بیرجند

[Nicol]

شهر بیرجند


شهر بیرجَند مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. این شهر در سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۵۷٬۸۴۸ نفر جمعیت داشته‌است.


شهر بیرجند، اولین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود. این شهر همچنین دومین شهری در ایران است که در سال ۱۳۰۲ و پیش از تهران ، از لوله‌کشی آب شهری برخوردار گردید.


مدرسه شوکتیه این شهر، سومین مدرسه آموزش به سبک جدید، بعد از دارالفنون و رشدیه تبریز است. به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک شهر بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال ۱۳۱۲ پس از قلعه مرغی و بوشهر، در این شهر ساخته شد و تا پیش از جنگ جهانی دوم ، دو کنسولگری انگلستان و روسیه در بیرجند، مشغول فعالیت بوده‌اند.




نام


نام اصلی این شهر، بیرجند است که به صورت‌های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز در نوشته آمده‌است.
پنج وجه تسمیه برای بیرجند بیان شده‌است.

• بیرجند یعنی نصف شهر/نیم شهر
• بیرجند یعنی شهر بلند
• بیرجند یعنی شهر چاه
• بیرجند یعنی شهر طوفان
• بیرجند یعنی برزن

آقای رجبعلی لباف خانیکی در مقاله خود تحت عنوان "تأملی در نام بیرجند"، بیرجند را مرکب از دو جزء "بیر" و "جند" می‏داند. "بیر" در پارسی باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و "جند" که معرّب "کند" است به زبان فرارودی به معنی مکان و شهر آمده‌است. با توجه به نامهای مناطق و شهرها در خراسان بزرگ ، مانند تاشکند، خجند، سمرقند و ...، این وجه تسمیه درست تر به نظر می‌رسد.

 

[Nicol]

گویش بیرجندی

گویش یا لهجه بیرجندی از گویش‌های فارسی نو است که مانند گویشهای دیگر به نسبت زبان رسمی کمتر تحول پذیرفته و از اینرو بسیاری از ویژگی‌های فارسی کهن را نگه داشته‌است.

محمود رفیعی در مقدمه واژه‌نامه گویش بیرجند می‌نویسد که چون بیرجند در نزدیکی کویر و در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده، در گذر تاریخ کمتر مورد تاخت و تاز و هجوم قرار گرفته و در نتیجه گویش آن نیز پاکیزه و دست نخورده باقی مانده‌است.

 

[Nicol]

آب و هوای بیرجند


آب و هوای بیرجند، نیمه بیابانی بوده و دارای زمستانهای سرد و تابستانهای خشک و گرم است. میزان بارش در این شهر با توجه به آب و هوای آن، کم بوده و بیشترین میزان آن، از آذر تا اردیبهشت رخ می‌دهد که در فصل زمستان اغلب به صورت بارش برف است.


ایستگاه هواشناسی بیرجند در سال ۱۳۳۴ خورشیدی (۱۹۵۵ میلادی) راه اندازی گردید بر اساس اطلاعات این ایستگاه، میانگین سالیانه بیشترین و کمترین درجه حرارت این شهر برابر با ۲۴ و ۸ درجه سانتیگراد است. کمترین دمای ثبت شده در این شهر در ۱۶ ژانویه ۱۹۹۳ و برابر با ۲۱/۵ - درجه سانتیگراد و بیشترین آن در تاریخ ۱۱ جولای ۱۹۶۷ و برابر با ۴۴ درجه سانتیگراد بوده است. شهر بیرجند، به طور میانگین در ۷۶ روز از سال دارای دمای زیر صفر درجه و در ۱۴۲ روز از سال دارای دمای بالای ۳۰ درجه سانتیگراد است.


مجموع بارش سالیانه در شهر بیرجند به طور میانگین برابر با ۱۷۱ میلی متر در سال است. بیشترین میزان بارش در یک روز، در دوم ماه می ۱۹۵۷ رخ داد و ۵۲ میلیمتر باران در این شهر بارید. همچنین میانگین سالیانه رطوبت نسبی در ابن شهر ، ۳۶٪ است و به طور میانگین ۳۰ روز از سال، آسمان این شهر کاملاً ابری است. هوای بیرجند به طور میانگین در ۱۲ روز از سال، با طوفان و گرد و خاک شدید همراه است

 

[Nicol]

نقشه استان خراسان جنوبی

 

[Nicol]

شهرستان های خراسان جنوبی

بشرویه ** بیرجند ** درمیان ** سرایان ** سربیشه ** فردوس ** قائنات ** نهبندان


شهر ها

آرین‌شهر ** اسدیه ** اسفدن ** اسلامیه ** آیسک ** بشرویه ** بیرجند(مرکز استان) ** حاجی‌آباد ** خضری دشت بیاض ** خوسف ** زهان ** سرایان ** سربیشه ** سه‌قلعه ** شوسف ** طبس مسينا ** فردوس** قائن ** قهستان ** مود ** نهبندان ** نیمبلوک


دیدنی های خراسان جنوبی


آبگرم معدنی فردوس
آب انبار ها
آرامگاه ابن حسام خسفی
آرامگاه ابوحامد
ارگ کلاه‌فرنگی
باغ شوکت‌آباد
تخت سردار
زیارتگاه باش‌آباد
عمارت اکبریه
غار چنشت
قلعه پائین
قلعه حسن‌آباد
قلعه فورگ
قلعه نیه
قنات بلده فردوس
کوه قلعه فردوس
مجموعه تاریخی کوشک
مدرسه علمیه علیا
مسجد جامع تون
مسجد جامع هندوالان
موزه بیرجند
آبنمای موزیکال

 

[Nicol]

آموزش و فرهنگ

مراکز علمی و فرهنگی جدید از مدارس علمیه نشأت گرفته ‏اند و در این میان اهمیت مدرسه معصومیه که سابقهٔ بیش از هزار سال دارد و محل تحصیل اغلب مشاهیر بیرجند بوده قابل ذکر است. هم ‏اکنون در شهرستان بیرجند پنج مدرسه علمیه با ظرفیت ۲۰۰ نفر طلبه و بیش از ۷۰۰ مرکز آموزشی وابسته به آموزش و پرورش به فعالیت مشغولند.


مدارس جدید در شهرستان بیرجند زودتر از سایر نقاط کشور تأسیس شد. مدرسه شوکتیه در سال ۱۲۸۴ خورشیدی پس از تأسیس دارالفنون تهران و رشدیه تبریز , به همت امیر شوکت‌الملک علم, حکمران وقت در بیرجند تأسیس شد و به دنبال آن , دبیرستان شوکتیه و مدارس خضری دشت بیاض, نهبندان، سربیشه، خوسف و دبستان دخترانه شوکتی افتتاح گردید. آموزش و پرورش بیرجند هم‏ اینک با بیش از ۹۰ سال عمر با برکت بیش از یکصدهزار نفر دانش‏ آموز را تحت تعلیم و تربیت دارد. وجود ۴ اداره مستقل آموزش و پرورش در شهرستان بیرجند با بیش از ۷۰۰۰ نفر پرسنل، مرکز آموزش عالی فرهنگیان، مراکز تعلیم و تربیت، پژوهشکده معلم و... آموزش و پرورش این شهرستان را به قویترین آموزش و پرورش استان خراسان (پس از مشهد) تبدیل کرده بود.


آموزش عالی

بیرجند به عنوان قطب دانشگاهی شرق کشور از امکانات آموزش عالی خوبی برخوردار است. در ۱۳۵۴ شمسی, در مجموعه موقوفات علم , موسسه آموزش عالی بیرجند تأسیس شد و در ۱۳۵۶ شمسی با پذیرش ۱۲۰ دانشجو در رشته‌های ریاضی, فیزیک و شیمی, کار خود را آغاز کرد و اکنون به نام رسمی دانشگاه بیرجند شناخته می‌شود.

 

[Nicol]

سوغات:


خراسان جنوبي داراي محصولات استراتژيك در سطح كشور وجهان مي باشد كه ازآن جمله ميتوان به محصولات زعفران،زرشك،انار نام برد از ديگر محصولات مي توان به عناب اشاره كرد كه شهرستان بيرجند ، بيشترين توليد را درسطح كشور دارد واز ديگر محصولات آلو بخارا ،كشك ،قره قروت، توت خشك،قالي و.. را ميتوان اشاره كرد كه به عنوان سوغات به اقصي نقاط كشور وجهان به عنوان محصولات ممتاز وسوغات عرضه ميشود .

صنايع دستي استان خراسان جنوبي:



خراسان جنوبي داراي هنرمندان چيره دست وماهري ميباشد كه با ظرافت خاص آثار خارق العاده اي را خلق ميكنند كه شامل سفالگري ،آهنگري،حصير بافي،سبد بافي، نمد مالي، زيلو بافي،پارچه بافي،ريسندگي،دباغي،سوزن دوزي ،قلاب بافي وقالي بافي ميباشد.



رقص وموسيقي محلي استان خرسان جنوبي:


در استان خراسان جنوبي از دايره ،سرنا ،دهل،ني،و...جهت نوازندگي استفاده ميشود موسيقي در منطقه خراسان جنوبي،از سابقه بسيار طولاني وقديمي برخوردار است ورقص هاي محلي اصيل ،چنشتي،چپ وراست،شيرچه، سه ضرب ،چوب بازي و.. ميباشد
ويژگي موسيقي محلي در حركات ريتميك ونمايشي آن است .

 

[Nicol]

جاذبه هاي گردشگردي خراسان جنوبي


استان خراسان جنوبي از شرق با كشور افغاستان هم مرز است در شمال با استان خراسان رضوي ودر شمال غربي وغرب با استان يزد ودر جنوب غربي نيز با استان كرمان واز جنوب با استان سيستان وبلو چستان متصل است .

استان خراسان جنوبي در ناحيه قهستان واقع بوده كه زماني ساكارتها در اين مناطق حضور داشته اند كه از اسناد وسوابق وكتبيه هاي هخامنشي ميتوان استنباط كرد واز آثار موجود ،قرينه هاي گذشته اي كهن اين ديار بدست مي آيد .

استان خراسان جنوبي شامل شهرستانهاي (بيرجند،قاين ،نهبندان،سربيشه، فردوس،سرايان) ميباشد .
اين استان به دو قسمت كوهستاني مرتفع وپست وهموار تقسيم شده است


شهرستان بيرجند:

اين شهرستان مركز استان خراسان جنوبي ميباشد از اين شهر سياحان ومورخاني همچون ماركوپولو ،ياقوت حموي،مقدسي،حمدالله مستوفي وحافظ ابرو در كتاب هاي خود ياد كرده اند . داراي آثار تاريخي قلعه بيرجند مربوط به دوره صفويه،بند دره (منطقه نمونه گردشگري) كه در منطقه كوهستاني از رشته كوههاي باقران در فاصله 8 كيلومتري شهر بيرجند قراردارد ودر زمان حكمراني حشمت الملك ساخته شده است ،ارگ كلاه فرنگي كه داراي هفت طبقه ميباشدواز بناهاي شاخص تاريخي بيرجند ميباشد ومربوط به دوره زنديه است اين شهر داراي مساجدوحسينيه هاي تاريخي زيادي ميباشد كه برخي به دوران پيش از اسلام نيز برميگردد كه ميتوان به مسجد جامع پائين شهر،مسجد چهار درخت ،مسجد عاشورا اشاره كردواز حسينيه ها ي قديمي آن به حسينيه آراسته ،حسينيه محبان الزهراء ،حسينيه نواب وحسينيه گود و...اشاره كرد .مدارس تاريخي ميتوان به مدرسه شوكتيه اشاره داشت كه در سال 1312 ساخته شده است.
خانه هاي تاريخي معروف آن خانه آراسته ،خانه پردلي ،خانه علوي و..ميباشد .
شهر بيرجند داراي باغي هاي زيباي قديمي وتاريخي مثل باغ وعمارت اكبريه،باغ وعمارت شوكت آباد ،باغ وعمارت رحيم آباد ،باغ وعمارت معصوميه و... ميباشد .
داراي سنگ نگاره هاي مثل سنگ نگاره كال جنگال لاخ مزار كوچ،سنگ نگاره كال جنگال ،سنگ نگاره دل آباد (كاشف :نويسنده )
وداراي روستاههاي زيبا مثل روستاي خراشاد ،روستاي بهلگرد و...ميباشد.

 

[Nicol]

شهر خوسف:

يكي از قديمي ترين شهرهاي خراسان جنوبي كه به ديار گلهاي نرگس معروف است ،شهر خوسف ميباشد شهرخوسف داراي بافت تاريخي وزيبا ميباشديكي از آثار ارزشمند اين خطه سنگ نگاره كال جنگال ميباشد از آثار ديگر ميتوان به مسجد جامع خوسف اشاره كرد كه مربوط به دوران اوليه اسلام است ديگر آثار تاريخي مقبره ابن حسام خوسفي شاعر معروف دوره صفوي،خانه تاجور،خانه مالكي ،و روستاي تاريخي وكويري خور كه در حاشيه كوير لوت قراردارد وداراي چشم انداز هاي زيبا ميباشد. وآبگرم لوت هم در اين منطقه واقع شده است.


شهرستان قاين:

درشمال بيرجند قرار دارد وبه سرزمين طلاي سرخ معروف است داراي آثار تاريخي ومذهبي شامل: مسجد جامع مربوط به قرن 9 ه .ق ،آرامگاه بوذجمهر از عرفاي نامدار مربوط به سده چهارم ه.ق،اين شهرستان داراي غار هاي متعدد وجالب نيز ميباشد مثل غار جوجه ،غار ترشو،غار نوغاب،ويكي از قلعه هاي معروف آن قلعه حسين قايني ميباشد كه در زمان حمله اسكندر مقدوني به ايران سيزده هزار سپاهي در آن وجود داشته است،. مقبره امازاده زيد النار فرزند موسي كاظم (ع)،مسجد جامع خضري مربوط به دوره صفوي ،و....ميباشد.



شهرستان در ميان:

در شرق استان قرار داردآثار تاريخي ومذهبي آن مسجد جامع هندوالان ،مسجد جامع درخش،مقبره سلطان ابراهيم رضا (ع)،قلعه تاريخي فورگ مربوط به دوره افشاريه، قلعه كل حسن صباح كه دومين مركز عمده دفاعي اسماعيليان پس از قلعه الموت بوده است ،خانه استاد سعيدي واقع در روستاي نوزاد و..ميباشد.



-شهرستان سربيشه:

در جنوب شرقي بيرجند واقع شده آثار تاريخي ومذهبي آن قلعه كهنه سربيشه ،باغ وعمارت مود،مزار بي بي زينب خاتون (خواهر حضرت امام رضا(ع)،روستا ههاي اعجاب انگيز چنشت(دارا ي غار هاي زيبا وشرايط اقليمي وپوشاك متفاوت وزيبا وروستاي ماخونيك داراي خانه هاي كوتاه با مردمان كوتاه قد وآداب ورسوم خاص با آداب ومراسم خاص ديدني كه تا حالا توريست هاي زيادي را به خود جلب كرده است ،آبترش سربيشه داراي آب سرد كه در درمان بيمارهاي پوستي ،اعصاب وروان وعضلاني موثر ميباشد.

 

[Nicol]

شهرستان نهبندان:

درجنوب استان قرار داردآثار تاريخي ومذهبي آسبادهاي زيبا،قلعه تاريخي نهبندان،قلعه شاهد‍‍‍‍ژ،مسجد عاشورا ومسجد طارق، مزار سيد علي ،قدمگاه حضرت ابولفضل (ع)،خانه تاريخي سالار،ودر نهبندان ميتوان به روستاي زيباي ده سلم رفت وازآنجا به زيبا ترين كوير دنيا ،نقطه صفر حيات، كوير لوت ميتوان سفر كرد جاي كه به شهر افسانه اي لوت معروف است كه البته پاي هيچ بشري به آنجا بازنشده است داراي كويري زيبا وتحسين برانگيز است وميتواند توريست هاي زيادي را از اقصي نقاط جهان به خود جلب كند.


شهرستان فردوس:
در شمال غربي استان خراسان جنوبي قرار دارد.
نام قديم فردوس "تون "بوده است آثار تاريخي ومذهبي مدرسه علميه علما ،مسجد وحمام كوشك،بارگاه امام زادگان سطان محمدو ابراهيم،آبگرم معدني فردوس كه در درمان بيماريهاي پوستي ومفصلي موثر است .


بشرويه:
در اين شهرآثار تاريخي شگفت انگيزي وجود دارد بافت تاريخي بشرويه وباد گيرها وخانه هاي خشتي وكوير زيباي آن كه مربوط به دوره صفويه است وخانه مستوفي كه مربوط به دوره قاجاريه است وحسينيه حاجي علي اشرف وقلعه دختر ساخته اسماعيليان هربيننده اي را به تعجب باز ميدارد.


شهرستان سرايان:
در شمال غربي استان ، سابقه تاريخي آن به قبل از اسلام برميگردد.آثار تاريخي مسجد جامع سرايان ،كاروان سرا،مقبره تورانشاه ، مسجد جامع سه قلعه،آب انبار كمال آيسك ،قلعه سرايان ،و....ميباشد.