آتوسا زن آسمانی وزمینی ایران قدیم ،آتوسا دختر کوروش وهمسر دوپادشاه هخامنشی کمبوجیه وداریوش ومادر خشایارشاه برجسته ترین زن در تاریخ ایران قدیم است .
در ایران قدیم ازدواج خواهر وبرادر مرسوم بود وعلت آن هم نگه داشتن ثروت در خانواده سلطنتی بود.
هوتوسا کیانی وآتوسا هخامنشی نخستین کسانی هستند که با با خویشاوندان خود ازدواج کرده اند .هوتوسا علاقه مند به ازدواج با گشتاسب بود .بااو ازدواج کرد وچندین فرزند به دنیا آورد.او اولین شخصی بود که به دین زرتشت گروید. زرتشت ادعاکرد که هوتوسا به آیین مزدیسنا گرویده است .
سپس هوتوسااز شوهر خود، گشتاسب درخواست کرد که دین زرتشت رابپذیرد.از این پس دین زرتشت به طور رسمی پذیرفته شد. از اینجا هوتوسای افسانه ای به عنوان یک زن سیاسی وبانفوذ وباقدرت معرفی شد.از آن پس به خاطر احترام به وی پارسیان نام او را بر دختران خود میگذاشتند.از میان آنها مهم تر از همه آتوسا دختر کوروش بود.خواهر وهمسر اردشیر دوم وهمسراردشیرسوم زنان دیگری هستند که آتوسا نام داشتند.
زندگی سیاسی آتوسا علی رغم اینکه اطلاعات ما درمورد آتوسا محدود است اما میتوانیم قسمتی از زندگی سیاسی وفرهنگی اورا درمدت زمان زندگی طولانی اش دنبال کنیم ،هیچ زن دیگری از هم دوره های او بااو برابری نمیکنند.پس از آناهیتا اودومین کسی بود که لقب بانو که یک عنوان مذهبی بود ،گرفت .زیرا اینچنین لقبی کمتر به ملکه ها داده میشد.
آشیلوس نمایشنامه نویس قرن پنجم قبل از میلاد دریکی ازنمایشنامه های خود تحت عنوان ایرانیان که اختصاص به جنگ خشایارشاه به یونان دارد از آتوسا به عنوان بانوی بانوان یاد میکند. آتوسا خواندن ونوشتن را به خوبی میدانست ونقش تصمیم گیرنده در آموزش خود ودرباریان داشت .کمبوجیه عاشق خواهر خود آتوسا شد ومغ های زرتشتی را جمع کرد واز آنها خواست که این ازدواج را قانونی کنند.به خوبی میتوان حدس زد که آتوسا علی رغم موقعیت اجتماعی ونفوذی که داشته از زیبایی نیز برخوردار بوده است .پس از اینکه کمبوجیه در مصر خودکشی میکند داریوش شاه با آتوسا ازدواج میکند .
این ازدواج چند دلیل داشته است:
-ازدواج با آتوسا که ازسلاله هخامنشی بود حکومت اورا قانونی جلوه می داد .
2-از آنجا که آتوسا باهوش، بافرهنگ ، باقدرت وتفکر سیاسی بود درموقع لزوم کمک خوبی برای داریوش شاه به حساب می آمد.
3-ازآنجا که آتوسا زنی جاه طلب وقدرت طلب بود از طریق این وصلت میتوانست به آرزوهای خود جامه عمل بپوشاند.از اینجاست که آتوسا لقب بانوی بانوان رامیگیرد.
هرودوت میگوید آتوسا از قدرت فوق العاده ای برخوردار بودودر دوره جنگ با یونان که به توصیه او انجام شده بود داریوش شاه همواره از نصیحت های او بهره می جست.او حتی علاقه مند بود که در میدان کارزار نیز شوهرش را همراهی کند.هرودوت از قول آتوسا نقل میکند که آتوسا به داریوش شاه میگوید «چرا نشسته ای وعازم جنگ نمیشوی وسرزمین های دیگر را تسخیر نمی کنی ، پادشاهی به جوانی و ثروتمندی تو شایسته است عام جنگ شود وبه پیروزی هایی نایل شود تابه ایرانیان ثابت شود مرد قابلی بر آنها حکمرانی میکند.»اگر گفته هرودوت اغراق آمیز هم باشد باز هم بیانگر نفوذآتوسا برشوهرش است .
گفته شده است که آتوسا به خوبی از اوضاع فرهنگی زمان خود آگاه بود.واز حضور یونانیان ودیگر ملیت ها به دربار بسیار بهره میبرد. آتوسا از صلب داریوش شاه دارای چهار فرزند شد که بزرگترین آنها خشایارشاه بود .اماآتوسا همسر اول داریوش شاه نبود وداریوش شاه ازهمسر اولش دارای پسرانی بود که همگی از خشایارشاه بزرگتر بود. مطابق قانون سلطنت پسر بزرگ شاه پس از اوبه سلطنت میرسید.اما آتوسا آنقدر بر شوهر خود نفوذ داشت که توانست خشایارشاه را بعد از داریوش به سلطنت برساند.
در زمان سلطنت خشایارشاه آتوسا به عنوان مادر پادشاه در امور دولت دخالت میکرد.همانطور که قبلا گفتیم آشیلوس در نمایشنامه خود همواره از آتوسا به عنوان بانوی بانوان یاد میکرد .میتوان گفت که در نمایشنامه آشیلوس پس از خشایار ،آتوسا بیشترین نقش را بازی میکند.
آتوسا وقتی خبر شکست پسرش را فهمید به شدت خشمگین شد.اززمان مرگ او هیچ اطلاعی بدست نیست .تنها میدانیم تا زمانی که خشایار شاه از جنگ یونان برمیگردد زنده بوده است. احتملا آرامگاه او در کنار آرامگاه داریوش کبیر در نقش رستم است.
در ایران قدیم ازدواج خواهر وبرادر مرسوم بود وعلت آن هم نگه داشتن ثروت در خانواده سلطنتی بود.
هوتوسا کیانی وآتوسا هخامنشی نخستین کسانی هستند که با با خویشاوندان خود ازدواج کرده اند .هوتوسا علاقه مند به ازدواج با گشتاسب بود .بااو ازدواج کرد وچندین فرزند به دنیا آورد.او اولین شخصی بود که به دین زرتشت گروید. زرتشت ادعاکرد که هوتوسا به آیین مزدیسنا گرویده است .
سپس هوتوسااز شوهر خود، گشتاسب درخواست کرد که دین زرتشت رابپذیرد.از این پس دین زرتشت به طور رسمی پذیرفته شد. از اینجا هوتوسای افسانه ای به عنوان یک زن سیاسی وبانفوذ وباقدرت معرفی شد.از آن پس به خاطر احترام به وی پارسیان نام او را بر دختران خود میگذاشتند.از میان آنها مهم تر از همه آتوسا دختر کوروش بود.خواهر وهمسر اردشیر دوم وهمسراردشیرسوم زنان دیگری هستند که آتوسا نام داشتند.
زندگی سیاسی آتوسا علی رغم اینکه اطلاعات ما درمورد آتوسا محدود است اما میتوانیم قسمتی از زندگی سیاسی وفرهنگی اورا درمدت زمان زندگی طولانی اش دنبال کنیم ،هیچ زن دیگری از هم دوره های او بااو برابری نمیکنند.پس از آناهیتا اودومین کسی بود که لقب بانو که یک عنوان مذهبی بود ،گرفت .زیرا اینچنین لقبی کمتر به ملکه ها داده میشد.
آشیلوس نمایشنامه نویس قرن پنجم قبل از میلاد دریکی ازنمایشنامه های خود تحت عنوان ایرانیان که اختصاص به جنگ خشایارشاه به یونان دارد از آتوسا به عنوان بانوی بانوان یاد میکند. آتوسا خواندن ونوشتن را به خوبی میدانست ونقش تصمیم گیرنده در آموزش خود ودرباریان داشت .کمبوجیه عاشق خواهر خود آتوسا شد ومغ های زرتشتی را جمع کرد واز آنها خواست که این ازدواج را قانونی کنند.به خوبی میتوان حدس زد که آتوسا علی رغم موقعیت اجتماعی ونفوذی که داشته از زیبایی نیز برخوردار بوده است .پس از اینکه کمبوجیه در مصر خودکشی میکند داریوش شاه با آتوسا ازدواج میکند .
این ازدواج چند دلیل داشته است:
-ازدواج با آتوسا که ازسلاله هخامنشی بود حکومت اورا قانونی جلوه می داد .
2-از آنجا که آتوسا باهوش، بافرهنگ ، باقدرت وتفکر سیاسی بود درموقع لزوم کمک خوبی برای داریوش شاه به حساب می آمد.
3-ازآنجا که آتوسا زنی جاه طلب وقدرت طلب بود از طریق این وصلت میتوانست به آرزوهای خود جامه عمل بپوشاند.از اینجاست که آتوسا لقب بانوی بانوان رامیگیرد.
هرودوت میگوید آتوسا از قدرت فوق العاده ای برخوردار بودودر دوره جنگ با یونان که به توصیه او انجام شده بود داریوش شاه همواره از نصیحت های او بهره می جست.او حتی علاقه مند بود که در میدان کارزار نیز شوهرش را همراهی کند.هرودوت از قول آتوسا نقل میکند که آتوسا به داریوش شاه میگوید «چرا نشسته ای وعازم جنگ نمیشوی وسرزمین های دیگر را تسخیر نمی کنی ، پادشاهی به جوانی و ثروتمندی تو شایسته است عام جنگ شود وبه پیروزی هایی نایل شود تابه ایرانیان ثابت شود مرد قابلی بر آنها حکمرانی میکند.»اگر گفته هرودوت اغراق آمیز هم باشد باز هم بیانگر نفوذآتوسا برشوهرش است .
گفته شده است که آتوسا به خوبی از اوضاع فرهنگی زمان خود آگاه بود.واز حضور یونانیان ودیگر ملیت ها به دربار بسیار بهره میبرد. آتوسا از صلب داریوش شاه دارای چهار فرزند شد که بزرگترین آنها خشایارشاه بود .اماآتوسا همسر اول داریوش شاه نبود وداریوش شاه ازهمسر اولش دارای پسرانی بود که همگی از خشایارشاه بزرگتر بود. مطابق قانون سلطنت پسر بزرگ شاه پس از اوبه سلطنت میرسید.اما آتوسا آنقدر بر شوهر خود نفوذ داشت که توانست خشایارشاه را بعد از داریوش به سلطنت برساند.
در زمان سلطنت خشایارشاه آتوسا به عنوان مادر پادشاه در امور دولت دخالت میکرد.همانطور که قبلا گفتیم آشیلوس در نمایشنامه خود همواره از آتوسا به عنوان بانوی بانوان یاد میکرد .میتوان گفت که در نمایشنامه آشیلوس پس از خشایار ،آتوسا بیشترین نقش را بازی میکند.
آتوسا وقتی خبر شکست پسرش را فهمید به شدت خشمگین شد.اززمان مرگ او هیچ اطلاعی بدست نیست .تنها میدانیم تا زمانی که خشایار شاه از جنگ یونان برمیگردد زنده بوده است. احتملا آرامگاه او در کنار آرامگاه داریوش کبیر در نقش رستم است.