این روزها اطلاعات مردم درباره بیماری دیابت افزایش چشمگیری پیدا کرده و اغلب دیابتی‌ها پرسش‌های متنوع و متعددی از پزشکان خود می‌پرسند. یکی از شایع‌ترین این سوالات، تاثیر بیماری دیابت بر چشم آنهاست.
دیابت یا بیماری قند در منشأ یونانی به معنی پرادراری است. در افراد معمولی قندخون ناشتا کمتر از ۱۰۵ و دو ساعت بعد از ناشتا باید از ۱۴۰ کمتر باشد ولی اگر قندخون بیش از ۱۸۰ باشد از راه ادرار دفع شده و عوارض وسیعی روی عروق چشم و کلیه می‌گذارد. گذشته از توارث اکنون عدم تحرک زندگی ماشینی، کار زیاد با کامپیوتر بدون تحرک بدنی و تغذیه نامناسب مقام اول ایجاد دیابت را دارد که در بزرگسالان جدیدا حتما با علایم تکرر ادرار و تشنگی و دیر بهبود یافتن زخم‌ها ممکن است همراه باشد. افزایش شدید قندخون باعث کما می‌شود. بعضی بیماران در این مرحله است که تازه متوجه قند افزایش یافته خود می‌شوند. کاهش قندخون هم می‌تواند باعث بی‌هوشی شود. مثلا ورزش غیراستاندارد زیاد و یا مصرف زیاد انسولین یا قرص‌ها که هر دو حالت خطرناک است. اگر فردی بی‌هوش در خیابان پیدا شود تنها دست‌بند مخصوص مشخص‌کننده دیابت می‌تواند تشخیص سریع و بهبود را برای وی به ارمغان بیاورد.
دیابت به دو گروه اصلی تقسیم می‌شود: نوع یک که مربوط به عدم ترشح مناسب انسولین از غده لوزالمعده است که از سنین کودکی معمولا ۱۰ سالگی شروع می‌شود و تا زیر ۳۰ سالگی به تشخیص می‌رسد. فقط ۱۰ درصد کل جامعه دیابتی‌ها از این نوع هستند. چون انسولین مسوول وارد شدن قند به سلول‌های بدن است و ترشح نمی‌شود قندخون بالا رفته، به ادرار راه می‌یابد و سلول‌های گرسنه مانده بدن مجبور به استفاده پروتئین عضلات و چربی‌های موجود بدن می‌شوند بنابراین علایم ذیل عارض می‌شود.
▪ در کودکان:
۱) تشنگی،
۲) خستگی،
۳) کم‌اشتهایی،
۴) کاهش وزن (طی سه ماه ۱۰ درصد کاهش وزن می‌یابد) و
۵) نزدیک بین شدن سریع کودکان در صورتی که قندخون خیلی افزایش یابد.
▪ در بزرگسالان: ۱) تنفس سریع با بوی خاص سیب،
۲) استفراغ و
۳) خواب‌آلودگی و گیجی و نهایتا بی‌هوشی و کما.
● چشم‌ها در خطرند
اگر قندخون مهار نشود دیابتی‌ها در معرض عوارض عروقی، چشم، کلیه، مغز و اعصاب هستند. در دیابت نوع اول (در کودکان) معمولا عوارض فوق ۱۵ سال پس از شروع بیماری عارض می‌شود. درمان فقط با انسولین و رژیم‌های خاص غذایی (وعده‌های زیاد و پر از فیبر گیاهی) می‌باشد. ورزش زیاد و بی‌رویه در افراد مصرف‌کننده انسولین خطرناک است. در دیابت نوع دو که حدود ۹۰ درصد از جامعه دیابتی‌ها را دربرمی‌گیرد در صورتی که قندخون در طی روز به صورت غیرناشتا از ۱۸۰ تجاوز کند حتما عوارض عروقی در چشم، کلیه و مغز بعد از ۵ تا ۷ سال عارض می‌شود که حتی درمان‌های لیزری ضد خون‌ریزی ته چشم و تزریق آمپول آواستین نمی‌تواند به طور کامل جلوی ایجاد نابینایی را بگیرد، یعنی دیابت خطرناک‌ترین دشمن شایع چشم است که ایجاد نابینایی غیرقابل برگشت می‌کند. اصلی‌ترین درمان دیابت تیپ ۲ فقط کاهش وزن است. بین ۵ تا ۷ کیلو کاهش وزن ممکن است دیابت را بهبود بخشد. گرچه مساله ارثی در بروز دیابت نوع ۲ کاملا اثبات شده است ولی نمی‌تواند عامل اصلی باشد چون ۵۰ سال پیش در ایران همین ژن‌ها وجود داشت ولی چنین جمعیتی از دیابت (به صورت درصدی) نداشتیم و علت آن فعالیت بدنی، تغذیه سالم و استرس کمتر بود.
دیابت نوع یک فقط ۵۰ درصد وابسته به ژن است. بروز بعضی عفونت‌های ویروسی در کودکی مثل اوریون اگر باعث تورم لوزالمعده شود و عفونت‌های سرخک و سرخجه در دوران جنینی یا نوزادی غیرخطرناک است. در انواعی نیز سیستم‌های خودایمنی مسوول است اما عوارض چشمی دیابت شامل آب مروارید، آب‌سیاه، خون‌ریزی شبکیه و زجاجیه و پاره شدن شبکیه است.
● ۱۲علامتی که باید به آن دقت کنید
۱) تغییرات شدید بینایی: مثلا شخصی که قبلا دوربین و پیرچشم بوده ولی به تدریج دوربین ولی خراب و نزدیک بینی‌اش بهتر می‌شود. او خوشحال شده که دید نزدیک خوبی پیدا کرده ولی باید بررسی کند که قندخون او زیاد شده یا دچار آب‌مروارید شده؟ گاهی تغییرات روزانه دید نیز به‌طور غیرمنطقی می‌تواند ناشی از تغییرات شدید قندخون در طی روز باشد. علت این پدیده این است که هرچه قندخون بالاتر برود مایع داخل چشم مثل یک شربت غلیظ می‌شود که به علت شکست نور تصویر در داخل چشم که ناشی از یک پدیده فیزیکی عادی است باعث نزدیک‌بین‌تر شدن شخص می‌شود.
۲) هر روز صبح یک فرد دیابتی باید به یک صفحه شطرنجی نگاه کند. اگر یک روز چهارخانه‌ها مثل همیشه صاف و مرتب، دیده نشد و در بعضی قسمت‌های صفحه خطوط منحنی یا قطع خطوط یا محو شدن و پاک شدن قسمتی از چهارخانه‌ها احساس شد باید سریعا به چشم‌پزشک مراجعه کند.
۳) تغییرات میدان دید: اگر در میدان دید جرقه و لکه‌های سیاه مگس‌پران جدید و غیرعادی ایجاد شد باید سریعا به چشم‌پزشک مراجعه شود. اگر در قسمتی از میدان دید یک پرده سیاه ثابت ایجاد شد نیز خطر پارگی یا خون‌ریزی وسیع شبکیه مطرح می‌باشد.
۴) اگر تغییرات سریع نمره عینک داشتید حتما به چشم‌پزشک خود بررسی شبکیه را گوشزد کنید.
۵) در صورت بروز دیابت هر ۶ ماه یک بار به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۶) در صورت ایجاد دوبینی، انحراف ناگهانی چشم‌ها (لوچی) و افتادگی پلک ممکن است سکته مغزی یا یک نوروپاتی دیابتیک رخ داده باشد.
۷) در صورت اشک‌ریزش در حین مطالعه و دیدن تلویزیون و سوزش و احساس دیدن دود در داخل اتاق فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۸) در صورت عفونت‌های مکرر پلکی به صورت چرکی و عفونی فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۹) در صورت آبسه کاسه چشمی و کیسه اشکی فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۱۰) در صورت دیدن لخته خون در قسمت سفیدی چشم فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۱۱) در صورت پرش زیاد پلکی و جمع شدن کامل پلک که شدید و غیرقابل کنترل باشد فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۱۲) در صورت سِر شدن و فلج شدن یک طرف صورت و پلک‌ها و حتی عضلات حرکتی چشم فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
روزنامه سلامت
دیابت یا بیماری قند در منشأ یونانی به معنی پرادراری است. در افراد معمولی قندخون ناشتا کمتر از ۱۰۵ و دو ساعت بعد از ناشتا باید از ۱۴۰ کمتر باشد ولی اگر قندخون بیش از ۱۸۰ باشد از راه ادرار دفع شده و عوارض وسیعی روی عروق چشم و کلیه می‌گذارد. گذشته از توارث اکنون عدم تحرک زندگی ماشینی، کار زیاد با کامپیوتر بدون تحرک بدنی و تغذیه نامناسب مقام اول ایجاد دیابت را دارد که در بزرگسالان جدیدا حتما با علایم تکرر ادرار و تشنگی و دیر بهبود یافتن زخم‌ها ممکن است همراه باشد. افزایش شدید قندخون باعث کما می‌شود. بعضی بیماران در این مرحله است که تازه متوجه قند افزایش یافته خود می‌شوند. کاهش قندخون هم می‌تواند باعث بی‌هوشی شود. مثلا ورزش غیراستاندارد زیاد و یا مصرف زیاد انسولین یا قرص‌ها که هر دو حالت خطرناک است. اگر فردی بی‌هوش در خیابان پیدا شود تنها دست‌بند مخصوص مشخص‌کننده دیابت می‌تواند تشخیص سریع و بهبود را برای وی به ارمغان بیاورد.
دیابت به دو گروه اصلی تقسیم می‌شود: نوع یک که مربوط به عدم ترشح مناسب انسولین از غده لوزالمعده است که از سنین کودکی معمولا ۱۰ سالگی شروع می‌شود و تا زیر ۳۰ سالگی به تشخیص می‌رسد. فقط ۱۰ درصد کل جامعه دیابتی‌ها از این نوع هستند. چون انسولین مسوول وارد شدن قند به سلول‌های بدن است و ترشح نمی‌شود قندخون بالا رفته، به ادرار راه می‌یابد و سلول‌های گرسنه مانده بدن مجبور به استفاده پروتئین عضلات و چربی‌های موجود بدن می‌شوند بنابراین علایم ذیل عارض می‌شود.
▪ در کودکان:
۱) تشنگی،
۲) خستگی،
۳) کم‌اشتهایی،
۴) کاهش وزن (طی سه ماه ۱۰ درصد کاهش وزن می‌یابد) و
۵) نزدیک بین شدن سریع کودکان در صورتی که قندخون خیلی افزایش یابد.
▪ در بزرگسالان: ۱) تنفس سریع با بوی خاص سیب،
۲) استفراغ و
۳) خواب‌آلودگی و گیجی و نهایتا بی‌هوشی و کما.
● چشم‌ها در خطرند
اگر قندخون مهار نشود دیابتی‌ها در معرض عوارض عروقی، چشم، کلیه، مغز و اعصاب هستند. در دیابت نوع اول (در کودکان) معمولا عوارض فوق ۱۵ سال پس از شروع بیماری عارض می‌شود. درمان فقط با انسولین و رژیم‌های خاص غذایی (وعده‌های زیاد و پر از فیبر گیاهی) می‌باشد. ورزش زیاد و بی‌رویه در افراد مصرف‌کننده انسولین خطرناک است. در دیابت نوع دو که حدود ۹۰ درصد از جامعه دیابتی‌ها را دربرمی‌گیرد در صورتی که قندخون در طی روز به صورت غیرناشتا از ۱۸۰ تجاوز کند حتما عوارض عروقی در چشم، کلیه و مغز بعد از ۵ تا ۷ سال عارض می‌شود که حتی درمان‌های لیزری ضد خون‌ریزی ته چشم و تزریق آمپول آواستین نمی‌تواند به طور کامل جلوی ایجاد نابینایی را بگیرد، یعنی دیابت خطرناک‌ترین دشمن شایع چشم است که ایجاد نابینایی غیرقابل برگشت می‌کند. اصلی‌ترین درمان دیابت تیپ ۲ فقط کاهش وزن است. بین ۵ تا ۷ کیلو کاهش وزن ممکن است دیابت را بهبود بخشد. گرچه مساله ارثی در بروز دیابت نوع ۲ کاملا اثبات شده است ولی نمی‌تواند عامل اصلی باشد چون ۵۰ سال پیش در ایران همین ژن‌ها وجود داشت ولی چنین جمعیتی از دیابت (به صورت درصدی) نداشتیم و علت آن فعالیت بدنی، تغذیه سالم و استرس کمتر بود.
دیابت نوع یک فقط ۵۰ درصد وابسته به ژن است. بروز بعضی عفونت‌های ویروسی در کودکی مثل اوریون اگر باعث تورم لوزالمعده شود و عفونت‌های سرخک و سرخجه در دوران جنینی یا نوزادی غیرخطرناک است. در انواعی نیز سیستم‌های خودایمنی مسوول است اما عوارض چشمی دیابت شامل آب مروارید، آب‌سیاه، خون‌ریزی شبکیه و زجاجیه و پاره شدن شبکیه است.
● ۱۲علامتی که باید به آن دقت کنید
۱) تغییرات شدید بینایی: مثلا شخصی که قبلا دوربین و پیرچشم بوده ولی به تدریج دوربین ولی خراب و نزدیک بینی‌اش بهتر می‌شود. او خوشحال شده که دید نزدیک خوبی پیدا کرده ولی باید بررسی کند که قندخون او زیاد شده یا دچار آب‌مروارید شده؟ گاهی تغییرات روزانه دید نیز به‌طور غیرمنطقی می‌تواند ناشی از تغییرات شدید قندخون در طی روز باشد. علت این پدیده این است که هرچه قندخون بالاتر برود مایع داخل چشم مثل یک شربت غلیظ می‌شود که به علت شکست نور تصویر در داخل چشم که ناشی از یک پدیده فیزیکی عادی است باعث نزدیک‌بین‌تر شدن شخص می‌شود.
۲) هر روز صبح یک فرد دیابتی باید به یک صفحه شطرنجی نگاه کند. اگر یک روز چهارخانه‌ها مثل همیشه صاف و مرتب، دیده نشد و در بعضی قسمت‌های صفحه خطوط منحنی یا قطع خطوط یا محو شدن و پاک شدن قسمتی از چهارخانه‌ها احساس شد باید سریعا به چشم‌پزشک مراجعه کند.
۳) تغییرات میدان دید: اگر در میدان دید جرقه و لکه‌های سیاه مگس‌پران جدید و غیرعادی ایجاد شد باید سریعا به چشم‌پزشک مراجعه شود. اگر در قسمتی از میدان دید یک پرده سیاه ثابت ایجاد شد نیز خطر پارگی یا خون‌ریزی وسیع شبکیه مطرح می‌باشد.
۴) اگر تغییرات سریع نمره عینک داشتید حتما به چشم‌پزشک خود بررسی شبکیه را گوشزد کنید.
۵) در صورت بروز دیابت هر ۶ ماه یک بار به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۶) در صورت ایجاد دوبینی، انحراف ناگهانی چشم‌ها (لوچی) و افتادگی پلک ممکن است سکته مغزی یا یک نوروپاتی دیابتیک رخ داده باشد.
۷) در صورت اشک‌ریزش در حین مطالعه و دیدن تلویزیون و سوزش و احساس دیدن دود در داخل اتاق فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۸) در صورت عفونت‌های مکرر پلکی به صورت چرکی و عفونی فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۹) در صورت آبسه کاسه چشمی و کیسه اشکی فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۱۰) در صورت دیدن لخته خون در قسمت سفیدی چشم فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۱۱) در صورت پرش زیاد پلکی و جمع شدن کامل پلک که شدید و غیرقابل کنترل باشد فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
۱۲) در صورت سِر شدن و فلج شدن یک طرف صورت و پلک‌ها و حتی عضلات حرکتی چشم فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
روزنامه سلامت