گل همیشه بهار
متخصص بخش اینترنت
ایران از این پس می‌تواند تنها یک دقیقه پس از هر زمین‌لرزه، نقشه‌های لرزش زمین را برای برآورد شدت زلزله و خسارات احتمالی تهیه کند؛ نقشه‌هایی که سازمان زمین‌شناسی آمریکا نیز آن را تأیید می‌کند.
به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، دکترمحمد پورمحمد شاهوار که تهیه این نقشه‌ها را به عنوان موضوع پایان‌نامه خود در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله پی گرفته است، نخستین ایرانی متخصص در زمینه تهیه نقشه‌های لرزش زمین(Shake Map) است.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایسنا درباره کاربرد این نقشه‌ها گفت: نقشه‌های لرزش زمین می‌تواند شدت، شتاب و سرعت وقوع زلزله را پس از رخداد تعیین کند تا گروه‌های امداد و نجات بر اساس آن راحت‌تر نیروهای خود را به محل‌های بیشتر آسیب‌دیده اعزام کنند.
این متخصص تهیه نقشه‌های لرزش زمین که دانش‌آموخته رشته ژئوفیزیک- زلزله‌شناسی از پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله است، طبق راهنمایی‌های دکتر مهدی زارع، معاون این پژوهشگاه که استاد راهنمای وی در پروژه کارشناسی‌ارشد و دکتری بوده است، تهیه نقشه‌های لرزش زمین را آغاز کرده است.
به گفته شاهوار نخستین نقشه لرزش زمین توسط وی برای زلزله کوه زرد سمنان تهیه شده است و پس از آن تهیه نقشه برای زلزله‌های دیگر نیز پیش گرفته شده تا جایی که برای زلزله وان ترکیه نیز با این که خارج از مرزهای کشور بوده است، نقشه لرزش زمین دقیقی تهیه کرده است.
وی در این باره توضیح داد: نقشه‌های تهیه شده در پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله برای زلزله وان تا اندازه‌ای دقیق بود که سازمان زمین‌شناسی امریکا نیز نقشه‌های لرزش زمین خود را با آن تطبیق داد و دکتر وال که خود پایه‌گذار تهیه نقشه‌های این‌چنین است طی ایمیلی به دکتر زارع از ایشان خواسته بود تا کالیبریشن‌های ما در اختیار آنان قرار داده شود تا برای تهیه نقشه لرزش زمین کشورهای زلزله‌خیز منطقه از آنها استفاده کنند.
نقشه‌های تهیه شده در ایران با استفاده از روابطی که متخصصان در پژوهشگاه به دست آورده‌اند تهیه شده است و سازمان زمین‌شناسی امریکا نیز این نقشه‌ها را بر اساس روابط خود تنظیم می‌کند. به همین دلیل است که نتایج مختلفی از آنها حاصل می‌شود.
نقشه لرزش زمین زلزله 20 فروردین کاکی
به گفته وی تهیه این نقشه‌ها در دنیا نیز از سال 1999 آغاز شده و با گذشت زمان کاملتر و کاربردی‌تر شده است.
شاهوار دوره کارشناسی ارشد خود را در سال 1382- سالی که زلزله بم به وقوع پیوست- آغاز کرده است و به گفته وی در آن سال تا آخرین ساعات روز نیز کسی به درستی نمی‌دانست که کدام مناطق خسارت بیشتری دیده‌اند و حتی مؤسسه ژئوفیزیک نیز زلزله را بسیار دورتر از بم تخمین زده بود و همین موضوع باعث شد تا امدادرسانی بسیار دیر انجام شود.
وی افزود: در زلزله سراوان نیز بسیاری به دلیل احساس زلزله در دبی تصور می‌کردند که مرکز زلزله به درستی تخمین زده نشده است و در شدت و بزرگای زلزله اشتباه شده است در حالی که چنین نبود و تهیه نقشه‌های لرزش زمین به رفع این سوءتفاهم کمک کرد.
قرار است از این پس پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله پس از هر زمین‌لرزه این نقشه‌ها را در وب‌سایت خود قرار دهد تا بر اساس مختصات شهری مشخص شود که کدام مناطق خسارات بیشتری دیده‌اند. نقشه‌های این‌چنین را سازمان زمین‌شناسی امریکا نیز تهیه کرده است اما پایه نقشه‌های این سازمان اطلاعات کم آنها درباره ساختار ایران است.
وی برای تهیه این نقشه‌ها از اطلاعات اولیه بزرگی و مکان زمین‌لرزه استفاده می‌کند تا نقشه‌های پایه‌ای را برای نشان دادن شدت، سرعت و شتاب زلزله در فواصل مختلف نشان دهد.این نقشه‌ها معمولا یک دقیقه پس از زمین‌لرزه آماده هستند و با تکمیل شدن داده‌های شتاب‌نگاری و لحاظ کردن مشاهدات مردم، کاملتر می‌شود. البته در این نقشه‌ها باید سازه‌های منطقه نیز لحاظ شود که قاعدتاً شدت خرابی در مناطق روستایی بیش از مناطق شهری است.
شاهوار درباره اینکه این نقشه‌ها در نهایت قرار است چه کمکی به مدیریت زلزله پس از وقوع آن کنند، تصریح کرد: مهمترین هدف تهیه این نقشه‌ها این است که سازمان‌های امداد و نجات مانند هلال احمر بتوانند بر اساس آنها تصمیم بگیرند که نیروهای خود را چگونه به مناطق زلزله‌زده گسیل کنند.
وی چندین نقشه همزمان را با کاربردهای مختلف برای رسانه‌ها و متخصصان تهیه می‌کند که همگی آنها در نهایت شدت، سرعت و شتاب زلزله را نشان می‌دهند.
شاهوار ادامه داد: قرار است اطلاعات این نقشه‌ها را روی FTP سرور پژوهشگاه بفرستیم تا سازمان هلال احمر نیز با بتواند با یک لینک مستقیم نقشه‌ها را دریافت و از اطلاعات آنها استفاده کند. پروژه‌ای نیز برای بیشتر کردن این همکاری از دو سال پیش آغاز شده اما تا کنون به نتیجه ای نرسیده است.
نقشه‌های تهیه شده توسط وی اگر به اطلاعات دقیق‌تری مانند بافت زمین و یا نوع ساخت‌وسازهای منطقه نیز مجهز شود با احتمال زیاد تخمین می‌زند که کدام مناطق خسارات شدیدتر و کدام مناطق تلفات بیشتری داشته‌اند.
شاهوار و همکاران او در حال تهیه نرم‌افزاری هستند که بتواند به صورت اتوماتیک نقشه‌های لرزش زمین را تهیه کند تا تهیه آنها به یک فرد و زمان مشخص محدود نشود. این برنامه مراحل آزمایش خود را نیز گذرانده است و در صورت تأمین مالی برای برخی سخت‌افزارهای مرد نیاز در پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله راه‌اندازی خواهد شد.
سه‌شنبه ۳ اردیبهشت ۱۳۹۲