کوک کمانچه
کوک کمانچه (نسبت فاصله سیم‌ها به یکدیگر) در دستگاه‌های مختلف موسیقی ایرانی تفاوت می‌کند. معمول ترین کوک برای دستگاهای ایرانی این است که سیم‌های اول و دوم نسبت به هم فاصله چهارم (یا پنجم) داشته، سیم سوم یک اکتاو بم تر از سیم اول و سیم چهارم یک اکتاو بم تر از سیم دوم می‌باشد.
لازم به ذکر است که در گذشته کمانچه دو سل دو سل کوک می‌شد اما پس از ورود ویلن به ایران،در کوک کمانچه تغییراتی ایجاد شد و امروزه این ساز همانند ویلن کوک و انگشت گذاری میشود.
در حال حاضر کوک اصلی و رایج کمانچه می لا ر سل که همان کوک ویلن است، می‌باشد. از جمله می‌توان به کوک‌های رِ لا رِ سل (برای دستگاه نوا) می لا رِ لا (برای ماهور) و می لا می لا (برای همایون، اصفهان، چهارگاه، ماهور و دستگاه راست‌پنجگاه) و رلارلا (برای کوک لری)اشاره کرد.
نمونه 15: کوک سیم ها با فاصله چهارم
نمونه 16: کوک سیم ها با فاصه پنجم
نمونه 17: کوک رایجی که بیشتر از سایر کوک ها استفاده می شود
شیوه نواختن
نوازندهٔ ساز در حالت نشسته پایهٔ آموزش کمانچه را روی زمین (یا صندلی) یا زانو قرار می‌دهد. ساز در موقع اجرا کمی حول محور خود می‌چرخد و همین عمل تماس آرشه با سیم‌ها را آسان تر می‌کند. نوازنده ساز را به طور قائم در دست چپ می‌گیرد و انگشتان همان دست را روی دسته می‌لغزاند و آرشه را با دست راست به سیم‌ها تماس می‌دهد.
سازهای هم خانواده
در چند دهه اخیر، سازهای جدیدی با بهره گیری از سازهای زهی غربی ساخته شده اند که کم کم جای خود را در موسیقی شهری ایران باز کرده اند. از جمله می توان به ساخت انواع کمانچه آلتو و کمانچه باس اشاره کرد که همگی صدایی بم تر از کمانچه معمولی دارند. کمانچه آلتو دو و نیم پرده و کمانچه باس یک هنگام کامل (Octave) بم تر از کمانچه معمولی صدا می دهند.
کمانچه باس از ابداعات سازنده مبتکر سازهای ایران، ابراهیم قنبری مهر است که هنوز مراحل تجربی خود را پشت سر می گذارند و چندان فراگیر نشده است. شیوه نواختن آن نه مانند کمانچه معمولی که مانند ویولونسل می باشد.
یکی از سازندگان مبتکر نیز الگوهای مختلفی بر اساس کمانچه ساخته و برای هر یک، نام خاصی نهاده است. رضا ژاله یکی از این تجربه هایش را به نام خود یعنی ساز "ژاله" نامگذاری کرده و نمونه آلتوی آن و همچنین ساز دیگری برگرفته از کمانچه با نام "دلربا" ساخته است.
