارهای اصلی گردشگرانی است که از این بنا دیدن می کنند.

اگر از ضلع غربی که به آتشکده بنگریم، ‪ چهارستون بزرگ نمایان است که ورودی اصلی و دو ورودی فرعی در اطراف را شامل می‌شود و به احتمال زیاد این ورودی ها دارای سردر و سقف و طاق آجری بوده که فرو ریخته.
راهروی اصلی تالار مربع شکلی است که در ضلع شرقی مجموعه ساختمان آتشکده قرار دارد و به وسیله راهروی اصلی به تالار غربی مستطیل شکل ارتباط می‌یابد.

آندره گدار - باستان‌شناس معروف - در کتاب آثار ایران می‌نویسد: "ترکیب این بنا به نظر عجیب می‌رسد. شبستان بزرگ گنبددار خیلی بازی وجود دارد که گنبد آن بر پایه‌هایی با ستون‌های جاسازی شده در دیوار نهاده شده است".
ابن فقیه همدانی نیز در زمان خود، بنای نیم ور همطراز ایوان کسری ، قصر شیرین و معبد کنگاور دانسته است .
روستای آتشکوه
در 300 متری شمال این بنا، روستای کوچکی با کمتر از 50 نفر وجود دارد که اهالی آن، با لهجه دلیجانی تکلم می کنند. هر چند آنها به دیدن گردشگرانی که از این بنا دیدن می کنند، عادت دارند، ولی هنوز هم گاهی از پاسخ به سئوالهای این گردشگران، شانه خاکی می کنند و ترجیح می دهند به نمیدانمی، قناعت کنند.
گفته می شود این روستا، دارای قدمت چندانی نیست و به همین جهت احتمال اینکه آبادیهای کشف نشده ای در نزدیکی این آتشکده در زیر خاک وجود داشته باشد، زیاد است.
اطراف روستا، مزرعه های غلات فراوانی است و در ضلع غربی آتشکده نیز درخت چنار بسیار بزرگی وجود دارد که در پای آن، برکه ای ساخته اند تا آب رودخانه کوچک این روستا را جمع کنند. از ریشه این چنار کهن، تنه های قطوری بیرون آمده و سر به فلک کشیده است.

هوای این روستا در بهار، معتدل و در تابستان گرم است.

عکسها و گزارش: امیدسلیمی بنی