گفت‌وگو با دكتر سيدمويد علويان رييس مرکز هپاتيت تهران به مناسبت روز جهاني هپاتيت
آنچه بايد درباره هپاتيت بدانيد
كبد، بزرگ‌ترين و پيچيده‌ترين عضو و با وزن حدود 1500 گرم (5/1 كيلوگرم) بزرگ‌ترين غده بدن است كه ساخت، ذخيره، تغيير و ترشح مقدار زيادي از مواد متابوليكي بدن را به عهده دارد...
اين غده، خون غني از موادغذايي را از دستگاه گوارش دريافت مي‌كند و سپس مانند يك لابراتوار عظيم عمل تنظيم، ساخت، ذخيره‌سازي، ترشح، تبديل، انتقال و تجزيه بسياري از مواد موردنياز و استفاده بدن را انجام مي‌دهد. برخي كبد را عضوي نجيب مي‌دانند، چون باوجود درگيري با ويروس‌ها، ميكروب‌ها و بيماري‌هاي مختلف بدون ايجاد علامت و نشانه به كار خود ادامه مي‌دهد، بنابراين، زماني علايم و نشانه‌هاي بيماري‌هاي كبدي ظاهر مي‌شوند كه زمان طلايي اقدام‌هاي پزشكي از دست رفته است.
يكي از شايع‌ترين بيماري‌هايي كه كبد را تهديد مي‌كند، التهاب و آلودگي آن با ويروس‌هاي خانواده هپاتيت است. با توجه به اينكه آلودگي به اين ويروس‌ها قابل‌پيشگيري است، روز 28 ماه ژوئيه مصادف با 7 مرداد، به ابتكار سازمان جهاني بهداشت روز مبارزه با «هپاتيت‌ها» نامگذاري شده است؛ اقدامي براي اطلاع‌رساني و جلب توجه افكار عمومي به اهميت پيشگيري و مقابله با آن. به همين بهانه با دكتر سيدمؤيد علويان، فوقتخصص بيماري‌هاي گوارش و کبد و بنيانگذار و رييس مرکز هپاتيت تهران، به گفت‌وگو نشسته‌ايم.
سلامت: علت اينکه روز 28 ژوئيه روز جهاني هپاتيت ناميده شده، چيست؟
سازمان جهاني بهداشت اين روز را روز جهاني هپاتيت ناميده است. در اين روز، كشورها بايد مردم خود را در مورد بيماري هپاتيت آگاه‌تر كنند. البته ما در سال 76-75 با كمك وزارت بهداشت، هفته‌اي را به عنوان هفته مبارزه با هپاتيت نامگذاري كرديم. چند سالي در اين هفته تبليغات زيادي درباره بيماري هپاتيت انجام و اطلاعات زيادي به مردم داده ميشد. مثلا روزنامه‌ها مطالب بيشتري در اين زمينه منتشر کرده‌اند، صداوسيما برنامه‌هايي مرتبط با اين بيماري پخش مي‌كرد اما به دلايلي نام هفته هپاتيت برداشته شد. در سال 2008 ميلادي يك انجمن غيردولتي به سازمان جهاني بهداشت پيشنهاد داد 28 ژوئيه که مصادف با روز تولد پروفسور بلومبرگ كاشف ويروس هپاتيت b و واكسن هپاتيت بود، روز جهاني هپاتيت ناميده شود. به اين بهانه از دولت‌ها، مراكز علمي، رسانه‌ها و همه بخش‌هاي تاثيرگذار تقاضا شد تا با اطلاع‌رساني مناسب، سطح آگاهي مردم را درباره بيماري هپاتيت b بالا ببرند.
سلامت: شما براي مبارزه با بيماري هپاتيت و افزايش آگاهيهاي مردم چه کرديد؟
تلاش ما نيز اطلاع‌رساني بيشتر درباره بيماري هپاتيت b و c به مردم است. اگر مردم درباره بيماري دانش كافي داشته باشند و در مواقع خطر، راه‌هاي پيشگيري را بدانند ديگر هيچ ترسي از بيماري هپاتيت نخواهيم داشت. در حال حاضر ما در کشور يك شبكه تحقيقاتي هپاتيت داريم که در اين شبكه 50 مركز دانشگاهي با يكديگر همكاري مي‌كنند. يكي از وظايف اين شبكه، انجام کارهاي آموزشي و ارتقاي سطح دانش مردم است. ارتباط با مراكز علمي دنيا و ايجاد يكنواختي در ارائه خدمات، كمك به تحقيقات مشترك و كلان در سطح كشور در مورد بيماري هپاتيت نيز از ديگر وظايف اين شبكه است. بايد بدانيد اطلاع‌رساني درباره هپاتيت مربوط به رشته خاصي نيست. ما در کشور مراكز و انجمن‌هاي علمي متعددي داريم كه همه آنها از جمله انجمن گوارش و كبد، انجمن عفوني، انجمن ويروس‌شناسي، انجمن متخصصان داخلي و ديگر ابزار اطلاع‌رساني، در کاهش بار بيماري هپاتيت تاثيرگذار هستند. تمام تلاش ما اين است كه با كمك روزنامه‌ها، مجله‌ها، رسانه ملي و... اطلاعات كافي و صحيحي را در اختيار مردم قرار بدهيم.
سلامت: در حال حاضر وضعيت آگاهي مردم در زمينه بيماري هپاتيت را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
امروزه بهدليل دسترسي راحتتر به اطلاعات، توسعه اينترنت و ايجاد سايت‌هاي آموزشي وضعيت مردم از نظر آگاهي بيشتر از گذشته است. متاسفانه اين بيماري بين افرادي كه از نظر مالي و اجتماعي فقيرتر هستند، بيشتر ديده مي‌شود به همين دليل اگر بخواهيم اثرگذاري بيشتري بر اين افراد داشته باشيم بايد نظام شبكه‌اي phc يا نظام شبکهاي مراقبتهاي اوليه بهداشتيمان را درگير کنيم. متاسفانه شبكه بهداشتي ما در حاشيه شهرها خيلي قوي عمل نميکند ولي در روستاها وجود بهورز و بهخصوص پزشك خانواده فرصت مناسبي را براي ارائه آموزش‌هاي لازم به خانواده‌ها فراهم کرده است. اگر پزشك خانواده بداند چه وظايفي در مقابل افراد تحت پوشش خود برعهده دارد، مي‌تواند حلقه گمشده نظام سلامت باشد و مشكلات زيادي را حل كند. به هر حال بخشي از آموزش‌هاي ما آموزش حضوري و چهره‌به‌چهره است كه مي‌تواند توسط بهورزان، كارشناسان بهداشت، پزشكان خانواده و حتي پزشكان متخصص به افراد جامعه ارائه شود. اما متاسفانه مشکلي که داريم اين است که از يک‌سو آگاهي مردم را افزايش ميدهيم تا بيماري و راه‌هاي پيشگيري از آن را بشناسند و از سوي ديگر ترس و هراس از بيماري افزايش پيدا و مشكل‌هاي خانوادگيشان بيشتر مي‌شود. برخي فكر مي‌كنند اگر فردي هپاتيت دارد ديگر نبايد با او ازدواج كرد، نبايد از او بچه‌دار شد يا نبايد با او معاشرت كرد و اينها بدآموزي‌ها و خرافه‌هايي است كه بايد از ذهن مردم پاك شود. مردم بايد بدانند بيماري هپاتيت قابل‌پيشگيري، قابل‌‌كنترل و قابل‌درمان است پس بايد سعي كنند راه‌هاي انتقال آن را بشناسند.
سلامت: قطعا در اين راه چالش‌هايي هم داشته‌ايد. درست است؟
بله! مهم‌ترين چالش ما اين است كه جمعيت جواني داريم كه در معرض خطر و آسيب است و ممكن است به دليل رفتارهاي پرخطري كه انجام مي‌دهد در معرض ابتلا به هپاتيت b و c قرار بگيرد. همچنين ما به داروهاي جديدتري نياز داريم كه امكان تهيه آنها در حال حاضر برايمان مقدور نيست. ما نمي‌گوييم در بحث كنترل هپاتيت همه کارها خوب پيش ميرود. بيماران ما مشكل‌هاي بيمه‌اي، دارويي و حمايتي متعددي دارند. تقاضاي من از بيماران مبتلا به هپاتيت در تمام مراكز استان‌ها و شهرستان‌ها اين است كه اقدام به تشكيل انجمن‌هاي خيريه مستقل كنند تا بتوانند در زمينه جذب كمك‌هاي مردمي براي حل مشكلاتشان موثر باشند.
سلامت: مهم‌ترين دغدغه شما در حال حاضر در بحث كنترل بيماري هپاتيت چيست؟
اينكه متاسفانه هنوز يك برنامه جامع كشوري براي درمان و كنترل هپاتيت b و c نداريم. بهخصوص اينکه سازمان بهداشت جهاني كشورها را مكلف كرده است در سال 2012 برنامه خود را در زمينه كنترل و درمان هپاتيت به اين سازمان تحويل دهند. البته وزارت بهداشت يك برنامه جامع
5 ساله تهيه كرده است كه به اعتقاد من اين برنامه به‌عنوان يك مدل در منطقه قابل ارائه است اما نگران اين هستيم كه اين برنامه اعتبار كافي براي اجرا نداشته باشد.
سلامت: با توجه به 20 سال تجربه در بحث كنترل و درمان هپاتيت چه توصيه‌اي به مردم داريد؟
توصيه‌ام به مردم اين است كه ضمن كسب اطلاعات صحيح، با اطلاعات غلط و خرافه‌اي كه در جامعه وجود دارد مبارزه كنند. علاوه بر اينكه آگاهي خود را در زمينه بيماري هپاتيت افزايش مي‌دهند و سطح بهداشتشان را بالا مي‌برند وسواس نداشته باشند. با بيمار مبتلا به هپاتيت هم مي‌توان ازدواج و هم مي‌توان زندگي كرد.
دستاوردهاي ايران در مقابله با هپاتيت
ما از سال 1993 يعني از حدود 19 سال پيش واكسن هپاتيت b را به نوزادانمان تزريق ميکنيم. تمام مطالعه‌هاي کشور نشان مي‌دهد كه شيوع هپاتيت b در نوجوانان كاهش جدي و بارزي داشته و درصد شيوع بيماري در کل جامعه کم شده است. به همين دليل ما از نقطه شيوع متوسط هپاتيت به سمت شيوع كم در حال حركت هستيم. اين يک موفقيت بزرگ است كه نمي‌توان منكر آن شد.
علاوه بر هپاتيت b ما مشكل هپاتيت c را هم داريم كه قبل از سال 1375 از راه خون و بعد از آن از راه اعتياد تزريقي شيوع پيدا كرد. به همين دليل بيماران هموفيلي، دياليزي، تالاسمي، معتادان تزريقي و تمام كساني كه قبل از سال 75 سابقه تزريق خون داشتهاند در معرض خطر بيشتري هستند. در حالي که طي 10 سال گذشته، غربالگري بيماري‌ها و درمان آنها در اين گروه‌هاي خاص و اجراي برنامه كاهش آسيب در معتادان تزريقي در سال‌هاي اخير توانسته بهطور جدي هپاتيت c را در جمعيت‌هاي مختلف كاهش دهد.
طبق مطالعه‌هاي جديد 50 درصد از بار بيماري هپاتيت c در كشور كاهش يافته است.
امروزه روش كنترل هپاتيت c ما درمورد بيماران هموفيلي و تالاسمي به عنوان يك مدل جهاني مورد قبول است.
طي 4 سال گذشته، بيش از 2600 بيمار هموفيلي و تالاسمي كه به بيماري هپاتيت c مبتلا بوده‌اند در
13 مركز دانشگاهي به صورت رايگان معالجه و بيش از 60 درصد آنها درمان شده‌اند، يعني بين 50 تا 60 درصد از بار هپاتيت بين گروه‌هاي خاص كاهش يافته است. ميزان مطالعه‌ها و مقاله‌هايي كه در زمينه هپاتيت از ايران به چاپ مي‌رسد، 3 برابر بيشتر از تمام مقالات منتشر شده در منطقه يعني 26 كشور عضو emro (کشورهاي حوزه مديترانه شرقي) است.
خوشبختانه ما قادريم داروهاي ضد ويروس هپاتيت b، واكسن هپاتيت b و داروهاي ضدهپاتيت c را در كشور توليد كنيم. ما در شيراز قوي‌ترين مركز پيوند كبد خاورميانه را داريم که ميزان بقا و زنده‌ماندن بيماران آن پس از 5 سال عددي است كه با بسياري از مراكز دنيا رقابت مي‌كند. اين اتفاق‌ها واقعي و حاصل كار و تلاش گروهي است. البته دنيا در حال پيشرفت است و ما بايد سعي كنيم خود را به آنها برسانيم.
هفته نامه سلامت
آنچه بايد درباره هپاتيت بدانيد
كبد، بزرگ‌ترين و پيچيده‌ترين عضو و با وزن حدود 1500 گرم (5/1 كيلوگرم) بزرگ‌ترين غده بدن است كه ساخت، ذخيره، تغيير و ترشح مقدار زيادي از مواد متابوليكي بدن را به عهده دارد...
اين غده، خون غني از موادغذايي را از دستگاه گوارش دريافت مي‌كند و سپس مانند يك لابراتوار عظيم عمل تنظيم، ساخت، ذخيره‌سازي، ترشح، تبديل، انتقال و تجزيه بسياري از مواد موردنياز و استفاده بدن را انجام مي‌دهد. برخي كبد را عضوي نجيب مي‌دانند، چون باوجود درگيري با ويروس‌ها، ميكروب‌ها و بيماري‌هاي مختلف بدون ايجاد علامت و نشانه به كار خود ادامه مي‌دهد، بنابراين، زماني علايم و نشانه‌هاي بيماري‌هاي كبدي ظاهر مي‌شوند كه زمان طلايي اقدام‌هاي پزشكي از دست رفته است.
يكي از شايع‌ترين بيماري‌هايي كه كبد را تهديد مي‌كند، التهاب و آلودگي آن با ويروس‌هاي خانواده هپاتيت است. با توجه به اينكه آلودگي به اين ويروس‌ها قابل‌پيشگيري است، روز 28 ماه ژوئيه مصادف با 7 مرداد، به ابتكار سازمان جهاني بهداشت روز مبارزه با «هپاتيت‌ها» نامگذاري شده است؛ اقدامي براي اطلاع‌رساني و جلب توجه افكار عمومي به اهميت پيشگيري و مقابله با آن. به همين بهانه با دكتر سيدمؤيد علويان، فوقتخصص بيماري‌هاي گوارش و کبد و بنيانگذار و رييس مرکز هپاتيت تهران، به گفت‌وگو نشسته‌ايم.
سلامت: علت اينکه روز 28 ژوئيه روز جهاني هپاتيت ناميده شده، چيست؟
سازمان جهاني بهداشت اين روز را روز جهاني هپاتيت ناميده است. در اين روز، كشورها بايد مردم خود را در مورد بيماري هپاتيت آگاه‌تر كنند. البته ما در سال 76-75 با كمك وزارت بهداشت، هفته‌اي را به عنوان هفته مبارزه با هپاتيت نامگذاري كرديم. چند سالي در اين هفته تبليغات زيادي درباره بيماري هپاتيت انجام و اطلاعات زيادي به مردم داده ميشد. مثلا روزنامه‌ها مطالب بيشتري در اين زمينه منتشر کرده‌اند، صداوسيما برنامه‌هايي مرتبط با اين بيماري پخش مي‌كرد اما به دلايلي نام هفته هپاتيت برداشته شد. در سال 2008 ميلادي يك انجمن غيردولتي به سازمان جهاني بهداشت پيشنهاد داد 28 ژوئيه که مصادف با روز تولد پروفسور بلومبرگ كاشف ويروس هپاتيت b و واكسن هپاتيت بود، روز جهاني هپاتيت ناميده شود. به اين بهانه از دولت‌ها، مراكز علمي، رسانه‌ها و همه بخش‌هاي تاثيرگذار تقاضا شد تا با اطلاع‌رساني مناسب، سطح آگاهي مردم را درباره بيماري هپاتيت b بالا ببرند.
سلامت: شما براي مبارزه با بيماري هپاتيت و افزايش آگاهيهاي مردم چه کرديد؟
تلاش ما نيز اطلاع‌رساني بيشتر درباره بيماري هپاتيت b و c به مردم است. اگر مردم درباره بيماري دانش كافي داشته باشند و در مواقع خطر، راه‌هاي پيشگيري را بدانند ديگر هيچ ترسي از بيماري هپاتيت نخواهيم داشت. در حال حاضر ما در کشور يك شبكه تحقيقاتي هپاتيت داريم که در اين شبكه 50 مركز دانشگاهي با يكديگر همكاري مي‌كنند. يكي از وظايف اين شبكه، انجام کارهاي آموزشي و ارتقاي سطح دانش مردم است. ارتباط با مراكز علمي دنيا و ايجاد يكنواختي در ارائه خدمات، كمك به تحقيقات مشترك و كلان در سطح كشور در مورد بيماري هپاتيت نيز از ديگر وظايف اين شبكه است. بايد بدانيد اطلاع‌رساني درباره هپاتيت مربوط به رشته خاصي نيست. ما در کشور مراكز و انجمن‌هاي علمي متعددي داريم كه همه آنها از جمله انجمن گوارش و كبد، انجمن عفوني، انجمن ويروس‌شناسي، انجمن متخصصان داخلي و ديگر ابزار اطلاع‌رساني، در کاهش بار بيماري هپاتيت تاثيرگذار هستند. تمام تلاش ما اين است كه با كمك روزنامه‌ها، مجله‌ها، رسانه ملي و... اطلاعات كافي و صحيحي را در اختيار مردم قرار بدهيم.
سلامت: در حال حاضر وضعيت آگاهي مردم در زمينه بيماري هپاتيت را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
امروزه بهدليل دسترسي راحتتر به اطلاعات، توسعه اينترنت و ايجاد سايت‌هاي آموزشي وضعيت مردم از نظر آگاهي بيشتر از گذشته است. متاسفانه اين بيماري بين افرادي كه از نظر مالي و اجتماعي فقيرتر هستند، بيشتر ديده مي‌شود به همين دليل اگر بخواهيم اثرگذاري بيشتري بر اين افراد داشته باشيم بايد نظام شبكه‌اي phc يا نظام شبکهاي مراقبتهاي اوليه بهداشتيمان را درگير کنيم. متاسفانه شبكه بهداشتي ما در حاشيه شهرها خيلي قوي عمل نميکند ولي در روستاها وجود بهورز و بهخصوص پزشك خانواده فرصت مناسبي را براي ارائه آموزش‌هاي لازم به خانواده‌ها فراهم کرده است. اگر پزشك خانواده بداند چه وظايفي در مقابل افراد تحت پوشش خود برعهده دارد، مي‌تواند حلقه گمشده نظام سلامت باشد و مشكلات زيادي را حل كند. به هر حال بخشي از آموزش‌هاي ما آموزش حضوري و چهره‌به‌چهره است كه مي‌تواند توسط بهورزان، كارشناسان بهداشت، پزشكان خانواده و حتي پزشكان متخصص به افراد جامعه ارائه شود. اما متاسفانه مشکلي که داريم اين است که از يک‌سو آگاهي مردم را افزايش ميدهيم تا بيماري و راه‌هاي پيشگيري از آن را بشناسند و از سوي ديگر ترس و هراس از بيماري افزايش پيدا و مشكل‌هاي خانوادگيشان بيشتر مي‌شود. برخي فكر مي‌كنند اگر فردي هپاتيت دارد ديگر نبايد با او ازدواج كرد، نبايد از او بچه‌دار شد يا نبايد با او معاشرت كرد و اينها بدآموزي‌ها و خرافه‌هايي است كه بايد از ذهن مردم پاك شود. مردم بايد بدانند بيماري هپاتيت قابل‌پيشگيري، قابل‌‌كنترل و قابل‌درمان است پس بايد سعي كنند راه‌هاي انتقال آن را بشناسند.
سلامت: قطعا در اين راه چالش‌هايي هم داشته‌ايد. درست است؟
بله! مهم‌ترين چالش ما اين است كه جمعيت جواني داريم كه در معرض خطر و آسيب است و ممكن است به دليل رفتارهاي پرخطري كه انجام مي‌دهد در معرض ابتلا به هپاتيت b و c قرار بگيرد. همچنين ما به داروهاي جديدتري نياز داريم كه امكان تهيه آنها در حال حاضر برايمان مقدور نيست. ما نمي‌گوييم در بحث كنترل هپاتيت همه کارها خوب پيش ميرود. بيماران ما مشكل‌هاي بيمه‌اي، دارويي و حمايتي متعددي دارند. تقاضاي من از بيماران مبتلا به هپاتيت در تمام مراكز استان‌ها و شهرستان‌ها اين است كه اقدام به تشكيل انجمن‌هاي خيريه مستقل كنند تا بتوانند در زمينه جذب كمك‌هاي مردمي براي حل مشكلاتشان موثر باشند.
سلامت: مهم‌ترين دغدغه شما در حال حاضر در بحث كنترل بيماري هپاتيت چيست؟
اينكه متاسفانه هنوز يك برنامه جامع كشوري براي درمان و كنترل هپاتيت b و c نداريم. بهخصوص اينکه سازمان بهداشت جهاني كشورها را مكلف كرده است در سال 2012 برنامه خود را در زمينه كنترل و درمان هپاتيت به اين سازمان تحويل دهند. البته وزارت بهداشت يك برنامه جامع
5 ساله تهيه كرده است كه به اعتقاد من اين برنامه به‌عنوان يك مدل در منطقه قابل ارائه است اما نگران اين هستيم كه اين برنامه اعتبار كافي براي اجرا نداشته باشد.
سلامت: با توجه به 20 سال تجربه در بحث كنترل و درمان هپاتيت چه توصيه‌اي به مردم داريد؟
توصيه‌ام به مردم اين است كه ضمن كسب اطلاعات صحيح، با اطلاعات غلط و خرافه‌اي كه در جامعه وجود دارد مبارزه كنند. علاوه بر اينكه آگاهي خود را در زمينه بيماري هپاتيت افزايش مي‌دهند و سطح بهداشتشان را بالا مي‌برند وسواس نداشته باشند. با بيمار مبتلا به هپاتيت هم مي‌توان ازدواج و هم مي‌توان زندگي كرد.
دستاوردهاي ايران در مقابله با هپاتيت
ما از سال 1993 يعني از حدود 19 سال پيش واكسن هپاتيت b را به نوزادانمان تزريق ميکنيم. تمام مطالعه‌هاي کشور نشان مي‌دهد كه شيوع هپاتيت b در نوجوانان كاهش جدي و بارزي داشته و درصد شيوع بيماري در کل جامعه کم شده است. به همين دليل ما از نقطه شيوع متوسط هپاتيت به سمت شيوع كم در حال حركت هستيم. اين يک موفقيت بزرگ است كه نمي‌توان منكر آن شد.
علاوه بر هپاتيت b ما مشكل هپاتيت c را هم داريم كه قبل از سال 1375 از راه خون و بعد از آن از راه اعتياد تزريقي شيوع پيدا كرد. به همين دليل بيماران هموفيلي، دياليزي، تالاسمي، معتادان تزريقي و تمام كساني كه قبل از سال 75 سابقه تزريق خون داشتهاند در معرض خطر بيشتري هستند. در حالي که طي 10 سال گذشته، غربالگري بيماري‌ها و درمان آنها در اين گروه‌هاي خاص و اجراي برنامه كاهش آسيب در معتادان تزريقي در سال‌هاي اخير توانسته بهطور جدي هپاتيت c را در جمعيت‌هاي مختلف كاهش دهد.
طبق مطالعه‌هاي جديد 50 درصد از بار بيماري هپاتيت c در كشور كاهش يافته است.
امروزه روش كنترل هپاتيت c ما درمورد بيماران هموفيلي و تالاسمي به عنوان يك مدل جهاني مورد قبول است.
طي 4 سال گذشته، بيش از 2600 بيمار هموفيلي و تالاسمي كه به بيماري هپاتيت c مبتلا بوده‌اند در
13 مركز دانشگاهي به صورت رايگان معالجه و بيش از 60 درصد آنها درمان شده‌اند، يعني بين 50 تا 60 درصد از بار هپاتيت بين گروه‌هاي خاص كاهش يافته است. ميزان مطالعه‌ها و مقاله‌هايي كه در زمينه هپاتيت از ايران به چاپ مي‌رسد، 3 برابر بيشتر از تمام مقالات منتشر شده در منطقه يعني 26 كشور عضو emro (کشورهاي حوزه مديترانه شرقي) است.
خوشبختانه ما قادريم داروهاي ضد ويروس هپاتيت b، واكسن هپاتيت b و داروهاي ضدهپاتيت c را در كشور توليد كنيم. ما در شيراز قوي‌ترين مركز پيوند كبد خاورميانه را داريم که ميزان بقا و زنده‌ماندن بيماران آن پس از 5 سال عددي است كه با بسياري از مراكز دنيا رقابت مي‌كند. اين اتفاق‌ها واقعي و حاصل كار و تلاش گروهي است. البته دنيا در حال پيشرفت است و ما بايد سعي كنيم خود را به آنها برسانيم.
هفته نامه سلامت