امان از روده های تحریک پذیر

[B a R a N]

شایع ترین علائم سندرم روده تحریک پذیر درد و ناراحتی شکمی است که اغلب به صورت گرفتگی و انقباض و انبساط در ناحیه شکم بروز می کند.

​

مشکلات روده‌ای که بخشی از شایع‌ترین ناراحتی‌های گوارشی به‌شمار می‌رود، نوعی اختلال عملکرد دستگاه گوارش است که باعث تغییراتی در عملکرد این سیستم می‌شود. سندرم روده تحریک‌پذیر به عنوان یکی از معمول‌ترین بیماری‌های روده‌ای به شمار می‌رود که افراد زیادی را در سراسر دنیا درگیر کرده است. این سندرم مجموعه‌ای از علائم را در بر می‌گیرد و بیماری تلقی نمی‌شود بلکه دلایل جسمی و روحی، عامل بروز آن است.

سندرم روده تحریک پذیر یا IBS زمانی تشخیص داده می شود که فرد حداقل سه مرتبه در طول ماه از درد شکمی رنج ببرد و این شرایط حدود سه ماه ادامه داشته باشد ولی علت خاصی برای این دردها مشخص نمی شود. درد یا ناراحتی ناشی از IBS ممکن است با تغییر در تناوب دفع مدفوع یا غلظت آن بروز یابد که معمولا با اجابت مزاج، درد کاهش می یابد.

سندرم روده تحریک پذیر براساس غلظت مدفوع به چهار زیر گروه تقسیم می شود. این زیر گروه ها به دلیل تاثیر بر نوع درمان انتخابی از سوی پزشک حائز اهمیت است.

نوع اول: IBS همراه با یبوست است. بیمار دست کم در 25 درصد موارد، مدفوع سفت و ناصاف دفع می کند و از سوی دیگر، مدفوع شل و آبکی در 25 درصد موارد مشاهده می شود.

نوع دوم: IBS همراه اسهال است. در یک نوع، مدفوع شل و آبکی (دست کم 25 درصد موارد) و در نوعی مدفوع سفت و ناصاف مشاهده می شود.

نوع سوم: IBS ترکیبی است، به طوری که در یک نوع، مدفوع سفت و ناصاف (دست کم در 25 درصد موارد) و در نوع دیگر، مدفوع شل و آبکی (در کمتر از 25 درصد موارد) اتفاق می افتد.

نوع چهارم: در این نوع IBS نیز در کمتر از 25 درصد موارد، مدفوع سفت یا ناصاف و در کمتر از 25 درصد موارد نیز مدفوع به شکل شل و آبکی بروز می کند.

سندرم روده تحریک پذیر بین 3 تا 20 درصد جمعیت افراد بالغ را مبتلا می کند ولی این عارضه فقط در 5 تا 7 درصد مبتلایان تشخیص داده می شود و موارد دیگر در طول عمر خود بدون دریافت درمان لازم با این بیماری دست و پنجه نرم می کنند. IBS در افراد زیر 45 سال شیوع بسیار بالایی دارد و زنان دو برابر مردان به این بیماری مبتلا می شوند.

IBS و علائم شایع
شایع ترین علائم سندرم روده تحریک پذیر درد و ناراحتی شکمی است که اغلب به صورت گرفتگی و انقباض و انبساط در ناحیه شکم بروز می کند و بیشتر مواقع با تغییر در عادات اجابت مزاج همراه است. این علامت شایع اغلب در کنار این علائم ایجاد می شود: حرکات روده که بیشتر به صورت غیرطبیعی و کمتر یا بیشتر از حد معمول انجام می گیرد؛ مدفوعی که غلظت کمتری دارد و بیشتر ظاهر آبکی دارد یا برعکس، سفت تر از حالت عادی به نظر می رسد؛ حرکات روده ای که باعث بهبود دردهای شکمی می شود. علائم IBS معمولا پس از صرف غذا رخ می دهد. از دیگر علامت های سندرم روده تحریک پذیر می توان به این موارد اشاره کرد:

• اسهال یا مدفوع شل و آبکی سه بار یا بیشتر در روز و حالت اضطراری برای اجابت مزاج.

• یبوست به طوری که فرد مبتلا کمتر از سه بار در هفته دفع مدفوع داشته باشد. در این حالت، مدفوع سفت، خشک و کوچک است و خروج آن از مقعد به دشواری صورت می گیرد. برخی این گونه اجابت مزاج را دردناک می دانند.

• احساس ناتمام ماندن عمل دفع.

• دفع بلغم که مایعی شفاف است و از طریق روده ها تولید می شود.

• نفخ شکم.

عواملی که در بروز IBS نقش دارد
معمولا مجموعه ای از مشکلات جسمی و روحی ـ روانی در ایجاد سندرم روده تحریک پذیر دخیل است. سیگنال هایی که بین مغز و اعصاب روده های بزرگ و کوچک در ارتباط است، چگونگی کارکرد روده ها را تحت کنترل دارد. مشکلاتی که در مسیر این اعصاب رخ می دهد، ممکن است باعث بروز علائم IBS مانند تغییر در عادات اجابت مزاج و درد و گرفتگی شکمی شود.
مشکلات حرکتی سیستم روده ای از دیگر دلایل بروز IBS به شمار می رود. معمولا افراد مبتلا به این اختلال حرکت روده بزرگ طبیعی ندارند. کندی حرکت روده ها به یبوست می انجامد و حرکت سریع روده ها باعث اسهال می شود. اسپاسم یا گرفتگی های ناگهانی و شدید ماهیچه های روده ای از شایع ترین علل دردهای شکمی است. در واقع، افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر نسبت به استرس و تغذیه واکنش های شدیدی از خود بروز می دهند. علاوه بر این، مبتلایان به سندرم روده تحریک پذیر نسبت به افراد سالم، آستانه درد کمتری در مقابل گاز معده دارند و مغز سیگنال های درد را از روده ها مخابره می کند.
از سوی دیگر، مشکلات روحی و روانی از قبیل اختلال ترس، اضطراب، افسردگی و استرس پس از بروز حادثه در افراد مبتلا به IBS شایع است. بیماری های التهابی معده ای ـ روده ای معمولا عفونت یا تحریک معده و روده ها با عامل باکتریایی است که باعث بروز سندرم روده تحریک پذیر می شود. به طور طبیعی باکتری های اندکی در روده کوچک زندگی می کنند و رشد بیش از حد آنها تعداد باکتری ها را افزایش می دهد. این باکتری ها گاز زیادی در معده تولید کرده و موجب بروز اسهال و کاهش وزن می شود. رشد بیش از حد آنها یکی از عوامل بروز IBS است.

مواد شیمیایی بدن یا انتقال دهنده های عصبی باعث ایجاد سندرم روده تحریک پذیر می شود. زنان جوانی که به این بیماری مبتلا هستند، در دوران قاعدگی علائم بیشتر و شدیدتری را تجربه می کنند ولی در این میان، زنان یائسه نسبت به دیگر خانم ها علائم کمتری از خود نشان می دهند. در واقع، بررسی ها نشان می دهد هورمون های جنسی نقش موثری در تشدید IBS ایفا می کند.

مطالعات حاکی است که بخش اعظم مبتلایان به سندرم روده تحریک پذیر سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند. بنابراین، ژنتیک یکی دیگر از عوامل بروز IBS است. مصرف برخی مواد غذایی از جمله کربوهیدرات ها، غذاهای چرب و پرادویه و مشروبات الکلی خطر ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر را افزایش می دهد. این افراد معمولا علائم بالینی حساسیت های غذایی از خود بروز نمی دهند. جذب ناقص مواد قندی یا اسیدهای صفراوی که باعث تجزیه چربی ها می شود نیز از جمله عوامل بروز IBS است.

با روده های تحریک پذیر چه کنیم؟
محققان پس از سال ها بررسی دریافتند سندرم روده تحریک پذیر درمان قطعی ندارد و هدف پزشکان از مراحل درمانی و استفاده از داروهای ترکیبی آن، بهبود علائم این بیماری است. تغییر در رژیم غذایی، دارو درمانی، استفاده از مواد پروبیوتیک و درمان مشکلات روانی از جمله روش های درمانی است.

رژیم غذایی
مصرف وعده های غذایی حجیم باعث گرفتگی روده ها و بروز اسهال می شود. بنابر این پزشکان توصیه می کنند تعداد وعده ها را بیشتر و حجم غذا را کاهش دهید تا علائم IBS کاهش یابد. تا حدی که می توانید غذاهای کم چرب بخورید و مقدار کربوهیدرات هایی مانند پاستا، برنج، نان و غلات، میوه ها و سبزیجات را در رژیم روزانه محدود کنید. فرآورده های حاصل از شیر، نوشیدنی های الکلی یا کافئین دار، نوشیدنی های حاوی شیرین کننده های مصنوعی و نیز مصرف موادی مانند لوبیا و کلم نیز باعث تشدید علائم سندرم روده تحریک پذیر می شود. علاوه بر این، غذاهای فیبردار تاثیر خوبی روی کاهش علائم بیماری دارد ولی ممکن است دردهای روده ای را افزایش دهد.

دارو درمانی
در کنار تغییر رژیم غذایی، پزشکان داروهایی برای کاهش علائم IBS تجویز می کنند. مکمل های فیبردار از جمله داروهایی است که یبوست را کاهش می دهد و زمانی که فیبرهای غذایی موثر نباشد، مورد استفاده قرار می گیرد. دیگر داروهای تجویزی نیز در بیشتر موارد علائم بیماری بویژه اسهال و درد را کاهش می دهد.


گردآوری: گروه سلامت سیمرغ