کي از زيباترين آثار تاريخي استان کرمانشاه که درهاي آن در طول سال روي گردشگران داخلي و خارجي باز است، تکيهي بيگلربيگي است که سرشار از هنر، ظرافت و زيبايي است. تکيهي بيگلربيگي يکي از زيباترين بناهاي استان کرمانشاه و متعلق به دورهي قاجار است که مزين به کتيبهها، تزيينات و آجرکاريهاست. تکيهي بيگلربيگي سه ورودي دارد؛ ورودي اصلي آن در جبههي جنوب شرق قرار دارد. سردر اين ورودي بهوسيلهي مقرنسهاي گچي و گچبريهاي برجسته تزيين شده است. در دو طرف ورودي، دو رديف تاقنما ديده ميشود.
پس از سردر ورودي، فضاي هشتي قرار دارد. در ديوارههاي اين فضا، تاقچههايي ايجاد شده و سقف آن با رسمبنديهاي آجري تزيين شده است. پس از هشتي، دالان نسبتا درازي قرار دارد که به حياط اصلي تکيه منتهي ميشود. سقف دالان با تزييناتي مزين شده است.
ورودي ديگر تکيهي بيگلربيگي از طريق کوچهي بن بست جبههي شمالي است. از اين ورودي ميتوان به فضاهاي مسکوني ضلع شمالي تکيه دسترسي پيدا کرد. تکيهي بيگلربيگي حياط نسبتا وسيعي دارد که کف آن حدود 5 / 2 متر پايينتر از خيابان است. در وسط حياط، حوض بزرگي ديده ميشود. اين حياط در ماه محرم، انبوه عزاداران را در خود جا ميدهد.
اطراف حياط بهوسيلهي فضاهاي متعددي احاطه شده است. فضاهاي بخشهاي شرقي و جنوبي حياط کارکرد مسکوني داشتند. در بخش غربي نيز گنبدخانه قرار دارد. بخش شرقي حياط شامل فضاهاي دوطبقه است. داخل هريک از اين اتقاقها تاقچههاي متعددي ديده ميشود. ارتفاع فضاهاي طبقهي دوم 5 / 1 متر است. از اين فضاها بهعنوان انباري استفاده ميشد.
در ضلع شمال شرقي حياط، مطبخ قرار دارد که در ماه محرم براي تهيهي غذاي عزاداران از آن استفاده ميشد. در اين بخش، مجموعهاي از اتاقها قرار دارد. بخش جنوبي حياط نيز شامل چهار فضاست که سه فضاي آن ارسي دارد. راه دسترسي به اين فضاها از طريق پلکان سنگي داخل حياط است.
بخش شمالي حياط دو طبقه و يک زيرزمين دارد. زيرزمين تکيه شامل حوضخانه، محل استراحت تابستاني و تعدادي اتاق است. سقف حوضخانه و استراحتگاه تابستاني با تيرهاي چوبي و تختهکوبي پوشيده شده است و اتاقهاي اطراف تاقهاي آهنگ آجري دارد. سقف هريک از اين اتاقها با گچبريهاي زيبايي تزيين شده است.
در طبقهي نخست بخش شمالي، شاهنشين قرار دارد و اطراف آن را فضاهاي متعددي احاطه کرده است. فضاي شاهنشين مشرف به حياط، ارسي چوبي بسيار زيبايي دارد.
قسمت داخلي شاهنشين نيز با تزيينات گچبري مزين شده است. نقوش ايجادشده شامل طرحهاي هندسي، نقوش گياهي، قاببنديها و ستونهاي گچي است. در بخش فوقاني شاهنشين، قابي گچي ديده ميشود که در داخل آن جملهي «يا اباعبدالله الحسين» و تاريخ 1262 نوشته شده است. بهنظر ميرسد، تاريخ يادشده زمان تکميل گچبريهاي تکيه بوده است. احتمالا از اتاق شاهنشين براي پذيرايي و ملاقات افراد با بيگربيگي استفاده ميشد. اتاقهاي اطراف شاهنشين و طبقهي فوقاني که تزيينات گچي دارد، فضاي استراحت بوده است.
مهمترين قسمت تکيهي بيگلربيگي، بخش غربي آن است كه گنبدخانهي حسينيه در آن قرار دارد. اين قسمت شامل ايوان نسبتا بزرگي است که از طريق يک پلکان سنگي سه پلهيي به حياط تکيه راه دارد.
جلوي ايوان دو ستون چوبي نسبتا بلند و دو ستون نما ديده ميشود. همچنين سرستونهاي آنها از نوع سرستونهاي بيزانس است که با گچبريهاي گل و گياه تزيين شده است. سقف ايوان نيز تزيينات منبتکاري دارد. از طريق يک در بزرگ چوبي با ارسي زيبا ميتوان به فضاي اصلي حسينيه وارد شد. حسينيه فضايي دوطبقه و در هر طبقهي آن شش اتاق وجود دارد. سقف حسينيه پوشش گنبدي دارد که نماي بيروني آن شيرواني و نماي داخلي آن با آيينهکاريهاي زيبا تزيين شده است.
در هريک از گوشوارههاي فضاي حسينيه، پنجرهاي با تاق هلالي وجود دارد و اطراف آن بهوسيلهي آيينهکاري جملات «لاالهالاالله، محمد رسولالله» و «علي وليالله» نوشته شده است. از ديگر تزيينات فضاي حسينيه ستوننماهاي گچي، طرحهاي هندسي، نقوش گياهي و قنديلهاي شمعسوز است. در ضلع جنوبي حسينيه، يك ارسي زيبا با شيشههاي الوان وجود دارد که حسينيه را به حياط کوچکتري مرتبط ميكند. از طريق اين حياط ميتوان به مجموعهي حمام بيگلربيگي وارد شد. از فضاهاي ضلع جنوبي حسينيه براي اقامت زنان هنگام مراسم عزاداري و نگهداري وسايل و لوازم مراسم عزاداري استفاده ميکردند.
بهطور کلي، در گرداگرد حياط مرکزي عمارت، تالارها و اتاقهايي ساخته شده و تالار آيينهکاري شده است.
در سال 1383 موزهاي با عنوان خط و کتابت در تکيهي بيگلربيگي افتتاح شد. در اين موزه، اسناد، مدارک، مستندات تاريخي و نسخ خطي نگهداري ميشود و در معرض ديد بازديدکنندگان قرار گرفته است. علاوه بر اين، موزهي پارينهسنگي زاگرس که تنها موزهي پارينهسنگي خاورميانه است، در اين تکيه قرار دارد.
عمارت تکيهي بيگلربيگي در بافت قديمي شهر کرمانشاه، خيابان مدرس، مقابل مسجدجامع قرار دارد. ساخت اين تکيه در سال 1309 توسط عبداللهخان فراشباشي ملقب به بيگلربيگي از مقامات مشهور کرمانشاه در دورهي قاجار آغاز شد و عمليات ساختماني آن در سال 1315 بهپايان رسيد.
پس از سردر ورودي، فضاي هشتي قرار دارد. در ديوارههاي اين فضا، تاقچههايي ايجاد شده و سقف آن با رسمبنديهاي آجري تزيين شده است. پس از هشتي، دالان نسبتا درازي قرار دارد که به حياط اصلي تکيه منتهي ميشود. سقف دالان با تزييناتي مزين شده است.
ورودي ديگر تکيهي بيگلربيگي از طريق کوچهي بن بست جبههي شمالي است. از اين ورودي ميتوان به فضاهاي مسکوني ضلع شمالي تکيه دسترسي پيدا کرد. تکيهي بيگلربيگي حياط نسبتا وسيعي دارد که کف آن حدود 5 / 2 متر پايينتر از خيابان است. در وسط حياط، حوض بزرگي ديده ميشود. اين حياط در ماه محرم، انبوه عزاداران را در خود جا ميدهد.
اطراف حياط بهوسيلهي فضاهاي متعددي احاطه شده است. فضاهاي بخشهاي شرقي و جنوبي حياط کارکرد مسکوني داشتند. در بخش غربي نيز گنبدخانه قرار دارد. بخش شرقي حياط شامل فضاهاي دوطبقه است. داخل هريک از اين اتقاقها تاقچههاي متعددي ديده ميشود. ارتفاع فضاهاي طبقهي دوم 5 / 1 متر است. از اين فضاها بهعنوان انباري استفاده ميشد.
در ضلع شمال شرقي حياط، مطبخ قرار دارد که در ماه محرم براي تهيهي غذاي عزاداران از آن استفاده ميشد. در اين بخش، مجموعهاي از اتاقها قرار دارد. بخش جنوبي حياط نيز شامل چهار فضاست که سه فضاي آن ارسي دارد. راه دسترسي به اين فضاها از طريق پلکان سنگي داخل حياط است.
بخش شمالي حياط دو طبقه و يک زيرزمين دارد. زيرزمين تکيه شامل حوضخانه، محل استراحت تابستاني و تعدادي اتاق است. سقف حوضخانه و استراحتگاه تابستاني با تيرهاي چوبي و تختهکوبي پوشيده شده است و اتاقهاي اطراف تاقهاي آهنگ آجري دارد. سقف هريک از اين اتاقها با گچبريهاي زيبايي تزيين شده است.
در طبقهي نخست بخش شمالي، شاهنشين قرار دارد و اطراف آن را فضاهاي متعددي احاطه کرده است. فضاي شاهنشين مشرف به حياط، ارسي چوبي بسيار زيبايي دارد.
قسمت داخلي شاهنشين نيز با تزيينات گچبري مزين شده است. نقوش ايجادشده شامل طرحهاي هندسي، نقوش گياهي، قاببنديها و ستونهاي گچي است. در بخش فوقاني شاهنشين، قابي گچي ديده ميشود که در داخل آن جملهي «يا اباعبدالله الحسين» و تاريخ 1262 نوشته شده است. بهنظر ميرسد، تاريخ يادشده زمان تکميل گچبريهاي تکيه بوده است. احتمالا از اتاق شاهنشين براي پذيرايي و ملاقات افراد با بيگربيگي استفاده ميشد. اتاقهاي اطراف شاهنشين و طبقهي فوقاني که تزيينات گچي دارد، فضاي استراحت بوده است.
مهمترين قسمت تکيهي بيگلربيگي، بخش غربي آن است كه گنبدخانهي حسينيه در آن قرار دارد. اين قسمت شامل ايوان نسبتا بزرگي است که از طريق يک پلکان سنگي سه پلهيي به حياط تکيه راه دارد.
جلوي ايوان دو ستون چوبي نسبتا بلند و دو ستون نما ديده ميشود. همچنين سرستونهاي آنها از نوع سرستونهاي بيزانس است که با گچبريهاي گل و گياه تزيين شده است. سقف ايوان نيز تزيينات منبتکاري دارد. از طريق يک در بزرگ چوبي با ارسي زيبا ميتوان به فضاي اصلي حسينيه وارد شد. حسينيه فضايي دوطبقه و در هر طبقهي آن شش اتاق وجود دارد. سقف حسينيه پوشش گنبدي دارد که نماي بيروني آن شيرواني و نماي داخلي آن با آيينهکاريهاي زيبا تزيين شده است.
در هريک از گوشوارههاي فضاي حسينيه، پنجرهاي با تاق هلالي وجود دارد و اطراف آن بهوسيلهي آيينهکاري جملات «لاالهالاالله، محمد رسولالله» و «علي وليالله» نوشته شده است. از ديگر تزيينات فضاي حسينيه ستوننماهاي گچي، طرحهاي هندسي، نقوش گياهي و قنديلهاي شمعسوز است. در ضلع جنوبي حسينيه، يك ارسي زيبا با شيشههاي الوان وجود دارد که حسينيه را به حياط کوچکتري مرتبط ميكند. از طريق اين حياط ميتوان به مجموعهي حمام بيگلربيگي وارد شد. از فضاهاي ضلع جنوبي حسينيه براي اقامت زنان هنگام مراسم عزاداري و نگهداري وسايل و لوازم مراسم عزاداري استفاده ميکردند.
بهطور کلي، در گرداگرد حياط مرکزي عمارت، تالارها و اتاقهايي ساخته شده و تالار آيينهکاري شده است.
در سال 1383 موزهاي با عنوان خط و کتابت در تکيهي بيگلربيگي افتتاح شد. در اين موزه، اسناد، مدارک، مستندات تاريخي و نسخ خطي نگهداري ميشود و در معرض ديد بازديدکنندگان قرار گرفته است. علاوه بر اين، موزهي پارينهسنگي زاگرس که تنها موزهي پارينهسنگي خاورميانه است، در اين تکيه قرار دارد.
عمارت تکيهي بيگلربيگي در بافت قديمي شهر کرمانشاه، خيابان مدرس، مقابل مسجدجامع قرار دارد. ساخت اين تکيه در سال 1309 توسط عبداللهخان فراشباشي ملقب به بيگلربيگي از مقامات مشهور کرمانشاه در دورهي قاجار آغاز شد و عمليات ساختماني آن در سال 1315 بهپايان رسيد.