B a R a N
مدير ارشد تالار
| با گذشت زمان اگرچه باتجربه‌تر و پخته‌تر می‌شویم اما همین پا به سن گذاشتن خطراتی را نیز برای سلامت‌مان در پی دارد. یکی از این خطرات که در دوران سالمندی افزایش چشم‌گیری پیدا می‌کند، بیماری دیابت است، به‌طوری که شیوع دیابت در افراد سالمند تا حدود هشت درصد گزارش شده است. این موضوع بهانه‌ای شد که به سراغ دکتر منوچهر جزایری، فوق تخصص غدد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران برویم و آگاهی‌مان را در این زمینه افزایش دهیم. این گفتگو هم‌اینک پیش روی شماست... ▪ دیابت در دوران سالمندی چه تفاوت‌هایی با دیابت دوران جوانی دارد؟ ـ همان‌طور که می‌دانید در سنین سالمندی بروز دیابت افزایش می‌یابد، به طوری که در این سنین شیوع دیابت سه برابر پیش از سنین جوانی است. نشانه‌های بیماری دیابت در سالمندان کمتر از افراد کم سال مشهود است. سالمندان معمولا دچار تشنگی شدید یا افزایش و تکرر ادرار نمی‌شوند اما ممکن است بی‌حال و مریض احوال باشند و یا به‌رغم اشتهای طبیعی، وزنشان به تدریج کم شود. از این رو انجام آزمایش خون برای بررسی وجود قند خون بالا در افراد کهنسال ضروری است و باید به‌عنوان جزیی از معاینه معمول آنها به شمار آید زیرا در این افراد ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها پس از آسیب بافتی ناشی از افزایش قند خون دیابت تشخیص داده شود. این نکته را نیز اضافه کنم که معیارهای آزمایشگاهی تشخیص دیابت در سالمندان همچون دیگر گروه‌های سنی است ولی آنچه اهمیت دارد توجه به احتمال وجود دیابت با علامت‌های بالینی بسیار خفیف و غیراختصاصی و انجام بررسی‌های آزمایشگاهی لازم برای کشف آن است. ▪ غلظت قند خون فرد سالمند دیابتی چگونه باید باشد؟ ـ در هر فرد مبتلا به دیابت، قند خون باید در محدوده طبیعی یعنی ۷۰ تا ۱۱۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد ولی افرادی که قند خون طبیعی دارند پیش از افرادی که قند خون آنها بالاتر از محدوده طبیعی است در معرض افت قند خون هستند. افراد جوان در مقایسه با سالمندان، معمولا حملات ناشی از افت قند خون را سریع‌تر شناسایی و درمان می‌کنند. به دنبال افت قند خون تغییراتی در جریان خون مغز روی می‌دهد که ممکن است سرخرگ‌های سفت شده سالمندان بتوانند این تغییرات را به راحتی بپذیرند. سالمندان دیابتی که تنها زندگی می‌کنند، ممکن است بر اثر افت قند خون زمین بخورند یا بی‌هوش شوند. پایین افتادن قند خون موجب لرزیدن شخص و در نتیجه پایین آمدن دمای بدن نیز می‌شود. در افراد سالمند ممکن است به دلایل مختلف، بدون پایین آمدن قند خون نیز دمای بدن پایین بیاید. ▪ نشانه‌های آغاز حمله افت قند خون در سالمندان چیست؟ ـ اغتشاش شعور یا فراموشی، رنگ پریدگی، تعریق، تحریک‌پذیری و کندی چشم‌گیر در ارایه واکنش، از افت قند خون حکایت دارد. در صورت مشاهده این علامت‌ها باید به سرعت قند خون اندازه‌گیری شود. اگر نمی‌توانید قند خون را اندازه بگیرید، اندکی قند به بیمار بخورانید و آثار آن را مشاهده کنید. انجام حرکات و فعالیت‌هایی که فرد به آنها عادت ندارد، می‌تواند به پایین افتادن قند خون کمک کند. به طور مثال در هوای آفتابی که معمولا سالمندان علاقه به انجام کارهای باغبانی دارند، ممکن است چنین حالتی روی دهد. توجه داشته باشید که در هوای سرد، خطر مضاعف افت قندخون و دمای بدن وجود دارد لذا در صورت امکان، این‌گونه مواقع نزد بستگان خود بمانید تا هوا بهتر شود. فرد سالمند ممکن است خوردن یک وعده غذا را فراموش کند. از این رو بهتر است اوضاع را تحت نظر داشته باشید. ▪ بالا رفتن غیرعادی قند خون یا به عبارتی کنترل نبودن آن در سالمندان چه علایمی دارد؟ ـ بالا بودن غلظت قند خون سبب بیماری و بروز مشکلات ذهنی می‌شود ولی عده‌ای از سالمندان سطوح فوق‌العاده بالای قند خون را بدون داشتن شکایت چندانی به خوبی تحمل می‌کنند. علامت‌های بالا رفتن قند خون شامل تکرر ادرار یا بی‌اختیاری در دفع ادرار و تشنگی است. سالمندان به سهولت دچار کم آبی می‌شوند زیرا ممکن است نتوانند مایعات کافی بنوشند تا ادرار زیاد دفع شده را جبران کنند و به همین دلیل به دنبال بالا رفتن قند خون، خستگی، خواب‌آلودگی، گیجی و آشفتگی در آنها پدید می‌آید. یک عفونت ویروسی جزیی ممکن است سبب افزایش بیشتر در قند خون شود لذا اندازه‌گیری مرتب قند خون و اقدام لازم در صورت بالا بودن آن بسیار مهم است. فرد سالمندی که تحت درمان با قرص‌های خوراکی پایین آورنده قند خون یا انسولین قرار دارد، در صورت بروز مکرر هر یک از علامت‌های افت، ازدیاد و یا نوسان بیش از اندازه قند خون باید به پزشک مراجعه کند. ▪ برای سالمندان دیابتی قرص توصیه می‌کنید یا انسولین؟ ـ ۸۰ تا ۹۰ درصد افرادی که پس از ۶۰ سالگی دیابت آنها تشخیص داده می‌شود بدون مصرف انسولین با موفقیت قابل درمان هستند اما باید توجه داشت در مواقعی که واقعا نیاز به تزریق انسولین وجود دارد نباید پزشک را تحت فشار قرار داد. در صورتی که نگران فراموش کردن مصرف مرتب داروی خود هستید، قرص‌های لازم روزانه یا هفتگی را در ظرف خاصی که در دسترس بوده و در موارد نیاز به آسانی بتوان قرص را از آن خارج ساخت، قرار دهید. توجه کنید که هر چه سن بالاتر باشد، احتمالا داروی بیشتری باید مصرف شود که این داروها ممکن است با هم تداخل نیز داشته باشند. از این رو بهتر است داروهای خود را به پزشکتان نشان دهید. ▪ سالمندان انسولینی چه نکاتی را باید رعایت کنند تا قند خونشان بهتر کنترل شود؟ ـ بسیاری از سالمندان خودشان آمپول‌های انسولین را تزریق و مقدار انسولین مورد نیاز را تعیین می‌کنند. با این همه برخی سالمندان دارای مشکلات بینایی، کند بودن حرکات و قوه درک هستند. اگر کشیدن انسولین به درون سرنگ یا تزریق آن برای فرد سالمند مشکل باشد، باید ساده‌ترین رژیم موثر انسولین برای وی تجویز شود. خشک بودن مفاصل، محل‌های تزریق انسولین را در افراد سالمند محدود می‌کند. اگر سالمند دیابتی قادر به کشیدن انسولین به داخل سرنگ و تزریق آن باشد تنها مراقبت از دریافت انسولین مورد نیاز روزانه کافی است. اگر سالمند به تنهایی قادر به تزریق انسولین نیست، مقدار مورد نیاز روزانه یا هفتگی باید توسط پرستار یا فردی که از وی مراقبت می‌کند داخل سرنگ کشیده شود و به صورت آماده در یخچال نگهداری شود البته توجه داشته باشید در صورتی که لازم است تزریق انسولین NPH و کریستال در یک نوبت به صورت مخلوط انجام شود، مخلوط این دو را حداکثر تا ۱۵ دقیقه قبل از تزریق می‌توان داخل سرنگ کشید و نگهداری کرد. ▪ اگر مقدار قند خون با یک بار تزریق در روز کنترل نشد و لازم بود تزریق را دوباره انجام دهیم، چه توصیه‌ای دارید؟ ـ در این حالت باید سرنگ مربوط به هر نوبت مشخص باشد تا در زمان مناسب توسط بیمار تزریق شود. این کار همچنین به ما کمک خواهد کرد که از روی خالی شدن سرنگ مطمئن شویم که تزریق مربوطه انجام شده و بیمار آن را فراموش نکرده است. |
| دکتر مجید سلطانی |
| روزنامه سلامت |