مقالات كشاورزي جامع (ويژه دانشجويان كشاورزي)

[hoseindavudi]

تیره شاه پسند

شرح تیره شاه پسند Verbenaceae
تیره شاه پسند مرکب از گیاهایی به اشکال مختلف علفی یا دارای سا قه های چوبی قائم و گاهی بالا رونده ولی فاقد پیچک می باشد. گیاهان آن به استثناء معدودی از آنها عموماً در نواحی گرم کره زمین پراکندگی دارند. بعضی از آنها نیز پرورش می یابند.
از اختصاصات ساقه انواع علفی آنها این است که معمولاً چهار گوش است. برگهای آنها بدون استیپول کامل یا لوب دار و یا دارای بریدگیهای عمیق و واقع به وضع متقابل یا فراهم بر روی ساقه است.
گلهای نر و ماده نا منظم ، منفرد یا مجتمع به صورت گرزن یا خوشه و مرکب از قطعات 4 یا 5 تایی (بندرت 6 تا 8 تایی) دارند. پرچم های آنها معمولاً چهارتایی (2 بزرگ و 2 کوچک) یا دوتایی و بندرت ممکنست 5 تایی باشد. مادگی آنها از 2 بر چه (بندرت 4 یا 5) و گاهی به علت از بین رفتن یکی از آنها از یک بر چه تشکیل می یابد ولی در هر حال از مجموع آنها تخمدانی فوقانی و یک یا چند خانه بوجود می آید.میوه آنها به صور مختلف شفت یا خشک و نا شکوفا و در برخی موارد مرکب از فندقه هایی به تعداد خانه های تخمدان و محتوی دانه های فاقد آلبومن است.از نظر تشریحی برگ غالب آنها پوشیده از تارهای غیر ترشحی یا تارهای ترشح کننده اسانس و مواد معطر است.
بعضی از این گیاهان چوب بسیار سخت و مورد استفاده در صنعت دارند. در بین آنها انواع زمینی نیز یافت می شود.
تعداد کلی انواع آن متجاوز از 2700 است که تقریباً در 100 جنس جای داده شده اند از جنس های مهم این تیره که اغلب آنها در نواحی گرم کره زمین پراکنده اند عبارتند از :
Verbena (دارای 1000 گونه)
Lippia (گونه 100)
Lantana ( گونه50 )
Vitex (گونه 100 )
Clerodendrom (گونه 100)​

 

[hoseindavudi]

تیره شاهدانه



شرح تیره شاهدانه Cannabinaceae
تیره شاهدانه دارای 2 جنس مهم Cannabis , Humulus و شامل گیاهانی با ساقه ای راست یا پیچیده و یا بالا رونده است. برگهای آنها ساده با پهنک پنجه ای و گلهای آنها مرکب از قطعات 5 تایی و بر دو نوع نر و ماده واقع در بر روی 2 پایه می باشد. در گلهای نر آنها 5 پرچم و در گلهای ماده آنها مادگی 2 برچه ای دیده می شود که مجموعاً تخمدانی یک خانه و محتوی یک تخمک بوجود می آورند. میوه آنها خشک و به صورت فندقه است. بشره اعضای هوایی این گیاهان اغلب دارای تارهای ترشح کننده مواد رزینی است و بعلاوه در سلولهای بشره آنها می توان خوشه های آهکی سیستولیت مشاهده کرد. در ساقه بعضی از این گیاهان الیاف فیبر مورد استفاده در صنعت وجود دارد.​

تیره اسفند
تیره اسفند – تیره اسپند Zygophyllaceae

گیاهان تیره اسپند، گیاهانی بندرت علفی و معمولاً دارای اعضای چوبی شده، درختچه و یا به صورت درخت می باشند. در نواحی مختلف کره زمین مخصوصاً مناطق خشک و یا شوره زار نواحی استوائی و گرم می رویند. پراکندگی آنها به صورتی است که بیشتر در هند و آفریقای شمالی یافت می گردند در نواحی معتدله نیز نمونه های متعددی از آنها وجود دارد اغلب آنها برگهائی مرکب از برگچه های زوج یا برگچه های منتهی به یک نقطه و بندرت پهنکی با بریدگیهای عمیق و نا منظم دارند. گلهای آنها نر - ماده شامل 4 یا 5 کاسبرگ ، به همان تعداد گلبرگ و پرچم هائی به تعداد 2 برابر گلبرگ ها (یا مساوی تعداد آنها) است. مادگی مرکب از برچه هائی به تعداد 2 تا 12 (معمولاً 4 یا 5) دارند که مجموعاً تخمدانی چند خانه بوجود می آورند. میوه آنها پوشینه ندرتاً سته و یا منقسم به قطعات جدا شدنی است.​

تیره انار



شرح تیره انار Punicaceae

تیره انار، تیره کوچکی شامل یک جنس ، مرکب از دو گونه و دارای اختصاصاتی شبیه تیره مورد است . از این جهت در رده بنده های مختلف به تفاوت جزء تیره اخیر و یا بصورت جداگانه ولی مجاور آن گذاشته می شود.
از اختصاصات گیاهان آن اینست که برگهائی ساده، معمولاً متقابل و گلهائی نر – ماده دارند. کاسه گل آنها شامل 4 تا 8 قطعه گوشتدار و پیوسته به تخمدان است. جام گل آنها قرمز یا صورتی و مرکب از قطعات درشتی است که در آغاز حالت چین خورده دارند.ولی پس از شکفتن کامل، صاف می گردند تعداد پرچم های آنها زیاد و میوه آنها نیز نوعی سته مخصوص و محتوی دانه های سخت و محصور در یک بخش آبدار است اختلاف گیاهان این تیره با تیره مورد بیشتر در آنست که اولاً فاقد مجاری ترشحی شیزون و آبکش داخلی می باشند ثانیاً مادگی آنها دارای شکل خاص است و پس از رسیدن نوعی سته مخصوص بوجود می آورد.
منطقه پراکندگی این گیاهان بیشتر در اروپا مخصوصاً منطقه مدیترانه، آسیا، ایران و نواحی دیگر مانند شمال آفریقا است.​

 

[hoseindavudi]

تیره برگ بو




شرح تیره برگ بو Lauraceae

گیاهان تیره برگ بو به صور مختلف درخت یا درختچه (بندرت علفی) و مخصوص نواحی حاره کره زمین می باشد. از مشخصات آنها این است که عموماً برگهائی متناوب یا متقابل ، ساده بدون استیپول ، غالباً چرمی و گلهائی منظم نر- ماده یا بر دو نوع نر و ماده (یک یا 2 پایه و یا پلی گام) و مجتمع به صورت خوشه یا گرزن متراکم دارند. پوشش گل آنها شامل دو ردیف 3 تایی و نافه گل آنها مرکب از 4 ردیف 3 تائی از پرچم ها است داخلی ترین ردیف پرچم ها نیز حالت غیر زایا (استامینود) دارد. مادگی گلهای آنها مرکب از یک برچه و میوه آنها شفت و محتوی دانه بدون آلبومن ولی با جنین حجیم و لپه های روغن دار است.
گیاهان این تیره دارای سلولهای اسانس دار (غده تک سلولی) پراکنده در اعضای مختلف و سلولهای موسیلاژدار، مخصوصاً در ناحیه پوست است اسانس سلولهای آنها نیز به تفاوت دارای بوی معطر و یا نامطبوع می باشد از نظر درمانی خواص تعدادی از این گیاهان مربوط بوجود همین اسانسها در اعضای آنها می باشد چوب بعضی از آنها در صنعت حائز اهمیت فراوان است و در نجاری و منبت کاری مورد توجه زیاد قرار می گیرد.
تیره برگ بو دارای 1000 نوع گیاه است که در متجاوز از 400 جنس جای دارند جنس های مهم این تیره عبارتند از :
Cinnamomun (دارای 100 گونه)
Nectandra ( گونه100)
Persea ( گونه10)
Laurus ( گونه2)​

تیره برگ بیدی



شرح تیره برگ بیدی Commelinaceae

تیره برگ بیدی عموماً علفی ، بندرت بالا رونده و مخصوص نواحی بین استوائی می باشند.برگهائی غلاف دار ولی عاری از شکاف و گلهای نر - ماده (بندرت پلی گام) به حالت منفرد یا مجتمع به صورت گرزنهائی به اشکال مختلف دارند. پوشش گل آنها ساده یا مضاعف و مرکب از 6 قطعه در 2 ردیف است به نحوی که ردیف خاجی معمولاً ظاهر گلبرگ مانند پیدا می کنند. تعداد 6 پرچم دارند، ولی بعضی از آن رشد پیدا نمی کند بطوریکه گل دارای پرچم های کمتر می گردد. مادگی انها برحسب نوع گیاه ممکن است دارای 2 پایه و یا چند برچه باشد که مجموعاً تخمدانی فوقانی و محتوی تخمک های راست بوجود می آورند. میوه آنها پوشینه و بندرت گوشتدار است.​

 

[hoseindavudi]

تیره بنفشه



شرح تیره بنفشه Violaceae

گیاهانی معمولاً علفی و فقط دارای نمونه های معدودی به صورت بوته های چوبی می باشند در بین انواعی از آنها که در نواحی استوایی می رویند نمونه های درختچه مانند و ندرتاً به صورت درخت یافت می گردد. تعداد زیادی از آنها که تقریباً به نصف کلی گونه ها می رسد از Viola ها تشکیل می یابد فراوانی آنها بیشتر در نواحی معتدله کره شمالی است بطوریکه فقط معدودی از آنها در نیمکره جنوبی یافت می گردند.
گیاهان تیره بنفشه برگهایی متناوب و گلهائی نر – ماده ، نامنظم و به وضع منفرد یا مجتمع دارند. هر گل آنها دارای 5 کاسبرگ و 5 پرچم است.از اختصاصات آنها اینست که یکی از گلبرگهای آنها دنباله ای دراز یا کیسه ای شکل دارد.
مادگی آنها شامل تخمدانی فوقانی ، مرکب از 2 تا 5 بر چه (معمولاً سه برچه ) و محتوی تخمکهای متعدد با تمکن جانبی است.میوه آنها پوشینه و بندرت سته است.​

تیره بید



شرح تیره بید Salicaceae

تیره بید از دو جنس مهم Populus , Salix تشکیل می یابد که مجموعاً 300 گونه گیاه را شامل هستند. قسمت اعظم آنها امروز در نقاط معتدله نیمکره شمالی مخصوصاً در اروپای مرکزی، نواحی کوهستانی آسیای مرکزی و سواحل شمال غربی آمریکای شمالی محدود به اقیانوس آرام پراکندگی دارند.
گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و دارای برگهای ساده و گلهائی بر دو نوع نر و ماده بر روی یک یا دو پایه می باشند در بین آنها انواعی با گلهای نر – ماده نیز دیده می شود چنانچه در بعضی populus ها این حالت وجود دارد اصولاً فاقد پوشش گل می باشند ولی در قاعده هر گل آنها معمولاً براکته‌های پوشیده از کرک دیده می شود گلهای نر آنها دارای 2 تا 30 پرچم (در بعضی Salix ها 2 و در برخی populus ها تا 30 پرچم) و گلهای ماده آنها دارای 2 برچه مجموعاً تخمدانی یک خانه بوجود می آورند. میوه آنها به صورت پوشینه دارای دانه های متعدد بسیار ریز و سبک وزن و پوشیده از تارهای دراز در ناحیه ناف است و این خود سهولت انتشار آنها را توسط باد فراهم می کند. بعضی از گیاهان این تیره بعنوان زینت پرورش می یابند اعضای مختلف تعدادی دیگر به مصارف درمانی می رسد از چوب برخی دیگر در صنعت استفاده به عمل می آورند.​

تیره پسته



شرح تیره پسته – تیره سماق Anacardiaceae

گیاهان تیره پسته به صورت درخت یا درختچه و دارای مجاری ترشحی شیزلیزیژن Schizolysigene یا اسکیزولیزیژن محتوی اولئورزین در اعضای مختلف خود می باشند. مجموعاً از 75 جنس و 600 گونه گیاه تشکیل یافته اند که بیشتر در مناطق استوائی و معتدله یافت می گردند از اختصاصات آنها این است که برگهائی ساده یا مرکب و گلهائی منظم ، نر - ماده و یا بر دو نوع نر و ماده ، یک پایه و پلی گام دارند. کاسه و جام گل آنها هر یک از 5 قطعه (بندرت 3 یا 4 ) تشکیل می یابد ولی در بین آنها انواع فاقد کاسه یا جام نیز دیده می شود. پرچم های آنها به تعداد برابر گلبرگها (یا مضاعف گلبرگها) است. میوه این گیاهان در انواع مختلف آنها به اشکال خشک ، بالدار و یا شفت مانند (Drupace) و ناشکوفا است.​

 

[hoseindavudi]

تیره پیچ اناری



شرح تیره پیچ اناری Bignoniaceae

گیاهان تیره پیچ اناری به صورت درخت یا درختچه و دارای انواع متعددی با ساقه های بالا رونده می باشند. عموماً در مناطق گرم کره زمین مخصوصاً در امریکای جنوبی و قسمتی نیز در افریقا و آسیا ناحیه چین و ژاپن می رویند. دارای حدود 750 نوع می باشند که در متجاوز از 100 جنس جای دارند از مشخصات آنها این است که برگهائی ساده یا مرکب از برگچه ها و یا انگشتی شکل ولی عاری از استیپول و گلهای غالباً درشت نر - ماده ، نامنظم ، 5 قسمتی به وضع مجتمع یا به صورت گل آذین های خوشه یا گرزن دارند. در داخل جام گل آنها 4 پرچم دی دینام (گاهی 2 پرچم) و مادگی 2 برچه ای جای دارد.
میوه آنها به صورت پوشینه غالباً دراز است که از راه شکاف های طولی و یا به اشکال دیگر باز می شود و دانه های متعدد فاقد آلبومن به خارج می ریزد.
جنس های مهم این تیره عبارتند از :
Bignonia ( گونه2)
Catalpa ( گونه6)
Tecoma ( گونه80)​

تیره ترشک



شرح تیره ترشک،تیره شبدری Oxalidaceae

در گیاهان تیره ترشک گیاهان عموماً علفی و دارای اعضای زیر زمینی گوشت دار یا غده ای و متورم جای دارند. بندرت نیز انواعی با ساقه چوبی و حتی به صورت درخت و یا نمونه هائی بالا رونده ممکنست در بین آنها وجود داشته باشد.
از مشخصات این گیاهان آن است که برگهائی اغلب واقع در سطح زمین و منتهی به دمبرگ دراز دارند. پهنک برگ آنها معمولاً مرکب ار برگچه هائی به وضع متصل در یک نقطه (مانند Oxalis ها) و یا شانه ای می باشد. برگچه های آنها اغلب یک فرو رفتگی در ناحیه رأس دارد و یا ممکن است اصولاً شکل ظاهری برگچه ها با یکدیگر متفاوت باشد.
گلهای آنها نر و ماده ، 5 قسمتی دارای کاسه پایا گلبرگهای فشرده به هم قبل از شگفتن است که به صورت گل آذین گرزن یا خوشه ، گرد آمده اند ، پرچم های آنها به تعداد قطعات جام گل و یا 2 برابر آن است. مادگی مرکب از 5 برچه متصل به هم دارند که مجموعاً تخمدانی 5 خانه محتوی یک یا تعداد زیادی تخمک و منتهی به 5 خانه آزاد بوجود می آورند.
میوه آنها بصورت پوشینه (بندرت شفت) است. پراکندگی این گیاهان بیشتر در امریکای جنوبی، آفریقا جنوبی و ماداگاسکار میباشد و فقط جنس Oxalis که قسمت اعظم این گیاهان را تشکیل می دهد در مناطق متعدله کره زمین نفوذ پیدا نموده است.​

 

[hoseindavudi]

تیره توسکا



شرح تیره توسکا Betulacea

تیره توسکا گیاهانی به صورت درختچه یا درخت و دارای برگهای ساده منفرد و زود افت می باشند عموماً یک پایه و دارای گلهائی بر دو نوع نر و ماده مجتمع به صورت نوعی سنبله به نام شاتون می باشند.
گلهای نر آنها معمولاً دارای پوشش و رشد نیافته و مرکب از 2 تا 4 تقسیم و محتوی 2 تا 4 پرچم هستند در حالیکه گلهای ماده اصولاً فاقد پوشش و دارای مادگی 2 برچه ای می باشند میوه آنها به صورت فندقه است.در این تیره 65 جنس و 100 گونه گیاه جای دارد که غالب آنها در نواحی معتدله نیمکره شمالی می روید.
جنس های مهم آن عبارتند از :
Betula (دارای 40 گونه)
Alnus (دارای 30 گونه)​

تیره جوز



شرح تیره جوز Myristicaceae

تیره میریستیکاسه، تیره کوچکی از گیاهان گلدار و شامل انواعی به صورت درخت یا درختچه است به علت دارا بودن اختصاصات توأم گروههای مختلف گیاهی نیز به تفاوت جزء گیاهان گلدار جدا گلبرگ و یا غالباً در ردیف گیاهان گلدار بدون گلبرگ جای داده می شود. از مشخصات این گیاهان آن است که برگهائی متناوب ، کامل بدون استیپول و گلهائی بر دو نوع نر و ماده بر روی یک یا دو پایه جداگانه دارند. پوشش گل آنها ساده یعنی فاقد جام و غالباً مرکب از قطعات 3 تایی است. تعداد 6 تا 12 پرچم ( گاهی کمتر یا زیادتر) و مادگی مرکب از یک برچه دارند.
میوه آنها کروی ، آبدار و محتوی دانه هائی است که معمولاً درون پوشش محصور میباشد.
گیاهان این تیره بیشتر در نواحی گرم قاره آسیا پراکنده اند بطوریکه بندرت ممکن است در نواحی دیگر کره زمین با آنها برخورد گردد.
این تیره دارای 300 نوع گیاه است که تعداد زیادی از آنها در جنس Myristica (100 گونه) جای دارند.​

تیره چای



شرح تیره چای Theaceae

گیاهان این تیره به صورت درخت یا درختچه و مخصوص مناطق استوایی و حدود آن می باشند از اختصاصات آنها این است که برگهایی ساده غالباً پایا متناوب و گلهائی معمولاً نر – ماده و منظم دارند. غالب آنها 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ 5 یا تعداد زیادی پرچم آزاد و یا متصل به هم در قاعده دارند مادگی آنها شامل 3 تا 5 برچه و تخمدان آنها چند خانه و محتوی تخمکهای متعدد است. میوه آنها پوشینه و در برخی گونه ها به صورت شفت می باشند.
بعضی از آنها مانند برخی انواع Camellia به صورت درختچه های زینتی زیبا هستند و در نواحی مختلف کاشته می شوند برخی دیگر نیز به علت تولید چای در وسعت های پهناوری از کره زمین پرورش می یابند.​

 

[hoseindavudi]

تیره حشره خواران



شرح تیره حشره خواران Droseraceae

گیاهان تیره حشره خواران عموماً علفی غالباً گوشتخوار مرکب از 4 جنس و 90 گونه می باشند اغلب آنها نیز به استثنای معدودی به جنس Drasera تعلق دارند.
منطقه پراکندگی آنها به صورتی است که در وسعت پهناوری از امریکا ، آفریقا ، اقیانوسیه ، شمال ، مشرق و جنوب شرقی آسیا یافت می گردند. برگهای آنها غالباً واقع در سطح زمین و در آغاز باز شدن دارای حالت پیچ خورده یا تاخورده به شکل عصا و پوشیده از تارهای غده ای است. گلهای آنها نر – ماده و مرکب از قطعات 4 یا 5 تایی (گاهی بیشتر) و مادگی آنها شامل 2 تا 5 برچه منتهی به 2 تا 5 خامه است. برگ عده ای از این گیاهان نیز در مقابل ضربه با مواد شیمیایی حساسیت نشان می دهد میوه آنها پوشینه شکوفا و محتوی دانه های آلبومن داراست.​

تیره حنا



شرح تیره حنا Lythraceae

گیاهان تیره حنا به اشکال مختلف علفی درختچه یا درخت و شامل 500 گونه در 20 تا 30 جنس می باشند انواع مختلف آنها به تفاوت در نواحی بسیار مرطوب و یا در مناطق استوایی و بعضی نیز اختصاصاً در نواحی گرم آمریکا می رویند . سازش بعضی از گیاهان این تیره با محیط زندگی به پایه ای است که در مناطق گرم به صورت درختچه ولی در نواحی معتدله به صورت علفی در می آیند از اختصاصات این گیاهان آن است که برگهای کامل و متقابل همراه با دو زائده کوچک و گلهائی منظم ، نر – ماده و مجتمع به صورت خوشه یا گرزن با قطعات 4 تا 6 تائی (گاهی بیشتر) دارند. جام گل آنها معمولاً دارای گلبرگهائی به تعداد قطعات کاسه گل است. پرچم های آنها به تعداد گلبرگها یا دو برابر آنهاست. مادگی آنها از 2 تا 6 برچه پیوسته به هم تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی فوقانی ، آزاد و واقع در کاسه گل بوجود می آورند. میوه آنها پوشینه و محتوی دانه های فاقد آلبومن یا دارای آن ولی به وضع رشد نیافته است.
جنس های مهم این تیره عبارتند از :
Cupana (متجاوز از 200 گونه)
Lagerstroemia ( گونه30)
Lythrum ( گونه30)​

تیره خرفه




شرح تیره خرفه Portulacaceae

تیره کوچکی مرکب از 19 جنس و 500 گونه گیاه است که در نقاط مختلف کره زمین مخصوصاً در آمریکا پراکندگی دارند.گیاهانی عموماً علفی و ندرتاً دارای اعضای چوبی می باشند برگهای متناوب یا متقابل گوشتدار و گلهائی نر – ماده دارند هر گل آنها از 2 کاسبرگ ، 4 یا 5 گلبرگ (ندرتاً زیادتر) آزاد یا پیوسته به هم در قاعده ، تشکیل می یابد. در واقع دو قطعه ای از پوشش گل که کاسبرگ نامیده می شود همان براکته های گل و قطعات رنگین داخل براکته ها ، کاسبرگهای گلبرگ مانند می باشند پرچم های گل آنها به تعداد 4 یا 5 و تخمدان گل ، مرکب از 2 تا 8 برچه است که در آغاز دارای 2 تا 8 خانه می باشد ولی ندرتاً جدار حد واسط برچه ها از بین رفته تخمدان به صورت یک خانه در می آید میوه آنها عموماً پوشینه است.​

 

[hoseindavudi]

تیره خرمالو

شرح تیره خرمالو Ebenaceae

گیاهان تیره خرمالو گیاهانی عموماً به صورت درخت یا درختچه می باشند و در نواحی حاره مخصوصاً هند و مالزی پراکندگی دارند گلهای آنها بر دو نوع نر و ماده و واقع بر روی یک پایه یا دو پایه است بندرت ممکن است نر - ماده یا پلی گام باشند. پوشش گل آنها از 7-3 قطعه پیوسته به هم تشکیل می یابد. پرچم های آنها به تعداد قطعات جام گل یا دو برابر آن و گاهی بیشتر است. میوه گوشتدار سته و غالباً همراه با کاسه دارند. معدودی از آنها دارای میوه های خوراکی می باش​

تیره خاراشکن





شرح خارا شکن Saxifragaceae

تیره انگورک دارای گیاهان متنوعی با ظاهر متفاوت مرکب از 30 جنس و در حدود 580 گونه است. غالب
گیاهان آن یعنی تعداد 370 گونه آنها در جنس Saxifraga جای دارند ((G.E Trease عموماً در نواحی معتدله بعضی از آنها به صورت گیاهانی علفی و برخی دیگر به صورت درختچه می باشند در بین آنها انواع درختی و یا گیاهانی با ساقه بالا رونده نیز دیده می شود. برگهای آنها ساده غالباً متناوب و گلهای آنها منظم نر – ماده (بندرت یک پایه یا دو پایه) و معمولاً مرکب از قطعات 5 تایی است. کاسه ، جام و نافه گل آنها غالباً در قاعده کم و بیش پیوستگی حاصل کرده نوعی حفره پیاله مانند بوجود می آورند که مادگی در آن جای دارد. پرچم های آنها به تعداد 2 برابر گلبرگها و یا معادل تعداد آنهاست.مادگی آنها شامل برچه هائی به تعداد متغیر و میوه به اشکال مختلف پوشینه ، فولیکول و حتی سته مانند است.
جنسهای مختلف این تیره در بعضی رده بندی ها در تیره های Grossulariaceae و Vahliaceae جای داده شده است.​

تیره دارچین



شرح تیره دارچین Canellaceae

تیره کوچکی از گیاهان گلدار جدا گلبرگ و شامل 5 جنس و گونه های معدود است.
پراکندگی گیاهان آن به صورتی است که منحصراً در آمریکا جنوبی و برخی از نواحی شرقی آفریقا و ماداگاسکار می رویند.
گیاهان این تیره به صورت درخت یا درختچه و دارای برگهائی متناوب می باشند گلهای آنها نر - ماده ، دارای حالت منفرد یا مجتمع به صورت گل آذین خوشه و یا گرزن است سه کاسبرگ و 4 تا 12 گلبرگ آزاد یا کم و بیش پیوسته به هم و تعداد زیادی پرچم دارند. قطعات واقع در داخل کاسبرگهای گل آنها‏ غالباً جام گل بحساب آورده می شوند زیرا هنوز هم درباره قطعات کاسه و جام از اینکه خارجی ترین آنها انولوکر و یا کاسه گل بحساب آید، توافق کامل حاصل نشده است.
میوه آنها عموماً به صورت سته و محتوی دانه های روغن داری است که درون هر یک جنین بسیار کوچک جای دارد.
از اختصاصات این گیاهان آن است که اولاً: دارای غده ترشحی یک سلولی می باشند و ثانیاً : میله پرچم های آنها، از راه قاعده به یکدیگر اتصال دارد.​

 

[hoseindavudi]

تیره رزه داسه



شرح تیره رزه داسه Resedaceae

تیره رزه داسه تیره کوچکی از گیاهان گلدار جدا گلبرگ و دارای مجموعاً 90 گونه است.
که قسمت اعظم آنرا Reseda ها تشکیل می دهند. عموماً گیاهانی علفی و بندرت به صورت بوته های چوبی می باشند. پراکندگی آنها به صورتی است که بیشتر در نواحی معتدله و گرم کره زمین مخصوصاً در منطقه مدیترانه و آسیای مرکزی یافت می شوند. برگهای آنها متناوب ساده یا لوب دار و یا مرکب از برچه ها می باشند. گلهائی منظم و مجتمع به صورت سنبله یا خوشه دارند. در هر گل آنها 4 تا 8 کاسبرگ آزاد یا کم و بیش پیوسته به هم و 2 تا 8 گلبرگ کامل یا بریدگی دار دیده می شود بعضی از این گیاهان نیز فاقد گلبرگ می باشند. تعداد پرچم های آنها زیاد و مادگی آنها مرکب از 2 تا 6 برچه آزاد یا پیوسته به هم است که مجموعاً تخمدانی یک خانه با تمکن جانبی بوجود می آروند. میوه آنها پوشینه است.​

تیره پوزیدونیاسه
شرح تیره پوزید ونیاسه Posidoniaceae


تیره پوزید ونیاسه تیره کوچکی است که فقط دارای یک جنس posidonia با 2 گونه است. یکی از آنها در سراسر نواحی مدیترانه ای و سواحل آتلانتیک اروپایی انتشار دارد و درسی سال اخیر در آمریای شمالی نیز یافت شده است و دیگری در استرالیا می روید. هر دو گونه علفهای دریایی شناور در سطح آب اند. ریزوم آنها پوشیده از رشته های فیبری باقیمانده از برگهای قدیمی است. برگها دو ردیفی، بانیام زبانکی و پهنک خطی، نواری هستند. گل آذین دو ردیفی و به صورت خوشه مرکب است هر خوشه گل به وسیله یک گک محافظ بزرگ در برگرفته می شود گلها چند مایه (پلی گام) بدون برگگ، بدون پیشبرگ و بی پوشش اند. نافه دارای 3 تا 4 پرچم بودن میله است و یا بساکهای آنها بالدار و به شکل گلبرگ زایده دارند. دانه های گرده میله ای شکل اند تخمدان دارای یک برچه و محتوی 1 تا 2 تخمک است. گرده افشانی توسط آب انجام می گیرد. و میوه سته و به اندازه میوه زیتون است. رشته های باقیمانده از برگها معمولاً به صورت توده ای در اطراف اجسام کنار گیاه می پیچند و بویژه گیاه بر اثر امواج آب حالت کروی به خود می گیرد. در آبهای سواحل جنوبی ایران تا کنون هیچ نمونه ای از این گیاه گزارش نشده است.​

تیره چوج



شرح تیره چوج Salvadoraceae

تیره چوج تیره کوچکی از گیاهان گلدار پیوسته برگ و شامل انواعی به صورت درخت، درختچه و یا بوته مانند است. برگهای متقابل کامل بدون خار و یا همراه با استیپولهای کوچک خار مانند دارند. گلهای نر – ماده و یا بر دو نوع متفاوت نر و ماده ، پلی گام، یک پایه یا دو پایه مرکب از قطعات 4 یا 5 تائی و 4 یا 5 پرچم منطبق بر کاسبرگها است. مادگی دو برچه ای و میوه ای به دو صورت سته یا شفت دارند.​

 

[hoseindavudi]

تیره تمیس





شرح تیره تمیس – تیره زیور آبان Dioscoreaceae-Dioscoreae

گیاهان تیره تمیس مخصوص مناطق استوایی و بین استوایی و دارای انواع معدود در نواحی معتدله می باشند. به اشکال مختلف علفی یا دارای اعضای چوبی و غالباً بالا رونده و دارای غده هایی با ظاهر مختلف در داخل خاک یا در قشر سطحی آن و حتی خارج از زمین می باشند.
برگهائی معمولاً متناوب و پهنکی قلبی شکل یا تیرکمانی، گاهی لوبدار یا به اشکال دیگر با رگبرگهای مشبک دارند و این حالتی است که کمتر در گیاهان تک لپه مشاهده می گردد گلهای آنها بر 2 نوع متفاوت نر و ماده واقع بر روی 2 پایه و مجتمع به صورت خوشه یا سنبله و یا گرزن است. بندرت ممکن است در بین آنها انواعی یک پایه و یا دارای گلهای نر – ماده دیده ‌شود. اجزای گل آنها روی طرح سه تائی بنا شده است. گلهای نر آنها 6 پرچم در 2 ردیف حلقوی و یا 3 پرچم دارند. که در حالت اخیر ردیف داخلی به حالت رشد نیافته می باشند و از مشخصات آنها این است که میله پرچم های آنها غالباً به پوشش گل پیوستگی دارد. گلهای ماده آنها از 3 برچه منتهی به یک تا 3 خامه تشکیل مییابد. میوه آنها پوشینه یا سته و محتوی دانه هائی که در برخی از آنها بالدار و دارای آلبومن شاخی است.​

تیره گل سرخ
تیره گل سرخ تیره مهمی است که دارای 90 تا 100 جنس و بیش از 2000 تا 3000 گو.نه است. این تیره از یک سو به علت داشتن اختصاصات بسیار کهن مستقیما به تیره آلاله مربوط می‌شود و از سوی دیگر با دارا بودن تعدادی از گیاهان بسیار تکامل یافته، بویژه گلهایی با تخمدان زیرین ، بسیار پیشرفته است و همچنین گیاهان آن از نظر شکل ظاهری با یکدیگر تفاوت فاحش دارند.

غالب گونه‌های تیره گل‌سرخ در نواحی معتدل نیمکره شمالی پراکنده‌اند و در عین حال بعضی از طایفه‌های آن ، مانند طایفه کیلاژه ، تقریبا همگی در نواحی گرمسیری می‌رویند وعده ای دیگر ، مانند بیشتر گونه‌های طایفه سانگوئی سوریه ، در افریقای غربی انتشار دارند و کمتر همچون گیاهان تیره غلات و یا مخروطیان پوشش گیاهی خالصی را در محیطی نسبتا وسیع بوجود می‌آورند و غالبا به صورت پایه‌ها و یا توده‌های کوچک و گسسته انتشار دارند.

مشخصات

گیاهانی علفی یا چوبی ، با برگهایی منفرد و دارای گوشوارک‌اند. گلها عموما منظم ، 5 پر ، 5 چرخه‌ای و نیمه زیرین یا زبرین هستند. پرچمها غالبا در 3 چرخه تشکیل می‌شوند که در عین حال برخی تغییرات و تفاوتهایی نیز در آنها دیده می‌شود. مادگی شامل تعدادی برچه‌های مجزا از هم است. میوه در گونه‌های مختلف آن بسیار متفاوت ، گاهی برهنه و گاهی محصور در پیاله‌ای حاصل از پوشش گل و پرچمهاست و همین ویژگی میوه سبب تمایز طایفه‌های مختلف آن می‌شود. دانه در این تیره فاقد آلبومن است.

اهمیت اقتصادی

تعداد زیادی از گیاهان این تیره به علت داشتن مصارف گوناگون اهمیت اقتصادی فراوان دارند. عده‌ای نظیر توت فرنگی ، تمشک ، گوجه ، آلو ، گیلاس ، هلو ، زردآلو ، گلابی ، سیب ، به ، ازگیل دارای میوه خوراکی هستند. دانه بادام اهمیت تجاری خاص دارد و علاوه بر مصارف تغذیه‌ای تقریبا از همه انواع آنها ، چه تلخ و چه شیرین ، روغنی به همین نام با مصارف گوناگون بدست می‌آورند. نه تنها از بادام خوراکی ، یعنی آمیگدالوس کومونیس واریته دولسیس و دیگر بادامها بلکه از دانه تمام رزاسه‌های هسته‌دار روغن گرفته می‌شود.

از میوه برخی رزاسه‌ها در تهیه شربتها و نوشابه‌ها و کمپوتها استفاده می‌کنند. از انواع گل سرخها اسانس ، گلاب و عرق می‌گیرند مانند عرق نسترن. علاوه بر گل سرخها و نسترنها ، که دارای واریته‌های زینتی بسیار زیادی هستند، درختان و درختچه‌های زینتی نیز در تیره گل‌سرخ بسیار وجود دارند. امروزه پرورش گلهای زینتی و درختان میوه تیره گل سرخ ، بویژه به روشهای قلمه زدن ،پیوند زدن ، کشت بافت ، از مسائل مهم اقتصادی در امور باغبانی به شمار می‌رود. به علاوه گل و برگ و ساقه‌های جوان و حتی پوست ریشه درختان میوه در این تیره به علت داشتن بعضیهتروزیدها و هیدروکینون اهمیت دارویی دارند.

مثلا از پوست درخت سیب ، فلوریدوزید و از پوست گیلاس و گلابی ساپونوزید گرفته می‌شود. از مغز بادام تلخ و مغز هسته عده دیگری از گیاهان این تیره ، آمیگدالوزید که تقریبا سمی است و مقدار زیادی اسید سیانیدریک دارد بدست می‌آورند که برای تهیه داروها مورد استفاده است. از برگ برخی رزاسه‌ها مانند ازگیل به علت دارا بودن مقدار زیادی تانن در داروسازی و نیز به مقدار زیاد در دباغی استفاده می‌شود. ریشه و اندامهای زیرزمینی توت فرنگی همچنین اسپیره‌آ به علت داشتن مقدار زیادی تانن به عنوان داروهای سنتی از قدیم مورد استفاده بوده‌اند.​

 

[hoseindavudi]

جنسهای تیره گل سرخ

جنس هلو

درختانی دارای برگهای کم و بیش لوله شده و میوه‌ای شفت با میان‌بر آبدار ، شیرین و خوراکی هستند. سطح میوه پوشیده از کرکهای مخملی و سطح هسته دارای فرورفتگی و برجستگیهایی نامنظم است. از این جنس گونه هلو Persica vulgaris با واریته‌های مختلف در ایران کاشته می‌شود.

جنس توت فرنگی

گیاهانی علفی ، پایا ، واجد استولون ، با برگهای سه برگچه‌ای و گلهای سفید و نر و ماده‌اند. این جنس در ایران تنها دارای یک گونه به نام فراگاریا وسکا است که در کف جنگلهای شمال ایران بویژه جنگلهای کوهستانی کناره دریای خزر بطور فراوان به صورت فرش چمنی در زیر جنگل می‌روید و واریته‌های پرورش یافته آن تقریبا در سراسر ایران کاشته می‌شوند.

جنس بادام

درختچه یا درختانی با برگهای کامل و کم و بیش لوله شده‌ند. میوه آن دارای میان بر کم رشد و چرمی و پایه یا دم کوتاه و ضخیم است. این جنس در نقاط مختلف بویژه در ارتفاعات و کوهستانهای ایران دارای 19 گونه به نامهای مختلف بادام ، بادامچه و بادامک است و بادام اهلی یا تجارتی واریته‌ای از گونه آمیگدالوس کومونیس است.

جنس گیلاس

درختانی کوچک یا درختچه‌هایی با برگهای معمولا تا شده ، تخم مرغی ، ساده و حاشیه دندانه‌دار هستند. جام گل دارای پرآذین تا شده با چین خوردگی طولی است. میوه شفت کروی ، گوشتی و آبدار است. این جنس 13 گونه دارد که در تبریز و دیگر نواحی آذربایجان ، مازندران ، گیلان و جنگلهای شمال کشور یافت می‌شود. گیلاس اهلی و پرورشی به احتمال زیاد از گونه سرازوس اویوماست.

جنس زردآلو

این جنس دارای جامی با پرآذین تاشده و واجد چین طولی است و از آن فقط گونه زردآلو Armeniaca vulgaris در نواحی اراک ، تبریز و بلوچستان نام برده شده است و چند واریته پرورش یافته در نقاط مختلف دارد.

جنس گلابی

پیروس درختانی دارای برگهای ساده ، گلهایی با کاسه 5 لبه ، گلبرگهای سفید ، بساکهای صورتی یا بنفش ، تخمدان 5 خانه‌ای منتهی به 5 خامه هستند. این جنس بیش از 7 گونه در جنگلهای شمال ، دامنه‌های البرز ، ارتفاعات کرج ، چالوس ، آذربایجان و بویژه اطراف ارومیه دارد. گونه خوراکی آن پیروس کومونیس است.

جنسهای دیگر

از دیگر جنسهای این تیره می‌توان به جنسهای سیب ، به ، گوجه وحشی ، سوربوس ،‌ شیر خشت ، ازگیل ،‌ زالزالک ، نسترن ، اسپیره ،‌ تمشک و توت‌فرنگی اشاره کرد.​

 

[hoseindavudi]

تیره اسفناج Chenopodiaceae





تیره بزرگی مرکب از 1400 گونه گیاه در 103 جنس است گیاهان فراوان آن دارای وضع پراکنده در غالب نقاط کره زمین بخصوص در مناطق خشک و بایر می باشند.

گیاهانی به صور مختلف علفی یکساله دو ساله یا پایا و یا به صورت بوته هایی با اعضای چوبی (بندرت درختچه) می باشند بعضی از آنها مانند Salicornia ها اعضای هوائی گوشتدار و بند بند دارند.

برگهای آنها ساده ، متناوب (گاهی گوشتدار) بدون استیپول و گاهی کاملاً رشد نیافته است.
گلهایی نر – ماده یا بر دو نوع نر و ماده بر روی یک یا دو پایه و مجتمع به صورت گرزن های متراکم دارند کاسه گل آنها مرکب از 2 تا 5 (بندرت یک) قطعه است.

برخی از آنها نیز ممکن است اصولاً فاقد هر گونه پوشش گل باشند مادگی گلهای آنها از 2 (بندرت 3 تا 5) برچه تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی یک خانه و محتوی یک تخمک خمیده با غشای مضاعف بوجود می آورند.میوه آنها فندقه با پوشینه و غالباً محصور در پوشش گل است.

اختصاصات تشریحی : در انواع یکساله این گیاهان ریشه و ساقه دارای ساختمان تشریحی طبیعی مانند سایر گیاهان دیگر است ولی در انواع دو ساله و پایای آنها دسته های چوب آبکش بر روی حلقه های متعدد و متحد المرکز و یا به وضع غیر طبیعی دیگر به صورت زیر دیده می شود :

در Noaea ها که بطور عموم ساقه های سخت و چوبی شده دارند دسته های کوچک و متعدد چوب آبکش به وضع معکوس در ناحیه پوست ساقه دیده می شود در بعضی دیگر از این گیاهان نیز آبکش داخلی (آبکش در داخل منطقه چوب و حتی نزدیک مغز) مشاهده می گردد.
و یا صفات غیر طبیعی دیگر به چشم می خورد.

در سطح برگ آنها به تفاوت تارهای مخروطی و پایه‌دارو منتهی به سلول مدور دیده می شود این سلولها معمولاً عمل ذخیره آب را به عهده دارند.

از خشک شدن این تارها گرد آرد مانندی که بقایای آنها است بر روی سطح برگها باقی می‌ماند که در عده زیادی از گیاهان این تیره با آن برخورد می شود.

جنسهای مهم این تیره عبارتند از :

Chenopodium(دارای متجاوز از 100 گونه)

Atriplex ( گونه150)

Suaeda (متجاوز از 100 گونه)

Salsola (متجاوز از 100 گونه)

Salicornia (دارای حدود 50 گونه)

Anabasis ( گونه15)

Beta ( گونه12)​

 

[hoseindavudi]

تیره انگور فرنگی Ribesiacea

در شرح این تیره به طور خیلی ساده باید گفت که ریسیاسه ها همان ساکسیفراگاسه های چوبی هستند و به همین علت در اغلب رده بندیهای گیاهی جنسی از تیره ها ساکسفیراگاسه به شمار آمده اند.

به هر حال تیره ریبسیاسه به تیره ساگسیفراگاسه بسیار نزدیک است و با داشتن تخمدان زیرین، تمکن جداری و میوه های سته مشخص است. این تیره فقط یک جنس بنام انگورک فرنگی (Ribes) دارد که تقریباً دارای 50 گونه است غالب مولفان آنرا طایفه ساده ای از ساکسیفراگاسه دانسته اند و تنها تفاوت آن با تیره مذکور در داشتن تخمدان منظم زیرین و پیوسته بودن آن و همچنین میوه سته مانند است.






انواع ریسپس ها درختچه هایی با برگهای متناوب کم و بیش پنجه ای فاقد گوشوارک روی هر برگ غالباً دارای سه خار حاصل از تغییرات زواید اپیدرمی هستند.

گلها مجتمع در گل آذین خوشه ای منظم پنج و در واقع تیپ کاملی از گل ساگیسفراگاسه با تخمدان زیرین اند دارای 5 پرچم متکی بر کاسبرگها هستند که با جام گل 2 چرخه تشکیل می دهنده و به تخمدان می پیوندند.

تخمدان زیرین حاصل از دو برچه دارای لبه های به هم پیوسته به صورت حفره ای یک خانه با تمکن کناری و دو جفت (پلا سانتا) جانبی یا خلفی و قدامی ، حاصل تعداد زیادی تخمک و خامه ای آزاد است. میوه نوعی سته محتوی دانه های متعدد و در رأس حامل دندانه های باقیمانده از کاسه گل است. دانه ها دارای پوسته ای ضخیم و گوشت دارند و برای انتشار که وسیله پرندگان سازش کامل یافته اند.

این تیره تک جنس در ایران دارای 4 گونه شناخته شده است که به نامهای انگورک فرنگی طلایی، انگورک فرنگی، گالش انکوری ، دیوانگوری ، انگورک فرنگی سرخ و فره غات معروف اند و قره غات درختچه ای بدون خار است که در جنگلهای ارسباران می روید.

و در ارتفاعات شمالی البرز نیز از آن نام برده اند. گالش انگوری (Ribes grossularia) درختچه ای است با خارهای سرخانه که در ارتفاعات بالای البرز میروید و از گونه های بومی ایران است. اما دو گونه دیگر با خاستگاه امریکا و شمال آسیا بیشتر جنبه زینتی دارند و از چند دهه پیش وارد رویشهای ایران شده اند.

 

[hoseindavudi]

تیره بادام هندی Combretaceae

گیاهان تیره بادام هندی به صورت درخت یا درختچه و دارای ساقه راست یا بالا رونده می باشند. پراکندگی آنها به صورتی است که اختصاصاً در نواحی گرم دو نیمکره شمالی و جنوبی یافت می گردند بطوریکه در سایر مناطق کمتر ممکن است نمونه هائی از آنها وجود داشته باشد.

نمونه های نادری از آنها هم در نواحی گرم جنوب ایران یافت می گردند مجموعاً شامل حدود 20 جنس و 600 گونه می باشند.

این گیاهان برگهای استیپول دار، زود افت و دائمی دارند. و کاسه گل آنها غالباً لوله ای شکل و منتهی به 5 لوب ولی جام گل آنها دارای 5 گلبرگ جدا از هم (گاهی فاقد گلبرگ) می باشد.






گلبرگهای آنها وضع متناوب با لوبهای کاسه گل داشته در داخل آنها پرچم هائی به تعداد قطعات جام گل و یا دو برابر آنها جای دارد. میوه آنها چرمی یا گوشتدار و محتوی دانه‌های نسبتاً سخت و زاویه دار و غالباً دارای یک قسمت برجسته و یا بالدار است.

از اختصاصات تشریحی این گیاهان آن است که دسته های آبکش در فاصله بین مغز و ناحیه چوب ساقه آنها به وضع غیر طبیعی دیده می شود.

این آبکش هاممکن است به صورت ممتد در این ناحیه در آیند بطوریکه قسمت چوبی ساقه در برش عرضی محصور بین دو نوار آبکش از خارج و داخل (آبکش غیر طبیعی) دیده می شود.

بعضی از این گیاهان نیز کیسه های محتوی مواد موسیلاژی، در پارانشیم قسمتهای مختلف خود دارند.

جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Terminalia ( گونه250)

Combretum( گونه300)

Quisqualis ( گونه4)

Anogeissus ( گونه11)
​

بارهنگ آبی Alismataceae

گیاهان این تیره عموماً آبزی یا مردابی بوده دارای ساقه و دمبرگ توخالی (سوراخ دار) یا پر از بافت اسفنجی هستند.

برگها معمولاً بن رست ، دارای و دمبرگی بلندو پهنکی با دو یاسه شکل متفاوت اند. گلها واجد سه کاسبرگ سبز رنگ و سه گلبرگ سفید و یا آبی متمایل به صورتی بوده تک جنس یا نر ماده هستند و به طور چرخه ای در محل بندهای ساقه هوایی جمع می شوند و گل آذینی را به صورت چرخه های مطبق تشکیل می دهند.






نافه شامل 9 یا 6 و یا 3 پرچم ولی مادگی دارای 6 برچه است که هر سه تا از آنها روی یک حلقه قرار می گیرند به طور کلی استقرار قطعات گل این تیره حالتی نیمه حلقوی و نیمه مارپیچی دارد و از این نظر این تیره در راسته هلو بیال دارای اهمیت خاصی است.

زیرا وضع نیمه حلقوی و نیمه مارپیچی قطعات گل در تیره بارهنگ آبی این راسته را به راسته آلاله از دو لپه های بسیار نزدیک می کند و احتمالاً می باید با آن ارتباط و پیوند اجدادی داشته باشد.

این تیره در جهان دارای 14 جنس و تقریباً 60 گونه است که عموماً در مناطق معتدل نیمکره شمالی انتشار دارند و تقریباً همه آنها آبزی کامل و یا دوزیست هستند. گرده افشانی در گیاهان این تیره غالباً به وسیله حشرات انجام می گیرد و در گونه هایی که گلهایشان در سطح آب و یا خارج از آن باز نمی شود گرده افشانی درونی وخودی است.

این تیره در ایران دارای 3 جنس است که در شمال ، شمال شرقی و شرق و غرب انتشار دارند.

- جنس بارهنگ آبی Alisma که پهنک برگ آن قطبی شکل یا قاشق مانند (چمچه ای) است به همین علت این گیاه را در شمال بنام قاشقک آبی می نامند این گیاه در نواحی شمال ایران در مردابها و آبگیرهای سواحل دریای خزر (بندر انزلی ، رشت ، لاهیجان) در شرق (هامون) در غرب (کرمانشاه) می روید. در آبهای راکد اطراف تهران دو گونه از آن بنام Alisma Plantago aquatica وAlismaLanceolatum می رویند که در گونه دوم برگها دارای پهنک باریک نیزه ای شکل اند.

- جنس تیر کمان آبی که در ایران فقط یک گونه بنام Sagittaria Trifolia است‌ که در شمال ایران کنار جوبیارهای مجاور مزارع برنج در گیلان (رشت، بندر انزلی ، لاهیجان) و تنکابن و مازندران می رویند.

تذکر : بعضی مولفین جنس تیرکمان آبی را بعنوان تیره کمان آبی ذکر کرده اند .

و جنس داماسونیوم که این جنس دارای یک گونه بنام Damasonium alisma است که در آبهای شمال شرقی ایران و در شمال غربی ( در آبهای راکد بین مراغه و میاندوآب) و در جنوب (آبشور حوالی شوش) می روید.​

 

[hoseindavudi]

تیره بگونیاسه Begoniaceae

بگونیاسه ها گیاهانی علفی با برگهائی ساده منفرد و گوشوارک دار و گلهایی تک جنس منظم و یا نامنظم هستند گلهای نر دارای تعدادی پرچم و گلهای ماده واجد تخمدان زیرین ، تک خانه ای با تمکن جداری و یا سه خانه ای با تمکن محوری هستند.

میوه آنها کپسول میان برچه گشا و محتوی دانه هایی فاقد آلبومن است. گیاه تیره بگونیاسه در بسیاری از مناطق گرمسیری انتشار دارند ولی تجمع آنها بیشتر در مناطق شمالی آمریکای شمالی است این گیاهان غالباً علفی ،دارای ساقه و برگ گوشتی و آبدارند.






برگها ساده دارای پهنکی با لوب ها و رگبرگهای پنجه ای با تقارن دو طرفی در قاعده هستند و به طور منفرد ولی دردو ردیف قرار می گیرند و گوشوارک هایی بی دوام و زود افت دارند گلها تک جنس، تک پایه، مجتمع در گرزنهای دو سویه ، منظم و یا نامنظم اند.

گلهای نر دارای پوشش 2 تا 4 قطعه ای گلبرگ مانند و پرچم های متعدد هستند که گاهی در قاعده به هم پیوسته اند گلهای ماده دارای پوشش 2 تا 5 قطعه ای گلبرگ مانند و تخمدانی زیرین اند.

تخمدان این گیاهان همیشه دارای 2 تا 6 برجستگی تیغه ای و بال مانند در اطراف بوده، یک خانه با تمکن جداری و یا سه خانه با تمکن محوری است. تخمکها متعدد واژگون دو پوششی و میوه از نوع کپسول میان برچه گشا با دانه هایی غالباً کوچک و بدن آلبومن است.

این تیره هیچ نمونه و گونه ای در رویشهای طبیعی ایران ندارد بعضی از انواع زینتی آن سالها پیش از طریق اروپا وارد ایران شد و در سالهای اخیر نیز واریته های پرورش یافته و گونه های زینتی آن توسط موسسات پرورش و فروش گل به ایران وارد گردید.

 

[hoseindavudi]

تیره بلوط Faguceae

گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و دارای انواع پراکنده در جنگلهای مناطق معتدله نیمکره شمالی می باشند عموماً برگهائی کامل یا لوب دار و گلهائی یک پایه بندرت 2 پایه، نر – ماده یا پلی گام) و مجتمع به صورت شاتون دارند.

شاتون نر آنها شامل گلهائی است که هر یک کاسه ای مرکب از 5 تا 7 تقسیم نا مساوی و فلس مانند دارند ولی این حالت در همه آنها عمومیت ندارد زیرا در بین آنها گیاهان با گلهای کاملاً برهنه و عاری از هر گونه پوشش نیز دیده می شوند گلهای ماده این گیاهان معمولاً به صورت شاتونهای کم گل مجتمع می باشند در هر گل ماده آنها کاسه ای رشد نیافته و متصل به مادگی 3 تا 6 برچه ای مشاهده میشود.






از مشخصات این گیاهان آن است که گلهای ماده آنها در کنار براکته‌های محور گل آذین، در نوعی پوشش پیاله مانند بنام Cupule محصور می باشد و از این جهت است که این تیره را cupuliferae نیز می نامند این پوشش از نمو قسمتی از محور گل آذین و یا از مجموعه براکته‌هائی که معمولاً در کناره هر گل ماده دیده میشود حاصل می گردد.

میوه آنها فندقه است و علت آن نیز این است که فقط یکی از 3 تا 6 خانه تخمدان زایا می ماند و در آن خانه نیز فقط یکی از تخمک ها به صورت دانه تغییر شکل حاصل می کند پوشش پیاله مانند مذکور در طی دوران نمو میوه رشد حاصل می کند و تمام یا قسمتی از میوه را نیز فرا میگیرد.

از جنس مهم این تیره Fagus (دارای 10 گونه) Castanea و Quercus را می توان نام برد.
​

جگن یا بوریا Juncaceae

گیاهان این تیره دارای ریزوم پایا و خزنده ای هستند که به کمک آن معمولاً اجتماعاتی همراه با سیپراسه ها را تشکیل می دهند و از فرسایش خاک بویژه در کنار آبها (در مقابل جریان آب) جلوگیری می کنند و از شستشوی خاک و شدت عمل آب می کاهند.

این گیاهان معمولاً علفی، بندرت چوبی، دارای برگهای متناوب عموماً خطی و تماماً بن رست و با بندرت دو ردیفی یا بن دربرگیرنده ساقه و دارای زبانک متفاوت اند. گوشوارک های برگها در شناسایی گونه های جنس ژونکوس اهمیت بسیار دارند.

گلها منفرد و یا مجتمع در گل آذینهای مختلف و غالباً بصورت گرزنهای بسیار پیچیده و در هم اند.






گلها در اصل فاقد پیشبرگ ولی محصور در گریبانی از برگها هستند. گل آذینها غالباً بسیار کاهش یافته و دارای یک گل نر، ماده اند و یا بندرت تک جنس بوده و دو پایه می شوند .

گلها همیشه سه پر، دارای گلپوش کم و بیش فلسی و یا بندرت گلبرگی هستند که در اینصورت همه قطعات گل یک رنگ بوده و کاسه از جام آنها متمایز نیست.

پرچم ها 6 عدد (2×3) و بندرت 3 عددند که در این صورت فقط حلقه درونی آنها باقی می ماند تخمدان زیرین مرکب از سه برچه دارای 1 تا 3 خانه و منتهی به خامه و با کلاله سه بخشی و یا 3 خامه نازک و نخی و تابیده و پیچ خورده است.

تخمک یک عدد یا متعدد و زیاد، خمیده ، دارای تمکن محوری یا جداری است. گرده افشانی به وسیله باد و بندرت توسط حشرات انجام می گیرد.

میوه کپسول برچه گشا، دانه ها گاهی دو شکل دارای پوسته نرم و شل و گاهی دارای زایده اند، آلیومن نشاسته ای و جنین تقریباً حاشیه ای است.

این تیره دارای حدود 17 جنس و شامل تقریباً 500 گونه است که در مناطق معتدل و سرد کره زمین پراکنده اند.​

 

[hoseindavudi]

تیره پنیرک Malvaceae


گیاهان تیره پنیرک از نظر شکل ظاهری تفاوت کلی با یکدیگر دارند مانند آنکه در بین آنها به تفاوت نمونه های علفی (مانند انواع پنیرک) درختچه ( انواع Hibiscus ها) و درختان عظیم مانند بائوباب (Adansonia) یافت می شود.

درخت اخیر دارای تنه ای است که محیط آن به 40 متر بالغ می گردد گیاهان این تیره مجموعاً شامل 80 جنس و 1500 گونه می باشد و در اغلب نواحی کره زمین به استثناء مناطقی قطبی پراکندگی دارند.






گیاهان این تیره عموماً برگهایی متناوب ، ساده، منقسم به لوبهای مشخص ، غالباً پوشیده از کرک و گلهای نر – ماده و منظم دارند.

از مشخصات آن این است که در خارج کاسه گل آنها کاسبرگهای کوچک و فرعی به نام کالیکول Calicule مرکب از 3 تا 12 تقسیم آزاد و با متصل به هم در قاعده قرار دارد که در واقع بیرونی ترین پوشش گل آنها به حساب می آید هر گل آنها 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ و تعداد زیادی پرچم دارد.

مادگی آنها از اتحاد 3 یا تعداد زیادتری بر چه تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی چند خانه با تمکن محوری بوجود می اورند.

پرچم های آنها مرکب از 2 ردیف حلقوی 5 تایی است که با این تفاوت که حلقه خارجی پرچم ها غالباً رشد پیدا نمی کند در حالیکه پرچم های حلقه داخلی بر اثر انشعاب تکثیر می یابند و از اتصال میله آنها به یکدیگر لوله ای به وجود می آید که تخمدان و خامه مادگی را کاملاً فرا می گیرد.در رأس لوله مذکور و یا در قسمتهای فوقانی طول آن، بساک پرچم ها به وضع مجتمع دیده می شود.

میوه آنها خشک ، مرکب از چند فندقه یا پوشینه و محتوی دانه هایی است که گاهی پوشیده از کرکهای پنبه ای می گردد. پوست ساقه تعدادی از گیاهان این تیره دارای الیاف فیبر قابل استفاده در نساجی است.
دانه بعضی از آنها مانند دانه پنبه، روغن فراوان دارد و از آنها در تغذیه و صنعت استفاده به عمل می آید اعضای برخی از این گیاهان نیز به مصارف تغذیه می رسد نمونه های زینتی فراوان متعلق به جنسهای مختلف مانند Althaea و Hibiscus و همچنین برخی از انواع درختی در بین آنها بافت می شود.

گیاهان این تیره از نظر داروئی اهمیت فوق العاده ندارند ولی در بین آنها انواع وجود دارد که در صنعت به مصارف بسیار ارزنده می رسند.​

 

[hoseindavudi]

تیره پیچک صحرائی Convolvulaceae


در تیره پیچک صحرائی گیاهان فراوانی متجاوز از 1200 گونه در 50 تا 55 جنس جای دارند که غالب آنها در مناطق حاره و بین استوائی می رویند و فقط معدودی از آنها در نواحی معتدله پراکندگی دارند دارای اشکال مختلف علفی با ساقه راست یا بالا رونده ، درختچه و یابندرت درخت می باشند.

در بین آنها نمونه های متعدد طفیلی و عاری از کلروفیل با برگهای بسیار کوچک یا نخی شکل یافت می شود.

از اختصاصات آنها این است که برگهائی متناوب ، ساده و قلبی شکل دارند. در قاعده پهنک آنها غالباً دو زائده دیده می شود که ممکن است در بعضی انواع بسیار کوچک و فلس مانند باشد.

گلهای آنها منظم ، نر - ماده کامل، مرکب از قطعات 5 تایی (در Cuscuta ها 4 تایی) ، منفرد یا مجتمع با اشکال مختلف ، خوشه، گرزنهای یک سویه یا دو سویه و یا به وضع در هم است .

جام گل آنها معمولاً قبل از شکفتن حالت چین خورده دارد ولی بعد از باز شدن از این حالت خارج شده به تناسب نوع گیاه به اشکال مختلف لوله ای قیفی شکل و یا دارای لوله کوتاه منتهی به پهنک مسطح جلوه می کند.





پرچم های آنها همیشه به تعداد قطعات جام گل و پیوسته به هم در قسمت قاعده است. مادگی آنها از 2 برچه تشکیل می یابد.

که مجموعاً تخمدانی 2 خانه ( گاهی یک خانه یا بیشتر) و محتوی معمولاً 2 تخمک یک غشائی در هر خانه بوجود می آورد. در رأس تخمدان خامه منتهی به کلاله دو قسمتی دیده می شود.

میوه آنها به صورت پوشینه هائی به اشکال مختلف ولی معمولاً شکوفا و محتوی دانه های با جنین خمیده یا پیچ خورده و یا چین خورده است.

اختصاصات تشریحی :ساقه و برگ این گیاهان غالباً پوشیده ازتارهای منشعب است در عده زیادی از آنها آبکش های حول مغزی (آبکش غیر طبیعی) دیده می شود و این حالت در بعضی نمونه ها به وضعی است که دسته های چوب از دو سمت خارج و داخل به آبکش محدود می گردد.

در تعدادی از این گیاهان ریشه تورم حاصل می کند و این عمل نیز به علت آن است که بافت پارانشیمی به وضع غیر طبیعی در ریشه بوجود می آید و یا آنکه لایه زائیده ای ایجاد می شود که منجر به پیدایش دسته های چوب – آبکش به وضع غیر طبیعی در ریشه می گردد.

لایه زاینده مذکور معمولاً در منطقه دایره محیطیه ریشه بوجود می آید و پس از آنکه از فعالیت افتاد لایه دیگری در قسمت خارج آن ظاهر می شود که بر اثر فعالیت ایجاد بافتهای جدید می کند ادامه این عمل موجب می گردد که تعداد دسته های چوب – آبکش غیر طبیعی در ریشه افزایش یابد و موجبات تورم آن فراهم شود.

در بعضی انواع داروئی این گیاهان مانند Convolvulus Scammonia تورم ریشه مربوط به فعالیت لایه زاینده ای است که در پارانشیم چوبی پسین در سلولهائی که هنوز حالت سلولزی خود را حفظ نموده پیش می آید از فعالیت این لایه دسته های چوب – آبکش ، به وضع غیر طبیعی و نامنظم در ناحیه مذکور بوجود می آید.

بعضی از گیاهان تیره پیچک صحرائی دارای سلولهای ترشحی لاتکس (شیرابه) به اشکال منفرد یا به دنبال هم می باشند که در پوست اولیه مخصوصاً در پارانشیم ریشه تاریزوم غده ای آنها به طور وضوح دیده می شود در اعضای مختلف این گیاهان بلورهای اکسالات کلسیم به حالت ماکل یا بلورهای سوزنی شکل بافت می گردد.

 

[hoseindavudi]

تیره ثعلب Orchidaceae

تیره ثعلب از تیره های بزرگ گیاهان تک لپه و متجاوز از 000/20 گونه است که در متجاوز از 500 جنس جای دارند. در اغلب نواحی کره زمین مخصوصاً مناطق گرم نیز پراکندگی دارند. عموماً گیاهانی علفی و گاهی پرپشت و دارای اعضای کم و بیش چوبی هستند. در بین آنها انواع بالا رونده مخصوصاً اپی فیت (Epiphyte ) زیاد دیده می شود.

بعضی از آنها نیز زندگی ساپروفیت دارند و به علت دارا بودن کلروفیل کم یا فاقد بودن آن از بقایای گیاهی مانند خاکبرگ جنگلها و غیره برای ادامه زندگی خود استفاده می کنند. گیاهان تیره ثعلب به تفاوت ریشه های افشان یا غده ای و یا ریزوم های خزنده دارند.

انواعی از آنها نیز که به حالت اپی فیت بر روی درختان بسر می برند، دارای ریشه های هوائی می باشند. در این حالت با مداخله نوعی از قارچها نیز ممکن است زندگی همزیستی با درختان فوق پیدا می کند گلهای آنها عموماً نامنظم ، نر - ماده بندرت بر دو نوع نر و ماده پلی گام و مجتمع به صورت گل آذینهای خوشه سنبله و یا پانیکول می باشند.






در بین آنها انواعی با گلهاتی منفرد نیز دیده می شود پوشش گل آنها از 6 قطعه گلبرگ مانند تشکیل می شود که3 تای آنها کاسبرگ و 3 تای دیگر گلبرگ است.

از 3 قطعه جام گل معمولاً 2 تای جانبی آنها شباهت به قطعات کاسه گل دارند که به استثنای مواردی که رأس آنها به یکدیگر نزدیک گردیده مجموعاً ظاهری کاسک مانند پیدا می کنند و یا آنکه حالت گسترده یا پهن و یا نخی شکل و غیره حاصل می نمایند.

گلبرگ خلفی آنها که معمولاً نمو زیاد پیدا می کند و در جلب حشرات به منظور گرده افشانی مداخله می نماید لابل (Labelle) نام دارد که ممکن است دارای 3 لوب باشد و در انتهای غیر آزاد خود به یک برجستگی یا نوعی دنباله مولد نوش ختم می شود.

ثعلبی ها اغلب بیش از یک 7 یا 2 پرچم زایا ندارند به استثنای موارد نادری که پرچم ها ممکن اسست به تعداد 3 یا 4 یا 5 باشد.

در عده ای از آنها (Cypripedieae) از 3 پرچم حلقه داخلی فقط 2 تای آنها زایا است. در بقیه ثعلبی‌ها به استثنای موارد نادر فقط یک پرچم قدامی از 3 پرچم حلقه خارجی زایا باقی می ماند که آن نیز معمولاً با دو استامینود که مربوط به 2 پرچم حلقه داخلی است همراه می باشد دانه گرده ثعلبی ها ممکن است وضع آزاد در داخل بساک داشته و یا به صورت تتراد (Tetrade) در آمده باشد یعنی هر 4 دانه گرده که از یک سلول مادر گرده نتیجه می شود به هم پیوسته باقی بماند و یا آنکه دانه های گرده به صورت پولینی (Pollinie) باشند.

یعنی کلیه دانه های گرده موجود در یک خانه بساک به هم پیوسته به صورت خاصی در آمده باشند. مادگی این گیاهان از 6 برچه تشکیل می یابد.

ولی از بین آنها فقط 3 برچه زایا هستند. با ارتباطی که برچه ها از راه کناره های خود به هم پیدا می کنند مجموعاً تخمدانی یک خانه و محتوی تخمک هائی با تمکن جانبی بوجود می آید.

میوه گیاهان تیره ثعلب به صورت پوشینه هائی به اشکال بیضوی کشیده و یا استوانه ای است و معمولاً از راه 6 شکاف طولی باز می شود.

از مشخصات دیگر میوه این گیاهان آن است که دوره رسیدن آنها طولانی است و گاهی به چند ماه می رسد دانه های ریز و فراوان درون آنها نیز به سهولت به وسیله باد نقل مکان پیدا می کند.

 

[hoseindavudi]

تیره جعفری Umbelliferae

تیره بزرگی ازگیاهان گلدار جداگلبرگ شامل 150 جنس ودرحدود 3000گونه گیاه است که عمدتا در مناطق معتدله در نیمکره مخصوصا نیمکره شمالی می رویند .

وجود گل آذین چتری وبرگهای غالباً مرکب ازبریدگیهای باریک ونازک آنها ازسایر گیاهان بخوبی متمایز می سازد. به علت وجود گل آذین چتری است که این تیره، تیره چتربان نیز نامیده می شود .

گیاهان عموماً علفی یک یا چند ساله دارای ساقه غالبا راست یا خزنده ومعمولا شیار دارمی باشد. برگهای آنها متناوب ساده ویا دارای پهنک منقسم به برید گیهای بسیار ومعمولا منتهی به دمبرگ غلاف داری است که ساقه رادرمحل اتصال به آن فرا می گیرد .

غالب انها گلهای نر – ماده دارند ولی دربین آنها گیاهان پلی گام، یک پایه یا دو پایه نیز یافت می شود .





درپایه اشعه گل اذین چتری آنها غالبا برگه های ( براکته) بوضع فراهم مشاهده می شود که مجموعا انولوکر( Involucre نام دارد.

درانواعی ازاین گیاهان نیز که گل آذین چترمرکب دارند هریک ازشعاع های چتراصلی به جای آنکه به یک گل ختم شود به یک چتر کوچک منتهی می گردد.

درپایه هریک ازچترهای کوچک اخیر نیز غالباً انولوکری مرکب از براکته های کوچکتر بنام انو لو سل (Involucelle دیده می شود.

گل های انها کوچک به رنگ های سفید یا زرد و مرکب ازقطعات 5 تائی است بطوریکه درهر گل آنها 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ، 5 پرچم و 2 برچه مشاهده می گردد. ازاختصاصات دیگر گیاهان این تیره آن است که گل های کناری گل اذین آنها ، غالبا گلبرگ های درشت تراز گیاهان دیگر دارند واین خود در جلب حشرات به سمت گل و مداخله آنها درانجام عمل آمیزش تاثیر فراوان دارد .

مادگی این گیاهان شامل دوبرجه است که به یکدیگر و به نهنج گل پیوستگی داشته مجموعا تخمدانی 2 خانه ومشخص به دو برجستگی غده مانند(stylopode بوجود می آورند. قسمت آزاد برجستگی های مذکوربه 2 خامه منتهی می شود.

درداخل تخمدان آنها معمولا 2 تخمک درهر خانه بوجود می اید ولی فقط یکی ازآنها به رشد خود ادامه می دهد تخمکها دراین گیاهان عموما یک غشایی ودارای خورش کم است .

میوه آنها دو فندقه ای است ولی این دو فندقه قبلا به هم اتصال داشته وبعدا درطی دوران نمو ازهم جدا می گردند وهریک به صورت یک فندقه مستقل درمی آیند. درقسمت فوقانی میوه این گیاهان معمولا اثر خامه دیده می شود.

هریک ازدو فند قه مذکور مریکارپ (mericarpe) نامیده می شود وبرروی پایه ای به نام کلومل ( Columelle) واقع می باشد. این پایه برخلاف آنچه که تصور می رود ادامه محور گل نیست بلکه ازبافتهای مریکارپ نتیجه می گردد.

هرمریکارپ دارای یک قسمت مسطح ( محلی که این دو نیمه به یکدیگر اتصال داشته اند) ویک قسمت محدب است .ناحیه محدب آنها دارای 5 کناره یا لبه برجسته ( cote ) می باشد .

که یکی پشتی، 2 تا جانبی و 2تای دیگری کناری است. ازهرلبه مذکور یک دسته آوندی بنحوی عبور می کند که آوندهای چوبی آن درداخل وآبکشها درخارج واقع است. درناحیه سطح هریک ارمریکارپ ها نیز دودسته آوندی به وضع طولی وجود دارد.

درفاصله هردولبه برجسته یک فرو رفتگی بنام ( vallecule) است که در آن مجاری کوتاه ترشحی به صورتی که ذکر می شود قراردارند .

میوه دوفندقه ای گیاهان مختلف این تیره تدریجاً درطی دوران متحمل تغییراتی می شود که منجر به پیدایش لبه های کوچک ثانوی درشیارهای میوه می گردد. برجستگیهای اخیر نیز گاهی دارای تارها ویا زوائد قلاب مانند می شوند وپیدا یش آنها درمیوه بیشتر موجب تسهیل انتشار و پراکندگی میوه می گردد.

میوه گیاهان این تیره به صور مختلف استوانه ای، نیمه مسطح یا مسطح وگاهی پوشیده ازتارهای خشن ویا خار مانند است. هریک از این صفات نیز به نوبه خود در تشخیص این گیاهان کمک موثری می نماید.

دانه آنها دارای آلبومن فراوان وگاهی گوشتدار است . دستگاه ترشحی این گیاهان شامل مجاری شیزوژن ( اسکیزوژن ) است که درتمام اندامهای گیاه مانند دایره محیطیه ریشه اولیه مقابل دسته های چوبی، پارانشیم آبکشی ، پوست و مغز ساقه ،دمبرگ و رگبرگها و همچنین درمیوه به صورت کیسه ها یا مجاری کوتاه ودراز، پراکندگی دارد.

دراین مجاری موادی بابوی مطبوع و گاهی نامطبوع شیری رنگ یا به رنگ مایل به زرد جریان دارد. دربین گیاهان تیره جعفری گونه های فراوان دارویی وجود دارد که اغلب آنها مورد شناسایی مردم بوده درطبابت مورد استفاده قرار می گیرند.

بعضی ازآنها مانند جعفری ، شوید ، کرفس ، رازبانه ، کشنیز ،زیره و غیره ریشه یا برگ یا میوه قابل استفاده درتغذیه دارند دربین آـنها انواع سمی وکشنده نیز یافت می شود .

از بین جنس های مهم این تیره از نظر تعداد عبارتند از:

Hydrocotyle (گونه78)
Sanicula ( گونه30)
Bupleurum ( گونه100)
Carum ( گونه30)
Ferula ( گونه60)
Pimpinella ( گونه200)
Peucedanum( گونه200)
Heracleum (گونه80)
Daucus ( گونه30)