گرود ( گرو ) - از دهستان کبود گنبد کلات به طول جغرافیایی 59 درجه و 41 دقیقه و عرض 37 درجه و 2 دقیقه و 1300 متر ارتفاع از سطح دریا ، معتدل و خشک در 164 ککیلومتری شمال مشهد و 8 کیلومتری شمال غرب کلات دارای 250 خانوار اصالتا عرب خزایی که به زبان فارسی تسلط دارند.آب آن از طریق دربند کلات لوله کشی شده است. چند بُرج قدیمی در آن دیده می شود ( قلعه فرود ) کشاورزی آن دیمی و دارای زمینهای وسیعی می باشد. نفته – ( نفطه ) در طول جغرافیایی 59 درجه و 52 دقیقه و عرض 37 درجه و 0 دقیقه در 170 کیلومتری شمال شرقی کلات قرار دارد و دارای 28 خانوار فارس می باشد. مزرعه یکه توت در 5 کیلومتری شمال شرق وابسته به این روستا می باشد. خلج - در طول جغرافیایی 59 درجه و 50 دقیقه و عرض 37 درجه و 0 دقیقه و نیز ارتفاع 780 متر از سطح دریا در شرق کلات واقع است. و رود کلات از میان آن می گذرد. کوه کمر رخنه در 6 کیلومتری شمال آن است. این روستا دارای 10 خانوار فارس زبان می باشد. خشت - با طول جغرافیایی 59 درجه و 46 دقیقه و عرض 37 درجه و 2 دقیقه و ارتفاع 1280 متر دارای موقعیتی میان کوهی ، معتدل و خشک است که در 169 کیلومتری شمال شرق مشهد واقع شده است. کوه کمر رخنه در شمال این آبادی قرار دارد. خشت دارای 110 خانوار جمعیت ترک تبار می باشد. جاده آن به طول 9 کیلومتر از دربند کلات بطرف بلندترین ارتفاعات شمال کلات می باشد. این روستا در میدان گاهی وسیعی در بالای ارتفاعات مُشرف به صحرای ترکمنستان بنا شده است. در گوشه و کنار این روستا تعداد زیادی از آجرهای ( خشت ) قدیمی در ابعاد بزرگ و به رنگ قرمز وجود دارد که مربوط به عهد نادر شاه است. وجه تسمیه آن احتمالا به همین علت است. نادر شاه در زمان حیات خویش ، قصد ساخت بنایی عظیم در این منطقه مرزی را داشته است و بعد از انتخاب خشت به عنوان اقامتگاه خود ، دستور ساخت آب انبارهایی را در آنجا داده که 365 عدد بوده و بقایایی از آن هنوز موجود است. سیرزار - طول 59 درجه و 50 دقیقه و عرض 36 درجه و 58 دقیقه ، ارتفاع 1350 متر ، دشتی معتدل و خشک در 172 کیلومتری شمال مشهد و دره چاتا در 3 کیلومتری غرب آبادی است. دارای 120 خانوار ( 592 نفر ) که به زبان لــُــری صحبت می کنند. قلعه زو- ( قله زو ) در طول جغرافیایی 59 درجه و 54 دقیقه و عرض 36 درجه و 56 دقیقه و ارتفاع 1450 متر از سطح دریا قرار دارد.جاده آن از کلات به طول 38 کیلومتر است. دارای 1200 نفر جمعیت می باشد که به زبانهای فارسی ، لـــُری و ترکی تکلم می کنند. روستا در پای بلندترین ارتفاعات جنوب شرقی کلات و بر لبه زو ( دره ) دیواره عمیقی با عرض کم بنا شده است. بلندترین قله آن نیز در حدود 1800 متر ارتفاع دارد که به بابا کمال معروف است و دکل صدا و سیما بر روی آن بنا گردیده است. کانیون قله زو ( دره قرنقورون ) – این دره در 30 کیلومتری جنوب شرقی کلات واقع شده است و قله آن حدود 1800 متر ارتفاع دارد. روستای قلعه زو در کناره ی لبه ی دره و بلندترین ارتفاعات جنوب شرقی کلات قرار دارد که دره آن نیز به همین قله ختم می شود. دره قرنقورون بسیار عمیق ، سنگی ، دیواره ای و بسیار زیبا که در اثر فرسایش آب به وجود آمده است و هر بیننده ای با دیدن آن به وحشت و هراس می اُفتد. آقداش - به طول جغرافیایی 59 درجه و 58 دقیقه و عرض 36 درجه و 55 دقیقه ، 1400 متر ارتفاع از سطح دریا و معتدل وخشک ، در 191 کیلومتری شمال شرق مشهد و 31 کیلومتری جاده مشهد کلات. دارای 150 خانوار ترک تبار – برجی قدیمی در ده دیده می شود. حمام قلعه – این روستا با طول جغرافیایی 59 درجه و 46 دقیقه و عرض 36 درجه و 56 دقیقه و ارتفاع 1460 متر به صوذت پایکوهی در 151 کیلومتری شمال شرق مشهد قرار دارد. کوه میرزا قاشدی در 7 کیلومتری جنوب غرب و دره چاتا در 2 کیلومتری شمال آبادی قرار دارد. جمعیت آن ……… خانوار که تــُرک جلایر هستند. ایستق سو - یا ایستک سو ( آب گرم ) با موقعیت جغرافیایی 59 درجه و 44 دقیقه و عرض 36 درجه و 55 دقیقه دارای 17 خانوار است و اهالی آن ترک جلایر می باشند. از اینجا تا ژرف حدود 2 تا 3 ساعت راهپیمایی است. قلعه نو - از توابع زاوین به طول جغرافیایی 59 درجه و 57 دقیقه و عرض 36 درجه و 48 دقیقه در 43 کیلومتری جنوب شرق کلات . رود قره تیکان از جنوب آبادی می گذرد. دارای 200 خانوار کــُــرد و تــُــرک – چند برج قدیمی در روستا دیده می شود. مزرعه بکر در 8 کیلومتری شمال شرق. ژرف – روستای ژرف در میان ارتفاعات بلند احاطه شده است و وجه تسمیه آن نیز از عمق و ژرفای زیاد می آید. این روستا با طول جغرافیایی 59 درجه و 40 دقیقه و عرض 36 درجه و 55 دقیقه و ارتفاع 1800 متر، دره ای ، معتدل و خشک در 154 کیلومتری شمال مشهد قرار دارد. که دارای 800 نفر جمعیت ترک جلایر می باشد. ژرف از مرتفع ترین روستاهای کلات است. از شمال به دره و قلل قره سو و کوه بیساماد ، از شمال شرق ( 5 کیلومتر ) به مزرعه ایستک سو ، از جنوب به دره آبکمه ،از جنوب شرق به کوه قارخانه و از جنوب غرب به کوه قورقت ختم می شود. بَــرده ( وَرده ) – این روستا به طول جغرافیایی 59 درجه و 48 دقیقه و عرض 36 درجه و 51 دقیقه ، به ارتفاع 2043 متر از سطح دریا و دارای آب وهوای معتدل و خشک در 134 کیلومتری شمال مشهد ، 27 کیلومتری غرب جاده مشهد – کلات و در مسیر دره آبکمه قرار دارد. رود قره تیکان در جنوب آبادی جریان دارد.. کوه های میرزا قاشدی در 4 کیلومتری شمال و تکه خانه در 6 کیلومتری جنوب آبادی است. برده دارای 100 خانوارجمعیت ترک می باشد. آبکمه – به طول جغرافیایی 59 درجه و 43 دقیقه و عرض 36 درجه و 51 دقیقه و ارتفاع 2090 متر از سطح دریا دارای موقعیت درهای و معتدل و خشک است. این روستا در 141 کیلومتری شمال مشهد و در 3 کیلومتری جنوب شرق ژرف واقع است. آبکمه دارای جمعیت 85 خانوار ( 390 نفر ) ترک زبان می باشد. کوه های زوخنه در جنوب و هزار مسجد در غرب و شمال غرب آبادی قرار دارند. روستا دارای رودی کم آب با کشاورزی آبی محدودی می باشد. وجه تسمیه آن نیز از همین نشات می گیرد. انتهای دره آن به چغور اولنگ در شرق دره سیستان ختم می شود. ( چغور یعنی گود ) باغکنده ( باغکند ) - از توابع کلات به طول جغرافیایی 59 درجه و 49 دقیقه و عرض 36 درجه و 50 دقیقه و ارتفاع 1600 متری از سطح دریا می باشد.موقعیت پایکوهی و دارای آب و هوای معتدل است و در 67 کیلومتری جنوب کلات و در مسیر جاده سررود – ژرف واقع شده است. رودخانه قره تیکان ( یا سررود ) در جنوب آبادی جاری است. کوه های میرزا قاشدی در 6 کیلومتری شمال غرب ، سرشا در 4 کیلومتری جنوب شرقی و تکه خانه در 5 کیلومتری جنوب غربی آبادی است. اهالی روستا با 42 خانوار جمعیت ترک زبان به کشاورزی آبی ( از چشمه ) و دیم مشغولند. سررود – از توابع دهستان زاوین دارای طول جغرافیایی 59 درج و 53 دقیقه و عرض 36 درجه و 47 دقیقه و ارتفاع 1160 متر از سطح دریا می باشد. معتدل و خشک است و در 118 کیلومتری شمال شرقی مشهد ( در 8 کیلومتری غرب کیلومتر 110 جاده مشهد – کلات ) قرار گرفته است. رودخانه قره تیکان از شمال آبادی می گذرد. کوه های تکه خانه در 8 کیلومتری غرب و سرشاو در 3 کیلومتری شمال شرق آبادی هستند. این روستا دارای 270 خانوار ( 493 نفر ) فارس جمعیت می باشد. در ابتدای دره سررود ( دره درخت بی بی ) است و به علت آب ، باغات میوه و مزارع برنج زیادی در طول دره دیده می شود. به فاصله 5 کیلومتری از آن روستای اورتاکند ( اورتکند ) ( اورت= میان ، وسط ) دیده می شود. پس از طی حدود 5 کیلومتر به دو آبی آبشار خانه زو در سمت چپ و دره درخت بی بی ( کال قره داغ ) در سمت راست می رسد. آبشار خانه زو 10 متر ارتفاع دارد. اورتاکنده ( اورتکند ) – روستای اورتکند با طول جغرافیایی 59 درجه و 51 دقیقه و عرض 36 درجه و 48 دقیقه و ارتفاع 1480 متر از سطح دریا در 59 کیلومتری جنوب کلات قرار دارد. این روستا با موقعیت میان کوهی ، معتدل و خشک در مسیر دره سررود واقع شده است. رود اورتکند ( قره تیکان ) که از کوه هزار مسجد سرچشمه می گیرد ، از میان آبادی می گذرد. کوه های تکه خانهدر 5 کیلومتری جنوب غرب و سرشاو در 4 کیلومتری شمال شرق آبادی است. زاوین بالا ( زو بالا ) - از توابع دهستان زاوین با طول جغرافیایی 59 درجه و 55 دقیقه و عرض 36 درجه و44 دقیقه ، ارتفاع 1260 متر از سطح دریا دارای موقعیت دره ای ، معتدل و خشک در 41 کیلومتری جنوب شرق کلات می باشد. کوه های قره داغ در غرب و خور در جنوب غربی آبادی قرار دارد. این روستا دارای جمعیت 270 خانوار ( 777 نفر ) فارس زبان می باشد که کشاورزی آبی ( از چشمه ) و دیمی در آن رواج دارد. زاوین به معنی مجموع زوهاست. ( زو= دره ) دره روبروی روستا با جهت جنوب غرب و طول تقریبی 10 کیلومتر به قله خور ( 2100 متر ) و روستای خور بالا ختم می شود. در سمت راست با جهت شمال غرب و طول کمتر از 13 کیلومتر به قله قره داغ اورتکنده در جهت شمال ، و در انتهای این دره قرار دارد. در غرب دره زو قلعه عماد آل می باشد. زاوین پائین ( زاوین سفلی ) - مرکز دهستان زاوین کلات است با طول جغرافیایی 59 درجه و 56 دقیقه و عرض 36 درجه و 45 دقیقه و ارتفاع 1110 متر از سطح دریا ف دارای موقعیتی پایکوهی و آب و هوای معتدل و خشک در 42 کیلومتری جنوب شرق کلات بنا شده است. کوه های قره داغ در غرب و خور در جنوب غرب آن قرار دارن. زاوین دارای 1000 خانوار ( 3544 نفر ) فارس زبان می باشد. امکانات آن شامل شهرک صنعتی ، پاسگاه ، دفتر پست ، چند باب مغازه و زیارتگاه شیخ می باشد. خور پائین ( خور سفلی ) - نام دیگر این روستا دقز است که دارای طول جغرافیایی 59 درجه و 53 دقیقه و عرض 36 درجه و 40 دقیقه و نیز ارتفاع 1400 متر از سطح دریا می باشد. خور پائین در 65 کیلومتری شمال شرق مشهد واقع شده است. رودخانه خور از میان آبادی عبور می کند. کوه های خور در شمال، صندوق شکن در 4 کیلومتری جنوب شرق ، سرزو در 7 کیلومتری شمال غرب ، قوتی و ارتفاعات آل و کلاته عربها در 7 کیلومتری غرب آبادی قرار دارند. این روستا دارای 100 خانوار فارس می باشد. دره این روستا به خاطر عرض و طول مناسب دارای بیشترین باغات میوه در بین دره های کلات می باشد. خور بالا - از توابع کلات با طول جغرافیایی 59 درجه و 51 دقیقه و عرض 36 درجه و 42 دقیقه و ارتفاع 1560 متری از سطح دریا می باشد که دارای موقعیتی دره ای و معتدل و خشک است و در 67 کیلومتری شمال شرق مشهد قرار دارد. رودخانه خور از میان آبادی می گذرد.این روستا دارای 269 خانوار ( 1233 نفر ) فارس زبان می باشد. محصولات آن گندم ، جو ، زردآلو ، سیب ، گلابی ، گردو ، انگور و هلو است. رُستنی های این روستا شامل درختان اورس ، گز ، گیاهان دارویی ، شاه تره ، گل گاوزبان ، کلپوره ، گل ختمی است. دارای مراتع ییلاقی مناسب نیز می باشد. قره تیکن ( قره تیکان ) – ( تیکان = خار ) از بخش زاوین کلات دارای طول جغرافیایی 60 درجه و 12 دقیقه و عرض 36 درجه و 49 دقیقه و دارای 520 متر ارتفاع از سطح دریا می باشد. در 148 کیلومتری شمال شرق مشهد و 31 کیلومتری شمال جاده کلات مشهد واقع شده است. جمعیت آن 1500 نفر است که به فارسی تکلم می کنند. کوه اشلیر در 7 کیلومتری جنوب غرب و کوه کمر سحر در 3 کیلومتری شرق آبادی قرار دارد. این روستا در کنار رودی به همین نام قرار دارد. آب این رود همین که از آخرین خانه ی روستا خارج می شود ، بلافاصله وارد خاک کشور ترکمنستان می شود. این رود آب زلال و خروشانی دارد و همان رود سررود است که پس از گذشتن از روستای سررود و قلعه نو در دربند قره تیکان ، رود برده نیز به آن ملحق می شود. سنگانه - از بخش زاوین کلات با طول جغرافیایی 60 درجه و 14 دقیقه و عرض 36 درجه و 41 دقیقه و ارتفاع 640 متر ، دشتی معتدل در 113 کیلومتری شمال شرق مشهد قرار دارد. کوه عرب کش در 7 کیلومتری شمابل شرق و کوه اشلیر در 6 کیلومتری شمال غرب آبادی است. دارای 16 خانوار فارس زبان می باشد. آب روستا از کاریز تامین می شود. جاده آن بعد از امیر آباد و قبل از زاوین از مسیر جاده کلات به طرف شمال می باشد. چهچه – به طول جغرافیایی 60 درجه و 19 دقیقه و عرض 36 درجه و 38 دقیقه و نیز دارای ارتفاع 490 متر از سطح دریا است.این روستا دارای 100 خانوار از اقوام فارس ، عرب و ترک می باشد. این روستا تا مرز فاصله کمی دارد. روستای چهچه علیا سابقا در قلمروی کشور ما بوده ولی در حال حاضر در قلمروی ترکمنستان می باشد.جنگل پسته وحشی درارتفاعات کوه های چهل کمانی و در شرق روستاست که به جنگل خواجه معروف است. پاسگاه جنگلداری نیز در این منطقه وجود دارد. ار چهچه جاده ای به طول 100 کیلومتر تا سرخس وجود دارد که توسط شرکت نفت ایجاد شده است. آبگرم - از دهستان پساکوه کلات با طول جغرافیایی 60 درجه و 6 دقیقه و عرض 36 درجه و 32 دقیقه ، دارای 950 متر ارتفاع از سطح دریا ، در 90 کیلومتری شمال شرق مشهد و 109 کیلومتری جنوب شرق کلات می باشد. کال آبگرم از شمال شرق ده می گذرد. کوه انجیرک در 1 کیلومتری جنوب شرق ، کوه آبگرم در 3 کیلومتری جنوب غرب و کوه کمر آسیاب در 5 کیلومتری شمال شرق آبادی قرار دارند. دره آن نیز به ارتفاعات ققل قزلق و تبادکان ختم می شود. در اواسط دره و در جنوب آبادی چند آبشار با آب محدود در مسیر رود دیده می شود. در شرق این دره روستای جهانگیر وجود دارد. خواجه روشنایی - از دهستان پساکوه کلات به طول 36 درجه و 29 دقیقه وعرض 60 درجه و11 دقیقه و 910 متر ارتفاع از سطح دریا ، در 187 کیلومتری شمال شرق مشهد و 31 کیلومتری غرب جاده بزنگان چهچه واقع شده است. دارای زیارتگاهی ست. دارای 8 خانوار که اصالتا بلوچ هستند. جهانگیر - از دهستان پساکوه کلات به طول جغرافیایی 60 درجه و 17 دقیقه و عرض 36 درجه و24 دقیقه در 154 کیلومتری شمال شرق مشهد و 17 کیلومتری غرب جاده بزنگان – چهچه واقع شده است. دارای 20 خانوار جمعیت فارس زبان. جاده آن از چهچه و امیر آباد می گذرد. پساکوه کلات - دارای طول جغرافیایی 60 درجه و 21 دقیقه و عرض 36 درجه و 23 دقیقه و ارتفاع 915 متر از سطح دریا در 147 کیلومتری جاده مشهد بزنگان – چهچه . 10 خانوار جمعیت فارس زبان دارد. امرودک – از توابع درز آب چناران در 77 کیلومتری جاده مشهد – گوارشک دارای جمعیت 130 خانوار (575 نفر ) که به زبان کــُــردی تکلم می کنند. در 5 کیلومتری ابتدای دره آن آبشاری 4 متری دیده می شود. میامی – دارای 400 خانوار فارس زبان می باشد و در 65 کیلومتری شمال شرق مشهد واقع شده است. جاده آن از جاده مشهد – سرخس می باشد. ترین های منطقه : عمیق ترین دره ها : دره سیستان ، دره لایین کهنه ، دره چهارراه خاکستر عجیب ترین مناطق : آبریزهای دره سیستان و انتهای دره لایین کهنه زیباترین مناطق : دره سیستان و دره لایین کهنه و چهارراه خاکستر و انتهای دره ایده لیک و انتهای دره دلمی و دره سینی قدیمی ترین و انبوه ترین : جنگلهای اورس در شمال رشته کوه هزار مسجد ، شمال غرب هزار مسجد و قره جنگل و جنگل سیستان ، دره لایین کهنه و چهارراه خاکستر و جنگل دره سیستان سرسبزترین مناطق : شامل اکثر مناطق شمالی هزار مسجد ، پارک ملی تندوره پُر آب ترین رودها : رود درونگر ، رود لایین ، رود سررود ، رود ایده لیک زیباترین : تخت هزار مسجد در اواسط و اواخر بهار زیباترین است. سر شناس ترین : قره سو سرشناس ترین دره و آبشار در دهه گذشته مرتفع ترین : روستاهای منطقه شامل دلمی ، گروه ، آبکمه ، برده ، ژرف باستانی ترین : دشت درگز سردترین چشمه ها : چشمه مُراد هزار مسجد ، چشمه های انتهای دره ژرف ، سرچشمه مرکزی دره لایین کهنه ، سرچشمه رود دلمی بیشترین اختلاف ارتفاع : در شمال قله هزار مسجد و در دره سیستان و دره چهارراه خاکستر زیباترین قــُلل : قله هزار مسجد از دره لایین و قله های انتهای دره چهار راه خاکستر ، قله قره لکه و کچل سیستان ، کوه کمر یخدان ، کوه زوخانه اورتکند ، قله های انتهایی دره قره سو و قله علی بلاغ و قله تندوره عریض ترین دره ها : دره خور ، دره عمارت ، دره یدک ، انتهای دره سینی ، دره کال قره داغ اورتکند باریک ترین و کم عرض ترین دره ها : دره شمخال ، دره حمام قلعه ژرف ، دره ایده لیک ، دره تیرگان ، دره بابا رمضان ، دره های جنوب دره سیستان آبشارهای معروف منطقه آبشار خور : در اوایل مسیر جاده کلات – خور با ارتفاع حدود 12 متر با آب محدود آبشار کریم آباد : ارتفاع حدود 12 متر – با آب محدود – در نزدیکی روستای کریم آباد - و در 6 کیلومتری روستای مارشک آبشار ایستیق سو : در اوایل دره ایستیق سو به ژرف – ارتفاع 6 متر آبشار چَــرَم کهنه : آبشار قــَــور کــُن ( سنگ سوراخ ) در ابتدای دره چرم کهنه – ارتفتع قبل از سیل اوایل دهه 70 حدود 10 متر – ارتفاع کنونی حدود 4 متر آبشار اورتکند : در انتهای رود اورتکند ( دره خانه زو ) با ارتفاع حدود 10 متر و آب فوق العاده زیاد – بسیار زیبا و دیدنی آبشارهای بابا رمضان : در اوایل دره لایین کهنه – بلندترین حدود 8 متر ارتفاع – آب دائمی و فوق العاده زیاد – مناظر بسیار زیبا و چشم نواز آبشارهای جنوبی دره سیستان : بصورت سری و پشت سر هم در 6 دره فرعی خط الراس جنوبی دره سیستان واقع شده اند. بلندترین حدود 20 متر ارتفاع – آب آنها زیاد نیست ولی به دلیل قرار گرفتن در دره های زیبا با پوشش گیاهی مناسب ، دارای بی نظیرترین مناظر طبیعی منطقه می باشد. دره های آن صعب العبور هستند و نیاز به سنگنوردی و فرودهای پی در پی دارند. آبشارهای دره آبگرم : با آب کم و ارتفاع حدو 10 متر در دره آبگرم کلات آبشارهای قره سو : در ابتدای دره قره سو در نزدیکی کلات – بلندترین آنها در حدود 8 متر ارتفاع دارد و به دلیل مجهز بودن به نردبان ، تفرجگاه مناسبی برای تمام افراد می باشد. آبشار قزلق : ارتفاع حدود 12 متر و آب محدود در 50 کیلومتری جاده مشهد – کلات و در شمال کوه صندوق شکن قرا دارد. آبشارهای شَـــــشو : در انتهای دره ایده لیک و در شمال شرق قله هزار مسجد – بلندترین حدود 14 متر ارتفاع – در همسایگی شرقی ، یک آبشار به ارتفاع حدود 20 متر با آب محدود ولی دائمی وجود دارد. آبشارهای دره ایده لیک : در اواسط دره این آبادی قرار دارند و بلندترین آنها حدود 6 متر ارتفاع دارد.