معمايي تاريخي به نام استون هنج

[Nicol]

"آدمي" و "استفاده از سنگ" با هم پيو ندي ديرين دارند! انسان نخستين وقتي از جنگل خارج شد و قدم به دشت و کوهستان نهاد از بيم تاريکي و سرما و گزند جانوران به غارهاي سنگي پناه برد سنگ را بهترين وسيله براي ديوار سازي و سنگ چيني يافت ...



.

آن گاه انسان نخستين نياز يه اسلحه پيدا کرد و هنگام بروز خطر ناخودآگاه دست به سنگ برد; زيرا که براي پرتاب کردن به سوي جانوران و دشمنان سنگ به وفور در دسترس بود و ... باز هم سنگهاي سخت و نوک تيز و لبه دار بودند که اولين ابزارها در دست انسان نخستين شدند تا از آنها به عنوان داس و سرنيزه و خنجر استفاده کند.
سپس انسان دريافت که با چيدن سنگ روي سنگ براي خود در دشت و در کنار چشمه يا ساحل رود ودريا دخمه اي همانند غارهاي طبيعي بنا کند و ... دانست که خانه اي با دوام تر و مستحکم تر است که سنگهايش بزرگتر و داراي سطح صاف باشد تا بهتر روي هم قرارگيرد و بيشتر مقاومت کند.
به اين ترتيب تمدن با معماري اغاز شد ودر معماري سنگها و تخته سنگها بودند که در طول هزاران سال تاريخ تمدن بشر در دسترس انسان معمار قرار داشتند تا هواي ساختن بناهاي بزرگ و باشکوه در سر داشته باشد و به کمک پايه ها و ستونهاي تراش داده شده سنگي در اينجا و آنجا گيتي چنان بناهايي را پديد آورد که در شمار شگفتيهاي عالم باشد و قرنها دوام بياورند; بناهايي همچون: اهرام در مصر و ديوار بزرگ چين, معبد هاي مايا و ازتک در آمريکاي لاتين و تخت جمشيد در ايران و مجسمه هاي عظيم بودا در هند و... استون هنج در انگلستان.

 

[Nicol]

استون هنج دسته اي از سنگهاي عظيم بر پا ايستاده در دشت بي درخت و پوشيده از علف سالزبوري (حدود 120 کيلو متري غرب لندن ) است ;و همچنين مشهور ترين مکان پيش از تاريخ در اروپا مي باشد.
استون هنج خرابه يک ساختمان سنگي است که از ديوار و طاق ساخته نشده بلکه تعدادي ستون سنگي عظيم است که هر ستون درون يک پي گچي نگه داشته شده و بر پاي ايستاده است . روي اين پايه هاي عمودي تکه سنگهاي بزرگ ديگري به صورت افقي چنان قرار داده شده اند که تعدادي طاق در کنار هم و به صورت نيم دايره به وجود آورده اند. سنگهايي که مجموعه استون هنج را به وجود مي آورند هر کدام چندين تن وزن دارند و آثار تيشه معماران بر بدنه آنها ديده مي شود . اين آثار نشان مي دهند که اين سنگها ابتدا صيقل داده شده و داراي سطحي هموار و تراش داده شده بوده اند اما با گذشت بيش از 40 قرن از عمر آنها و تحمل باد وباران و برف وسرما و آفتاب 4000 تابستان و زمستان هم اکنون فرسوده و شکاف برداشته و ناصاف شده اند .
متاسفانه تقريبا نيمي از تخته سنگهاي عظيمي که استون هنج را پديد مي آورند هم اکنون ناپديد شده اند . شايد آنها را براي ساختن پل برده اند ... شايد آنها را به منظور استفاده در بناي ساختمانها شکسته و خرد کرده اند ... و شايد هم طرح کامل استون هنج هرگز پياده نشده است.

استون هنج گرچه مجموعه اي از سنگهاي عظيم را در خود جمع کرده است اما وسيع و بزرگ نيست . بخش اصلي اين بنا 30 متر قطر دارد و در تمام طرح آن در حدود 200 بلوک سنگي به صورت 2 رديف به کار رفته و تشکيل دو دايره متحد المرکز را داده اند . تعداد ستونهاي دايره بزرگ در اصل 30 ستون سنگي بوده و دايره دوم در درون دايره بزرگ از 60 قطعه سنگ کوچکتر تشکيل شده است.
امروزه اگر از پايين به استون هنج نگاه کنيم مجموعه درهمي از سنگهاي عظيم مي بينيم که به ارتفاع 6 تا 10 متر از سطح زمين بر پا ايستاده اند و سنگهاي ديگري (که کمي کوچکترند) از نوک يک ستون به سر ستون ديگر قرار داده شده اند و پلي کوچک مي سازند . برخي ديگر از سنگها شکسته و افتاده و در ميان خاک و علف مدفون شده اند . ولي تماشاي استون هنج از بالا مشخص مي کند که در زمانهاي بسيار دور و در ابتدا سنگها آرايش هندسي داشته و بيشتر آنها در دو دايره به صورت U قرار داشته اند . پيرامون اين مجموعه نيز دايره اي به قطر تقريبي 120 متر وجود دارد که حريم استون هنج را به وجود مي آورد.

 

[Nicol]

به دقت نمي توان مشخص کرد کدامين تمدن نخستين پيش از تاريخ چنين بناي عظيمي را به وجود آورده است . دانشمندان به کمک روشهاي علمي توانسته اند محاسبه کنند که بخش اصلي استون هنج حدود چهار هزار سال پيش ساخته شده است و بنابراين بايد گمان برد که استون هنج را همان ساکنان اوليه اين جزيره کهن در اواخر عصر حجر و اوايل عصر برنز بر پاي داشته اند.
نکته ديگر آنکه به طور مسلم استون هنج در سه مرحله کامل شده و حدود 300 سال طول کشيده است تا سنگها به دشت سالزبوري آورده شوند و اين بناي پيچيده وشگفت انگيز به وجود آيد. طي اين 300 سال و شايد بيشتر چندين نسل آمده و رفته اند و حيرت آور است که نقشه ايجاد استون هنج را چگونه طراحي کرده اند و محاسبات مربوط به آن به چه ترتيب ثبت شده که به اين دقت از يک نسل به نسل ديگر رسيده است ( آن هم در شرايطي که هنوز در اروپا خط و حساب اختراع نشده بود و اندک ساکنين جزيره بريتانيا را قبيله هايي تشکيل مي دادند که با وسايل ابتدايي و ابزار ساده زندگي مي کردند).
استون هنج مانند ديگر مکانهاي تاريخي و بناهاي باستاني قرنها به بوته فراموشي سپرده شده بود و جز معدودي بازديد کننده اتفاقي نداشت. نخستين کسي که تصميم به تحقيق درباره استون هنج گرفت (جان اوبري) بود که در قرن هفدهم متوجه اين بناي عجيب در دشت سالزبوري شد. با انتشار اين گزارشها و مطالعات مقدماتي جان اوبري به تدريج مراکز علمي ودانشگاهي انگلستان و اروپا به تحقيق درباره استون هنج پرداختند. گزارشات نشان دادند که تخته سنگهاي بزرگتر از نوع رسوبهاي ماسه سنگي در 45 کيلو متري شمال محل استون هنج است و سنگهاي کوچکتر از بسترهاي سنگهاي آذرين در کوههاي پرسلي (در ويلز) از فاصله 200 کيلومتري غرب استون هنج آورده شده اند.
دانشمندان به حيرت دچار شده بودند و بر سر اين بحث مانده بودند که مردمان 4000 سال پيش چگونه توانسته اند چنين سنگهاي عظيمي را 200 کيلو متر حمل کنند و به محل بياورند؟ کليه شواهد نشان مي دهند که در 40 قرن پيش هيچ وسيله اي در سراسر اروپا وجود نداشته است که بتواند قدرت حمل و نقل بارهايي به اين سنگيني آن هم از فاصله هاي بسيار دور را داشته باشد. شايد يخهاي متحرک يا يخچالهاي طبيعي به دلايلي که معلوم نيست و شايد سيلابهايي بس عظيم و با قدرت سنگها را به نزديک محل کنوني استون هنج آورده باشد, شايد موجودات فرازميني اين تخته سنگها را تا اينجا آورده باشند و شايد هاي ديگر...
نکته ديگر اينکه مردمان پيش از تاريخ با چه ابزاري توانسته اند تخته سنگهايي به اين عظمت را در اندازه هاي دلخواه بتراشند و... حال که تراشيدند چگونه آنها را بر پاي نگه داشتند؟ هنگامي که در سال 1950 مي خواستند استون هنج را به شکل اول آن در بياورند و سنگهاي افتاده را راست کنند از بزرگترين جرثقيل موجود آن زمان در انگلستان استفاده شد! اما مگر مردمان پيش از تاريخ جرثقيل در اختيار داشتند؟ آيا مي توان پذيرفت که هزاران کارگر روزها و روزها کار مي کردند و به کمک طنابهاي بافته شده از رشته هاي تابيده پوست گاو سنگها را را روي الوار و تنه درختان پيش مي کشيدند تا هر تخته سنگ را با رنج و مشقت بسيار از آن سوي کشور به اين سو بياورند؟! و... اصولا چرا بايد اين محل براي ساختن استون هنج انتخاب شود و چرا بنا را در همان محل طبيعي سنگها نساختند؟ تراشکاران سنگ با چه ابزاري کار مي کردند؟ مهارت را چگونه و از که آموخته بودند؟ ... سرانجام اينکه هدف از اين همه تلاش و کوشش سيصد ساله چه بوده است؟
با توجه به دقتي که در ساختمان استون هنج شده و نيروي کار عظيمي که طي سه قرن صرف آن شده روشن است که اين بنا بسيار با اهميت بوده و شايسته است که انسان معاصر تحقيق کند تا استون هنج چرا ساخته شده و براي چه کاري بوده است؟
در اين مورد گمانه زني هاي زيادي وجود دارد:
معبد آفتاب (؟): با توجه به اين که محوربندي ستونهاي سنگي چنان است که جهت استون هنج به سوي شرق و رو به طلوع خورشيد است هر بامداد مي توان معجزه روزانه پيروزي روشنايي بر تاريکي را ديد و شاهد زايش با شکوه سپيده دم بود. بنابراين يک حدس اين است که استون هنج معبدي بزرگ براي پرستش آفتاب بوده است.

 

[Nicol]

پرستشگاه (؟): استون هنج نمي توانسته خانه باشد زيرا هرگز بام نداشته و همچنين به منظور نگهداري حيوانات ساخته نشده است. بي هيچ ترديد اين بنا معناي معنوي داشته و جايگاه مقدسي بوده و گمان بر اين است که پرستشگاه باشد.
از اينکه چه چيز يا چه کسي در استون هنج پرستش مي شد و چرا اين نقطه خاص براي "مقدس بودن" انتخاب شده است هيچ مدرک خاصي در دست نيست.
اگر اين فرض صحيح باشد که استون هنج پرستشگاه بوده است بطور دقيق معلوم نيست که آيا همه افراد جامعه اجازه داشتند به درون آن بروند يا فقط چند زن يا چند مرد يا چند کودک و يا چند راهب وارد آن مي شدند؟ نمي دانيم که آيا پرستش کنندگان با شادي و پايکوبي وارد مي شدند يا با احترام؟
ساختمان استون هنج که دهها و صدها نفر در کار ساختن آن سهم داشتند مي توانسته است حداکثر 300 نفر را در خود جاي دهد پس اين فکر پيش مي ايد که فقط افردي خاص مثلا کاهنان اجازه ورود را داشته اند و بقيه پيروان در بيرون مي ايستاده اند و گرداگرد استون هنج به زيارت و عبادت مي پرداخته اند.
جالب اينکه ناحيه مرکزي استون هنج (که با سنگهاي عظيمي احاطه شده و آن را از فضاي بيرون جدا مي کند) از لحاظ مساحت شبيه محل قرار گرفتن گروه سرود کليساهاي قرون وسطاي اروپاست.
مقبره سلاطين (؟): يک فرض ديگر ان است که استون هنج مقبره پادشاهان و حکمرانان باستاني بريتانيا بوده همانند: اهرام مصر تا مقبره اي عظيم و با شکوه براي سلاطين باشد.
رصد خانه (؟): جرالد هاوکينز و جان وايت دو ستاره شناس انگليسي اعتقاد دارند که استون هنج رصد خانه اي به منظور بررسي اوضاع و احوالات سيارات بوده و ستاره شناسها در 4000 سال پيش با مشاهده اينکه در هر روز از سال شعاع خورشيد از چه زاويه اي از ميان ستونها مي گذرد و چگونه سايه مي اندازد عملا نوعي تقويم خورشيدي در اختيار داشته اند و ضمنا مي توانسته اند زمان وقوع کسوف و خسوف ماه و خورشيد را تعيين کنند.

 

[Nicol]

اين دو ستاره شناس با نگريستن به محل تک تک سنگها و محاسبه چگونگي ارتباط ستونها با حرکت خورشيد و ماه فکر مي کنند که استون هنج محلي براي مطالعه دقيق آسمان و حرکت ماه و ستارگان در فصلهاي مختلف سال بوده است و بنا براين همانند تلسکوپها و کامپيوترهاي امروزي براي رديابي اجرام آسماني از آنها استفاده مي کرده اند.
کليد ديگري هم هست: والتين تريشين اختر شناس روسيه عقيده ديگري دارد. او مي گويد: " دانش بشر در 4000 سال پيش به آن اندازه نبوده است که بتواند به فکر محاسبه کسوف و خسوف باشد". اين اختر شناس مطلبي را عنوان مي کند که به راستي شگفت انگيز است. او عقيده دارد :" قرنها و هزاران سال پيش موجوداتي متفکر از ديگر کرات به کره زمين آمده اند و آثاري از خود بر جاي گذارده اند که يکي از آنها همين استون هنج است ".
به گفته تريشين " اگر بگوييم اين بناي عظيم را مردمان عصر برنز در بريتانيا ساخته اند عقل نمي پذيرد زيرا ساکنين کم شمار و پراکنده بريتانيا نه وسايل لازم براي چنين کاري را داشته اند و نه دانش آن را.
اگر بگوييم تمدن بزرگي در بريتانيا بوده که بعدها رو به زوال رفته و استون هنج از کارهاي به جا مانده از آن تمدن است چرا آثار ديگري جز اين بناي شگفت انگيز در دست نيست؟ مي ماند که فرض کنيم بناي استون هنج را ساکنان کرات ديگر ساخته اند ."
و ... در اين صورت ديگر دانشمندان مي پرسند : " دليل و منظور آنها از پديد اوردن استون هنج چه بوده است؟
اين فرضها که استون هنج معبد آفتاب ... پرستشگاه ... مقبره سلاطين ... رصد خانه ... يا رد پايي از موجودات کرات ديگر باشد در شرايطي است که سنگ آونگ عظيم دشت سالزبوري يک پديده طبيعي نيست و به طور قطع و يقين بنايي است که آن را "ساخته اند" اما چه کساني؟ و به چه منظوري؟
ترديدها هنوز پا برجاست همانند استواري استون هنج, شايد نسلهاي آينده به جواب برسند و شايد هم هرگز پاسخي براي "معماي استون هنج" يافت نشود.