غار، حفره‌ای است که به طور معمول بر اثر حل شدن سنگ‌ها با آب و ذوب شدن یخ‌ها ایجاد می‌شود. بزرگترین و شگفت‌انگیزترین غارها در سنگ‌های آهکی بوجود آمده‌اند
به گزارش پیمانه به نقل از همشهری آنلاین، بعضی غارها، تنها یک حفره کوچکند که فقط یک نفر می‌تواند وارد آن شود. برخی دیگر، گذرگاه‌ها و اتاقک‌های تو در تو دارند.
غارها اکوسیستم‌های خاص و به دلیل شرایط خاص، غالباً هوای پاک و مرطوب دارند.
غارها به 2 نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شود و غارهای طبیعی به اشکال گونانگون وجود دارد، از جمله: غارهای انحلالی، غارهای صخره ای، غارهای آتشفشانی (ماگمایی، گدازه‌ای)، غارهای دریایی، غارهای فرسایشی و غارهای یخی و یخچالی.
غار یخچالی
غارهای طبیعی در اثر عوامل مختلفی چون نفوذ آب در طبقات آهکی، وقوع زمین لرزه یا چین خوردگی زمین، اثر آبشارها و امواج دریا، وجود آتشفشان یا گدازه‌های حاصل از آن و انواع غارهای بادی و یخی به وجود می‌آید.
غارهای طبیعی به فراوانی در دنیا یافت می‌شوند. تعداد اندکی از آنها در سنگ‌های گرانیتی، آتشفشانی و یا سنگ‌های شنی وجود دارند.
بنابراین اکثر غارهای طبیعی از سنگ‌های آهکی تشکیل شده که ارتباطی مستقیم با تشکیلات سنگ‌های رسوبی دارند.
غارهای مصنوعی که تعداد آنها در ایران فراوان است به منظور اهداف گوناگون توسط بشر در طول دوره‌های تاریخی ساخته شده‌اند.
این غارها اغلب با طرح و نقشه‌ای منظم حفر شده‌اند و وجود راهروها و دهلیزهای منظم و مقیاس‌های متناسب از ویژگی‌های بارز این نوع غارها در مقایسه با غارهای طبیعی است.
غارهای ساخته دست بشر فاقد هرگونه تزئینات آهکی از قبیل استالاگمیت‌ها یا استالاکتیت‌ها (چکنده‌ها و چکیده ها) هستند.
برخی بر این عقیده‌اند که این نوع از حفره‌های دست کن، غار محسوب می‌شوند ولی به این دلیل که هر گونه حفره‌ای اعم از دست کن یا طبیعی را در دل کوه غار می‌گویند، این حفره‌های ساخت بشر را نیز به همین نام می‌خوانند. برخی از این غارها به طور افقی و برخی به صورت عمودی مانند چاه‌ها حفر شده‌اند.
غارهای مصنوعی در دوره‌های تاریخی مختلف ساخته شده‌اند و دارای ارزش تاریخی هستند و جزئی از آثار باستانی به شمار می‌روند. این نوع از غارها برای غارنوردان و کوهنوردان علاقه مند به علم باستان شناسی بسیار جذاب هستند.
غارهای مصنوعی، به وسیله حجاری بشر بوجود آمده‌اند که معمولا بخاطر ساخت محل سکونت، پناهگاه، دژ نظامی و دفاعی، نیایشگاه، معدن و ... ساخته شده‌اند، غارهای دست‌کن یا در محل غارهای طبیعی و با تغییراتی جهت رسیدن به اهداف مورد نظر یا بطور کلی در زیر سطح زمین و یا در صخره‌ها و کوه‌ها بوجود آمده‌اند. در ایران، غارهای دستکنده متعددی وجود دارد که از آن میان می‌توان به غارهای نیاسر، قلعه جوق، اصله، چله خانه و ... اشاره کرد.
غارهایی که کاربرد نظامی داشتند در برخی مواقع محلی برای سکونت نیز به شمار می‌رفتند، به این صورت که ساکنین یک ناحیه هنگام حمله دشمن به غارهایی که در دل کوه حفر کرده بودند پناه می‌بردند و گاهی از مخفیگاه خود به دشمنان یورش می‌بردند و گاهی هم این غارها فقط به عنوان پناهگاه کاربرد داشتند.
تمامی غارهایی که به منظور اهداف نظامی و یا مخفیگاه می‌ساختند در نواحی صعب العبور بوده و به ندرت این نوع از غارها دارای دسترسی آسان هستند. این نوع از غارهای مصنوعی بیشتر در دیواره‌های صخره‌ای مرتفع و ستیغ کوه‌ها دیده می‌شوند.
در بعضی مواقع غارهای دست‌کن یا مصنوعی را به عنوان یک محل امن برای سکونت دائم می‌ساختند و اغلب چندین خانوار در درون غارهای نزدیک به هم در یک محل زندگی می‌کردند. در واقع این غارها یک روستا در دل کوه بودند.
مجموعه غارهای «کافرکلی» در منطقه اسک واقع در جاده هراز از این نمونه است. ارتفاع تعدادی از غارهای این مجموعه از سطح زمین به بیش از صدمتر می‌رسد به طوری که برای دسترسی به آنها نیاز به وسایل کوهنوردی است.
از آن جهت این غارها را در ارتفاع زیاد می‌ساختند که دید کافی و نظارت بر اطراف را داشته باشند. دهانه غارهای کافرکلی به خاطر سرمای بیش از حد منطقه در زمستان در اندازه‌های کوچک حفر شده‌اند به طوری که باید به حالت خمیده وارد آنها شد. از این مجموعه غارهای مربوط به دوران پیش از اسلام و پس از اسلام در ایران فراوان است.
غارهایی نیز در یک دوره زمانی به عنوان دژ و مقر نظامی ساخته شد ولی پس از مدتی از آن به عنوان محل سکونت استفاده می‌کردند.
غار «کوگان» در 8 کیلومتری خرم آباد نوع دیگری از این غارها است که در زمان اشکانیان با نظم هندسی خاصی در دل کوه حفاری شده‌اند.
غار «کرفتو» در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی شهر تکاب که در یک کوه رسوبی آهکی و در ارتفاع ۷۰۰ متری از سطح زمین حفاری شده، یکی از شاهکارهای زمان اشکانی است که دارای کاربردهای مسکونی، نگهداری احشام، عبادتگاه و همچنین قلعه نظامی است.
غارهای مصنوعی دیگری نیر وجود دارند که پیروان دین زرتشت از آنها به منظور گورستان اجساد مردگان خود استفاده می‌کردند.
غار «قلعه جوق» در ۱۲۰ کیلومتری جاده ساوه به همدان از این دسته از غارها است. این غار در دوره ساسانیان در دیواره‌ای صخره‌ای و مرتفع ساخته شده است.
در ایران غارهای فوق‌العاده زیادی وجود دارد که اغلب آنها هنوز کشف نشده و یا پای بشر به اونها باز نشده است. غارها به واسطه شرایطی مثل فقدان انرژی و مواد غذایی، زیستگاه‌های بسیار ضعیفی برای جانداران هستند.
غار صخره‌ای
در ایران غار علیصدر از غارهای بسیار دیدنی و طولانی استان همدان است و همچنین غار چال‌نخجیر استان مرکزی یکی از زیباترین غارهای آهکی جهان به حساب می‌آید.
