تاريخچه ونكات علمي و تاريخي درباره بيماري سرطان
دو نفر از محققان آمريكايي بنام اولچ(olch) و موريس ليكيند(leikind) كه در انيستيتوي ملي سرطان آمريكا وابسته به انيستيتو ملي بهداشت به مطالعه و تحقيق درباره بيماري سرطان پرداختند. از روي مدارك تاريخي و تحقيقات صورت گرفته اطلاعات جالبي در زمينه بيماري سرطان گرد آوردند كه در سال 1961 در كالج بين المللي پاتولوژيست ها مطرح شد.
به طور خلاصه نكاتي از آن در اينجا نقل مي شود.
تاريخچه سرطان به سه مرحله بزرگ تقسيم مي شود:
اولين و طولاني ترين مرحله آن بنام دوران مطالعه نظري و ظاهري بيماري است اين مرحله از شروع زندگي بشر تا اواسط قرن 18 طول كشيده است. تمام اطلاعات اين دروه ظاهري و بدون اساس علمي و آزمايش تجربي بوده است. مأخذ اين اطلاعات متكي به لوحه هاي تاريخي و مدارك قديمي است كه در نقاط مختلف عالم توسط محققان و باستان شناساني كه در زمينه مسائل قديمي كاوش مي كردند بدست آمده است.
اولين مدركي كه در دست مي باشد حاوي اطلاعاتي است كه از پاپيروس معروف ابرس متعلق به 1500 سال قبل از ميلاد بدست آمده است. در اين پاپيروس كه سال 1873 توسط باستان شناس آلماني ،ابرس، از حفريات مصر بدست آمده چنين نوشته شده است:" تومورهاي سطحي بدن كه اكثرا غير قابل درمان مي باشند داراي انواعي هستند كه خميرهاي ارسنيكي در بهبود آن مؤثر است."
به گزارش برترین ها 500 سال قبل از ميلاد، بقراط چندين نوع تومور سرطاني را مي شناخته و اولين پزشكي است كه كلمه "كانسر" را براي تومورهاي خوش خيم و كارسينوما را براي تومورهاي بدخيم بكار برده است.
در قرن دوم ميلادي جالينوس درباره علت سرطان بحث كرد ، و آن را به علت غلبه صفرا دانسته است.
در قرن دهم ميلادي بو علي سينا پزشك عاليقدر ايراني در اين زمينه مطالعاتي داشته است. در سال 1740 اولين بيمارستان مخصوص سرطاني ها در فرانسه افتتاح شد.
دومين دوره از وقتي شروع مي شود كه اين بيماري مورد مطالعه و تصويب قرار گرفته و تقريبا از اواسط قرن هجدهم آغاز شده است. در اين زمان انواع گوناگون سرطان ها مورد مطالعه قرار گرفت و مسأله تشخيص باليني و آسيب شناسي و درمان آن دنبال شد.
سومين مرحله يعني مرحله تجسسات آزمايشگاهي است كه منجر به پيشرفت هاي كنوني گرديده است. اين دوره تا حل نهايي سرطان ادامه خواهد يافت. در اين دوره است كه عامل اصلي بيماري سرطان و نحوه درمان و پيشگيري آن و بالاخره نجات بشر از اين بيماري مورد مطالعه قرار مي گيرند.
مي توان گفت اطلاعاتيكه در قرن اخير در موضوع سرطان بدست آمده به مراتب از تمام ادوار زندگي بشر زيادتر بوده است. اين دوره از سال 1890 شروع ميشود. از اين تاريخ بود كه موضوع پيوند سرطان ها و ويروس موزائيك و اشعه ايكس و مواد كانسريژن و راديوم و طريق كشت بافت و قانون توارث نزد ژن ها و سرطان ويروسي حيوانات مورد توجه قرار گرفتند.
از سال 1920 به بعد موضوع سرطان ها و هورمون ها و سرطان هاي تجربي بدقت مورد بحث واقع شدند.
از سال 1940 به بعد مواد سرطان زا بيشتر مورد توجه قرار گرفتند و به كمك فيزيك اتمي و ميكروسكوپ الكتروني مطالعات دنبال مي شود.
علت شناسی سرطان
به طور خلاصه می توان از علت های ایجاد سرطان به موارد زیر اشاره کرد: عوامل گوناگوني در ايجاد سرطان مؤثر است كه عمده ترين آنها عبارتند از عوامل فيزيكي( اشعه ماوراء بنفش ، پرتوهاي يونيزه كننده ، انفجارات اتمي) عوامل شيميايي ( موادي مثل آهن ، نيكل . كروم ، آرسنيك ، پنبه نسوز ، آروماتيك ، بعضي از رنگ ها ،حشره كش ها ، نگه دارنده هاي مواد غذايي مانند نيتريت )، بعضي از داروها مثل 2DES...) رژيم غذايي( مثل غذای پرچرب ، الكل ، سيگار ،غذاهاي كنسرو شده )عوامل ارثي( مثل سابقه خانوادگي آمادگي ژنتيكي) عوامل ويروسي ، سن فرد ( در افراد مسن به علت ضعف سيستم ايمني و تغييراتي كه در سلول ها حاصل مي شود) ، وضعيت فرهنگي و اقتصادي (ازدواج در سنين پايين در سرطان دهانه رحم و سرطان پستان درافرادي كه در سنين بالا ازدواج و حاملگي داشته اند).
شیوع سرطان در ایران
به گزارش برترین ها سرطان ها سومين علت مرگ را با 14 درصد عامليت آن در كشورما بعد از بيماري هاي قلب و عروق و سوانح تشكيل مي دهند . سرطان ها بطور كلي چهارمين دليل بار بيماري ها را در ايران به خود اختصاص داده اند . اگر چه سرطان ها تا حدود 75 درصد قابل پيشگيري هستند (Doles and peto 1970) اما روز به روز در ايران و جهان در حال افزايش مي باشند .
بعضي مطالعات نشان داده اند كه در طول 10 سال(1999-2010) فقط به دليل تغييرات سني جامعه در كشورهاي در حال توسعه سرطان ها به ميزان 71 درصد رشد خواهند داشت (Piseni et .al) ايران هم در بين اين كشورها شاخص مي باشد، زيرا به سرعت در حال مسن شدن است .
اين عامل يعني تغييرات دموگرافيك به تنهايي اثرشگرفي بر بروز و شيوع سرطان واهد داشت، بدين معني كه در سال 1385 تعداد قريب 70 هزار مورد جديد سرطان در كشور ثبت شده است، با در نظر گرفتن شاخص فوق الذكر، اين رقم در سال 1395 در كشورمان به 120 هزار نفر مي رسد.
با در نظر گرفتن دوره هاي بقاء (Survival) نسبت به سرطان هاي مختلف در حال حاضر حداقل سيصدهزار بيمار سرطاني در كشور زندگي مي كنند كه در ده سال آينده به قريب 600 هزار نفر خواهند رسيد
بيشترين آمار سرطان در جهان مربوط به سرطانهاي پوستي است. سرطانهاي پوستي در كشور ما نيز به دليل موقعيت خاص جغرافيايي بيشترين آمار را به خود اختصاص داده‌اند، ولي به دليل نداشتن اطلاعات صحيح راجع به كثرت و به دليل اينكه نسبت به بقيه سرطانها خوش خيم‌تر است معمولا در مطالعات اپيدميولوژيك اين سرطان را حذف و به مطالعه بقيه مي‌پردازند.
پس از سرطانهاي پوستي، سرطان سينه در زنان و سرطان معده در مردان بيشترين آمار را در كشور به خود اختصاص مي‌دهد.
ميانگين سني ابتلا به سرطان سينه در كشور ما از كشورهاي ديگر پايين‌تر است، ولي مراجعه بيماران در مراحل اوليه بيماري در دهه اخير اميدوار كننده بوده است؛ از نظر آماري 25 درصد زنان مبتلا به سرطان سينه هستند و از هر100 هزار نفر در هر سال 18 تا 19 مورد جديد اتفاق مي‌افتد و ميزان بقاء بيماران بعد از درمان و پس از طي مراحل بيماري تا حدود 86 درصد مشروط به استفاده از تمام حيطه‌هاي درماني است.
سرطان معده در مردان نيز رايج‌ترين سرطان است كه به دليل تشخيص در شرايط پيشرفته بيشترين آمار مرگ ناشي از سرطان را نيز به خود اختصاص مي‌دهد؛ پس از سرطان معده سرطانهاي بخش فوقاني دستگاه گوارش مانند مري شيوع بيشتري دارد.
بر اساس تازه‌ترين نتايج برنامه ثبت سرطان در كشور، 52 درصد سرطانها در مردان و حدود 48 درصد آنها در زنان ديده ميشود و سرطان معده از لحاظ فراواني رتبه نخست را در مردان و رتبه سوم را در بين زنان دارد.” اين اعداد و ماهيت سرطان كه يك بيماري چند وجهي است، ضرورت مديريت عالمانه و قدرتمندي را در اين زمينه در كشور نشان مي دهد .
دکتر محمد درچین / متخصص رادیوتراپی – اونکولوژی
منابع فارسی و انگلیسی :
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی شهید بهشتی ، دانشکده بهداشت(1389). دوره های MP
- Aass ,N . Fosså , S.D . Dahl , A.A. Aloe , T.J.(2009) .Prevalence of anxiety and depression in cancer patients seen at the Norwegian Radium Hospital.
- Andersen,barbara.L. Shelby,Rebecca.A. Golden-Kreutz,Deanna.M(2010).RCT of Psychological Intervention for Patients With Cancer : I. Mechanisms of change
دو نفر از محققان آمريكايي بنام اولچ(olch) و موريس ليكيند(leikind) كه در انيستيتوي ملي سرطان آمريكا وابسته به انيستيتو ملي بهداشت به مطالعه و تحقيق درباره بيماري سرطان پرداختند. از روي مدارك تاريخي و تحقيقات صورت گرفته اطلاعات جالبي در زمينه بيماري سرطان گرد آوردند كه در سال 1961 در كالج بين المللي پاتولوژيست ها مطرح شد.
به طور خلاصه نكاتي از آن در اينجا نقل مي شود.
تاريخچه سرطان به سه مرحله بزرگ تقسيم مي شود:
اولين و طولاني ترين مرحله آن بنام دوران مطالعه نظري و ظاهري بيماري است اين مرحله از شروع زندگي بشر تا اواسط قرن 18 طول كشيده است. تمام اطلاعات اين دروه ظاهري و بدون اساس علمي و آزمايش تجربي بوده است. مأخذ اين اطلاعات متكي به لوحه هاي تاريخي و مدارك قديمي است كه در نقاط مختلف عالم توسط محققان و باستان شناساني كه در زمينه مسائل قديمي كاوش مي كردند بدست آمده است.
اولين مدركي كه در دست مي باشد حاوي اطلاعاتي است كه از پاپيروس معروف ابرس متعلق به 1500 سال قبل از ميلاد بدست آمده است. در اين پاپيروس كه سال 1873 توسط باستان شناس آلماني ،ابرس، از حفريات مصر بدست آمده چنين نوشته شده است:" تومورهاي سطحي بدن كه اكثرا غير قابل درمان مي باشند داراي انواعي هستند كه خميرهاي ارسنيكي در بهبود آن مؤثر است."
به گزارش برترین ها 500 سال قبل از ميلاد، بقراط چندين نوع تومور سرطاني را مي شناخته و اولين پزشكي است كه كلمه "كانسر" را براي تومورهاي خوش خيم و كارسينوما را براي تومورهاي بدخيم بكار برده است.
در قرن دوم ميلادي جالينوس درباره علت سرطان بحث كرد ، و آن را به علت غلبه صفرا دانسته است.
در قرن دهم ميلادي بو علي سينا پزشك عاليقدر ايراني در اين زمينه مطالعاتي داشته است. در سال 1740 اولين بيمارستان مخصوص سرطاني ها در فرانسه افتتاح شد.
دومين دوره از وقتي شروع مي شود كه اين بيماري مورد مطالعه و تصويب قرار گرفته و تقريبا از اواسط قرن هجدهم آغاز شده است. در اين زمان انواع گوناگون سرطان ها مورد مطالعه قرار گرفت و مسأله تشخيص باليني و آسيب شناسي و درمان آن دنبال شد.
سومين مرحله يعني مرحله تجسسات آزمايشگاهي است كه منجر به پيشرفت هاي كنوني گرديده است. اين دوره تا حل نهايي سرطان ادامه خواهد يافت. در اين دوره است كه عامل اصلي بيماري سرطان و نحوه درمان و پيشگيري آن و بالاخره نجات بشر از اين بيماري مورد مطالعه قرار مي گيرند.
مي توان گفت اطلاعاتيكه در قرن اخير در موضوع سرطان بدست آمده به مراتب از تمام ادوار زندگي بشر زيادتر بوده است. اين دوره از سال 1890 شروع ميشود. از اين تاريخ بود كه موضوع پيوند سرطان ها و ويروس موزائيك و اشعه ايكس و مواد كانسريژن و راديوم و طريق كشت بافت و قانون توارث نزد ژن ها و سرطان ويروسي حيوانات مورد توجه قرار گرفتند.
از سال 1920 به بعد موضوع سرطان ها و هورمون ها و سرطان هاي تجربي بدقت مورد بحث واقع شدند.
از سال 1940 به بعد مواد سرطان زا بيشتر مورد توجه قرار گرفتند و به كمك فيزيك اتمي و ميكروسكوپ الكتروني مطالعات دنبال مي شود.
علت شناسی سرطان
به طور خلاصه می توان از علت های ایجاد سرطان به موارد زیر اشاره کرد: عوامل گوناگوني در ايجاد سرطان مؤثر است كه عمده ترين آنها عبارتند از عوامل فيزيكي( اشعه ماوراء بنفش ، پرتوهاي يونيزه كننده ، انفجارات اتمي) عوامل شيميايي ( موادي مثل آهن ، نيكل . كروم ، آرسنيك ، پنبه نسوز ، آروماتيك ، بعضي از رنگ ها ،حشره كش ها ، نگه دارنده هاي مواد غذايي مانند نيتريت )، بعضي از داروها مثل 2DES...) رژيم غذايي( مثل غذای پرچرب ، الكل ، سيگار ،غذاهاي كنسرو شده )عوامل ارثي( مثل سابقه خانوادگي آمادگي ژنتيكي) عوامل ويروسي ، سن فرد ( در افراد مسن به علت ضعف سيستم ايمني و تغييراتي كه در سلول ها حاصل مي شود) ، وضعيت فرهنگي و اقتصادي (ازدواج در سنين پايين در سرطان دهانه رحم و سرطان پستان درافرادي كه در سنين بالا ازدواج و حاملگي داشته اند).
شیوع سرطان در ایران
به گزارش برترین ها سرطان ها سومين علت مرگ را با 14 درصد عامليت آن در كشورما بعد از بيماري هاي قلب و عروق و سوانح تشكيل مي دهند . سرطان ها بطور كلي چهارمين دليل بار بيماري ها را در ايران به خود اختصاص داده اند . اگر چه سرطان ها تا حدود 75 درصد قابل پيشگيري هستند (Doles and peto 1970) اما روز به روز در ايران و جهان در حال افزايش مي باشند .
بعضي مطالعات نشان داده اند كه در طول 10 سال(1999-2010) فقط به دليل تغييرات سني جامعه در كشورهاي در حال توسعه سرطان ها به ميزان 71 درصد رشد خواهند داشت (Piseni et .al) ايران هم در بين اين كشورها شاخص مي باشد، زيرا به سرعت در حال مسن شدن است .
اين عامل يعني تغييرات دموگرافيك به تنهايي اثرشگرفي بر بروز و شيوع سرطان واهد داشت، بدين معني كه در سال 1385 تعداد قريب 70 هزار مورد جديد سرطان در كشور ثبت شده است، با در نظر گرفتن شاخص فوق الذكر، اين رقم در سال 1395 در كشورمان به 120 هزار نفر مي رسد.
با در نظر گرفتن دوره هاي بقاء (Survival) نسبت به سرطان هاي مختلف در حال حاضر حداقل سيصدهزار بيمار سرطاني در كشور زندگي مي كنند كه در ده سال آينده به قريب 600 هزار نفر خواهند رسيد
بيشترين آمار سرطان در جهان مربوط به سرطانهاي پوستي است. سرطانهاي پوستي در كشور ما نيز به دليل موقعيت خاص جغرافيايي بيشترين آمار را به خود اختصاص داده‌اند، ولي به دليل نداشتن اطلاعات صحيح راجع به كثرت و به دليل اينكه نسبت به بقيه سرطانها خوش خيم‌تر است معمولا در مطالعات اپيدميولوژيك اين سرطان را حذف و به مطالعه بقيه مي‌پردازند.
پس از سرطانهاي پوستي، سرطان سينه در زنان و سرطان معده در مردان بيشترين آمار را در كشور به خود اختصاص مي‌دهد.
ميانگين سني ابتلا به سرطان سينه در كشور ما از كشورهاي ديگر پايين‌تر است، ولي مراجعه بيماران در مراحل اوليه بيماري در دهه اخير اميدوار كننده بوده است؛ از نظر آماري 25 درصد زنان مبتلا به سرطان سينه هستند و از هر100 هزار نفر در هر سال 18 تا 19 مورد جديد اتفاق مي‌افتد و ميزان بقاء بيماران بعد از درمان و پس از طي مراحل بيماري تا حدود 86 درصد مشروط به استفاده از تمام حيطه‌هاي درماني است.
سرطان معده در مردان نيز رايج‌ترين سرطان است كه به دليل تشخيص در شرايط پيشرفته بيشترين آمار مرگ ناشي از سرطان را نيز به خود اختصاص مي‌دهد؛ پس از سرطان معده سرطانهاي بخش فوقاني دستگاه گوارش مانند مري شيوع بيشتري دارد.
بر اساس تازه‌ترين نتايج برنامه ثبت سرطان در كشور، 52 درصد سرطانها در مردان و حدود 48 درصد آنها در زنان ديده ميشود و سرطان معده از لحاظ فراواني رتبه نخست را در مردان و رتبه سوم را در بين زنان دارد.” اين اعداد و ماهيت سرطان كه يك بيماري چند وجهي است، ضرورت مديريت عالمانه و قدرتمندي را در اين زمينه در كشور نشان مي دهد .
دکتر محمد درچین / متخصص رادیوتراپی – اونکولوژی
منابع فارسی و انگلیسی :
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی شهید بهشتی ، دانشکده بهداشت(1389). دوره های MP
- Aass ,N . Fosså , S.D . Dahl , A.A. Aloe , T.J.(2009) .Prevalence of anxiety and depression in cancer patients seen at the Norwegian Radium Hospital.
- Andersen,barbara.L. Shelby,Rebecca.A. Golden-Kreutz,Deanna.M(2010).RCT of Psychological Intervention for Patients With Cancer : I. Mechanisms of change