معاینه گردن
در مشاهده وضع ظاهری گردن از نیمرخ ، چگونگی تقعر گردن و از روبرو تقارن صورت ( در تورتیکولی ، صورت به یک طرف متمایل است ) و آتروفی عضلات اندام فوقانی را ( اگر وجود داشته باشند ) باید یادداشت کرد. در لمس گردن، نقاط حساس را باید مشخص کرد.
دامنه حرکات اکتیو و پاسیو گردن را باید به دقت یادداشت کرد. آیا این حرکات همراه با درد گردن هستند؟ در هر فرد مبتلا به ناراحتی گردن معاینه اندامهای فوقانی و بخصوص معاینه کلی عصبی باید انجام شود.
رادیوگرافی روبرو، مایل راست و چپ و روبرو با دهان باز برای بررسی اولین و دومین مهره گردن و زائده دندانی ( Process Odentoid ) ضروری است. برای بررسی پایداری ( Stability ) گردن ، رادیوگرافی در حالت خمیده به جلو و عقب لازم است.
تورتیکولی ( Torticolli )
تعریف : به مجموع انحراف (Tilt ) و دفورمیتی چرخشی فقرات گردن می گویند. به دو نوع استخوانی و غیراستخوانی تقسیم می شود.
تورتیکولی استخوانی
در این نوع در حرکت مهره های اول و دوم گردن اشکال ایجاد می شود: و چون 50% چرخش گردن در این دو مهره صورت می گیرد ، هرگونه اختلال حرکت در این دو مهره صورت می گیرد، هر گونه اختلال حرکت در این دو مهره ایجاد تورتیکولی می کند؛ در حالی که انحراف سر به تنهایی نشانه اختلال کل فقرات گردنی گردونی است.
تورتیکولی غیراستخوانی
تورتیکولی عضلانی مادرزادی ( Wry necky ) شایع ترین علت تورتیکولی در شیرخواران و اطفال است.
علت اصلی بیماری مشخص نیست. اما جدیدترین علت مطرح شده ، سندرم کمپارتمان عضلات ناحیه گردن به علت فشار بر نسوج نرم ، هنگام تولد است. بافت شناسی نمونه های جراحی مؤید انسداد جریان خون وریدی عضله استرنوکلید و ماستوئید می باشد. در 75% موارد سمت راست گردن مبتلاست و در 20% موارد دیسپلازی هیپ نیز وجود دارد. بنابراین در هر فرد مبتلا به تورتیکولی ، بررسی مفاصل هیپ اهمیت دارد. شیوع بیشتر سمت راست و مشاهده بیماری در موارد سزارین ، نقش سندروم کمپارتمان را زیر سؤال می برد. اما به هر حال ضربه و کمبود اکسیژن از عوامل اصلی محسوب می شوند.
علایم بالینی
1ـ دفورمیتی : علت دفورمیتی ، سفتی ( Contracture ) عضله استرنوکلیدوماستوئید است. به طوری که انحراف سر به سمت ضایعه و چرخش چانه به سمت مقابل روی می دهد. غالباً در طی دو ماه اول تولد تشخیص داده می شود.
2ـ توده : اگر نوزاد در طی چهار هفته اول معاینه شود، می توان وجود یک توده یا تومور را ناحیه گردن تشخیص داد. از اختصاصات این تومور این است که در نسج نرم و زیرپوست و در شکم عضله استرونوکلیدوماستوئید قرار دارد و بدون تندرنس است. در طی چهار هفته اول به حداکثر اندازه خود می رسد و سپس به تدریج ، پسرفت پیدا می کند.
معاینه فیزیکی گردن
عضله کنتراکته به صورت یک طناب سفت لمس می شود. در سمت مبتلا گوش به شانه همان طرف نزدیک می گردد. صورت بیمار در موارد مزمن در سمت مبتلا تدخیر رشد دارد و عدم تقارن فک و صورت ایجاد می گردد.
تشخیص افتراقی
لازم است از سایر علل تورتیکولی، مانند تورتیوکلی ناشی از بیماریهای چشمی ، اسپاسم عضلانی ناشی از علل التهابی موضعی ، مثل غدد عفونی و تورتیکولی با منشأ روانی (هیستریک) افتراق داد.
در مشاهده وضع ظاهری گردن از نیمرخ ، چگونگی تقعر گردن و از روبرو تقارن صورت ( در تورتیکولی ، صورت به یک طرف متمایل است ) و آتروفی عضلات اندام فوقانی را ( اگر وجود داشته باشند ) باید یادداشت کرد. در لمس گردن، نقاط حساس را باید مشخص کرد.
دامنه حرکات اکتیو و پاسیو گردن را باید به دقت یادداشت کرد. آیا این حرکات همراه با درد گردن هستند؟ در هر فرد مبتلا به ناراحتی گردن معاینه اندامهای فوقانی و بخصوص معاینه کلی عصبی باید انجام شود.
رادیوگرافی روبرو، مایل راست و چپ و روبرو با دهان باز برای بررسی اولین و دومین مهره گردن و زائده دندانی ( Process Odentoid ) ضروری است. برای بررسی پایداری ( Stability ) گردن ، رادیوگرافی در حالت خمیده به جلو و عقب لازم است.
تورتیکولی ( Torticolli )
تعریف : به مجموع انحراف (Tilt ) و دفورمیتی چرخشی فقرات گردن می گویند. به دو نوع استخوانی و غیراستخوانی تقسیم می شود.
تورتیکولی استخوانی
در این نوع در حرکت مهره های اول و دوم گردن اشکال ایجاد می شود: و چون 50% چرخش گردن در این دو مهره صورت می گیرد ، هرگونه اختلال حرکت در این دو مهره صورت می گیرد، هر گونه اختلال حرکت در این دو مهره ایجاد تورتیکولی می کند؛ در حالی که انحراف سر به تنهایی نشانه اختلال کل فقرات گردنی گردونی است.
تورتیکولی غیراستخوانی
تورتیکولی عضلانی مادرزادی ( Wry necky ) شایع ترین علت تورتیکولی در شیرخواران و اطفال است.
علت اصلی بیماری مشخص نیست. اما جدیدترین علت مطرح شده ، سندرم کمپارتمان عضلات ناحیه گردن به علت فشار بر نسوج نرم ، هنگام تولد است. بافت شناسی نمونه های جراحی مؤید انسداد جریان خون وریدی عضله استرنوکلید و ماستوئید می باشد. در 75% موارد سمت راست گردن مبتلاست و در 20% موارد دیسپلازی هیپ نیز وجود دارد. بنابراین در هر فرد مبتلا به تورتیکولی ، بررسی مفاصل هیپ اهمیت دارد. شیوع بیشتر سمت راست و مشاهده بیماری در موارد سزارین ، نقش سندروم کمپارتمان را زیر سؤال می برد. اما به هر حال ضربه و کمبود اکسیژن از عوامل اصلی محسوب می شوند.
علایم بالینی
1ـ دفورمیتی : علت دفورمیتی ، سفتی ( Contracture ) عضله استرنوکلیدوماستوئید است. به طوری که انحراف سر به سمت ضایعه و چرخش چانه به سمت مقابل روی می دهد. غالباً در طی دو ماه اول تولد تشخیص داده می شود.
2ـ توده : اگر نوزاد در طی چهار هفته اول معاینه شود، می توان وجود یک توده یا تومور را ناحیه گردن تشخیص داد. از اختصاصات این تومور این است که در نسج نرم و زیرپوست و در شکم عضله استرونوکلیدوماستوئید قرار دارد و بدون تندرنس است. در طی چهار هفته اول به حداکثر اندازه خود می رسد و سپس به تدریج ، پسرفت پیدا می کند.
معاینه فیزیکی گردن
عضله کنتراکته به صورت یک طناب سفت لمس می شود. در سمت مبتلا گوش به شانه همان طرف نزدیک می گردد. صورت بیمار در موارد مزمن در سمت مبتلا تدخیر رشد دارد و عدم تقارن فک و صورت ایجاد می گردد.
تشخیص افتراقی
لازم است از سایر علل تورتیکولی، مانند تورتیوکلی ناشی از بیماریهای چشمی ، اسپاسم عضلانی ناشی از علل التهابی موضعی ، مثل غدد عفونی و تورتیکولی با منشأ روانی (هیستریک) افتراق داد.