تازیانه های مرگبار خورشید بر زمین در سال 2012 ؟
لکه های خورشیدی نواحی بر روی سطح خورشید هستند که به وسیله فعالیتهای شدید مغناطیسی به وجود می‌آیند و نسبت به سایر نواحی خورشید دمای کمتری دارند. مهمترین علت پیدایش این لکه ها، قوی شدن میدان مغناطیسی روی سطح خورشید است. این میدان مغناطیسی باعث به وجود آمدن نیرویی به سمت بیرون می شود و آنقدر قوی است که اثر گرانش ستاره را خنثی می کند. اغلب فعالیتهای شدید خورشید در نزدیکی لکه‌های خورشیدی رخ می‌دهند مانند زبانه‌های خورشیدی.
زبانه های خورشیدی، فواران هایی از گاز مشتعل هستند که ممکن است صدها هزار کیلومتر در فضا پیش بروند. میدان مغناطیسی خورشید می‌تواند زبانه‌های حلقوی را که هفته‌ها در فضا پیش می روند معلق نگاه دارد.
خورشید یک دوره ی فعالیت مغناطیسی یازده ساله دارد. که اوج دوره بعدی این فعالیت در سال 2012 پیش بینی شده است. از زمان گالیله تاکنون، این فعالیت ها رصد شده اند که از بارزترین جلوه های آن می توان به تغییر تعداد لکه های خورشید اشاره کرد. البته تغییر تعداد لکه ها فقط یکی از نشانه های تغییر فعالیت های مغناطیسی خورشید است. در هنگام بیشینه ی فعالیت ها، تعداد زیادی فوران های خورشیدی، شراره ها و ساختارهای حلقه مانند در تاج مشاهده می شود. این حلقه ها نشان دهنده ی موادی با دمای چند صد هزار تا چند میلیون کلوین اند که تقریباً در امتداد خطوط میدان مغناطیسی قرار گرفته اند.
آنچه بیشترین تهدید را برای زمین ایجاد می کند، فوران مواد تاج خورشید است. تعداد چنین رویدادهایی بین چند تا در هفته تا چند تا در روز متغیر است. اگر امتداد مسیر ذرات رها شده با زمین تلاقی کند و انرژی انفجار به قدر کافی زیاد باشد، ممکن است باعث ایجاد اختلال در کمربند مغناطیسی زمین شود و در کنار آن البته به ماهواره ها، مخابرات و خطوط انتقال نیرو هم آسیب وارد کند. چنین آسیب هایی بیشتر نواحی نزدیک به قطب های مغناطیسی زمین، نظیر کانادا را متاثر می کند هر چند سایر عرض های جغرافیایی هم تحت تاثیر قرار می گیرند.
همان طور که پیش تر اشاره شد تعداد فوران های مواد و به طور کلی انفجار ها در سطح خورشید در هنگام بیشینه ی فعالیت مغناطیسی خورشید، بیشترین مقدار است. پیش بینی زمان بیشینه ی فعالیت در یک چرخه ی خورشیدی و شدت آن شبیه به پیش بینی وضع هوا در 40 یا 50 سال گذشته است. حتی امروزه هم پیش بینی وضع هوا خیلی دقیق نیست هر چند نسبت به گذشته بهتر شده است. پس به طور خلاصه، پیش بینی دقیق فعالیت خورشید در یک چرخه، به ویژه پیش از آغاز آن، تقریبا غیرممکن است.
خورشید پدیده ای است که ما آن را ستاره فعال می‌نامیم و این ستاره چرخه فعالیتی دارد. طی 11 سال به نقطه اوج آن رسیده و دوباره به دوران آرام آن می‌رسیم، این سیری ثابت بوده که از زمانی که انسان از آن آگاهی یافته در حال وقوع بوده است. شعله‌های خورشیدی بزرگ و کوچک همیشه وجود داشته‌اند. حتی در شدیدترین حالتی که طی سالیان گذشته از جانب خورشید دیده شده است، قدرت شعله‌ها به اندازه‌ای نبوده‌اند که بتوانند به اتمسفر زمین آسیبی وارد کنند. با این حال اگر قدرت شعله ها زیاد هم باشد ما در سیاره‌ای با اتمسفری بسیار متراکم زندگی می‌کنیم و این اتمسفر می‌تواند تمامی پرتوهای مضر خورشیدی را مسدود کند. البته اگر ما خودمان آن را نابود نکنیم!
به جز اتمسفر زمین، محافظ قدرتمند دیگری نیز وجود دارد: میدان مغناطیسی زمین که تا اعماق فضا پیش رفته و از نفوذ تشعشعات مضر خورشید به زمین جلوگیری می‌کند. طوفان‌های خورشیدی به صورت مداوم میدان مغناطیسی زمین را مورد تاخت و تاز قرار می‌دهند و منجر به ایجاد نورهای شفق در قطب‌ها‌ی زمین می شود. تاثیر فورانهای خورشید تنها می تواند کمی بیشتر از ایجاد شفقهای قطبی باشد. این فورانها همیشه رخ می دهند و هر یک یا دو بار در هفته با زمین برخورد می کنند. در صورتی که فوران بسیار بزرگی به سوی زمین بیاید، شفق قطبی بسیار بزرگی در قطبها ایجاد خواهد شد و در نهایت ماهواره ها یا شبکه های برق مختل خواهند شد، مشکلاتی که گروه های گرداننده این تجهیزات در رفع آنها مهارت دارند و با آن بیگانه نیز نیستند.
اکنون ما می دانیم در آینده بسیار دور سوخت خورشید به پایان می‌رسد و این ستاره به یک غول سرخ تبدیل خواهد شد که زمین را در برخواهد گرفت، اما این اتفاق نه در سال 2012 بلکه حداقل تا 5 میلیارد سال دیگر رخ نخواهد داد.
افزایش فعالیت ها و وقوع طوفان های خورشیدی شاید تنها موردی در میان شایعات مربوط به سال 2012 باشد که اندکی به واقعیت نزدیک است. گفته می شود در سال 2012 تعداد لکه های خورشیدی و به طور کلی فعالیت های خورشیدی به قدری افزایش می باید که باعث از کار افتادن سیستم های مخابراتی و ارتباطی خواهد شد. با این اوصاف به نظر می رسد باید کبوترهای نامه بر را برای برقرار ارتباط دوباره به پرواز دربیاوریم!
لکه های خورشیدی نواحی بر روی سطح خورشید هستند که به وسیله فعالیتهای شدید مغناطیسی به وجود می‌آیند و نسبت به سایر نواحی خورشید دمای کمتری دارند. مهمترین علت پیدایش این لکه ها، قوی شدن میدان مغناطیسی روی سطح خورشید است. این میدان مغناطیسی باعث به وجود آمدن نیرویی به سمت بیرون می شود و آنقدر قوی است که اثر گرانش ستاره را خنثی می کند. اغلب فعالیتهای شدید خورشید در نزدیکی لکه‌های خورشیدی رخ می‌دهند مانند زبانه‌های خورشیدی.
زبانه های خورشیدی، فواران هایی از گاز مشتعل هستند که ممکن است صدها هزار کیلومتر در فضا پیش بروند. میدان مغناطیسی خورشید می‌تواند زبانه‌های حلقوی را که هفته‌ها در فضا پیش می روند معلق نگاه دارد.
خورشید یک دوره ی فعالیت مغناطیسی یازده ساله دارد. که اوج دوره بعدی این فعالیت در سال 2012 پیش بینی شده است. از زمان گالیله تاکنون، این فعالیت ها رصد شده اند که از بارزترین جلوه های آن می توان به تغییر تعداد لکه های خورشید اشاره کرد. البته تغییر تعداد لکه ها فقط یکی از نشانه های تغییر فعالیت های مغناطیسی خورشید است. در هنگام بیشینه ی فعالیت ها، تعداد زیادی فوران های خورشیدی، شراره ها و ساختارهای حلقه مانند در تاج مشاهده می شود. این حلقه ها نشان دهنده ی موادی با دمای چند صد هزار تا چند میلیون کلوین اند که تقریباً در امتداد خطوط میدان مغناطیسی قرار گرفته اند.
آنچه بیشترین تهدید را برای زمین ایجاد می کند، فوران مواد تاج خورشید است. تعداد چنین رویدادهایی بین چند تا در هفته تا چند تا در روز متغیر است. اگر امتداد مسیر ذرات رها شده با زمین تلاقی کند و انرژی انفجار به قدر کافی زیاد باشد، ممکن است باعث ایجاد اختلال در کمربند مغناطیسی زمین شود و در کنار آن البته به ماهواره ها، مخابرات و خطوط انتقال نیرو هم آسیب وارد کند. چنین آسیب هایی بیشتر نواحی نزدیک به قطب های مغناطیسی زمین، نظیر کانادا را متاثر می کند هر چند سایر عرض های جغرافیایی هم تحت تاثیر قرار می گیرند.
شعله‌های خورشیدی بزرگ و کوچک همیشه وجود داشته‌اند. حتی در شدیدترین حالتی که طی سالیان گذشته از جانب خورشید دیده شده است، قدرت شعله‌ها به اندازه‌ای نبوده‌اند که بتوانند به اتمسفر زمین آسیبی وارد کنند
همان طور که پیش تر اشاره شد تعداد فوران های مواد و به طور کلی انفجار ها در سطح خورشید در هنگام بیشینه ی فعالیت مغناطیسی خورشید، بیشترین مقدار است. پیش بینی زمان بیشینه ی فعالیت در یک چرخه ی خورشیدی و شدت آن شبیه به پیش بینی وضع هوا در 40 یا 50 سال گذشته است. حتی امروزه هم پیش بینی وضع هوا خیلی دقیق نیست هر چند نسبت به گذشته بهتر شده است. پس به طور خلاصه، پیش بینی دقیق فعالیت خورشید در یک چرخه، به ویژه پیش از آغاز آن، تقریبا غیرممکن است.
خورشید پدیده ای است که ما آن را ستاره فعال می‌نامیم و این ستاره چرخه فعالیتی دارد. طی 11 سال به نقطه اوج آن رسیده و دوباره به دوران آرام آن می‌رسیم، این سیری ثابت بوده که از زمانی که انسان از آن آگاهی یافته در حال وقوع بوده است. شعله‌های خورشیدی بزرگ و کوچک همیشه وجود داشته‌اند. حتی در شدیدترین حالتی که طی سالیان گذشته از جانب خورشید دیده شده است، قدرت شعله‌ها به اندازه‌ای نبوده‌اند که بتوانند به اتمسفر زمین آسیبی وارد کنند. با این حال اگر قدرت شعله ها زیاد هم باشد ما در سیاره‌ای با اتمسفری بسیار متراکم زندگی می‌کنیم و این اتمسفر می‌تواند تمامی پرتوهای مضر خورشیدی را مسدود کند. البته اگر ما خودمان آن را نابود نکنیم!
به جز اتمسفر زمین، محافظ قدرتمند دیگری نیز وجود دارد: میدان مغناطیسی زمین که تا اعماق فضا پیش رفته و از نفوذ تشعشعات مضر خورشید به زمین جلوگیری می‌کند. طوفان‌های خورشیدی به صورت مداوم میدان مغناطیسی زمین را مورد تاخت و تاز قرار می‌دهند و منجر به ایجاد نورهای شفق در قطب‌ها‌ی زمین می شود. تاثیر فورانهای خورشید تنها می تواند کمی بیشتر از ایجاد شفقهای قطبی باشد. این فورانها همیشه رخ می دهند و هر یک یا دو بار در هفته با زمین برخورد می کنند. در صورتی که فوران بسیار بزرگی به سوی زمین بیاید، شفق قطبی بسیار بزرگی در قطبها ایجاد خواهد شد و در نهایت ماهواره ها یا شبکه های برق مختل خواهند شد، مشکلاتی که گروه های گرداننده این تجهیزات در رفع آنها مهارت دارند و با آن بیگانه نیز نیستند.
اکنون ما می دانیم در آینده بسیار دور سوخت خورشید به پایان می‌رسد و این ستاره به یک غول سرخ تبدیل خواهد شد که زمین را در برخواهد گرفت، اما این اتفاق نه در سال 2012 بلکه حداقل تا 5 میلیارد سال دیگر رخ نخواهد داد.
فرآوری: م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی تبیان