Ever Green
متخصص بخش پزشکی
بیماری دیابت به علت ناتوانی بدن در تولید انسولین یا کاهش آن در سوخت و ساز مواد قندی پدید می‌آید. امروزه دیابت یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشتی، درمانی، اجتماعی و اقتصادی جهان به شمار می‌رود، به طوری که بیش از 150 میلیون نفر در دنیا مبتلا به این بیماری هستند. یکی از بهترین شیوه‌های کنترل دیابت، ورزش و تحرک جسمانی است.
ورزش، گلوکز (قند خون) و گلیکوژن (ذخیره ی قندی در کبد) را در داخل ماهیچه‌های بدن می‌سوزاند. البته این پدیده در صورتی رخ می‌دهد که دیابت کنترل شده باشد. در حین و بعد از ورزش، قندخون وارد ماهیچه‌ها می‌شود و سطح گلوکز و گلیکوژن را به حد طبیعی می‌رساند. وجود برنامه‌های منظم ورزشی در افراد دیابتی، عکس‌العمل شدید انسولین را از بین می‌برد، چون عضلات و کبد عادت می‌کنند که گلیکوژن بیشتری ذخیره کنند.
ورزش و بیماران دیابتی
ورزش بیمارن دیابتی باید به صورت تمرین‌های هوازی یا آیروبیک باشد. تمرین‌های هوازی به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که با مصرف زیاد اکسیژن همراه باشند. این نوع تمرین‌ها اندام هایی را که برای سلول‌‌های بدن اکسیژن تهیه می‌کنند، فعال می‌سازند. پس از تمرین‌های هوازی، تغییرات سودمند و مفیدی در ریه‌ها، قلب و رگ‌های خونی پدید می‌آید. با این تمرین‌ها، بدن هوای بیشتری را به داخل ریه‌ها منتقل می‌کند. به طور معمول، تمرین‌های هوازی به ورزش های استقامتی گفته می‌شود که به سرعت زیاد نیاز ندارند.
بهترین ورزش هوازی، دویدن در مسافت‌های طولانی و با سرعت آرام است. تمرین‌های دیگر شامل اسکی، صحرانوردی، شنا، دویدن آرام، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی است.
تاریخچه و فواید ورزش
امروزه پژوهشگران دریافته‌اند که استراحت برای درمان بیماران دیابتی، کار مناسبی نیست.
مطالعات نشان می‌دهد که استراحت برای مدت حداقل هفت روز سبب اختلال در متابولیسم قندخون می‌شود.
در سال 1900 محققان دیابت دریافتند که ورزش باید در توان‌بخشی بیماران دیابتی مورد استفاده قرار گیرد. در سال 1919 دانشمندان ثابت کردند که ورزش موجب کاهش میزان قندخون می‌شود.
در سال 1926 مشخص شد که ورزش می‌تواند اثر هورمون انسولین را در پایین آوردن قندخون بیشتر کند، بنابراین نیاز به انسولین را در بیماران وابسته به انسولین کاهش می‌دهد. در این تحقیقات همچنین مشخص شد که ورزش منظم در بیماران دیابتی اساس درمان است.
افراد مبتلا به دیابت که ورزش می‌کنند همچنین باید دقت کنند که فعالیت‌های بدنی چگونه بر متابولیسم قندخون اثر می‌گذارد و آثار مفیدی برای سلامت آنها دارد. البته ورزش حتی برای افراد سالم نیز خطرهای اندکی دارد و این خطرها فقط برای افراد دیابتی نیست. مهم‌ترین فواید ورزش برای دیابتی‌ها را می‌توان در نکات زیر خلاصه کرد:
کنترل بیماری دیابت:
در ورزش‌های طولانی‌مدت مشاهده شده است که حساسیت سلول‌ها به انسولین افزایش می‌یابد. این امر در بهبود وضعیت دیابت، به خصوص در افراد غیروابسته به انسولین بسیار با اهمیت است. ورزش اگر در شرایط مناسب صورت گیرد، یعنی بیمار، قندخون نسبتا کنترل شده ای داشته باشد، غلظت قند خون را ثابت نگه می‌دارد. علت این پدیده تعادل میان برداشت گلوکز (قند) به وسیله عضلات و تولید گلوکز در کبد است.
کنترل و کاهش وزن:
برنامه صحیح کنترل قندخون در افراد دیابتی غیروابسته به انسولین، به کاهش وزن آنها کمک می‌کند. کاهش وزن ناشی از ورزش موجب کاهش بافت چربی می‌شود، بنابراین مقاومت به انسولین در سلول‌ها کاهش می‌یابد و به این ترتیب نیاز به مصرف داروهای خوراکی پایین آورنده ی قندخون کم می‌شود. با ورزش‌های برنامه‌ریزی شده، بافت چربی کاهش می‌یابد و توده عضلانی افزایش پیدا می‌کند.
افزایش اعتماد به نفس:
به نظر می‌رسد احساسات افراد دیابتی تا حدی نیز به حفظ قندخون در سطح طبیعی وابسته باشد. بیشتر افراد دیابتی احتمالا ناراحتی و از دست دادن کنترل احساسات را همزمان با مقدار قندخون بسیار بالا یا بسیار پایین تجربه کرده‌اند. هنگامی که غلظت قندخون در حد طبیعی است، احساسات در این افراد تا حد زیادی بهبود می‌یابد. احساس بهبود با فعالیت‌های ورزشی مداوم و ورود این برنامه در زندگی افراد پدید خواهد آمد.
آثار ورزش در افراد دیابتی وابسته به انسولین
ورزش‌های منظم برای افراد دیابتی وابسته به انسولین بسیار سودمند است. پژوهشگران کانادایی طی 12 تا 16 هفته ورزش دادن به بیماران دیابتی وابسته به انسولین، بهبود مطلوبی در غلظت قندخون ناشتای آنها مشاهده کردند. در افراد دیابتی وابسته به انسولین، تغییرات غلظت قندخون در طول ورزش بستگی زیادی به سطح انسولین خون دارد. سطح انسولین خون نیز به میزان انسولین تجویز شده و مقدار جذب انسولین در هر اندام وابسته است.
بهترین زمان پیشنهاد شده برای ورزش در دیابتی‌های وابسته به انسولین، پس از میان وعده‌های بعدازظهر و قبل از شام است.
توصیه های پایانی
قندخون را قبل، حین و پس از ورزش کنترل کنید و برای جلوگیری از افت قندخون در طول ورزش شیوه‌های زیر را به کار گیرید:
- یکی دو ساعت بعد از صرف غذا ورزش کنید.
- مصرف 20 تا 40 گرم کربوهیدرات اضافی پیش از ورزش و در یک ساعت در طول ورزش توصیه می‌شود.
- از ورزش‌های سنگین در هنگامی که انسولین تزریق شده خودداری کنید.
- قسمت‌هایی از بدن که انسولین در آنها تزریق نشده است را بیشتر حرکت دهید تا از جذب سریع انسولین جلوگیری شود.
- میزان انسولین تزریقی باید در ورزش‌هایی مانند کوهنوردی به میزان 30 تا 50 درصد کاهش یابد.
ورزش، گلوکز (قند خون) و گلیکوژن (ذخیره ی قندی در کبد) را در داخل ماهیچه‌های بدن می‌سوزاند. البته این پدیده در صورتی رخ می‌دهد که دیابت کنترل شده باشد. در حین و بعد از ورزش، قندخون وارد ماهیچه‌ها می‌شود و سطح گلوکز و گلیکوژن را به حد طبیعی می‌رساند. وجود برنامه‌های منظم ورزشی در افراد دیابتی، عکس‌العمل شدید انسولین را از بین می‌برد، چون عضلات و کبد عادت می‌کنند که گلیکوژن بیشتری ذخیره کنند.
ورزش و بیماران دیابتی
ورزش بیمارن دیابتی باید به صورت تمرین‌های هوازی یا آیروبیک باشد. تمرین‌های هوازی به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که با مصرف زیاد اکسیژن همراه باشند. این نوع تمرین‌ها اندام هایی را که برای سلول‌‌های بدن اکسیژن تهیه می‌کنند، فعال می‌سازند. پس از تمرین‌های هوازی، تغییرات سودمند و مفیدی در ریه‌ها، قلب و رگ‌های خونی پدید می‌آید. با این تمرین‌ها، بدن هوای بیشتری را به داخل ریه‌ها منتقل می‌کند. به طور معمول، تمرین‌های هوازی به ورزش های استقامتی گفته می‌شود که به سرعت زیاد نیاز ندارند.
بهترین ورزش هوازی، دویدن در مسافت‌های طولانی و با سرعت آرام است. تمرین‌های دیگر شامل اسکی، صحرانوردی، شنا، دویدن آرام، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی است.
تاریخچه و فواید ورزش
امروزه پژوهشگران دریافته‌اند که استراحت برای درمان بیماران دیابتی، کار مناسبی نیست.
مطالعات نشان می‌دهد که استراحت برای مدت حداقل هفت روز سبب اختلال در متابولیسم قندخون می‌شود.
در سال 1900 محققان دیابت دریافتند که ورزش باید در توان‌بخشی بیماران دیابتی مورد استفاده قرار گیرد. در سال 1919 دانشمندان ثابت کردند که ورزش موجب کاهش میزان قندخون می‌شود.
در سال 1926 مشخص شد که ورزش می‌تواند اثر هورمون انسولین را در پایین آوردن قندخون بیشتر کند، بنابراین نیاز به انسولین را در بیماران وابسته به انسولین کاهش می‌دهد. در این تحقیقات همچنین مشخص شد که ورزش منظم در بیماران دیابتی اساس درمان است.
افراد مبتلا به دیابت که ورزش می‌کنند همچنین باید دقت کنند که فعالیت‌های بدنی چگونه بر متابولیسم قندخون اثر می‌گذارد و آثار مفیدی برای سلامت آنها دارد. البته ورزش حتی برای افراد سالم نیز خطرهای اندکی دارد و این خطرها فقط برای افراد دیابتی نیست. مهم‌ترین فواید ورزش برای دیابتی‌ها را می‌توان در نکات زیر خلاصه کرد:
کنترل بیماری دیابت:
در ورزش‌های طولانی‌مدت مشاهده شده است که حساسیت سلول‌ها به انسولین افزایش می‌یابد. این امر در بهبود وضعیت دیابت، به خصوص در افراد غیروابسته به انسولین بسیار با اهمیت است. ورزش اگر در شرایط مناسب صورت گیرد، یعنی بیمار، قندخون نسبتا کنترل شده ای داشته باشد، غلظت قند خون را ثابت نگه می‌دارد. علت این پدیده تعادل میان برداشت گلوکز (قند) به وسیله عضلات و تولید گلوکز در کبد است.
کنترل و کاهش وزن:
برنامه صحیح کنترل قندخون در افراد دیابتی غیروابسته به انسولین، به کاهش وزن آنها کمک می‌کند. کاهش وزن ناشی از ورزش موجب کاهش بافت چربی می‌شود، بنابراین مقاومت به انسولین در سلول‌ها کاهش می‌یابد و به این ترتیب نیاز به مصرف داروهای خوراکی پایین آورنده ی قندخون کم می‌شود. با ورزش‌های برنامه‌ریزی شده، بافت چربی کاهش می‌یابد و توده عضلانی افزایش پیدا می‌کند.
افزایش اعتماد به نفس:
به نظر می‌رسد احساسات افراد دیابتی تا حدی نیز به حفظ قندخون در سطح طبیعی وابسته باشد. بیشتر افراد دیابتی احتمالا ناراحتی و از دست دادن کنترل احساسات را همزمان با مقدار قندخون بسیار بالا یا بسیار پایین تجربه کرده‌اند. هنگامی که غلظت قندخون در حد طبیعی است، احساسات در این افراد تا حد زیادی بهبود می‌یابد. احساس بهبود با فعالیت‌های ورزشی مداوم و ورود این برنامه در زندگی افراد پدید خواهد آمد.
آثار ورزش در افراد دیابتی وابسته به انسولین
ورزش‌های منظم برای افراد دیابتی وابسته به انسولین بسیار سودمند است. پژوهشگران کانادایی طی 12 تا 16 هفته ورزش دادن به بیماران دیابتی وابسته به انسولین، بهبود مطلوبی در غلظت قندخون ناشتای آنها مشاهده کردند. در افراد دیابتی وابسته به انسولین، تغییرات غلظت قندخون در طول ورزش بستگی زیادی به سطح انسولین خون دارد. سطح انسولین خون نیز به میزان انسولین تجویز شده و مقدار جذب انسولین در هر اندام وابسته است.
بهترین زمان پیشنهاد شده برای ورزش در دیابتی‌های وابسته به انسولین، پس از میان وعده‌های بعدازظهر و قبل از شام است.
توصیه های پایانی
قندخون را قبل، حین و پس از ورزش کنترل کنید و برای جلوگیری از افت قندخون در طول ورزش شیوه‌های زیر را به کار گیرید:
- یکی دو ساعت بعد از صرف غذا ورزش کنید.
- مصرف 20 تا 40 گرم کربوهیدرات اضافی پیش از ورزش و در یک ساعت در طول ورزش توصیه می‌شود.
- از ورزش‌های سنگین در هنگامی که انسولین تزریق شده خودداری کنید.
- قسمت‌هایی از بدن که انسولین در آنها تزریق نشده است را بیشتر حرکت دهید تا از جذب سریع انسولین جلوگیری شود.
- میزان انسولین تزریقی باید در ورزش‌هایی مانند کوهنوردی به میزان 30 تا 50 درصد کاهش یابد.