بالای سرتان چه می گذرد
مارکو لنگبروک، عکاس نجومی اهل هلند در یک عکسبرداری جالب، بخشی از آسمان را با ابعاد 14 در 10 درجه بررسی کرد و 30 ماهواره، ماهواره نظامی و بقایای موشک‌های قدیمی که امروز جزو زباله‌های فضایی است، پیدا کرد.
همان‌طور که در عکس بالا مشاهده می‌کنید، ماهواره‌های مخابراتی همگی روی یک خط قرار گرفته‌اند. این ماهواره ها در مداری بالای استوای زمین و به ارتفاع 36هزار کیلومتر از سطح آن قرار گرفته‌اند، چراکه طبق قوانین مکانیک نیوتنی هر 23 ساعت و 56 دقیقه و 4 ثانیه یک بار به دور زمین می‌چرخند و از آنجا که زمین هم دقیقا در همین زمان یک بار به دور خودش می‌چرخد، نسبت به سطح زمین ثابت می‌مانند و می‌توان از آنها برای ارتباطات ماهواره‌ای استفاده کرد. اولین بار آرتور سی.کلارک، نویسنده بزرگ علمی-تخیلی بود که پیشنهاد داد چنین مداری را می‌توان برای ماهواره‌های مخابراتی استفاده کرد. این مدار به مدار کلارک یا مدار زمین ثابت یا زمین آهنگ نیز مشهور است.
با توجه به حضور 30 ماهواره در این محدوده نسبتا کوچک، به راحتی می‌توان تخمین زد که صدها ماهواره فعال و از کارافتاده در حال عبور از آسمان هستند.
ما هزاران شی را در فضا جا داده‌ایم. این اشیا شامل ماهواره‌هایی است که دور زمین می‌گردند و اطلاعات را به زمین ارسال می‌کنند. ماهواره‌هایی هم وجود دارند که کار آنها متوقف شده ولی هنوز در فضا سیر می‌کنند. برخی ماهواره‌ها منفجر شده یا با همدیگر تصادم کرده‌اند و در هر بار که این اتفاق افتاده به قطعات کوچکی تقسیم شده‌اند. فقط ماهواره‌ها نیستند که در فضا وجود دارند، ماهواره‌ها را موشک به فضا برده است لذا قطعات موشکی نیز در فضا وجود دارند. با پرتاب هر موشک به فضا مقدار بیشتری زباله در مدار زمین جمع می‌شود و این امر خطر برخورد فضاپیماها را به همدیگر در آینده بیشتر می‌کند.
پس هم‌اکنون علاوه بر ماهواره‌های فعال، ده‌ها هزار قطعه ریز و درشت شامل ماهواره‌های از کار افتاده، قطعات جداشده از ماهواره‌های قدیمی، موشک‌ها و موتورهای سرگردان در فضا و حتی پیچ و مهره در مدار زمین وجود دارند که با سرعت سرسام آور چند کیلومتر بر هر ثانیه به دور زمین می‌چرخند و زباله‌های فضایی را تشکیل میدهند. کارشناسان فضایی نگران آن هستند که با افزایش بی‌رویه این زباله‌ها بخصوص با توجه به روند رو به رشد فعالیت‌های فضایی خصوصی، تعداد زباله‌ها به قدری افزایش یابد که دیگر نتوان از بین آنها راهی به فضا پیدا کرد و عملا در کره زمین محبوس شویم.
زمانی كه زباله‌های فضایی از جو زمین عبور می‌كنند در آستانه برخورد با زمین رفتار شهاب سنگ‌ها را دارند یعنی با نور درخشانی كه ناشی از حركت سریع آنهاست قسمتی از آسمان را همچون زمان وقوع رعد و برق روشن می‌كنند. در سال 1999 مطالعه‌ای در زمینه زباله‌های فضایی انجام شد كه براساس برآوردهای صورت گرفته در آن حدود 2 میلیون تن زباله‌های متنوع فضایی در مدار پایین زمین در حال چرخش هستند. البته در چند سال گذشته و همزمان با گسترش فعالیت‌های فضایی كشورهای مختلف جهان بر حجم این زباله‌ها افزوده شده است. نكته‌ای كه باید به آن توجه كرد خطراتی است كه این زباله‌ها در خارج از زمین دارند. به جز تهدیداتی كه برای ساكنان زمین مطرح شده است، این زباله‌ها می‌توانند عملكرد تلسكوپ‌های فضایی یا ماهواره‌ها را نیز مختل كنند. به عقیده دانشمندان برخورد تنها یك تكه زباله فضایی به ابعاد چند سانتی‌متر به یك ماهواره می‌تواند عملكرد آن را دچار اختلالات زیادی كند، اما این تازه آغاز یك ماجرای غم‌انگیز است. برخی از این زباله‌ها كه ابعادی درحدود یك توپ بیسبال یا كمی بزرگ‌تر از آن دارند می‌توانند سلامتی فضانوردان را در حین انجام پیاده‌روی‌های فضایی یا حتی در حین حضور در فضاپیماهای فضایی و ایستگاه فضایی بین‌المللی در معرض خطرات جدی قرار دهند. به عنوان مثال در این خصوص، برخورد تكه رنگ خشك‌شده‌ای از یكی از ماهواره‌های از كار افتاده در مدار زمین با بدنه شاتل موجب ایجاد شكافی در اندازه چند سانتی‌متر در یكی از پنجره‌های آن شده بود.
مردم معتقدند زمین تنها یک قمر دارد و آن هم همان ماه سفید رنگی است که شب ها در آسمان می بینیم. اما واقعیت این است که زمین بیش از هزار قمر دارد! با پیشرفت علمِ بشر و شروع فعالیت های فضایی، زمین صاحب قمرهای مصنوعی بسیاری شده است. قمرهایی که هر شب از بالای سر ما عبور می کنند، ولی افراد کمی متوجه حضور آن ها در پهنه ی بی کران آسمان می شوند.
مارکو لنگبروک، عکاس نجومی اهل هلند در یک عکسبرداری جالب، بخشی از آسمان را با ابعاد 14 در 10 درجه بررسی کرد و 30 ماهواره، ماهواره نظامی و بقایای موشک‌های قدیمی که امروز جزو زباله‌های فضایی است، پیدا کرد.
همان‌طور که در عکس بالا مشاهده می‌کنید، ماهواره‌های مخابراتی همگی روی یک خط قرار گرفته‌اند. این ماهواره ها در مداری بالای استوای زمین و به ارتفاع 36هزار کیلومتر از سطح آن قرار گرفته‌اند، چراکه طبق قوانین مکانیک نیوتنی هر 23 ساعت و 56 دقیقه و 4 ثانیه یک بار به دور زمین می‌چرخند و از آنجا که زمین هم دقیقا در همین زمان یک بار به دور خودش می‌چرخد، نسبت به سطح زمین ثابت می‌مانند و می‌توان از آنها برای ارتباطات ماهواره‌ای استفاده کرد. اولین بار آرتور سی.کلارک، نویسنده بزرگ علمی-تخیلی بود که پیشنهاد داد چنین مداری را می‌توان برای ماهواره‌های مخابراتی استفاده کرد. این مدار به مدار کلارک یا مدار زمین ثابت یا زمین آهنگ نیز مشهور است.
با توجه به حضور 30 ماهواره در این محدوده نسبتا کوچک، به راحتی می‌توان تخمین زد که صدها ماهواره فعال و از کارافتاده در حال عبور از آسمان هستند.
ما هزاران شی را در فضا جا داده‌ایم. این اشیا شامل ماهواره‌هایی است که دور زمین می‌گردند و اطلاعات را به زمین ارسال می‌کنند. ماهواره‌هایی هم وجود دارند که کار آنها متوقف شده ولی هنوز در فضا سیر می‌کنند. برخی ماهواره‌ها منفجر شده یا با همدیگر تصادم کرده‌اند و در هر بار که این اتفاق افتاده به قطعات کوچکی تقسیم شده‌اند. فقط ماهواره‌ها نیستند که در فضا وجود دارند، ماهواره‌ها را موشک به فضا برده است لذا قطعات موشکی نیز در فضا وجود دارند. با پرتاب هر موشک به فضا مقدار بیشتری زباله در مدار زمین جمع می‌شود و این امر خطر برخورد فضاپیماها را به همدیگر در آینده بیشتر می‌کند.
با توجه به حضور 30 ماهواره در این محدوده نسبتا کوچک، به راحتی می‌توان تخمین زد که صدها ماهواره فعال و از کارافتاده در حال عبور از آسمان هستند
پس هم‌اکنون علاوه بر ماهواره‌های فعال، ده‌ها هزار قطعه ریز و درشت شامل ماهواره‌های از کار افتاده، قطعات جداشده از ماهواره‌های قدیمی، موشک‌ها و موتورهای سرگردان در فضا و حتی پیچ و مهره در مدار زمین وجود دارند که با سرعت سرسام آور چند کیلومتر بر هر ثانیه به دور زمین می‌چرخند و زباله‌های فضایی را تشکیل میدهند. کارشناسان فضایی نگران آن هستند که با افزایش بی‌رویه این زباله‌ها بخصوص با توجه به روند رو به رشد فعالیت‌های فضایی خصوصی، تعداد زباله‌ها به قدری افزایش یابد که دیگر نتوان از بین آنها راهی به فضا پیدا کرد و عملا در کره زمین محبوس شویم.
زمانی كه زباله‌های فضایی از جو زمین عبور می‌كنند در آستانه برخورد با زمین رفتار شهاب سنگ‌ها را دارند یعنی با نور درخشانی كه ناشی از حركت سریع آنهاست قسمتی از آسمان را همچون زمان وقوع رعد و برق روشن می‌كنند. در سال 1999 مطالعه‌ای در زمینه زباله‌های فضایی انجام شد كه براساس برآوردهای صورت گرفته در آن حدود 2 میلیون تن زباله‌های متنوع فضایی در مدار پایین زمین در حال چرخش هستند. البته در چند سال گذشته و همزمان با گسترش فعالیت‌های فضایی كشورهای مختلف جهان بر حجم این زباله‌ها افزوده شده است. نكته‌ای كه باید به آن توجه كرد خطراتی است كه این زباله‌ها در خارج از زمین دارند. به جز تهدیداتی كه برای ساكنان زمین مطرح شده است، این زباله‌ها می‌توانند عملكرد تلسكوپ‌های فضایی یا ماهواره‌ها را نیز مختل كنند. به عقیده دانشمندان برخورد تنها یك تكه زباله فضایی به ابعاد چند سانتی‌متر به یك ماهواره می‌تواند عملكرد آن را دچار اختلالات زیادی كند، اما این تازه آغاز یك ماجرای غم‌انگیز است. برخی از این زباله‌ها كه ابعادی درحدود یك توپ بیسبال یا كمی بزرگ‌تر از آن دارند می‌توانند سلامتی فضانوردان را در حین انجام پیاده‌روی‌های فضایی یا حتی در حین حضور در فضاپیماهای فضایی و ایستگاه فضایی بین‌المللی در معرض خطرات جدی قرار دهند. به عنوان مثال در این خصوص، برخورد تكه رنگ خشك‌شده‌ای از یكی از ماهواره‌های از كار افتاده در مدار زمین با بدنه شاتل موجب ایجاد شكافی در اندازه چند سانتی‌متر در یكی از پنجره‌های آن شده بود.
فرآوری:م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی تبیان
بخش دانش و زندگی تبیان