فردوس یکی از خانه های ارزشمند و تاریخی در بخش شمیرانات تهران و در یکی از محله های قدیمی منطقه به همین نام قرار دارد که از هنگام سلسله قاجار تا به امروز به جا مانده است.
امروزه موزه سینما در درون این باغ جا خوش کرده است. موزه ای که برای بسیاری یادگاری از دوران کودکی و نوجوانیشان و تاریخی از فرهنگ ما در هنر سینما ایرانی است. جای دقیق باغ فردوس در خیابان ولی عصر بین سر پل تجریش و زعفرانیه می باشد.باغ و بنای آن 10700 متر مربع مساحت دارد. ساختمان در شرق باغ در سه طبقه و زیرزمین با زیربنای 1000 متر مربع بنا نهاده شده است. ساختمان با آینه کاری، گچ بری و ... تزئین شده است.
در این باغ یک هکتاری درختان چنار بسیار زیبا و بلندی با عمر بیش از یکصد سال بیشمارند و با سر سبزی فضایی دل انگیز بر باغ حکمفرماست و هر انسانی را از درون شهر پر دغدغه و پر همهمه تهران به آرامش فرا می خواند. جایی است برای زنده کردن خاطره ها و بالیدن به هنرمندان سینمای ایران زمین در موزه سینما، تازه کردن نفس و روحی در باغ آن، نوشیدن یک نوشیدنی دل پذیر در کافه اش و همچنین تماشای فیلمی از هنرمندان ایرانی در سالن های سینمایش.
از تاریخ دقیق بنای باغ و ساختمان اطلاع دقیقی در دست نیست، اما مستندات روایی حکایت از آن دارد که این باغ در زمان محمدشاه قاجار ساخته شده است. پس از مرگ نظام الدوله مالک باغ، پسرش دوستعلی خان معییر الممالک داماد ناصرالدین شاه شد. او بر اساس آنچه روایت کرده اند به این باغ و ساختمانش اهمیتی نمی داد تا اینکه باغ رو به ویرانی گذاشت.
حاجی میرزا حسین پسر حاجی میرزا خلیل شیرازی که در سرای امیر حجره داشت و تاجری اعیان منش بود این باغ را خرید و دست به تعمیر آن زد. او چند سالی مالک این باغ بود و در این باغ مهمانی ها ترتیب داد. اما پدرش که از این ولخرجی های پسر نگران شده بود، او را به شیراز خواست و به این ترتیب باغ و ساختمان به سرایدار سپرده شد و دوباره رو به ویرانی نهاد. پس از او میرزا حسین طهرانی مالک باغ شد. او هم ساختمان شمالی باغ را خراب کرد و درختانی را که نظام الدوله کاشته بود، از بیخ برکند. پس از فوت او اراضی این باغ بین وراث تقسیم شد و هریک از وراث سهم خود را فرو ختند. در سال 1318ه.ق. در زمان مظفرالدین شاه، میرزااسماعیل خان امین الممالک برادر امین السلطان اتابک اینجا را خرید. او به آبادانی باغ کوشید و در ضلع غربی آن اندرونی و حمام ساخت. پس از امین الملک از عهده نگهداری باغ بر نیامدند و باغ برای سومین بار رو به ویرانی گذاشت.
محمد ولی خان سپهسالار خلعت بری باغ را از وراث امین الملک خرید. وی ساختمان و باغ را آباد و قنات آن را به راه انداخت و چند استخر و فواره نیز در جای جای باغ بنا کرد. تجارتخانه طومانیانس از محمد خان سپهسالار مبلغی طلبکار بود، به عدلیه مراجعه کرد و در ازای طلب خود باغ و ساختمان آن را به او دادند.
پس از آن دولت وقت در ازای بدهی های تجارتخانه باغ را ضبط کرد و اراضی آن را متری دو تومان به کارکنان وزارتخانه های دولت به اقساط پنج ساله فروخت. اما بخش فعلی ساختمان در بخش شرقی باغ بنا نهاده شده بود به دستور علی اصغر حکمت وزیر معارف در سال 1316 خورشیدی خریداری در سه طبقه و زیرزمین با زیربنای 1000 متر مربع بازسازی شد و از آن بعنوان مدرسه استفاده شد. در سال 1336 خورشیدی باغ فردوس بین وزارت آموزش و پرورش و شهرداری تقسیم شد. در این هنگام بنیاد فرح پهلوی باغ فردوس را از شهرداری خریداری و پیرو تصمیمی که مبنی بر احیاء باغ فردوس برای برگزاری جشن های فرهنگ و هنر در این مکان گرفته شده بود مرمت باغ به سازمان رادیو و تلویزیون ایران سپرده شد. در این دوران این باغ مرکز فعالت های هنری شد و پس از انقلاب اسلامی نیز در سال 1358 زیر پوشش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درآمد و به عنوان مرکز آموزش فیلمسازی از آن استفاده می شد و بالاخره در سال 1381 به عنوان موزه سینما مورد بهره برداری قرار گرفت.
در درون اين خانه گچ بري هاي کم نظيري به چشم مي خورد، که به مرور زمان رو به خرابي نهاده بود. 30 نفر از بزرگترين و مجرب ترين هنرمندان گچ بر مأمور شده بودند تا اين محوطه را بازسازي نمايند که مسن ترين آنها استاد حسن رضايي تهراني و کم سن ترين آنها فرزند وي علي رضا رضايي تهراني بود. استادان ديگري چون حاج عباس عشقي، اصغر زينت علايي، رضا نجفي، حاج سيد علي اصفهاني، استاد علي، استاد يوسف، حاج مصطفي شايگان، حاج سيد علي لطفي، شعبان صحافا، حسين نشاطيان و ... باعث شدند اين بناي ارزشمند دوباره احيا شود.
اين بنا در زمان قاجاريه ساخته شد. در اين مجموعه گچ بري گل و برگ و انگور با روش ها و سبک هاي رومي، يوناني و ايراني ترکيب شده و طرح تازه اي را بوجود آورده است. به علت حضور گچ بران متعدد- در دوره ساخت و مرمت بنا- هر اتاق، سقف، ستون و راهرو به دست يک گروه بازسازي شد. به همين دليل نوع، سبک و طرح هر اباق با اتاق ديگر متفاوت است. سالن قنديل زيرزمين باغ فردوس تقليدي از قطار و آويز و کاسه است. به نقل از استادان مرمت کار، نقطه آغاز و پايان کار نا معين است. آنچه که اين کار را از ديگر کارها متمايز مي کند تو خالي بودن آويزهايي است که از سقف به پايين آمده است. نوعي سبک و مرمت کار حاج عباس عشقي است.
اندیشه برپایی موزه سینمای ایران در شهریور سال 1373 جدی شد. با در اختیار گرفتن ساختمان قدیمی در یکی از کوچه های لاله زار، کار گرد آوری اسناد، آثار، تصاویر، تجهیزات و سایر یادگارها و نشانه های این سینما آغاز شد.
فاز نخست موزه در خرداد 1377 با حضور معاون رئیس جمهوری در محل پیشین موزه در کوچه پیرنیای خیابان لاله زارنو بازگشایی شد، اما پویایی مورد نظر را نداشت و عملاً متوقف ماند. واقعیت یافتن آرزوی دیرینه بارگشایی مزه با کمی دیرکرد و با پشتیبانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور سینمایی، سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران و بنیاد سینمای فارابی ممکن شد و موزه به مکان امروزی خود در باغ فردوس انتقال یافت. موزه در تاریخ 28 شهریور 1381 با حضور ریاست محترم جمهوری آن هنگام جناب آقای سید محمد خاتمی رسماً بارگشایی شد.
درب ورودی موزه در سمت غربی ساختمان موزه جای گرفته است و ما را به سوی شگفتی های سینمای ایران رهنمون می سازد. موزه دربردارنده چندین نمایشگاه است. نمایشگاه آبی (پیشینه و تاریخ سینما)، نمایشگاه میانی (پشت صحنه ها، پرتره کارگردانان، دست اندرکاران سینما و ...)، نمایشگاه جوایز و حضور بین الملل، نمایشگاه سالن های سینما، نمایشگاه دوبله و موسیقی، نمایشگاه ارامنه، نمایشگاه دفاع مقدس و نمایشگاه کودک و نوجوان.
دیدن و آگاهی از جوایزجهانی سینمای ایران (هم چون نخل طلای کن،شیر ونیز،خرس برلین و ...)، آشنایی با جشنواره های سینمای ایران با بازدید بیش از 45 تندیس موجود از جوایز تاریخ سینمای ایران به همراه غرفه های ویژه معرفی افتخار آفرینان جهانی سینمای ایران : عباس کیارستمی، خانواده مخملباف و جعفر پناهی و ... بی شک برای هر یک از ایرانیان غرور آفرین است.
