دومین شهر تاریخی جهان – بستر تمدن باستانی
آيا هيچگاه شده است که از نهايت عطش به دنبال سراب در بيابان رفته باشيد؟ ياهيچگاه در درياي توفاني اسير موجهاي سهمگين شده و به انديشه تخته پاره اي بوده ايد؟و يا هيچگاه در بيابان برهوت ره گم کرده ايد؟اگر در اين سه حالت: به چشمه آبگوارايي در پاي برکه اي سرسبز و خنک برسيد، يا از دور کشتي اي را ببيند که در حالنزديک شدن به شماست، يا به روستايي سرسبز با مردمي مهربان بر بخوريد، چه حالي ميشويد؛ اين حالت انسانها و جهانگرداني است که "از پس قرنهاي حادثه خيز" به يزد آمدهاند. بي گمان هيچ گاه مارکوپولو، خانيکوف و يا استاک در انديشه شان خطور نمي کرد کهاز پس اي ماهورهاي خشک، سرزميني باشد آباد، سرسبز و با نهرهايي که چونان ماري سپيددر دل دشت سبز مي پيچد. اينان نيز همچون ديگر مسافران تاريخ از اين همه دوگانگي درتعجب مي ماندند.
الف – دوره پیش از اسلام :
از تحولات تاریخی منطقه ی یزد در دوره ی پیش از اسلام اطلاعات دقیقی در دست نیست ، ولی می توان به كشتار پیروان كیش مهر پرستی توسط اردشیر بابكان و به قدرت رسیدن مزدكیان در اواخر دوره ساسانیان كه از مهم ترین حوادث این منطقه است ، اشاره كرد .
در عصر هخامنشیان و ساسانیان ، برای جلوگیری از هجوم اقوام چادرنشین به یزد ، ناگزیر اقدام به احداث دژها ، راهدار خانه ها و چاپار خانه های متعدد نمودند كه علاوه بر عملكرد نظامی و تجاری از آن ها به عنوان رباط و بارانداز كاروان ها نیز استفاده می شد .
در این دوره زراعت ، دامداری ، نساجی و صنایع دستی در یزد رواج داشت و بازارهای مناسب برای مبادله ی كالا نیز به وجود آمده بود كه از مهمترین آن ها می توان به مراكز خرانق ، ندوشن و عقدا اشاره كرد .
از معروف ترین دژهای این دوره ی یزد می توان به ساعقد ، توران پشت ، اشكذر ، بهاباد ، انارك و اردان اشاره كرد . همچنین دژهای شهرهای میبد ، فهرج ، ابرقو ، انار ، هرات و مروست را نیز می توان نام برد .
شهر « ایساتیس » كه بنای آن را به اسكندر نسبت می دهند ، در زمان هخامنشیان نیز وجود داشته است ، ولی اسكندر به نام « كثه » تغییر داد كه در زبان یونانی به معنی زندان است و این جا محل نگهداری و اسارتگاه اسیران جنگی شد . شهر « كثه »در زمان ساسانیان هم آباد و پا بر جا بوده است . شهر یزد در این دوره دارای سه قسمت كهنه دژ ، شارستان ، بیرون شهر ( ربض ) بوده است .
آيا هيچگاه شده است که از نهايت عطش به دنبال سراب در بيابان رفته باشيد؟ ياهيچگاه در درياي توفاني اسير موجهاي سهمگين شده و به انديشه تخته پاره اي بوده ايد؟و يا هيچگاه در بيابان برهوت ره گم کرده ايد؟اگر در اين سه حالت: به چشمه آبگوارايي در پاي برکه اي سرسبز و خنک برسيد، يا از دور کشتي اي را ببيند که در حالنزديک شدن به شماست، يا به روستايي سرسبز با مردمي مهربان بر بخوريد، چه حالي ميشويد؛ اين حالت انسانها و جهانگرداني است که "از پس قرنهاي حادثه خيز" به يزد آمدهاند. بي گمان هيچ گاه مارکوپولو، خانيکوف و يا استاک در انديشه شان خطور نمي کرد کهاز پس اي ماهورهاي خشک، سرزميني باشد آباد، سرسبز و با نهرهايي که چونان ماري سپيددر دل دشت سبز مي پيچد. اينان نيز همچون ديگر مسافران تاريخ از اين همه دوگانگي درتعجب مي ماندند.
الف – دوره پیش از اسلام :
از تحولات تاریخی منطقه ی یزد در دوره ی پیش از اسلام اطلاعات دقیقی در دست نیست ، ولی می توان به كشتار پیروان كیش مهر پرستی توسط اردشیر بابكان و به قدرت رسیدن مزدكیان در اواخر دوره ساسانیان كه از مهم ترین حوادث این منطقه است ، اشاره كرد .
در عصر هخامنشیان و ساسانیان ، برای جلوگیری از هجوم اقوام چادرنشین به یزد ، ناگزیر اقدام به احداث دژها ، راهدار خانه ها و چاپار خانه های متعدد نمودند كه علاوه بر عملكرد نظامی و تجاری از آن ها به عنوان رباط و بارانداز كاروان ها نیز استفاده می شد .
در این دوره زراعت ، دامداری ، نساجی و صنایع دستی در یزد رواج داشت و بازارهای مناسب برای مبادله ی كالا نیز به وجود آمده بود كه از مهمترین آن ها می توان به مراكز خرانق ، ندوشن و عقدا اشاره كرد .
از معروف ترین دژهای این دوره ی یزد می توان به ساعقد ، توران پشت ، اشكذر ، بهاباد ، انارك و اردان اشاره كرد . همچنین دژهای شهرهای میبد ، فهرج ، ابرقو ، انار ، هرات و مروست را نیز می توان نام برد .
شهر « ایساتیس » كه بنای آن را به اسكندر نسبت می دهند ، در زمان هخامنشیان نیز وجود داشته است ، ولی اسكندر به نام « كثه » تغییر داد كه در زبان یونانی به معنی زندان است و این جا محل نگهداری و اسارتگاه اسیران جنگی شد . شهر « كثه »در زمان ساسانیان هم آباد و پا بر جا بوده است . شهر یزد در این دوره دارای سه قسمت كهنه دژ ، شارستان ، بیرون شهر ( ربض ) بوده است .
