شهرستان تفرش در200کیلومتری جنوب غرب تهران درمسیرراه تهران قم سلفچگان وتهران ساوه سلفچگان قراردارد
شهرتفرش درمنطقه ایمحصور بین کوهها میباشد که ازطریق گردنه گیان ونقره کمربه سایر راههای ایران متصل است
تفرش قدیم ازدومنطقه فم وطرخوران تشکیل شده وحول همین دومنطقه بسط وگسترش یافته ورمنطقه نیزشامل
چندمحله میباشد که برخی ازانها هنوزبافت قدیمی خودراحفظ کرده اند
تفرش به لحاظ دارابودن آب وهوای کوهستانی درفصل گرماآب وهوای بسیارمطبوع وخنکی داردکه بهمراه جاذبه های طبیعی وتاریخی وامامزاده های متعددهمه ساله پذیرای انبوه مسافران ازاقصی نقاط ایران میباشد
پيشنه تاريخي شهرستان تفرش:
محدوده فعلي تفرش جز متصرفات مادها ، هخامنشيان و اشكانيان بوده از دوره ساسانيان قبور حوض گونه زرتشتيان و بعض قلاع به يادمانده است و بعد از آن در زمان طاهريان و صفاريان و سامانيان و آل بويه و غزنويان نيز با وجود عدم وجود آثار ، جزو متصرفات آن به شمار مي رفته در دوره سلجوقيان نام تفرش به صورت طبرس رواج پيدا كرده وبرخي از بزرگان و علما خود رابه آن منسوب و مقلب نموده اند به طور مثال كنيه طبرسي ويژه رجال شيعه بوده و مورد اصلي آن نيز كتب اماميه است و اين انتساب با اين كه از عدد انگشتان دست تجاوز نمي كند، مشخص كننده نفوذ اماميه در تفرش و رواج آن از ديرباز است . در دوره خوارزمشاه تفرش دهستاني در محدوده اقليم عراق (اراک) بوده است و در فاصله سال هاي 740-838 در حدود متصرفات آل جلاير محسوب مي شده است.
از مغولان و تيموريان هيچ اثري در تفرش ديده نمي شود ولي تفرش در روزگار صفويه بويژه پادشاهي شاه عباس بزرگ رو به آباداني نهاده است ومردم تفرش با انجام خدمات برجسته در دستگاههاي حكومت صفوي نفوذ نمود تفرش در ايام سلطنت افشاريان تا سال 1218 جزو متصرفات ايشان بوده است تختگاه زنديان شيراز و خاك تفرش در آن روزگار جزء متصرفات آنان بوده است.
و در اين زمان مكتب خانه هاي متعددي در تفرش تاسيس شده كه نوجوانان در آن به فرا گرفتن مقدمات فارسي و تعلم قرا، مي پرداخته اند در دوران قاجاريه است كه مرداني از تفرش در كار سياست مملكت وارد مي شوند و در راه خدمت به ايران حتي از بذل جان خود نيز دريغ نمي ورزند باز در همين دوره است كهبه سبب توجه پادشاهان قاجار به منطقه روحانيان و علماي مذهب عده اي از سادات بني فاطمه تفرش در دستگاه حكومت رشد كرده تا جايي كه به مناصب بزرگ گمارده مي شوند و يكي از ويژگي هاي دوره قاجاريه گسترش مكتب خانه ها و تكثير و فراواني ميرزاها در تفرش آشتيان و فراهان است ولي روي هم رفته جامعه تفرش در دوره قاجاريه دهقاني ولي غير متحجر بوده است.
در سال 1316 خورشيدي كشور ايران از نظر جغرافيايي به ده استان تقسيم شد و سلطان ابان با شمول قصبه هاي تفرش فراهان، آشتيان و غيره به شهرستان تبديل و به نام اراك ناميده شد و تفرش تبديل به بخش گرديد تا بالاخره در سال 1342 تفرش با شمول بخشهاي فراهان، آشتيان، خلجستان، و نيز دهستان رودبار به شهرستان تبديل شد و با مشاركت مردم، خيابان هاي وسيع در مركز شهر ايجاد گرديد.
درباره وجه تسميه نام تفرش مردم را بر اين باور است كه تفرش در اصل گبرش بوده است و اين توجيه شايد بدين سبب است كه در سده هاي قبل و حتي صدر اسلام گبرها و زرتشتيان در اين جلگه و نقاط مجاور آن از جمله فراهان و آشتيان سكونت داشته اند در متون جغرافيايي اسلام گاهي نام تفرش طبس و يا طبرش آمده است.
معرفي دهستان هاي تابع شهرستان تفرش
الف: بخش مرکزي (تفرش)
اين دهستان در شمال و در مجاورت شهر تفرش قرار گرفته و بيشتر روستاهاي اين دهستان در مناطقع كوهستاني واقع گرديده است بدليل كمي زمين در روستاها گذران زندگي اهالي از طريق باغداري و دامداري است محصولات كشاورزي علاوه بر مقادير كمي غلات و حبوبات ميوه هاي درختي است كه گردو و بادام در راس آنها قرار دارد واهالي مازاد توليد خود را به شهرستان هايي نظير قم صادر مي كنند وآب و هواي روستاها به دليل كوهستاني بودن سرد و زمستاني هاي طولاني بر منطقه حكمفرماست.
گر چه تردد در تعدادي از راههاي در فصول بارندگي بسختي صورت مي گيرد ولي وجود راههاي شوسه در حوزه دهستان ارتباط روستاها را مسير نمود نداشتن زمين كافي و آب و هواي سردسير موجب گرديده تا اهالي با زحمت و تلاش زياد به مشكلات فائق آمده و مايحتاج كشاورزي خود را تامين كنند.
يكي از دهستان هاي استثنائي است كه بدليل داشتن موقعيت جغرافيايي خاص و محدود بودن در ميان رشته ارتفاعات صعب العبور امكان دسترسي اهالي روستاهاي محصور در اين منطقه طبيعي تنها از سه راه به دنياي خارج وجود دارد كه عبور از هر سه راه به سختي امكان پذير مي باشد نام خرازان از گردنه اي به همين نام گرفته شده است.
كليه روستاهاي دهستان رودبار در منطقه اي كاملا" كوهستاني قرار گرفته و از گذشته دور اين محدوده بنام دهستان رودبار معروف بوده است ارتفاعات رفيع و صعب العبور كليه مناطق اين دهستان را در برگرفته كه به همين دليل روستاها داراي زمين كشاورزي كافي نبوده و روستائيان سرد و طولاني حاكم بر روستاهاست فعاليت هاي چشمگير اهالي موجب گرديده است كه اهالي خود توليدات مورد نياز كشاورزي خود را تهيه كنند ¸فرآورده هاي خشكبار را به شهرهاي همجوار صادر نمايند راههاي ارتباطي شوسه است كه در تعدادي از ان ها رفت و آمد در زمستان به سختي صورت مي پذيرد.
ب: بخش فراهان
يكي از مهمترين دهستان هاي شهرستان تفرش است كه در دشت وسيع فراهان قرار گرفته و از دير باز بين اهالي منطقه به حاصل خيزي خاك و كثرت جمعيت اشتهار دارد و فراورده هاي كشاورزي روستاهاي اين دهستان حبوبات و غلات است كه مقادير زيادي از آن ها از منطقه صادر مي گردد راههاي روستائي كلا" شوسه بوده و اهالي براي تردد در آن ها با هيچ مشكلي مواجه نيستند، قاليبافي از رونق زيادي در بين روستاها برخوردار مي باشد و بافت كيسههاي حمام از كارهاي دستي زنان روستايي اين منطقه است و معروفيت خاصي داشته است.
مركز اين دهستان روستاي فشك است كه يكي از روستاهاي آباد و پر جمعيت دهستان مي باشد كه از سابقه وجه تسميه نام اين روستا اطلاعاتي بدست نيامده است.
غارهاي تفرش
اغلب غارهاي تفرش مربوط به دوران دوم زمين شناسي است كه منشا تشكيل آن در رگه هاي آهكي ذكر شده است.
سه غار اول اين ليست با فاصله كمي از يكديگر در دل كوه و بر فراز روستاي كوهين قرار دارند.
غارهاي شناخته شده عبارتند از
غار علي خورنده
در فاصله 3 كيلومتري جنوب غربي تفرش و در ارتفاعات كوه نقره كمر معروف به خشه قرار دارد وبراي رسيدن به آن مي بايد از روستاي كوهين عبور نمود و از ديواره اي به طول تقريبي 15 متر است و شامل 3 بند مي باشد صعود كرد. وروديه غار با شيب ملايم به تالار اصلي كه در آن حوضچه هايي قرار دارد مي رسد. در طرف راست چاهي به عمق 5 متر واقع است كه به "حمامك" شهرت دارد همچنين حفره ديگري نيز در اين غار وجود دارد كه به "مسجدك" معروف است. در سقف و ديوار اين غار استلاكيت ها و استلاكميت ها مشاهده مي شود.
غار گاو خور
يا گوخل (خل در لهجه محلي به معني سوراخ است) اين غار با فاصله اي كمتر از دويست متر در همان مختصات غارعلي خورنده قرار دارد و تالاري بسيار بزرگ دارد كه به راهرويي به طول 100 متر منتهي مي شود و بعد از آن حوضچه غار قرار دارد.
غار امجك
در منطقه رودبار و در ارتفاع 1900 متري از سطح دريا و در فاصله 63 كيلومتري شمال غربي تفرش بر فراز دره سلطان امجك قرار گرفته است. ورودي آن ديواره اي به طول 12 متر دارد كه براي ورود به آن بايد با كمك ابزار از اين ديواره گذشت. در آنجا نردباني به طول 10 متر ساخته شده و پس از فرود منطقه استلاكيت ها و استلاكميت ها قرار دارد كه به علت اينكه تاكنون كسي به آن دسترسي پيدا نكرده است بكر و دست نخورده باقي مانده و پايين تر از آن دهليزي با حوض پرآب ديده مي شود. همچنين دو ديواره به ارتفاع 7 متر و ديگري به ارتفاع 2 متر در مسير غار نوردان قرار مي گيرد و در انتها راهرويي با مجموعه بسيار زيبايي از گلفشنگ هاي سقف . ديوار، ما را به انتهاي غار كه زيستگاه خفاشان است هدايت مي كند.
مسجد جامع شش ناو تفرش
یکی از مهمترین آثار معماری دوران سلجوقیان در ایران و همچنین یکی از قدیمی ترین مساجدکشور در شهر تفرش استان مرکزی قرار دارد.
این مسجد که در محله فم تفرش واقع شده به مسجد جامع شش ناو معروف است.
نام شش ناو از شش ناودانی گرفته شده که آب قنات شش ناو را که از داخل این ناودانها عبور می کرده به شش قسمت مساوی تقسیم نموده و به محله های مختلف تفرش جاری می شده است.
قدمت قنات به قرن سوم هجری قمری یعنی زمان امام حسن عسگری(ع) می رسد.مجموعه مسجد از یک مناره آجری بسیار قدیمی به ارتفاع حدود 20 متر و قطر 3 متر گنبد بزرگی به ارتفاع حدود 15 متر و قطر 16 متر، دو شبستان، ایوان، صحن، قنات، چند حجره و حسینیه تشکیل شده است.
کاشیکاری و مقرنس کاری های سقف و دیواره ایوان مسجد یکی از شاهکارهای مهم معماری سلجوقی در استان مرکزی می باشد.
برای ورود به صحن مسجد بایستی از داخل تکیه بزرگی گذشت که حدود 300 متر مربع مساحت دارد. این تکیه در دو طبقه با سقف و ستون های چوبی احداث شده است. طبقه همکف برای استفاده آقایان و طبقه دوم که دور تا دور تکیه را در بر گرفته ، برای بانوان در مراسم عزاداری مورد استفاده قرار می گیرد.
شش ناو، مرحوم محمد محدث از صحابه امام حسن عسگری در قرن ششم هجری دفن شده است. همچنین قدمت مناره را قدیمی تر از بنای مسجد مسجد دانسته و آن را متعلق به قرن پنجم اوایل صر سلجوقیان می دانند. در انتهای فوقانی مناره به خط کوفی کلمه لااله الاالله با آجر نوشته شده است.
در سال 1277 هجری قمری ایوانی آجری با مقرنسهای گچی در جنب شبستان احداث شده که بانی آن محمد ابراهیم بن عباس می باشد. درهای ورودی به داخل شبستان در این ایوان تعبیه شده است. این مسجد در تاریخ 19/5/1379 به شماره 2771 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
تکیه شش ناو تفرش
در مجموعه مسجد شش ناو تفرش و دیوار به دیوار این مسجد، تکیه شش ناو ساخته شده است. این تکیه حدود 300 متر مربع مساحت داشته و قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه می رسد.
تکیه از دو طبقه ساخته شده است، طبقه همکف که دارای سکوی تعزیه می باشد برای مردان و طبقه اول که دور تا دور تکیه را در برگرفته محل استقرار خانم ها می باشد. سقف تکیه با چوب و شیروانی پوشیده شده و تعداد زیادی تیرهای چوبی سقف را برپا نگهداشته است.
نخل محله شش ناو ، علم هاو کتل ها در این تکیه نگهداری می شود.
تکیه دارای سه در ورودی و خروجی به سه گذرگاه عومی شهر می باشد.دربیرون تکیه درخت چنارکهنسالی قراردارد
امامزاده محمد (افطسي)
[/IMG]
اين امامزاده، جد مقام معظم رهبري و محل دفن محمد بن حسن افطس بن علي اصغر بن امام زين العابدين (ع) مي باشد.
متن شعر موجود در ايوان سردر، حاکي از آن است که اين ايوان در سال 1050 ه.ق توسط خواجه مومن و در زمان در دوران صفويه (قرن دهم هجري ـ شاه عباس دوم) ساخته شده است و جزء آثار ملي به ثبت رسيده است.
اين بناي تاريخي در مركز شهر تفرش واقع شده و داراي گنبدي دوپوش بوده كه نماي پوسته بيروني از كاشيهاي نره رنگي و خطوط نوشته اي تشكيل يافته و زير سقف گنبدخانه داراي مقرنس كاري و تزئينات نقاشي مي باشد سقف ايوان ورودي به زير گنبدخانه نيز داراي مقرنس كاري بوده كه تزئينات كاشي با رنگهاي مختلف آنرا تزئين داده است .
اين آرامگاه، چهار ايوان دارد که جز ايوان شمالي بقيه داراي جدار سفيدکاري با سقفي رومـي پوش اند.
در طرف ضلع شمال و جنوب آن ورودي به ايوان است و در سمت شرق و غرب ايوان بدون ورودي احداث شده , اصل بنا مربوط به دوره ايلخاني مي باشد و تزئينات و نقوش روي سقف در دوره صفوي انجام گرفته است.
امامزاده محمد از ديگر آثار به ثبت رسيده ملي درعصر صفويه قرن دهم و زمان شاه عباسي دوم مي باشد 3- غار نويوئي يا نويوهي 4- غار پلنگ 5- غار دام دام تلخاب 6- غار امجك (كه در 2-3 سال گذشته شناسايي و مورد بازديد غارنوردان قرار گرفته است.) 2- دهستان خرازان : 3- دهستان رودبار : 4- دهستان کوپناه 2- دهستان فشك : 1- دهستان بارزجان : 1- دهستان فرمهين : 1- غار علي خورنده، 2- غار گاو خور
شهرتفرش درمنطقه ایمحصور بین کوهها میباشد که ازطریق گردنه گیان ونقره کمربه سایر راههای ایران متصل است
تفرش قدیم ازدومنطقه فم وطرخوران تشکیل شده وحول همین دومنطقه بسط وگسترش یافته ورمنطقه نیزشامل
چندمحله میباشد که برخی ازانها هنوزبافت قدیمی خودراحفظ کرده اند
تفرش به لحاظ دارابودن آب وهوای کوهستانی درفصل گرماآب وهوای بسیارمطبوع وخنکی داردکه بهمراه جاذبه های طبیعی وتاریخی وامامزاده های متعددهمه ساله پذیرای انبوه مسافران ازاقصی نقاط ایران میباشد
پيشنه تاريخي شهرستان تفرش:
محدوده فعلي تفرش جز متصرفات مادها ، هخامنشيان و اشكانيان بوده از دوره ساسانيان قبور حوض گونه زرتشتيان و بعض قلاع به يادمانده است و بعد از آن در زمان طاهريان و صفاريان و سامانيان و آل بويه و غزنويان نيز با وجود عدم وجود آثار ، جزو متصرفات آن به شمار مي رفته در دوره سلجوقيان نام تفرش به صورت طبرس رواج پيدا كرده وبرخي از بزرگان و علما خود رابه آن منسوب و مقلب نموده اند به طور مثال كنيه طبرسي ويژه رجال شيعه بوده و مورد اصلي آن نيز كتب اماميه است و اين انتساب با اين كه از عدد انگشتان دست تجاوز نمي كند، مشخص كننده نفوذ اماميه در تفرش و رواج آن از ديرباز است . در دوره خوارزمشاه تفرش دهستاني در محدوده اقليم عراق (اراک) بوده است و در فاصله سال هاي 740-838 در حدود متصرفات آل جلاير محسوب مي شده است.
از مغولان و تيموريان هيچ اثري در تفرش ديده نمي شود ولي تفرش در روزگار صفويه بويژه پادشاهي شاه عباس بزرگ رو به آباداني نهاده است ومردم تفرش با انجام خدمات برجسته در دستگاههاي حكومت صفوي نفوذ نمود تفرش در ايام سلطنت افشاريان تا سال 1218 جزو متصرفات ايشان بوده است تختگاه زنديان شيراز و خاك تفرش در آن روزگار جزء متصرفات آنان بوده است.
و در اين زمان مكتب خانه هاي متعددي در تفرش تاسيس شده كه نوجوانان در آن به فرا گرفتن مقدمات فارسي و تعلم قرا، مي پرداخته اند در دوران قاجاريه است كه مرداني از تفرش در كار سياست مملكت وارد مي شوند و در راه خدمت به ايران حتي از بذل جان خود نيز دريغ نمي ورزند باز در همين دوره است كهبه سبب توجه پادشاهان قاجار به منطقه روحانيان و علماي مذهب عده اي از سادات بني فاطمه تفرش در دستگاه حكومت رشد كرده تا جايي كه به مناصب بزرگ گمارده مي شوند و يكي از ويژگي هاي دوره قاجاريه گسترش مكتب خانه ها و تكثير و فراواني ميرزاها در تفرش آشتيان و فراهان است ولي روي هم رفته جامعه تفرش در دوره قاجاريه دهقاني ولي غير متحجر بوده است.
در سال 1316 خورشيدي كشور ايران از نظر جغرافيايي به ده استان تقسيم شد و سلطان ابان با شمول قصبه هاي تفرش فراهان، آشتيان و غيره به شهرستان تبديل و به نام اراك ناميده شد و تفرش تبديل به بخش گرديد تا بالاخره در سال 1342 تفرش با شمول بخشهاي فراهان، آشتيان، خلجستان، و نيز دهستان رودبار به شهرستان تبديل شد و با مشاركت مردم، خيابان هاي وسيع در مركز شهر ايجاد گرديد.
درباره وجه تسميه نام تفرش مردم را بر اين باور است كه تفرش در اصل گبرش بوده است و اين توجيه شايد بدين سبب است كه در سده هاي قبل و حتي صدر اسلام گبرها و زرتشتيان در اين جلگه و نقاط مجاور آن از جمله فراهان و آشتيان سكونت داشته اند در متون جغرافيايي اسلام گاهي نام تفرش طبس و يا طبرش آمده است.
معرفي دهستان هاي تابع شهرستان تفرش
الف: بخش مرکزي (تفرش)
اين دهستان در شمال و در مجاورت شهر تفرش قرار گرفته و بيشتر روستاهاي اين دهستان در مناطقع كوهستاني واقع گرديده است بدليل كمي زمين در روستاها گذران زندگي اهالي از طريق باغداري و دامداري است محصولات كشاورزي علاوه بر مقادير كمي غلات و حبوبات ميوه هاي درختي است كه گردو و بادام در راس آنها قرار دارد واهالي مازاد توليد خود را به شهرستان هايي نظير قم صادر مي كنند وآب و هواي روستاها به دليل كوهستاني بودن سرد و زمستاني هاي طولاني بر منطقه حكمفرماست.
گر چه تردد در تعدادي از راههاي در فصول بارندگي بسختي صورت مي گيرد ولي وجود راههاي شوسه در حوزه دهستان ارتباط روستاها را مسير نمود نداشتن زمين كافي و آب و هواي سردسير موجب گرديده تا اهالي با زحمت و تلاش زياد به مشكلات فائق آمده و مايحتاج كشاورزي خود را تامين كنند.
يكي از دهستان هاي استثنائي است كه بدليل داشتن موقعيت جغرافيايي خاص و محدود بودن در ميان رشته ارتفاعات صعب العبور امكان دسترسي اهالي روستاهاي محصور در اين منطقه طبيعي تنها از سه راه به دنياي خارج وجود دارد كه عبور از هر سه راه به سختي امكان پذير مي باشد نام خرازان از گردنه اي به همين نام گرفته شده است.
كليه روستاهاي دهستان رودبار در منطقه اي كاملا" كوهستاني قرار گرفته و از گذشته دور اين محدوده بنام دهستان رودبار معروف بوده است ارتفاعات رفيع و صعب العبور كليه مناطق اين دهستان را در برگرفته كه به همين دليل روستاها داراي زمين كشاورزي كافي نبوده و روستائيان سرد و طولاني حاكم بر روستاهاست فعاليت هاي چشمگير اهالي موجب گرديده است كه اهالي خود توليدات مورد نياز كشاورزي خود را تهيه كنند ¸فرآورده هاي خشكبار را به شهرهاي همجوار صادر نمايند راههاي ارتباطي شوسه است كه در تعدادي از ان ها رفت و آمد در زمستان به سختي صورت مي پذيرد.
ب: بخش فراهان
يكي از مهمترين دهستان هاي شهرستان تفرش است كه در دشت وسيع فراهان قرار گرفته و از دير باز بين اهالي منطقه به حاصل خيزي خاك و كثرت جمعيت اشتهار دارد و فراورده هاي كشاورزي روستاهاي اين دهستان حبوبات و غلات است كه مقادير زيادي از آن ها از منطقه صادر مي گردد راههاي روستائي كلا" شوسه بوده و اهالي براي تردد در آن ها با هيچ مشكلي مواجه نيستند، قاليبافي از رونق زيادي در بين روستاها برخوردار مي باشد و بافت كيسههاي حمام از كارهاي دستي زنان روستايي اين منطقه است و معروفيت خاصي داشته است.
مركز اين دهستان روستاي فشك است كه يكي از روستاهاي آباد و پر جمعيت دهستان مي باشد كه از سابقه وجه تسميه نام اين روستا اطلاعاتي بدست نيامده است.
غارهاي تفرش
اغلب غارهاي تفرش مربوط به دوران دوم زمين شناسي است كه منشا تشكيل آن در رگه هاي آهكي ذكر شده است.
سه غار اول اين ليست با فاصله كمي از يكديگر در دل كوه و بر فراز روستاي كوهين قرار دارند.
غارهاي شناخته شده عبارتند از
غار علي خورنده
در فاصله 3 كيلومتري جنوب غربي تفرش و در ارتفاعات كوه نقره كمر معروف به خشه قرار دارد وبراي رسيدن به آن مي بايد از روستاي كوهين عبور نمود و از ديواره اي به طول تقريبي 15 متر است و شامل 3 بند مي باشد صعود كرد. وروديه غار با شيب ملايم به تالار اصلي كه در آن حوضچه هايي قرار دارد مي رسد. در طرف راست چاهي به عمق 5 متر واقع است كه به "حمامك" شهرت دارد همچنين حفره ديگري نيز در اين غار وجود دارد كه به "مسجدك" معروف است. در سقف و ديوار اين غار استلاكيت ها و استلاكميت ها مشاهده مي شود.
غار گاو خور
يا گوخل (خل در لهجه محلي به معني سوراخ است) اين غار با فاصله اي كمتر از دويست متر در همان مختصات غارعلي خورنده قرار دارد و تالاري بسيار بزرگ دارد كه به راهرويي به طول 100 متر منتهي مي شود و بعد از آن حوضچه غار قرار دارد.
غار امجك
در منطقه رودبار و در ارتفاع 1900 متري از سطح دريا و در فاصله 63 كيلومتري شمال غربي تفرش بر فراز دره سلطان امجك قرار گرفته است. ورودي آن ديواره اي به طول 12 متر دارد كه براي ورود به آن بايد با كمك ابزار از اين ديواره گذشت. در آنجا نردباني به طول 10 متر ساخته شده و پس از فرود منطقه استلاكيت ها و استلاكميت ها قرار دارد كه به علت اينكه تاكنون كسي به آن دسترسي پيدا نكرده است بكر و دست نخورده باقي مانده و پايين تر از آن دهليزي با حوض پرآب ديده مي شود. همچنين دو ديواره به ارتفاع 7 متر و ديگري به ارتفاع 2 متر در مسير غار نوردان قرار مي گيرد و در انتها راهرويي با مجموعه بسيار زيبايي از گلفشنگ هاي سقف . ديوار، ما را به انتهاي غار كه زيستگاه خفاشان است هدايت مي كند.
مسجد جامع شش ناو تفرش
یکی از مهمترین آثار معماری دوران سلجوقیان در ایران و همچنین یکی از قدیمی ترین مساجدکشور در شهر تفرش استان مرکزی قرار دارد.
این مسجد که در محله فم تفرش واقع شده به مسجد جامع شش ناو معروف است.
نام شش ناو از شش ناودانی گرفته شده که آب قنات شش ناو را که از داخل این ناودانها عبور می کرده به شش قسمت مساوی تقسیم نموده و به محله های مختلف تفرش جاری می شده است.
قدمت قنات به قرن سوم هجری قمری یعنی زمان امام حسن عسگری(ع) می رسد.مجموعه مسجد از یک مناره آجری بسیار قدیمی به ارتفاع حدود 20 متر و قطر 3 متر گنبد بزرگی به ارتفاع حدود 15 متر و قطر 16 متر، دو شبستان، ایوان، صحن، قنات، چند حجره و حسینیه تشکیل شده است.
کاشیکاری و مقرنس کاری های سقف و دیواره ایوان مسجد یکی از شاهکارهای مهم معماری سلجوقی در استان مرکزی می باشد.
برای ورود به صحن مسجد بایستی از داخل تکیه بزرگی گذشت که حدود 300 متر مربع مساحت دارد. این تکیه در دو طبقه با سقف و ستون های چوبی احداث شده است. طبقه همکف برای استفاده آقایان و طبقه دوم که دور تا دور تکیه را در بر گرفته ، برای بانوان در مراسم عزاداری مورد استفاده قرار می گیرد.
شش ناو، مرحوم محمد محدث از صحابه امام حسن عسگری در قرن ششم هجری دفن شده است. همچنین قدمت مناره را قدیمی تر از بنای مسجد مسجد دانسته و آن را متعلق به قرن پنجم اوایل صر سلجوقیان می دانند. در انتهای فوقانی مناره به خط کوفی کلمه لااله الاالله با آجر نوشته شده است.
در سال 1277 هجری قمری ایوانی آجری با مقرنسهای گچی در جنب شبستان احداث شده که بانی آن محمد ابراهیم بن عباس می باشد. درهای ورودی به داخل شبستان در این ایوان تعبیه شده است. این مسجد در تاریخ 19/5/1379 به شماره 2771 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
تکیه شش ناو تفرش
در مجموعه مسجد شش ناو تفرش و دیوار به دیوار این مسجد، تکیه شش ناو ساخته شده است. این تکیه حدود 300 متر مربع مساحت داشته و قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه می رسد.
تکیه از دو طبقه ساخته شده است، طبقه همکف که دارای سکوی تعزیه می باشد برای مردان و طبقه اول که دور تا دور تکیه را در برگرفته محل استقرار خانم ها می باشد. سقف تکیه با چوب و شیروانی پوشیده شده و تعداد زیادی تیرهای چوبی سقف را برپا نگهداشته است.
نخل محله شش ناو ، علم هاو کتل ها در این تکیه نگهداری می شود.
تکیه دارای سه در ورودی و خروجی به سه گذرگاه عومی شهر می باشد.دربیرون تکیه درخت چنارکهنسالی قراردارد
امامزاده محمد (افطسي)
اين امامزاده، جد مقام معظم رهبري و محل دفن محمد بن حسن افطس بن علي اصغر بن امام زين العابدين (ع) مي باشد.
متن شعر موجود در ايوان سردر، حاکي از آن است که اين ايوان در سال 1050 ه.ق توسط خواجه مومن و در زمان در دوران صفويه (قرن دهم هجري ـ شاه عباس دوم) ساخته شده است و جزء آثار ملي به ثبت رسيده است.
اين بناي تاريخي در مركز شهر تفرش واقع شده و داراي گنبدي دوپوش بوده كه نماي پوسته بيروني از كاشيهاي نره رنگي و خطوط نوشته اي تشكيل يافته و زير سقف گنبدخانه داراي مقرنس كاري و تزئينات نقاشي مي باشد سقف ايوان ورودي به زير گنبدخانه نيز داراي مقرنس كاري بوده كه تزئينات كاشي با رنگهاي مختلف آنرا تزئين داده است .
اين آرامگاه، چهار ايوان دارد که جز ايوان شمالي بقيه داراي جدار سفيدکاري با سقفي رومـي پوش اند.
در طرف ضلع شمال و جنوب آن ورودي به ايوان است و در سمت شرق و غرب ايوان بدون ورودي احداث شده , اصل بنا مربوط به دوره ايلخاني مي باشد و تزئينات و نقوش روي سقف در دوره صفوي انجام گرفته است.
امامزاده محمد از ديگر آثار به ثبت رسيده ملي درعصر صفويه قرن دهم و زمان شاه عباسي دوم مي باشد 3- غار نويوئي يا نويوهي 4- غار پلنگ 5- غار دام دام تلخاب 6- غار امجك (كه در 2-3 سال گذشته شناسايي و مورد بازديد غارنوردان قرار گرفته است.) 2- دهستان خرازان : 3- دهستان رودبار : 4- دهستان کوپناه 2- دهستان فشك : 1- دهستان بارزجان : 1- دهستان فرمهين : 1- غار علي خورنده، 2- غار گاو خور
