واژه سازی در زبان ترکی آدربایجانی

[گل همیشه بهار]

دستور زبان ترکی آذربایجانی متأثر از هم آوائی صوتی حروف است.

در زبان ترکی آذربایجانی صداهای خشن (O,U,A,I) و صداهای نازک (Ö,Ü,E,Ə,İ) نمی توانند در ریشه یک واژه با هم مخلوط شوند و با همان ترتیب فوق در کلمه می آیند.
مانند
Gözəllik و Ayrılıq


واژه های بیگانه نیز تا حد امکان تحت تأثیر این قانون قرار می گیرند.
مانند کلمه عربی حسین (Hoseyn) که در ترکی Hüseyn و کلمه عربی عباس (Əbbas) که در ترکی (Abbas) گفته میشود.

گروهی از ترکی آذربایجانی زبان ها هنگام صحبت کردن به زبان های دیگری، ناخودآگاه از این قانون طبیعی زبان خود پیروی می کنند.


زبان ترکی آذربایجانی همانند سایر شاخه های زبان ترکی از نظر ساختاری جزو زبان های التصاقی بشمار می آید.

در این زبان ریشه یک فعل یا یک اسم را می توان با اضافه کردن پسوندهای متعدد تغییر زمانی، جمعی و صفتی داد..


افعال متعدی در ترکی آذربایجانی با اضافه کردن پسوند به افعال لازم ساخته می شود
بطور مثال:

اوخشاماق=شبیه بودن ← اوخشاتماق= شبیه کردن


افعال متعدی درجه دو و درجه سه نیز قابل ساخت است:

یازماق = نوشتن(متعدی)← یازدیرماق = نویساندن (متعدی درجه دو)← یازدیرتماق = وسیله نوشتن کسی را فراهم کردن (متعدی درجه سه).


ترکیب پسوندها و حالات افعال در ترکی آذربایجانی به خلق کلماتی منجر می شود که بیان آنها در برخی زبان های تصریفی با یک یا چند جمله مقدور است.
مثال:
اونلاری سئویشدیرمه لی ییک (onlari sevişdirməliyik)= آنها را باید تشویق کنیم که همدیگر را دوست داشته باشند. یا برای دوست داشتن هم باید تشویقشان کنیم. یا سانجیلاندیرانلاردانیمیش (Sancılandıranlardanımış)= از نوعی بود که باعث درد می شود

fa.wikipedia.org

 

[گل همیشه بهار]

زبان ترکی آذربایجانی مانند سایر زبان های ترکی از نظرِ ساختاری زبانی التصاقی است.

منظور از زبان التصاقی یا پسوندی این است که بن فعل در ابتدای واژه قرار می گیرد و با افزودن پسوندها حالت های فعل تغییر می کند.
مثال:
گل (بیا)
گلدی (آمد)
گلدیلر (آمدند)


در زبان ترکی آذربایجانی امکان ساختن فعل و مصدر از اسم و صفت وجود دارد.
مثال:
قولاخ (گوش)
قولاخلاماخ (گرفتن از گوشِ کسی برای تنبیه)
ال (دست)
ال له مک (ورز دادن)
سو (آب)
سولاماق (آب پاشیدن)
گؤزل (زیبا (صفت))
گؤزللمهک (بهزیبایی ستودن)
یئیین (تند [صفت])
یئیینلمک (شتاب گرفتن)
گؤز (چشم)
گؤزلوک (عینک)
گؤزلوکچو (عینک ساز یا عینک فروش)
گؤزلوکچولوک (عینک سازی یا عینک فروشی)

این ویژگی زبان شناختی، امکان گسترده ای برای افادهٔ رویدادها و افعال پدید می آورد تاآنجا که برخی از محققین شمار فعل را در زبان های ترکی و ازجمله آذربایجانی غیرقابل شمارش دانسته اند.

افعال در زبان ترکی تک جزئی و یک تکه هستند.

ساختن فعل با استفاده از افعال معین یا افعال کمکی عمدتاً به افعالی منحصر است که از زبان عربی یا فارسی به ترکی آذربایجانی وارد شده اند. این ویژگی انعطاف پذیری قابل توجهی در زبان ترکی آذربایجانی برای ساختن واژه های جدید حتی با استفاده از وام واژه ها ایجاد می کند.
مثال:
تلفن، تلفن لاشماق (ارتباط تلفنی برقرار کردن).