B a R a N
مدير ارشد تالار
کم آبی بدن زمان رخ می دهد که شما آب و مایعات کمی بنوشید و یا میزان مایعاتی که بدن شما از دست می دهد (مثلا در اثر تعریق) بیشتر از میزان مایعات مصرفی باشد. در این حالت بدن شما آب و مایعات کافی برای انجام عملکردهای طبیعی خود را نخواهد داشت.
اگر شما آبی را که بدنتان از دست می دهد، جبران نکنید و آب و مایعات کافی ننوشید، دچار کم آبی خواهید شد.
علل شایع کم آبی بدن عبارتند از: ورزش شدید به خصوص در هوای گرم، اسهال شدید، استفراغ، تب و عرق کردن شدید.
مصرف نکردن آب کافی در طی فعالیت ورزشی و یا در هوای گرم، حتی بدون اینکه ورزش کنید، باعث کم آبی بدن می شود.
هر کسی می تواند دچار کم آبی بدن شود، ولی کودکان، افراد پیر و افراد مبتلا به بیماری های مزمن مثل دیابت، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به کم آبی بدن هستند.
شما می توانید موارد خفیف تا متوسط کم آبی بدن را با نوشیدن بیشتر آب و مایعات برطرف کنید، ولی کم آبی شدید بدن نیاز فوری به درمان پزشکی دارد.
بهترین کار، جلوگیری از کاهش آب بدن است. دقت کنید که بدنتان در هوای گرم، طی بیماری و یا طی ورزش چقدر آب از دست می دهد و برای جبران آب از دست رفته بدن، مایعات کافی بنوشید.
نشانه های کم آبی بدن کم آبی خفیف تا متوسط بدن باعث بروز علائم زیر می شود:
1- خشکی و چسبندگی دهان
2- خواب آلودگی و بی حالی: کودکان دچار کم آبی، کمتر از حد معمول فعالیت دارند.
3- احساس تشنگی
4- خشک بودن پوشک برای سه ساعت در نوزادان
5- اشک کم و یا نبودن اشک موقع گریه کردن
6- خشکی پوست
7- سردرد
8- یبوست
9- سرگیجه و یا احساس سبکی سر
کم آبی شدید بدن که یک موقعیت اورژانسی است، یعنی نیاز فوری به درمان پزشکی دارد، باعث بروز علائم زیر می شود:
- تشنگی بیش از حد
- نق نق کردن یا خواب آلودگی شدید در نوزادان و کودکان، بدخلقی و گیجی در بزرگسالان
- خشکی زیاد دهان، پوست و غشاهای مخاطی (مثل چشم)
- ادرار نکردن و یا ادار خیلی کم که پررنگ تر از حالت عادی است.
- فرو رفتگی چشم ها
- پوست خشک و چروکیده که حالت ارتجاعی ندارد و وقتی آن را می کشیم، به همان حالت جمع شده می ماند و به حالت قبل بر نمی گردد (تصویر کناری).
- فرو رفتگی ملاج سر (نقاط نرمی در بالای سر) در نوزادان
- پایین آمدن فشار خون
- ضربان سریع قلب
- تنفس تند (نفس نفس زدن)
- موقع گریه کردن، اشکی از چشم ها نمی آید
- تب
- در موارد جدی و خطرناک، هذیان گویی و بی هوشی
متاسفانه تشنگی همیشه معیار قابل اطمینانی برای سنجش نیاز بدن به آب نیست، مخصوصا در کودکان و افراد پیر.
رنگ ادرار شاخص بهتری برای سنجش نیاز بدن به آب است، مثلا ادرار کمرنگ یا شفاف نشان می دهد که بدنتان آب کافی دارد، ولی ادار پررنگ یا تیره معمولا نشان‌دهنده کمبود آب در بدن است.
زمان مراجعه به پزشک
اگر شما یک فرد بزرگسال سالم باشید، معمولا کم آبی خفیف تا متوسط بدنتان را می توانید با نوشیدن آب و مایعات بیشتر برطرف کنید، ولی قهوه و چای به دلیل افزایش دفع ادرار برای رفع کم آبی بدن توصیه نمی شوند.
ولی موقع بروز علائم کم آبی شدید بدن مثل تشنگی شدید، کاهش دفع ادرار، پوست خشک و چروکیده، سرگیجه و آشفتگی، بایستی فورا به بیمارستان مراجعه کنید و نیاز فوری به درمان پزشکی دارید.
درمان کم آبی کودکان و افراد مسن نیاز به دقت و توجه بیشتری دارد.
در صورت مشاهده علائم زیر در یکی از نزدیکان، دوستان و ... فورا او را نزد پزشک ببرید:
- بروز اسهال شدید همراه با استفراغ یا تب و یا بدون آن ها
- مدفوع خونی یا سیاه
- اسهال متوسط برای 24 ساعت یا بیشتر
- کج خلق و یا به هم ریخته است و بیشتر از حالت عادی خواب آلود است و یا کمتر از حالت عادی فعالیت دارد.
- هر یک از علائم خفیف تا متوسط کم آبی را دارد.
- اگر فکر می کنید یک کودک و یا یک فرد پیر دچار کم آبی شدید بدن شده است، به اورژانس زنگ بزنید و یا او را به نزدیک ترین مرکز درمانی برسانید.
شما می توانید با انجام کارهای زیر از شدید شدن کم آبی بدن جلوگیری کنید:
- مراقبت دقیق از کسی که مریض است و دادن مایعاتی مانند محلول او آر اس (ORS) در مراحل اولیه اسهال، استفراغ و یا تب.
- تشویق کردن کودکان به نوشیدن فراوان آب قبل، در طی و بعد از ورزش
علل کم آبی بدن
کم آبی بدن زمانی اتفاق می افتد که برای جبران آبی که در طی روز از بدن شما از دست رفته است، آب کافی مصرف نکنید، به عبارت دیگر بدن شما خشک می شود.
گاهی اوقات کم آبی بدن به دلایل ساده ای رخ می دهد، مثلا شما به دلیل بیماری و یا مشغولیت زیاد، آب کافی مصرف نمی کنید و یا به دلیل عدم دسترسی به آب سالم در طی مسافرت، گردش و یا تفریح، آب کافی نمی نوشید.
سایر دلایل کم آبی بدن عبارتند از:
1- اسهال و استفراغ: اسهال شدید طی مدت زمان کوتاهی باعث کاهش چشمگیر آب و املاح بدن می شود. اگر همراه با اسهال، استفراغ هم داشته باشید، آب و املاح بیشتری از دست خواهید داد.
به خصوص کودکان و نوزادان در چنین مواقعی در معرض خطر هستند.
اسهال می تواند در اثر یک بیماری عفونی باکتریایی یا ویروسی، حساسیت غذایی، واکنش به داروها و یک بیماری روده ای ایجاد شود.
2- تب: هر چقدر تب شما بالاتر باشد، آب بیشتری از دست خواهید داد، یعنی بدنتان کم آب تر خواهد شد. اگر شما تب به همراه اسهال و استفراغ داشته باشید، آب بیشتری از بدنتان کم خواهد شد.
3- تعریق زیاد: وقتی که عرق می کنید، آب بدنتان کم می شود.
اگر فعالیت بدنی شدیدی انجام دهید، عرق زیادی خواهید کرد و اگر آب بدنتان را با نوشیدن مایعات کافی جبران نکنید، دچار کمبود آب بدن خواهید شد.
آب و هوای گرم و مرطوب (مثل هوای شرجی شمال کشور در تابستان) میزان تعریق بدن و آبی را که از دست می دهید، افزایش می دهد.
به خصوص کودکان و نوجوانانی که ورزش می کنند، بیشتر در معرض خطر کم آبی بدن هستند، زیرا وزن بدنشان کمتر از وزن بزرگسالان است و نیز علائم هشداردهنده کم آبی بدن را به خوبی نمی دانند.
4- افزایش دفع ادرار: این مشکل می تواند در اثر بیماری دیابت که تشخیص داده نشده و یا کنترل نشده، ایجاد گردد.
برخی داروها مثل داروهای دیورتیک (ادرار آورها) و بعضی داروهای فشار خون نیز باعث کم آبی بدن می شوند، زیرا با مصرف آن ها، بیشتر از حالت عادی ادرار و یا عرق خواهید کرد.
در مطلب بعدی عوامل خطر، عوارض و راه های تشخیص کم آبی بدن را برایتان خواهیم گفت.
اگر شما آبی را که بدنتان از دست می دهد، جبران نکنید و آب و مایعات کافی ننوشید، دچار کم آبی خواهید شد.
علل شایع کم آبی بدن عبارتند از: ورزش شدید به خصوص در هوای گرم، اسهال شدید، استفراغ، تب و عرق کردن شدید.
مصرف نکردن آب کافی در طی فعالیت ورزشی و یا در هوای گرم، حتی بدون اینکه ورزش کنید، باعث کم آبی بدن می شود.
هر کسی می تواند دچار کم آبی بدن شود، ولی کودکان، افراد پیر و افراد مبتلا به بیماری های مزمن مثل دیابت، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به کم آبی بدن هستند.
شما می توانید موارد خفیف تا متوسط کم آبی بدن را با نوشیدن بیشتر آب و مایعات برطرف کنید، ولی کم آبی شدید بدن نیاز فوری به درمان پزشکی دارد.
بهترین کار، جلوگیری از کاهش آب بدن است. دقت کنید که بدنتان در هوای گرم، طی بیماری و یا طی ورزش چقدر آب از دست می دهد و برای جبران آب از دست رفته بدن، مایعات کافی بنوشید.
اگر فکر می کنید یک کودک و یا یک فرد پیر دچار کم آبی شدید بدن شده است، به اورژانس زنگ بزنید و یا او را به نزدیک ترین مرکز درمانی برسانید
نشانه های کم آبی بدن کم آبی خفیف تا متوسط بدن باعث بروز علائم زیر می شود:
1- خشکی و چسبندگی دهان
2- خواب آلودگی و بی حالی: کودکان دچار کم آبی، کمتر از حد معمول فعالیت دارند.
3- احساس تشنگی
4- خشک بودن پوشک برای سه ساعت در نوزادان
5- اشک کم و یا نبودن اشک موقع گریه کردن
6- خشکی پوست
7- سردرد
8- یبوست
9- سرگیجه و یا احساس سبکی سر
کم آبی شدید بدن که یک موقعیت اورژانسی است، یعنی نیاز فوری به درمان پزشکی دارد، باعث بروز علائم زیر می شود:
- تشنگی بیش از حد
- نق نق کردن یا خواب آلودگی شدید در نوزادان و کودکان، بدخلقی و گیجی در بزرگسالان
- خشکی زیاد دهان، پوست و غشاهای مخاطی (مثل چشم)
- ادرار نکردن و یا ادار خیلی کم که پررنگ تر از حالت عادی است.
- فرو رفتگی چشم ها
- پوست خشک و چروکیده که حالت ارتجاعی ندارد و وقتی آن را می کشیم، به همان حالت جمع شده می ماند و به حالت قبل بر نمی گردد (تصویر کناری).
- فرو رفتگی ملاج سر (نقاط نرمی در بالای سر) در نوزادان
- پایین آمدن فشار خون
- ضربان سریع قلب
- تنفس تند (نفس نفس زدن)
- موقع گریه کردن، اشکی از چشم ها نمی آید
- تب
- در موارد جدی و خطرناک، هذیان گویی و بی هوشی
متاسفانه تشنگی همیشه معیار قابل اطمینانی برای سنجش نیاز بدن به آب نیست، مخصوصا در کودکان و افراد پیر.
رنگ ادرار شاخص بهتری برای سنجش نیاز بدن به آب است، مثلا ادرار کمرنگ یا شفاف نشان می دهد که بدنتان آب کافی دارد، ولی ادار پررنگ یا تیره معمولا نشان‌دهنده کمبود آب در بدن است.
زمان مراجعه به پزشک
اگر شما یک فرد بزرگسال سالم باشید، معمولا کم آبی خفیف تا متوسط بدنتان را می توانید با نوشیدن آب و مایعات بیشتر برطرف کنید، ولی قهوه و چای به دلیل افزایش دفع ادرار برای رفع کم آبی بدن توصیه نمی شوند.
ولی موقع بروز علائم کم آبی شدید بدن مثل تشنگی شدید، کاهش دفع ادرار، پوست خشک و چروکیده، سرگیجه و آشفتگی، بایستی فورا به بیمارستان مراجعه کنید و نیاز فوری به درمان پزشکی دارید.
درمان کم آبی کودکان و افراد مسن نیاز به دقت و توجه بیشتری دارد.
در صورت مشاهده علائم زیر در یکی از نزدیکان، دوستان و ... فورا او را نزد پزشک ببرید:
- بروز اسهال شدید همراه با استفراغ یا تب و یا بدون آن ها
- مدفوع خونی یا سیاه
- اسهال متوسط برای 24 ساعت یا بیشتر
- کج خلق و یا به هم ریخته است و بیشتر از حالت عادی خواب آلود است و یا کمتر از حالت عادی فعالیت دارد.
- هر یک از علائم خفیف تا متوسط کم آبی را دارد.
- اگر فکر می کنید یک کودک و یا یک فرد پیر دچار کم آبی شدید بدن شده است، به اورژانس زنگ بزنید و یا او را به نزدیک ترین مرکز درمانی برسانید.
شما می توانید با انجام کارهای زیر از شدید شدن کم آبی بدن جلوگیری کنید:
- مراقبت دقیق از کسی که مریض است و دادن مایعاتی مانند محلول او آر اس (ORS) در مراحل اولیه اسهال، استفراغ و یا تب.
- تشویق کردن کودکان به نوشیدن فراوان آب قبل، در طی و بعد از ورزش
علل کم آبی بدن
کم آبی بدن زمانی اتفاق می افتد که برای جبران آبی که در طی روز از بدن شما از دست رفته است، آب کافی مصرف نکنید، به عبارت دیگر بدن شما خشک می شود.
گاهی اوقات کم آبی بدن به دلایل ساده ای رخ می دهد، مثلا شما به دلیل بیماری و یا مشغولیت زیاد، آب کافی مصرف نمی کنید و یا به دلیل عدم دسترسی به آب سالم در طی مسافرت، گردش و یا تفریح، آب کافی نمی نوشید.
سایر دلایل کم آبی بدن عبارتند از:
1- اسهال و استفراغ: اسهال شدید طی مدت زمان کوتاهی باعث کاهش چشمگیر آب و املاح بدن می شود. اگر همراه با اسهال، استفراغ هم داشته باشید، آب و املاح بیشتری از دست خواهید داد.
به خصوص کودکان و نوزادان در چنین مواقعی در معرض خطر هستند.
آب و هوای گرم و مرطوب (مثل هوای شرجی شمال کشور در تابستان) میزان تعریق بدن و آبی را که از دست می دهید، افزایش می دهد
اسهال می تواند در اثر یک بیماری عفونی باکتریایی یا ویروسی، حساسیت غذایی، واکنش به داروها و یک بیماری روده ای ایجاد شود.
2- تب: هر چقدر تب شما بالاتر باشد، آب بیشتری از دست خواهید داد، یعنی بدنتان کم آب تر خواهد شد. اگر شما تب به همراه اسهال و استفراغ داشته باشید، آب بیشتری از بدنتان کم خواهد شد.
3- تعریق زیاد: وقتی که عرق می کنید، آب بدنتان کم می شود.
اگر فعالیت بدنی شدیدی انجام دهید، عرق زیادی خواهید کرد و اگر آب بدنتان را با نوشیدن مایعات کافی جبران نکنید، دچار کمبود آب بدن خواهید شد.
آب و هوای گرم و مرطوب (مثل هوای شرجی شمال کشور در تابستان) میزان تعریق بدن و آبی را که از دست می دهید، افزایش می دهد.
به خصوص کودکان و نوجوانانی که ورزش می کنند، بیشتر در معرض خطر کم آبی بدن هستند، زیرا وزن بدنشان کمتر از وزن بزرگسالان است و نیز علائم هشداردهنده کم آبی بدن را به خوبی نمی دانند.
4- افزایش دفع ادرار: این مشکل می تواند در اثر بیماری دیابت که تشخیص داده نشده و یا کنترل نشده، ایجاد گردد.
برخی داروها مثل داروهای دیورتیک (ادرار آورها) و بعضی داروهای فشار خون نیز باعث کم آبی بدن می شوند، زیرا با مصرف آن ها، بیشتر از حالت عادی ادرار و یا عرق خواهید کرد.
در مطلب بعدی عوامل خطر، عوارض و راه های تشخیص کم آبی بدن را برایتان خواهیم گفت.
آیلار آرزوگران
بخش سلامت تبیان