آنها قند خون را پایین می‌آورند
آشنایی با رایج‌ترین قرص‌های خوراکی که برای دیابتی‌ها تجویز می‌شود
افزایش آموزش‌های مرتبط با سلامت و اطلاع‌رسانی تقریبا مناسبی که درباره دیابت صورت می‌گیرد باعث تشخیص زودرس این بیماران می‌شود و به همین دلیل این بیماران نیازمند دانستن مطالب بیشتری درباره داروهایشان هستند. شاید پزشکان کمتر فرصت کنند درباره داروهای این بیماران اطلاعات مناسبی به آنها عرضه کنند. دیابت یا بیماری قند به علت ناتوانی بدن در تولید یا مصرف انسولین پدید می‌آید...
انسولین ماده‌ای است که در بدن توسط لوزالمعده تولید می‌گردد و باعث می‌شود قند یا به عبارتی مهم‌ترین منبع انرژی بدن مورد استفاده قرار گیرد. دیابت به دو شکل عمده بروز می‌کند:
● چه زمانی باید قرص تجویز شود؟
رعایت رژیم غذایی و کاهش وزن و همچنین انجام فعالیت بدنی اساسی‌ترین اصول درمان در بیماران دیابتی نوع ۲ هستند و در صورتی که قند خون پس از چند هفته کنترل نشود، نیاز به درمان با قرص‌های خوراکی پدید می‌آید. به خاطر داشته باشید که مصرف قرص به هیچ عنوان جای رژیم غذایی را نمی‌گیرد و شما با وجود مصرف قند همچنان به یک رژیم غذایی خوب و فعالیت بدنی منظم نیاز دارید.
● آشنایی با قرص‌های خوراکی پایین‌آورنده قند خون
قرص‌هایی که به‌طور معمول برای درمان دیابت مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:
۱) گلی‌بن‌کلامید یا گلیبوراید که نام دیگر آن دائونیل است. در همین گروه دارویی، از کلروپروپامید نیز گاهی استفاده می‌شود.
۲) مت‌فورمین. البته به تازگی قرص‌های متعدد دیگری نیز برای درمان دیابت نوع ۲ به بازار عرضه شده‌اند که هنوز استفاده از آنها خیلی رایج نشده است. در هر حال شما باید نام قرص‌های مصرفی خود را بدانید و اگر به خاطر سپردن آنها برایتان مشکل است نام قرص و تعداد دفعات مصرفی را روی یک کارت یادداشت کنید و همراه خود داشته باشید.
● قرص‌های خوراکی چگونه قند خون را پایین می‌آورند؟
توجه داشته باشید که قرص‌های خوراکی همان انسولین نیستند و محتوی انسولین نیز نمی‌باشند. این قرص‌ها در افراد دیابتی که بدنشان هنوز انسولین می‌سازد، مصرف می‌شوند و از راه‌های زیر سبب کاهش غلظت قند خون می‌گردند:
۱) کمک به بدن برای آزاد شدن بیشتر انسولین در خون،
۲) تسهیل ورود قند به داخل سلول و
۳) کاهش میزان تولید قند در کبد.
● آیا مصرف قرص‌های خوراکی برای کنترل قند خون کافی است؟
قرص‌های خوراکی فقط در دیابتی‌های نوع ۲ که قند خونشان با رژیم غذایی و فعالیت بدنی کنترل نشده است، مورد استفاده قرار می‌گیرند. بهترین نتیجه درمانی از مصرف قرص‌های خوراکی پایین آورنده قند خون تنها هنگام انجام هم‌زمان فعالیت بدنی منظم، رعایت برنامه غذایی صحیح و در صورت لزوم کاهش وزن به دست می‌آید. مصرف قرص‌های خوراکی به معنای ترک انجام فعالیت بدنی منظم و عدم رعایت برنامه غذایی صحیح نیست چراکه در این صورت، استفاده از این قرص‌ها به تنهایی کمک‌کننده نخواهد بود. با مصرف منظم قرص‌های تجویز شده توسط پزشک و رعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش منظم، غلظت قند خون خود را در حد طبیعی نگه دارید و از پیدایش عوارض افزایش قند خون جلوگیری کنید.
● آیا قرص‌های خوراکی عوارض جانبی هم دارند؟
قرص‌های خوراکی عوارض جانبی اندکی دارند اما مانند همه داروها باید با دقت مصرف شوند. پزشک مناسب‌ترین قرص خوراکی را با توجه به شرایط جسمی شما تجویز می‌کند اما گاهی اوقات ممکن است با مصرف این قرص‌ها مشکلات زیر پدید آید: برخی افراد ممکن است با مصرف قرص گلی‌بن کلامید دچار بثورات پوستی شوند که البته با قطع مصرف قرص، این عارضه از بین خواهد رفت. قرص‌های خوراکی ممکن است با داروهای دیگر تداخل اثر داشته باشند. به طور مثال هنگامی که این قرص‌ها را مصرف می‌کنید، از مصرف آسپرین بپرهیزید و برای تسکین درد از استامینوفن استفاده نمایید. البته در افرادی که به دلیل مشکلات قلبی آسپرین مصرف می‌کنند، میزان آسپرین مصرفی روزانه برای آنها مشکلی ایجاد نخواهد کرد. گلی‌بن‌کلامید می‌تواند در برخی افراد باعث کاهش شدید غلظت قند خون شود بنابراین با مصرف این دارو باید برنامه غذایی را به درستی رعایت نمایید. با شروع مصرف قرص مت‌فورمین ممکن است مشکلات گوارشی مانند تهوع و اسهال رخ دهد که معمولا ظرف چند روز از بین می‌روند، برای جلوگیری از ایجاد حالت تهوع، بهتر است این قرص همراه با غذا یا پس از غذا استفاده شود. افراد دیابتی که قرص مت‌فورمین مصرف می‌کنند، باید به‌طور سالانه از نظر وضعیت کبد و کلیه‌ها بررسی شوند.
● قرص‌های خوراکی را در چه زمانی از روز باید مصرف کرد؟
به دلیل تفاوت اثر قرص گلی‌بن کلامید و مت‌فورمین، بهتر است گلی‌بن کلامید نیم ساعت پیش از مصرف غذا و قرص مت‌فورمین برای کاهش عوارض گوارشی مثل تهوع، همراه با غذا یا بلافاصله پس از آن خورده شود.
● تا کی باید قرص خورد؟
این قرص‌ها باعث بهبود قطعی دیابت نمی‌شوند بلکه با روش‌های مختلف به کنترل غلظت قند خون کمک می‌کنند. اگر با یک نوع قرص کنترل مطلوب قند خون حاصل نشد، ممکن است پزشک استفاده هم‌زمان از دو نوع قرص را تجویز نماید. اگر فرد دیابتی به علت یک عفونت شدید یا مشکل قلبی یا عمل جراحی، در بیمارستان بررسی شود، ممکن است در طول دوران بستری به تزریق انسولین نیاز پیدا کند. در این صورت پزشک معالج میزان انسولین لازم (که جایگزین قرص‌ها می‌شود) را برای وی تجویز خواهد کرد. اگر دیابت شما با مصرف قرص کنترل نشود، ممکن است پزشک به منظور ایجاد کنترل مطلوب، تزریق انسولین را برای شما شروع کند.
● اگر بیمار شدم و اشتهای غذا خوردن نداشتم، باز باید قرص بخورم؟
در صورتی که میتوانید غذا بخورید حتما مصرف قرص را ادامه دهید. سعی کنید در دوران بیماری غذای معمولی مصرف نمایید و مایعات (بدون شیرینی) زیاد بخورید. اگر به علت تهوع، استفراغ و... قادر به خوردن غذا نیستید، به سرعت با پزشک خود تماس بگیرید. اگر نمی‌توانید غذای معمولی بخورید، سعی کنید به جای آن سوپ، شیر یا آب‌میوه مصرف نمایید. کلا در دوران بیماری باید با پزشک خود مشورت کنید.
● کاهش وزن چه کمکی به کنترل قند خون می‌کند؟
چاقی یک عامل تقریبا مشترک بین افراد دیابتی نوع ۲ است. چاقی باعث مقاومت سلول‌ها نسبت به انسولین می‌شود و در نتیجه بدن در تحمل مواد قندی دچار اختلال می‌گردد. پس با کاهش وزن و رساندن آن به حد طبیعی، باعث کنترل بهتر قند خون خود شوید.
● حرف آخر
به یاد داشته باشید بیشتر افرادی که دیابت نوع ۲ دارند و با قرص و رژیم غذایی قند خون را کنترل می‌کنند، می‌توانند بدون مشکل به زندگی خود ادامه دهند.
دکتر ایرج خسرونیا
متخصص داخلی
هفته نامه سلامت
آشنایی با رایج‌ترین قرص‌های خوراکی که برای دیابتی‌ها تجویز می‌شود
افزایش آموزش‌های مرتبط با سلامت و اطلاع‌رسانی تقریبا مناسبی که درباره دیابت صورت می‌گیرد باعث تشخیص زودرس این بیماران می‌شود و به همین دلیل این بیماران نیازمند دانستن مطالب بیشتری درباره داروهایشان هستند. شاید پزشکان کمتر فرصت کنند درباره داروهای این بیماران اطلاعات مناسبی به آنها عرضه کنند. دیابت یا بیماری قند به علت ناتوانی بدن در تولید یا مصرف انسولین پدید می‌آید...
انسولین ماده‌ای است که در بدن توسط لوزالمعده تولید می‌گردد و باعث می‌شود قند یا به عبارتی مهم‌ترین منبع انرژی بدن مورد استفاده قرار گیرد. دیابت به دو شکل عمده بروز می‌کند:
● چه زمانی باید قرص تجویز شود؟
رعایت رژیم غذایی و کاهش وزن و همچنین انجام فعالیت بدنی اساسی‌ترین اصول درمان در بیماران دیابتی نوع ۲ هستند و در صورتی که قند خون پس از چند هفته کنترل نشود، نیاز به درمان با قرص‌های خوراکی پدید می‌آید. به خاطر داشته باشید که مصرف قرص به هیچ عنوان جای رژیم غذایی را نمی‌گیرد و شما با وجود مصرف قند همچنان به یک رژیم غذایی خوب و فعالیت بدنی منظم نیاز دارید.
● آشنایی با قرص‌های خوراکی پایین‌آورنده قند خون
قرص‌هایی که به‌طور معمول برای درمان دیابت مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:
۱) گلی‌بن‌کلامید یا گلیبوراید که نام دیگر آن دائونیل است. در همین گروه دارویی، از کلروپروپامید نیز گاهی استفاده می‌شود.
۲) مت‌فورمین. البته به تازگی قرص‌های متعدد دیگری نیز برای درمان دیابت نوع ۲ به بازار عرضه شده‌اند که هنوز استفاده از آنها خیلی رایج نشده است. در هر حال شما باید نام قرص‌های مصرفی خود را بدانید و اگر به خاطر سپردن آنها برایتان مشکل است نام قرص و تعداد دفعات مصرفی را روی یک کارت یادداشت کنید و همراه خود داشته باشید.
● قرص‌های خوراکی چگونه قند خون را پایین می‌آورند؟
توجه داشته باشید که قرص‌های خوراکی همان انسولین نیستند و محتوی انسولین نیز نمی‌باشند. این قرص‌ها در افراد دیابتی که بدنشان هنوز انسولین می‌سازد، مصرف می‌شوند و از راه‌های زیر سبب کاهش غلظت قند خون می‌گردند:
۱) کمک به بدن برای آزاد شدن بیشتر انسولین در خون،
۲) تسهیل ورود قند به داخل سلول و
۳) کاهش میزان تولید قند در کبد.
● آیا مصرف قرص‌های خوراکی برای کنترل قند خون کافی است؟
قرص‌های خوراکی فقط در دیابتی‌های نوع ۲ که قند خونشان با رژیم غذایی و فعالیت بدنی کنترل نشده است، مورد استفاده قرار می‌گیرند. بهترین نتیجه درمانی از مصرف قرص‌های خوراکی پایین آورنده قند خون تنها هنگام انجام هم‌زمان فعالیت بدنی منظم، رعایت برنامه غذایی صحیح و در صورت لزوم کاهش وزن به دست می‌آید. مصرف قرص‌های خوراکی به معنای ترک انجام فعالیت بدنی منظم و عدم رعایت برنامه غذایی صحیح نیست چراکه در این صورت، استفاده از این قرص‌ها به تنهایی کمک‌کننده نخواهد بود. با مصرف منظم قرص‌های تجویز شده توسط پزشک و رعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش منظم، غلظت قند خون خود را در حد طبیعی نگه دارید و از پیدایش عوارض افزایش قند خون جلوگیری کنید.
● آیا قرص‌های خوراکی عوارض جانبی هم دارند؟
قرص‌های خوراکی عوارض جانبی اندکی دارند اما مانند همه داروها باید با دقت مصرف شوند. پزشک مناسب‌ترین قرص خوراکی را با توجه به شرایط جسمی شما تجویز می‌کند اما گاهی اوقات ممکن است با مصرف این قرص‌ها مشکلات زیر پدید آید: برخی افراد ممکن است با مصرف قرص گلی‌بن کلامید دچار بثورات پوستی شوند که البته با قطع مصرف قرص، این عارضه از بین خواهد رفت. قرص‌های خوراکی ممکن است با داروهای دیگر تداخل اثر داشته باشند. به طور مثال هنگامی که این قرص‌ها را مصرف می‌کنید، از مصرف آسپرین بپرهیزید و برای تسکین درد از استامینوفن استفاده نمایید. البته در افرادی که به دلیل مشکلات قلبی آسپرین مصرف می‌کنند، میزان آسپرین مصرفی روزانه برای آنها مشکلی ایجاد نخواهد کرد. گلی‌بن‌کلامید می‌تواند در برخی افراد باعث کاهش شدید غلظت قند خون شود بنابراین با مصرف این دارو باید برنامه غذایی را به درستی رعایت نمایید. با شروع مصرف قرص مت‌فورمین ممکن است مشکلات گوارشی مانند تهوع و اسهال رخ دهد که معمولا ظرف چند روز از بین می‌روند، برای جلوگیری از ایجاد حالت تهوع، بهتر است این قرص همراه با غذا یا پس از غذا استفاده شود. افراد دیابتی که قرص مت‌فورمین مصرف می‌کنند، باید به‌طور سالانه از نظر وضعیت کبد و کلیه‌ها بررسی شوند.
● قرص‌های خوراکی را در چه زمانی از روز باید مصرف کرد؟
به دلیل تفاوت اثر قرص گلی‌بن کلامید و مت‌فورمین، بهتر است گلی‌بن کلامید نیم ساعت پیش از مصرف غذا و قرص مت‌فورمین برای کاهش عوارض گوارشی مثل تهوع، همراه با غذا یا بلافاصله پس از آن خورده شود.
● تا کی باید قرص خورد؟
این قرص‌ها باعث بهبود قطعی دیابت نمی‌شوند بلکه با روش‌های مختلف به کنترل غلظت قند خون کمک می‌کنند. اگر با یک نوع قرص کنترل مطلوب قند خون حاصل نشد، ممکن است پزشک استفاده هم‌زمان از دو نوع قرص را تجویز نماید. اگر فرد دیابتی به علت یک عفونت شدید یا مشکل قلبی یا عمل جراحی، در بیمارستان بررسی شود، ممکن است در طول دوران بستری به تزریق انسولین نیاز پیدا کند. در این صورت پزشک معالج میزان انسولین لازم (که جایگزین قرص‌ها می‌شود) را برای وی تجویز خواهد کرد. اگر دیابت شما با مصرف قرص کنترل نشود، ممکن است پزشک به منظور ایجاد کنترل مطلوب، تزریق انسولین را برای شما شروع کند.
● اگر بیمار شدم و اشتهای غذا خوردن نداشتم، باز باید قرص بخورم؟
در صورتی که میتوانید غذا بخورید حتما مصرف قرص را ادامه دهید. سعی کنید در دوران بیماری غذای معمولی مصرف نمایید و مایعات (بدون شیرینی) زیاد بخورید. اگر به علت تهوع، استفراغ و... قادر به خوردن غذا نیستید، به سرعت با پزشک خود تماس بگیرید. اگر نمی‌توانید غذای معمولی بخورید، سعی کنید به جای آن سوپ، شیر یا آب‌میوه مصرف نمایید. کلا در دوران بیماری باید با پزشک خود مشورت کنید.
● کاهش وزن چه کمکی به کنترل قند خون می‌کند؟
چاقی یک عامل تقریبا مشترک بین افراد دیابتی نوع ۲ است. چاقی باعث مقاومت سلول‌ها نسبت به انسولین می‌شود و در نتیجه بدن در تحمل مواد قندی دچار اختلال می‌گردد. پس با کاهش وزن و رساندن آن به حد طبیعی، باعث کنترل بهتر قند خون خود شوید.
● حرف آخر
به یاد داشته باشید بیشتر افرادی که دیابت نوع ۲ دارند و با قرص و رژیم غذایی قند خون را کنترل می‌کنند، می‌توانند بدون مشکل به زندگی خود ادامه دهند.
دکتر ایرج خسرونیا
متخصص داخلی
هفته نامه سلامت