جاذبه های گردشگری استان كردستان ( مطالب و عکس های کلی در مورد کردستان )

[Nicol]

استان كردستان با مساحتی حدود 28203 كیلومتر مربع در غرب ایران قرار دارد و از شمال به استان های آذربایجان غربی و بخشی از زنجان ، از مشرق به استان همدان و بخش دیگری از زنجان ، از جنوب به استان كرمانشاه و از مغرب به كشور عراق (استان كردنشین سلیمانیه) محدود می گردد .
استان كردستان بر اساس آخرین تقسیمات كشوری در سال 1382 دارای 9 شهرستان ، 23 شهر ، 23 بخش ، 79 دهستان و 1767 آبادی می باشد .
شهرستان های استان عبارتند از :
بانه ، بیجار ، دیواندره ، سروآباد ، سقز ، سنندج ، قروه ، كامیاران و مریوان

 

[Nicol]

از لحاظ اقلیمی و طبیعی استان كردستان منطقه ای كوهستانی می باشد كه دشت های مرتفع و دره های پهن نیز در پهنه منطقه گسترده شده اند . اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پست ترین نقاط استان به حدود 2400 متر می رسد . كوه شاهو با ارتفاع 3300 متر بلندترین و منطقه آلوت در بانه با ارتفاع حدود 900 متر كم ارتفاع ترین نقطه استان می باشد . كه این اختلاف ارتفاع خود باعث به وجود آمدن اقلیم های متفاوت می گردد و این موضوع از لحاظ ارتباط با بحث توریسم بسیار حائز اهمت است . بیشترین میزان بارندگی مربوط به شهرهای مریوان و بانه حدود 800 میلی متر در سال و كم ترین میزان بارندگی در ناحیه شرق حدود 400 میلی متر و در قسمت مركزی استان یعنی سنندج نزدیك به 500 میلی متر در سال است .
از انجا كه تنوع اقلیمی و وجود عوارض طبیعی و توپوگرافی در مقایسه با یكنواختی ، پتانسیل مهم توریستی به شمار می رود از این لحاظ استان كردستان دارای جاذبه های متنوع و ارزشمندی است . بر اساس استانداردهای جهانی دمای مطلوب و مناسب برای جهانگردان در سطح جهانی بین 20 تا 25 درجه سانتی گراد می باشد . با توجه به میانگین دمای روزانه استان ، از اواسط اردیبهشت تا اواسط مهر ماه بهترین ایام برای جذب جهانگردان تفریحی تابستانه می باشد و مانگین دمای ماه های این دوره از 22 تا 28 درجه سانتی گراد متغیر است . همچنین دو ماهه اول سال نیز یعنی فروردین و اردیبهشت به علت بارندگی های زیاد و در نتیجه سرسبزی منطقه بهترین زمان برای برگزاری تورهای طبیعی و دیدار مسافران از طبیعت كردستان است . در فصل زمستان با توجه به سردی هوا و طول دوره یخبندان و با در نظر گرفتن شرایط خاص جغرافیایی و ارتفاع زیاد شهر های استان و وجود اتفاعات بلند ، بارش های جوی زمستانه اغلب به صورت برف است كه در این رابطه تعداد روزهای یخبندان در این ناحیه حائز اهمیت می باشد و بر اساس بررسی های انجام شده تعداد روزهای یخبندان در بیجار 160 روز در سال در منطقه سنندج و كامیاران 110 روز در سال ، در منطقه سقز و دیواندره 113 روز در سال و در منطقه مریوان و بانه به 85 وز در سال می رسد و از این حیث زمینه های بسیار مناسبی را برای ورزش های زمستانه به ویژه ورزش نشاط بخش و هیجان انگیز اسكی روی برف به وجود می آورد .
استان كردستان به علت دارا بودن شرایط مساعد اقلیمی و زیست محیطی ، از دوران پیش از تاریخ ، به عنوان یكی از استقرارگاه های بشری مورد توجه بوده و نتایج حاصل از كاوش های علمی باستان شناسی در مكان های باستانی حاكی از این مطلب است . در كدستان حدود یك هزار و دویست و سی و چهار اثر باستان شناسایی شده كه شامل تپه ، خانه ، مسجد ، مجموعه ، پل و حمام می باشد و حدود پانصد اثر از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .

"""""""""""""""""""" لباس کردی """"""""""""""""""""​

لباس كردی یكی از زیباترین و متنوع ترین و پوشیده ترین پوشش هایی است كه به نوشته سیاحان در سفرنامه هایشان در سطح فرهنگ مردم دنیا كم نظیر است . به طوری كه این لباس در چندین جشنواره مختلف بین المللی مقام اول را از لحاظ پوشش و زیبائی و تنوع كسب نموده است . لباس كردی همانند زبان كردی دارای تنوع خاص در مناطق مختلف است

 

[Nicol]

رقص كردی با زیبایی خاص آئینه ای تمام نما از زندگی گذشته این مردم است كه به صورت زنده در زمان حال در وجود آنان در حركت و جریان است . اگر به ریشه یابی و علل به وجود آمدن این هنر توجه نماییم باید اذعان نمود كه این هنر ریشه در زندگی و كار روزانه مانند كشاورزی ، اعتقادات دینی ، مراسم و جشن های بزرگ ، بازی های محلی ، جنگ و دفاع و حالات روحی و درونی افراد دارد كه به صورت امروزی در آمده است . رقص كردی در تمام نقاط كردستان به خصوص در سنندج و مریوان از غنای زیادی برخوردار است و با وجود سازهای الكترونیكی امروزی ، كم و بیش از سازهای سنتی نیز برای همراهی استفاده می گردد

 

[Nicol]

"""""""""""" قلعه باستانی قمچقای """""""""""""​

بقایای این قلعه در 45 كیلومتری بیجار قرار دارد . بنای این قلعه به سده های 8 و 9 قبل از میلاد می رسد . اطراف قلعه را دره های ژرف در بر گرفته كه یك سوی آن مسلط به دره ای به نام دره شاهان است . این قلعه ظاهرا تا دوره های ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده قرار می گرفت .

 

[Nicol]

"""""""""""" روستای پالنگان """""""""""""""​

«پالنگان» یكی از روستاهای دهستان «ژاورود» از توابع شهرستان كامیاران است و در 47 كیلومتری شمال غرب این شهر قرار دارد . روستا در دامنه كوه و در دو طرف دره قرار گرفته و خانه های آن با سنگ و عموما به حالت پلكانی ساخته شده و پشت بام منزل پایین حیاط منزل بالا است .
این روستا علاوه بر داشتن معماری زیبا ، دارای چشمه ها ، آبشارها و طبیعتی سرشار از زیبایی منحصر به فرد در استان كردستان است و در كنار رودخانه ای قرار گرفته كه به رودخانه سیروان می پیوندد .
این ناحیه یكی از مراكز مهم كردستان از دوره سلجوقی به بعد بود و بقایای قلعه پلنگان كه مجاور روستا و در بالای كوه قرار گرفته موید این امر است .

 

[Nicol]

کتيبه قمچيقای: بخشی از اسناد تاريخي

روستاي قمچقاي در 45 كيلو‌متري شمال بيجار و در كنار رود قمچقاي واقع شده ‌است. مردم قمچقاي و ديگر روستاهاي اطراف با زبان تركي آذربايجاني تكلم مي‌نمايند.


کتيبه قمچقای

شاهلار دره‌سي يا دره پادشاهان- چاههاي قلعه قمچقاي- پله‌هاي زير زميني در محوطه قلعه

در مغرب روستاي قمچقاي دره‌ي مرتفعي قرار دارد كه به دره‌ي آسياب معروف است. كتيبه‌ي قمچقاي در فاصله‌ي يك كيلومتري مغرب اين روستا بر روي صخره‌اي به ارتفاع ده متري در دره‌ي آسياب به خط هيراتيك (شبيه خط هيروگليف) نوشته شده است. در فاصله‌ي 6 كيلو‌متري مغرب اين كتيبه قلعه‌ي عظيمي قرار دارد كه حائز اهميت بسيار است.

‌چنين به نظر مي‌رسد كه سازندگان اوليه اين قلعه همان نويسندگان كتيبه‌ي قمچقاي بوده‌اند.

رودهايي كه از اطراف بنا مي‌گذرند، دره‌هاي عميقي را به وجود آورده‌اند كه ارتفاع برخي قسمتهاي آن بيش از 200 متر مي‌باشد. تنها راه ارتباطي قلعه با خارج، گذرگاه باريكي است كه با دست ساخته شده‌است و يك نفر به دشواري مي‌تواند از آن بگذرد، ‌از استحكام و موقعيت سوق‌الجيشي قلعه چنين بر مي‌آيد كه جنگهاي سختي در اين منطقه در مي‌گرفته است .

وسعت قلعه كه بالغ بر 5000 متر‌ مربع است با مخازن متعدد آب كه در سنگ بريده شده و پناهگاه زيرزميني آن كه با عمق 41 پله در زير قلعه بنا شده حاكي از وجود تمدن درخشاني در اين منطقه بوده ‌است.

در بين مردم منطقه، قلعه‌ي قمچقاي به نام قلعه‌ي آيتوس مشهور است و حتي داستانها و افسانه‌هايي در مورد آيتوس سردار قلعه و جنگهايي كه وي انجام داده و همچنين وضعيت داخل قلعه بر سر زبانهاست.

تاكنون تحقيقات مهم باستانشناسي در مورد كتيبه و قلعه قمچقاي صورت نگرفته است، اما برخي نظريه‌‌ها حاكي از آن است كه خط سومريان در آغاز نيمه تصويري (هيراتيك) و شبيه كتيبه‌ي قمچقاي بوده‌ است.

مرحوم پروفسور زهتابي درباره خط سومريان مي‌نويسد :«گر چه در بادي امر پيش از خط ميخي الفباي ديگري نيز كه شبيه خط هيروگليف بوده، وجود داشته، ليكن عمر آن زياد نبوده است. به عقيده‌ي دانشمندان تاريخ‌نگار خط ميخي را سومريان بعد‌ها اختراع نموده‌اند». سومريان التصاقي زبان مردمان متمدني بوده‌اند كه از آسياي مركزي به بين‌النهرين مهاجرت نموده‌اند.

مرحوم پروفسور زهتابي در اين مورد مي‌نويسد: «سومريان و ايلاميان از طريق گذرگاه دربند به اين منطقه (بين‌النهرين و شوش) در آمده و به هر روي از آذربايجان عبور كرده‌اند. در جريان گذر آنان از آذربايجان قبايل و طوايفي از ايشان در اين ناحيه رحل اقامت افكنده و در نتيجه‌ي هم‌جوشي و آميزش با اهالي محلي در طول قرنهاي متمادي، اقوام گوتي و لولوبي را به وجود آورده‌اند» .2

اما راجع به كتيبه‌ي قمچقاي كه در مجله‌ي اثر در شماره‌هاي 15 و 16 كه در زمستان سال 1367 ش. به چاپ رسيده، چنين آمده‌است: «با توجه به اين حقيقت كه قدمت كتيبه‌ي قمچقاي از الواح سومري بيشتر است (هزاره‌ي چهارم ق. م) و با توجه به در نظر گرفتن اين موضوع كه اولين واضعان خط، سومريان بوده‌اند تصور مي‌شود كه قلعه و كتيبه‌ي قمچقاي در اصل متعلق به سومريان بوده‌است» .3

محمود كردواني نيز در سال 1356 ش. به بررسي قلعه و كتيبه‌ي قمچقاي مي‌پردازد كه در مجله‌ي بنياد فرهنگ ايران در سال 1356 چنين آمده ‌است: «وجود اين تمدن آنهم در حدود هزاره‌ي چهارم ق.م باعث اعجاب و شگفتي است، اما موضوعي كه بيش از همه چيز انسان را به تحسين وا مي‌دارد، وجود كتيبه‌ي مكشوفه كه با خط نيمه تصويري (هيراتيك) به دست اقوام و ساكنين اين قلعه نوشته شده، گواه بر فرهنگ و تمدن مترقي اين اقوام است».4

محمود كردواني در مقاله‌اي ديگر تحت عنوان كتيبه‌ي قمچقاي فرضيه‌اي نو در باره‌ي منشأ خط مي‌نويسد: «گمان مي‌رود كتيبه‌ي قمچقاي يك متن مذهبي باشد، زيرا معني «خدا»، «معبد»، «آب»، «رعد و برق» از برخي علائم آن به خوبي استنباط مي‌گردد. بعيد نيست كتيبه، شامل نام خداياني باشد كه ساكنان اين منطقه مي‌پرستيدند. رو به روي كتيبه در آن سوي دره‌ي آسياب آثار يك ديوار سنگي نيز وجود دارد كه گمان مي‌رود، پرستشگاهي مربوط به همين زمان بوده باشد».5

در قلعه قمچقاي كاوشهاي فراواني توسط افراد سود‌جو صورت گرفته؛ اگر كاوشهاي علمي توسط باستانشناسان منصف در منطقه صورت گيرد؛ امكان دارد از قلعه‌ي قمچقاي و زمين‌هاي اطراف آن مدارك و اسناد مهم و جالبي به دست آيد.

گفتني است كه در شهرستان بيجار ‌گروس ده‌ها تپه‌ي باستاني متعلق به هزاره‌هاي قبل از ميلاد وجود دارد. اخيرا" حدود 100 شئي تاريخي توسط نيروي انتظامي بيجار در روستاي چشمه منتش از چهار نفر قاچاقچي عتيقه كشف و ضبط شد كه در ميان آنها پيكره‌ي 3 پادشاه از جنس مفرغ ديده مي‌شود كه بر روي تاج يكي از آنها اشكال ماه و ستاره نمايان است. بيشتر اين اشياء متعلق به هزاره‌هاي قبل از ميلاد است. متأسفانه بدون اينكه تحقيقاتي علمي و باستانشناسي بر روي آنها صورت گيرد، طبق معمول اشياء مربوط به هخامنشيان عنوان شده است.​

 

[Nicol]

اسرار كتيبه هيراتيك بيجار
بعد از گذشت 6000 سال، اسرار كتيبه هيراتيك (نيمه تصويري) دره پادشاهان بيجار كردستان
همچنان ناشناخته باقي مانده است.

عبدالحميد جعفري ـ بيجار

در فاصله 45 كيلومتري شمال شهر بيجار روستايي به نام قمچقاي وجود دارد كه رودخانه بسيار زيبايي در آن جاري است. دره اين رودخانه به دره پادشاهان معروف است. زيرا علاوه بر طبيعت بكرو جالب آن وادشتن حيات وحش فراوان، سه اثر مهم تاريخي را در دل خود جاي داده است. اين سه اثر عبارتند از: 1ـ قلعه باستاني قمچقاني / 2ـ امام زاده مهرابعلي / 3ـ كتيبه هيراتيك( نيمه تصويري) دره هفت آسياب
1ـ قلعه باستاني قمچقاني: اين قلعه به مساحت 5000 مترمربع برفراز كوهي در كنار رودخانه واقع شده است و فقط يك راه ورودي در قسمت شمالي دارد كه فوق العاده صعب العبور است.
دور تا دور آن را تخته سنگهاي بزرگ و دره هاي مخوف و عميقي فرا گرفته اند. قلعه داراي يك تونل مخفي با زاويه اي 45 درجه است كه در دل سنگ كنده شده و پس از طي 40 پله به زير كوه راه پيدا مي كند. طبق نظر كارشناسان قدمت قلعه به بيش از 6000 سال مي رسد.
دكتر يوهانس اكسنر كه در اوايل دهه 1330 شمسي از قلعه ديدن كرده مي نويسد:
«بعضي از حجاري ها از جمله تونل قلعه عجيب تر از تونل هاي اهرام مصر است»
اصطبل در قسمت غربي و خارج از بناي اصلي قرار دارد و راهي مالرو آن را به كف رودخانه وصل مي كند.
در بستر رودخانه ديوار عظيمي دور محوطه را پوشانيده و راه عبور به بالا را مسدود كرده است. در بالاي قلعه و اطراف آن سنگهاي لاشه و حجاري شده، آجر، كاشي، انواع سفال، استخوان و... به وفور يافت مي شود مشخص مي شود قلعه در ادوار مختلف تاريخ تا دوران حسن صباح مورد استفاده بوده و سپس رو به ويراني نهاده است.
2ـ امام زاده مهرابعلي : از زمان احداث اوليه بنا اطلاع دقيقي در دست نيست ولي با توجه به شكل فندانسيون و مصالح پي كه از سنگ ميباشد به نظر ميرسد قدمت آن به قبل از اسلام برسد.
اصل بنا استوانه اي شكل است و داراي چهار درب مي باشد كه هر كدام به سمتي از چهار جهت اصلي باز مي شده است و در كنار هر درب دو پنجره داشته كه در حال حاضر فقط درب جنوبي آن باز مي باشد. بناي امام زاده در قديك چندبار مرمت شده و با توجه به نوع مصالح و سبك معماري به نظر مي رسد كه آخرين بار در زمان ايلخانان مرمت كلي شده و گنبدي آجري روي بنا احداث گرديده و جاي مخروطي و سنگي سابق را گرفته است.
متاسفانه بناهاي ناهمگون ديگري كه بعدها پيرامون ساختمان اصلي ساخته شده اند، شكل واقعي آن را كاملا پوشش داده اند اما نتوانسته اند بناي اصلي استوانه اي آن را حفظ كنند ولي گنبد بنا ريزش كرده است.
3ـ كتيبه هيراتيك (نيمه تصويري) دره هفت آسياب: اين كتيبه در ارتفاع 10 متري كف دره هفت آسياب بر روي سنگي نه چندان سخت و رو به مشرق كنده شده است و قدمت آن به بيش از 6000 سال قبل مي رسد. استاد محمد كردواني كه در سال 1356 از منطقه ديدن كرده مي نويسد:
« وجود تمدن هزاره چهارم قبل از ميلاد در اين محل باعث اعجاب و شگفتي است و بودن كتيبه هيراتيك گواه بر فرهنگ بسيار مترقي اين قوم است».
گذشت زمان در چين و شكنهاي اين كتيبه به خوبي نمايان است. گر چه به مرور زمان ترك برداشته و قسمتهايي از آن ريزش كرده، ولي اولين چيزي كه به نظر مي رسد پنج سطر علائم و نشانه هايي است كه در ميان آنها چيزهايي مانند تاج، خورشيد، دف، پروانه، علائم موسيقي، پرچم، نيم دايره، مثلث، لوزي، بادبادك، پله و... را ميتوان تقريبا حس كرد اينها واقعاً چه هستند و چه پيامي دارند؟
محققان عقيده دارند مراحل تكامل خط به چهار قسمت تقسيم مي شود: 1ـ تصويري (pictorial) 2ـ صوتي (pNoNic) 3ـ هجايي (cilABery) 4ـ الفبايي (AlpHABEtic)، ولي انگار نوشته دره هفت آسياب روستاي قمچقاي بيجار در هيچكدام از اين تقسيم بنديها نمي گنجد و متاسفانه تا به حال هيچ تحقيقي از طرف افراد صاحب نظر و يا مجامع علمي داخلي و يا خارجي روي آن صورت نگرفته اسن و يكي از ارزشمندترين و قديمي ترين كتيبه هاي تاريخي جهان و آثار باستاني اطراف آن در شرف نابودي كامل قرار دارد.
آيا زمان آن نرسيده كه به هويت و فرهنگ و تمدن خود بهاء دهيم و آن را به جهان و جهانيان معرفي كنيم؟

 

[Nicol]

ايل شاهسون

قلمرو اصلي ايل شاهسون (شاهسئوه ن) منطقه مغان و ديگر نقاط آذربايجان شرقي و تاريخ مهاجرت طوايف مختلف آن به آذربايجان غربي مشخص نيست. اما گفته مي شود در زمان انقلاب مشروطيت که ايل دچار زحمت و پراکندگي بوده، طوايفي چند از آن جدا شده و راهي آذربايجان غربي مي شوند

در حال حاضر ايل شاهسون در آذربايجان غربي شامل 11 طايفه است که پنج طايفه قره چورلو، مقدم و دمکانلو٬ ياغبستي و ايناللو از نظر نفوس بسيار اندک بوده و پس از استقرار در منطقه، ساکن شده و بافت ايلي خود را از دست داده اند. طوايف ديگر اين ايل عموما کوچرو بوده و اقتصاد آنان مبتني بر دامداري است.

قلمرو حياتي اين ايل در دوران جنگ دچار ناامني گرديد. مناطق قشلاقي آنان در دهستان شهر ويران مهاباد مورد تاخت و تاز و آتش سوزي گروههاي مختلف (كرد؟٬ دولت؟) قرار گرفت و قسمت اعظم احشامشان نيز به غارت رفت و عرصه زندگي بقدري بر آنان تنگ شد که عاقبت مجبور به ترک روستا و رها کردن آنچه که داشتند شدند.

خانوارهاي ايل شاهسون در آن سالها پس از مدتي سرگرداني در اطراف روستاهاي منطقه عاقبت با اجاره کردن و خريد زمين در روستاهاي امن مجبور به مهاجرت شدند و سکوت در روستاهاي جديد را ترجيح دادند. مناطق ييلاقي و ميان بند آنان نيز که در نواحي يازداغي خليفان، خان طاووس، شرفه، ملادره سي، دوآب، شله کن، بيکن قلعه و اليس در منطقه گولان بود، نيز از مصائب اين دوران دور نماند، بطوريکه قسمتهاي مختلف آنها زير شخم رفت و از دسترس عشاير خارج شد.

حدود 100 خانوار از طايفه حيدرلو که معمولا به مناطق ييلاقي سليم خان، دوله رش و کاني زرد کوچ مي نمودند بدليل ناامني، در مناطق قشلاقي ماندند و قسمتي از رمه خود را توسط چوپان به يازداغي، شله کن و سرتيب بلاغي گسيل داشتند. زنان طايفه روزانه با اسب و الاغ براي دوشيدن شير راهي منطقه ميشدند و عصر مراجعت ميکردند.

به هر حال آنچه که از اين ايل در حال حاضر به پديده کوچ استمرار ميبخشد شامل 367 خانوار است و عموما در 90 اوبه (اوبا) که آنرا بولوک (بؤلوك) نيز ميگويند به شرح زير متشکل شده اند. سازمان ايلي شاهسون در کتاب ساختار سازمان ايلات و شيوه معيشت عشاير آذربايجان غربي به شکل زير ترسيم شده است:

 

[Nicol]

از ايل شاهسون تعداد 4 طايفه در حوزه شهرستان مهاباد زندگي ميکنند که بهنگام کوچ از منطقه نيز خارج ميشوند،اين طوايف عبارتند از:

7-1- طايفه ياراحمدلو
اين طايفه داراي ده خانوار کوچنده است که کلا در يک اوبا سازمان يافته اند. منطقه قشلاقي آنان ارمنک سفلي (شهرويران مهاباد) و منطقه ييلاقي آنان آغ داغ در دهستان حومه هشترود ميباشد.

7-2- طايفه حاج‌آغلو
اين طايفه بزرگترين طايفه ايل شاهسون در آذربايجان غربي است و داراي 205 خانوار کوچنده است که در 57 اوبا (بولوک) سازمان يافته اند. اوباهاي اين طايفه در مناطق مهاباد، مياندوآب، مراغه و هشترود پراکنده هستند و ييلاق آنان عموما کوه سهند و سليم خان است.

7-3- طايفه قره‌موسي‌لو
طايفه فوق داراي 38 خانوار و 8 اوباست و در روستاي مهاباد، مياندوآب، هشترود و مراغه پراکنده هستند. منطقه ييلاقي اين طايفه فعلا بايندور در اطراف سهند است.

7-4- طايفه آغباشلو
اين طايفه داراي 26 خانوار کوچنده است که در 5 اوبا سازمان يافته اند. منطقه قشلاقي اين طايفه شهر ويران مهاباد و ناحيه ييلاقي آنان هم دهستان سراجو است.

براي کسب اطلاعات بيشتر خوانندگان ميتوانند کتاب ساختار و سازمان ايلات و شيوه معشيت عشاير آذربايجان غربي نوشته آقاي ابراهيم اسکندري نيا را مطالعه فرمايند.

 

[Nicol]

معرفی جاذبه های طبیعی استان كردستان

پوشش گیاهی و جنگل ها

استان كردستان از طبیعتی زیبا برخوردار است و جنگل بخشی از زیبایی های استان را شكل بخشیده است. جنگل های استان دراطراف شهرهای بانه و مریوان واقع شده و بعد از جنگل های شمال كشور در درجه ی دوم اهمیت قرار دارد. در حال حاضر جنگل های استان به صورت درختچه و بوته های پراكنده درآمده است. معروف ترین درختان جنگلی این جنگل ها بلوط ، مازو یا دار مازو، گلابی، زبان گنجشك ( ون)، گردو، سیب وحشی، پسته وحشی (بنه) ، زالزالك، آلبالو جنگلی، بادام تلخ ،ازگیل، داغداغان، نارون، افرا و درخت هایی مانند گز و بید وحشی در كنار رودخانه است.

به طور كلی می توان نواحی جنگلی استان را چنین تقسیم نمود:
- جنگل های منطقه مریوان، كه وسعت آن 185000 هكتار است.
- جنگل های منطقه بانه، كه مساحت آن حدود 50000 هكتار تخمین زده می شود.
- جنگل های منطقه سقز كه مساحت آن حدود 7000 هكتار است.
- جنگل های منطقه سنندج كه مساحت آن حدود 78000 هكتاراست و بیشتر درغرب كامیاران و جنوب سنندج واقع شده اند. پارك جنگلی آبیدر

این پارك در ضلع غربی شهر سنندج در دامنه كوه آبیدر قرار دارد. آبیدر در فرهنگ منطقه جایگاه خاصی دارد و به دلیل پر آب بودن چشمه سارها، قنات ها و وجود باغ های متعدد مانند امانیه، امیریه و ... چنین نامیده می شود.
از زمانی كه شهر سنندج بنیان نهاده شد، آب چشمه های آبیدر به شهر منتقل شد. هنوز هم قنات عمارت خسروآباد، آصف، وكیل، مشیر و تعدادی از بناها، به نوعی از این كوه سرچشمه می گیرد. در سال های اخیر در این كوه پاركی احداث و سكوبندی و داده سازی در آن انجام شده است. نقش برجسته ای هم در آن ساخته شده كه بسیار قابل درنگ است. این منطقه از مكان های زیبای شهر سنندج است.

منطقه اورامان

یكی از مناطق زیبای استان كردستان، منطقه ی اورامان است كه در شرق مریوان قرار دارد و دارای كوهستان های زیبا با پوشش جنگلی است. رودخانه بزرگ سیروان ، از این منطقه و دره ی اورامان عبور می كند و به رودخانه دیاله در عراق می پیوندد.
یادآوری این مهم ضروری است كه جنگل ها و مناطق بسیاری چون جنگل های بانه، مریوان و همچنین " دره شاهان" كه در كنار قلعه " قم چقای" واقع شده است از مراكز مهم طبیعی استان محسوب می شوند.

 

[Nicol]

دریاچه ها و آبشارها


دریاچه زریوار

این دریاچه در سه كیلومتری شمال باختری مریوان و در ارتفاع 1285 متری از سطح دریا قرار دارد و از زیباترین میراث های طبیعی استان كردستان به شمار می آید. آب این دریاچه از چشمه های جوشان و رودخانه های چندی كه به آن می ریزد، تامین می شود. حجم آب دریاچه از 5/22 میلیون متر مكعب تا 5/47 میلیون متر مكعب در طول سال متغیر است. طول دریاچه شش كیلومتر و عرض آن 1700 تا 3000 متر است. مساحت آن حدود 720 هكتار است.
وجه تسمیه زریوار و زریبار كه هر دو در منطقه متداول است، به واژه " زری" كه در زبان كردی به معنی دریاچه است، باز می گردد. پسوند " دار" و " بار" پسوند تشبیهی، و زریبار یا زریوار به معنی دریاچه وار است. درباره این دریاچه افسانه های متعددی وجود داد كه مشهورترین آنها وجود شهری مدفون در زیر آب های دریاچه است. آبشاربل

در یكی از روستاهای منطقه اورامان و در مرز استان كرمانشاهان، روستایی به نام " بل" واقع است. دركنار این روستا، در جاده ای كه به " كوسه هجیج" منتهی می شود، آبشاری زیبا وجود دارد كه به عقیده كارشناسان دارای آبی عالی برای شرب است. این آب با فشار زیاد و در حجم بسیار از شكاف كوهی بیرون می ریزد و عظمت و شكوه طبیعت را جلوه گر می سازد. این آب در مسیر خود به رودخانه سیروان می ریزد.
چهل چشمه

چهل چشمه از كوه های مرتفع كردستان است. این كوه دارای آبشارها و چشمه های بسیار زیبایی است و وجه تسمیه آن نیز حكایت از وجود چهل چشمه آب دارد. این كوه در منطقه "خورخوره" از شهرستان دیواندره قرار دارد و منطقه ای سردسیر و برف گیراست. در این كوه می توان در تمامی سال برف را مشاهده كرد. این كوه یكی از سرچشمه های رودخانه جغاتو ( جغتو) و سپید رود است و دارای چشمه سارهای فراوان و دامنه های سرسبز و زیبا است.

چشمه باباگرگر

در روستای "بابا گرگر"، در 18 كیلومتری شمال شرقی شهرستان قروه، چشمه ای جوشان همیشه می خروشد كه به آن "دنگز" می گویند. آب این چشمه در استخری عمیق و مدور به محیط 200 متر جمع می شود. این چشمه پر آب دارای آبی است كه رنگ آن مایل به سرخ است و در بعضی مواقع به رنگ زرد مایل به لیمویی در می آید. آب این چشمه به علت وجود املاح معدنی به ویژه گوگرد ، رنگین است. ظاهراً این آب برای امراض سودایی و پوستی مناسب است و در درمان سوء هاضمه و دیگر بیماری های دستگاه گوارش و نیز راشیتیسم و درمان تورم مؤثر می افتد. این چشمه و امامزاده باباگرگر در كنار آن، از مكان های طبیعی و تاریخی استان محسوب می شوند.
سراب وینسار

یكی از چشمه های قدیمی شهرستان قروه، چشمه سراب است كه با آب بسیار گوارا و عالی در داخل روستای " وینسار" از دل زمین بیرون می آید. در حقیقت روستای وینسار پیرامون این چشمه شكل گرفته است. این چشمه سال های سال است كه تأمین كننده آب روستا، هم برای شرب و هم كشاورزی است. اطراف چشمه اصلی سنگ چین شده و قدمت سنگ چین آن حدود دو تا سه قرن بر آورد شده است. تا حدود سی سال پیش مردم روستا در ماه خرداد مراسم شكرگزاری و قربانی برای " سراب "، برگزار می كردند. در این مراسم ضمن قربانی كردن گوسفندان به جشن و شادمانی می پرداختند و احترام ویژه ای برای این چشمه قایل بودند.
سراب قروه

در بخش جنوبی شهر قروه سرابی طبیعی وجود دارد كه یكی از تفرج گاه های مردم منطقه محسوب می شود. این سراب دارای آبی خوب و گواراست. به همین دلیل شهر قروه در كنار آن ایجاد شده است. بخشی از آب كشاورزی و مشروب قروه از این آب تأمین می شود.
آبشاركویله

یكی از مكان های دیدنی استان كردستان ، آبشار" كویله " است كه در شهرستان مریوان و در مسیر جاده مریوان – سقز واقع است. این آبشار زیبا در فصل بهار از مكان ها دیدنی و زیبای منطقه محسوب می شود.
چشمه آب تلخ ( پیرصالح)

چشمه آب تلخ در روستای قشلاق از شهرستان بیجار قرار دارد. علت نامگذاری این چشمه به علت تلخ بودن آب آن است. هر چند دلیل تلخ بودن آب این چشمه به روشنی مشخص نشده است، اما آب آن برای درمان بیماری های روماتیسمی مؤثر است.
چشمه كواز

این چشمه در50 كیلومتری شمال غربی كامیاران و در10 كیلومتری شمال غربی روستای پلنگان در دامنه كوه واقع شده است. آب این چشمه طعم گوگردی دارد و در محل جوشش آن از زمین، رنگ آب شیری است و خود نشان دهنده وجود مواد آهنی و گوگردی درآب است. آب این چشمه در استخر كوچكی جمع می شود و از آن برای نوشیدن و نیز درمان بیماری های مجاری تنفسی، روماتیسمی و بیماری های جلدی استفاده می شود.

علاوه بر این چشمه ها می توان به موارد زیر نیز اشاره كرد:
چشمه خاور آباد: این چشمه در جنوب شرقی چشمه سراب بیجار واقع است.
چشم قم چقای: در 17 كیلومتری قم چقای در دهستان " سیاه منصور" شهرستان بیجار واقع است. چشمه هفت آسیاب: در روستای شریف آباد از دهستان سیاه منصور واقع است

 

[Nicol]

موزه سنندج ​

موزه‌ سنندج‌ در قسمت‌ بيروني‌ يكي‌ از بناهاي‌ دوره‌ قاجاريه‌ داير شده‌ است‌. اين‌ بنا به‌ من

زل‌ «سالار سعيد» معروف‌ است‌ و مقارن‌ با سلطنت‌ ناصرالدين‌شاه‌ قاجار در حدود 150 سال‌ پيش‌ توسط‌ يكي‌ از علماي‌ بنام‌ اهل‌ سنت‌ «ملا لطف‌الله‌ شيخ‌الاسلام‌» قاضي‌ القضاة‌ منطقه‌ كردستان‌، در دو قسمت‌ حياط‌ و ساختمان‌ بيروني‌ و حياط‌ و ساختمان‌ اندروني‌ بنا شد.
عمارت‌ بيروني‌ شامل‌ يك‌ حياط‌ بزرگ‌ و ساختمان‌ دو طبقه‌ با تالار تشريفات‌ مزين‌ و همچنين‌ زيرزمين‌ و حوض‌ خانه‌ زيبا و انبار است‌ كه‌ قبلاً در تملك‌ «عبدالمجيد خان‌ سنندجي‌» (سالار سعيد) بود. اين‌ بنا در سال‌ 1354 شمسي‌ به‌ موزه‌ تبديل‌ شد
موزه‌ سنندج‌ از دو بخش‌ مجزا تشكيل‌ شده‌ است‌:
بخش‌ تاريخ‌ و باستان‌شناسي‌
اين‌ بخش‌ در طبقات‌ اول‌ و دوم‌ قرار دارد؛ طبقه‌ اول‌ كه‌ شامل‌ تالار شاه‌نشين‌ با گچ‌بري‌هاي‌ زيبا و اروسي‌ هفت‌ لنگه‌ و آيينه‌كاري‌ هنرمندانه‌ و با شكوه‌ است و اتاق‌هاي‌ كنار آن‌، به‌ نمايش‌ آثار تاريخي‌ ايران‌ از پيش‌ از تاريخ‌ تا اواخر دوره‌ ساساني‌ اختصاص‌ دارد. اين‌ آثار شامل‌ آثار 3000 سال‌ پيش‌، دوره‌ ماد و ماننايي‌ و دوران‌ تاريخي‌ قبل‌ از اسلام‌ است‌.
شاخص‌ترين‌ آثار اين‌ بخش‌، اشياي‌ مربوط‌ به‌ نقاط‌ مختلف‌ استان‌ و به‌ ويژه‌ آثار سفالي‌، مفرغي‌، عاج‌ و استخوان‌هاي‌ يافته‌ شده‌ از «تپه‌ زيويه‌» و «غار كرفتو» است‌ كه‌ در سال‌هاي‌ اخير در حفاري‌هاي‌ علمي‌ به‌ دست‌ آمده‌ است‌.

ساير آثاري‌ كه‌ در اين‌ بخش‌ به‌ نمايش‌ درآمده‌ است‌، دربرگيرندة‌ آثاري‌ از دوره‌هاي‌ اشكاني‌ و ساساني‌ و هزاره‌ اول‌ قبل‌ از ميلاد است‌. اين‌ اشيا از سفالينه‌ و آبگينه‌ و همچنين‌ سكه‌هاي‌ مختلف‌ دوران‌ تاريخي‌ تشكيل‌ شده‌ است‌.
طبقه‌ دوم‌ كه‌ شامل‌ اتاق‌هاي‌ بزرگ‌ و ايوان‌ مزين‌ عمارت‌ است‌، به‌ آثار دوره‌هاي‌ مختلف‌ اسلامي‌ از اوايل‌ اسلام‌ تا دوره‌ قاجاريه‌ اختصاص‌ يافته‌ است‌. زيباترين‌ آثار اين‌ بخش‌ سفالينه‌هاي‌ مختلف‌ از قرون‌ 6 و 7 اسلامي‌ است‌ كه‌ از نقاط‌ مختلف‌ ايران‌ مثل‌ كردستان‌، ري‌ و نيشابور و...كشف‌ شده‌اند.
در اين‌ بخش‌ علاوه‌ بر سفالينه‌ها، آثار ديگري‌ مانند اشياي‌ مفرغي‌، مس‌ و نقره‌ و همچنين‌ سكه‌ها و مهره‌هاي‌ دوره‌ اسلامي‌ در معرض‌ ديد قرار دارد

 

[Nicol]

عمارت آصف ديوان (موزه مردم شناسي خانه کرد)

براساس نقل قولهاي مختلف احداث بناي اصلي عمارت آصف كه شامل تالار تشريفات است به دوران صفويه باز مي گردد . كه دردوره هاي بعدي بويژه دردوران قاجاريه وپهلوي بتدريج بخشهايي به آن افزوده شده است . سردرورودي بناي با نماي آجري كه به شكل نيم هشتي است براساس سبك باروك ايراني ساخته شده است تالار تشريفات آن ايوان ستوندار بااروسي پركار آن ازبخشهايي بسيار زيباي بنا محسوب مي شود عمارت داراي يك رشته قنات است كه اكنون آب آبنماي مقابل تالار ازآن تامين مي شود . بنا شامل تزئينات معماري همانند گچبري ، آينه كاري وكار چوب است درضلع جنو بغربي عمارت حمام مخصوص با سبك واسلوب معماري حمامهاي ايراني ساخته شده است كه داراي نقش هاي آهكبري مي باشد .مرمت اين بنا ازسال 1377 با عمليات حفاظتي سروع شد ودرسالهاي بعدي تا سال 1381 همچنان ادامه پپدا كرده است و قسمتهايي كه درآن آسيب ديده بود مرمت گرديد وهمچنين تزيينات آن نيز مرمت وبازسازي گرديد آهكبري هاي حمام خصوصي آن نيزكه ازبين رفته بود دوباره احياء شده است . همچنين سيستم آبرساني اين عمارت كه ازآب جاري و قنات مي باشد رها سازي واحياء شده است . درقسمت جنوبي ودرابتداي ورودبه عمارت ومسيردالان منتهي به حياط مركزي دري به سمت راست بازمي شود كه درگذشته حياط مستخدمين بوده وبا توجه به اينكه بخش هاي مختلف اين قسمت به كلي تخريب شده وهيچ آثار وشواهدي ازگذشته به جاي نمانده بود ، بامسقف نمودن بخش عمده اي ازاين فضا ي به وسيله گنبدهاي آجري واحياء نمودن حوض اصلي وساخت رواق دراطراف آن ، بخشي ازاين قسمت به نگارخانه وبخش ديگر آن تبديل به چايخانه سنتي مي شود با توجه به اتمام عمليات مرمتي دراين بنا وباتوجه به نفاست وارزش تاريخي بنا تاسيس موزه مردم شناسي غرب كشور ( خانه كرد) دراين بنا مورد توجه قرار گرفته است واين موزه همزمان با روز جهاني موزه وبزرگداشت ميراث فرهنگي افتتاح مي شود . دراين موزه مجموعه اي از شيوه هاي كار وزندگي مناطق كردنشين به معرض نمايش گذاشته مي شود .​

موزه حمام خان (ظهيري )

اين حمام در ضلع شمالي بازار سرپوشيده سنندج ،‌ پايين تر از مسجد داروغه است . حمام داراي بخش هاي مختلفي از جمله سردر ورودي ،‌سريينه ، حمام گرم ، خزينه و ... است . بر طبق كتيبه سنگي موجود در سردر ورودي ،‌حمام در سال 1220 ه.ق به دستور (امان الله خان اردلان ) ساخته شد و بعدها به سبب تملك آن توسط (امين التجار ) در سال 1296 ه.ق (دوران حكومت فرهاد ميرزاي معتمدالدوله ، عموي ناصرالدين شاه ) مورد مرمت و بازسازي عمده قرار گرفت . كتيبه موجود نيز گوياي اين امر است .
تزيينات معماري مسجد شامل آهك بري هاي پركار با نقوش گل و گياه و حيواني ، كاشي كاري هاي هفت رنگ با نقش مايه هاي بومي و محلي و نيز سنگ فرش مرمرين است .
. ​

 

[Nicol]

پارك‌ جنگلي‌ آبيدر​

اين‌ پارك‌ در ضلع‌ غربي‌ شهر سنندج‌ در دامنه‌ كوه‌ آبيدر قرار دارد. آبيدر در فرهنگ‌ منط

قه‌ جايگاه‌ خاصي‌ دارد و به‌ دليل‌ پرآب‌ بودن‌ چشمه‌سارها، قنات‌ها و وجود باغ‌هاي‌ متعدد مانند امانيه‌، اميريه‌ و... چنين‌ ناميده‌ مي‌شود.
از زماني‌ كه‌ شهر سنندج‌ بنيان‌ نهاده‌ شد، آب‌ چشمه‌هاي‌ آبيدر به‌ وسيله‌ تنبوشه‌هاي‌ سفالي‌ به‌ شهر منتقل‌ شد. هنوز هم‌ قنات‌ عمارت‌ خسروآباد، آصف‌، وكيل‌، مشير و تعدادي‌ از بناها، به‌ نوعي‌ از اين‌ كوه‌ سرچشمه‌ مي‌گيرند.
در سال‌هاي‌ اخير در اين‌ كوه‌ پاركي‌ احداث‌ و سكوبندي‌ و جاده‌سازي‌ در آن‌ انجام‌ شده‌ است‌. نقش‌ برجسته‌اي‌ هم‌ در آن‌ ساخته‌ شده‌ كه‌ بسيار قابل‌ درنگ‌ است‌. اين‌ منطقه‌ از مكان‌هاي‌ زيباي‌ شهر سنندج‌ است‌.

منطقه‌ اورامان‌​

يكي‌ از مناطق‌ زيباي‌ استان‌ كردستان‌، منطقه‌ اورامان‌ است‌ كه‌ در شرق‌ مريوان‌ قرار دارد و

داراي‌ كوهستان‌هاي‌ زيبا با پوشش‌ جنگلي‌ است‌. رودخانه‌ بزرگ‌ سيروان‌ از اين‌ منطقه‌ و درة‌ اورامان‌ عبور مي‌كند و به‌ رودخانه‌ دياله‌ در عراق‌ مي‌پيوندد.

يادآوري‌ اين‌ مهم‌ ضروري‌ است‌ كه‌ جنگل‌ها و مناطق‌ بسياري‌ چون‌ جنگل‌هاي‌ بانه‌، مريوان‌ و همچنين‌ «دره‌ شاهان‌» كه‌ دركنار قلعه‌ «قم‌چاي‌» واقع‌ شده‌ است‌ از مراكز مهم‌ طبيعي‌ استان‌ محسوب‌ مي‌شوند. ​

درياچه‌ زريوار​

اين‌ درياچه‌ در سه‌ كيلومتري‌ شمال‌ باختري‌ مريوان‌ و در ارتفاع‌ 1285 متري‌ از سطح‌ دريا قرار داد و از زيباترين‌ ميراث‌هاي‌ طبيعي‌ استان‌ كردستان‌ به‌ شمار مي‌آيد. آب‌ اين‌ درياچه‌ از چ

شمه‌هاي‌ جوشان‌ و رودخانه‌هاي‌ چندي‌ كه‌ به‌ آن‌ مي‌ريزد، تأمين‌ مي‌شود. حجم‌ آب‌ درياچه‌ از 5/22 ميليون‌ متر مكعب‌ تا 5/47 ميليون‌ مترمكعب‌ در طول‌ سال‌ متغير است‌. طول‌ درياچه‌ شش‌ كيلوتر و عرض‌ آن‌ 1700 تا 3000 متر است‌. مساحت‌ آن‌ حدود 720 هكتار است‌.
وجه‌ تسميه‌ زريوار و زريبار كه‌ هر دو در منطقه‌ متداول‌ است‌، به‌ واژة‌ «زري‌» كه‌ در زبان‌ كردي‌ به‌ معني‌ درياچه‌ است‌، باز مي‌گردد. پسوند «دار» و «بار» پسوند تشبيهي‌ و زريبار يا زريوار به‌ معني‌ درياچه‌وار است‌.
درباره‌ اين‌ درياچه‌ افسانه‌هاي‌ متعددي‌ وجود دارد كه‌ مشهورترين‌ آنها وجود شهري‌ مدفون‌ در زير آب‌هاي‌ درياچه‌ است‌.​

بازار قديمي سنندج

شهر سنندج داراي دو بازار بزرگ و عمده است كه يكي از آنها به بازار قديمي شهرت دارد . پلان اين بازار به شكل يك مستطيل بزرگ است و با بيشتر بازارهاي ايراني كه به صورت خطي شكل گرفته اند ، تفاوت دارد . اين بازار با الهام از بازار پيرامون ميدان نقش جهان اصفهان ساخته شده است . در وسط اين بازار سراهاي مختلفي قرار داشت كه در اثر خيابان كشي در اوايل حكومت پهلوي از بين رفت و بازار به دو بخش تقسيم شد . بخش شمالي خيابان را بازار سنندجي و قسمت جنوبي را بازار آصف مي نامند . از چهارراه دروازه قديمي بازار سنندج ، اكنون سه دروازه در مدخل ورودي قديمي باقي مانده است .


تاريخ ساخت بازار سنندج به زمان سليمان خان اردلان د رسال 1046 ه. ق باز مي گردد . در اين تاريخ سليمان خان از طرف شاهان صفوي به عنوان والي كردستان منسوب و سنندج به عنوان مركز ايالات كردستان انتخاب شده بود . اين بازار و قلعه حكومتي ( دژ سنه ) هم زمان ساخته شده اند . سقف راسته بازار به صورت طاق و تويزه و طاق و گنبد ساخته شده و سقف حجره ها نيز به صورت طاق تويزه اجرا شده است . مصالح به كار رفته در بازار بيشتر سنگ ، خشت و آجر است .

 

[Nicol]

موزه تاريخ طبيعي​

اين موزه در دامنه پارك آبيدر واقع شده و وابسته به سازمان آموزش و پرورش استان كردستان است .موزه در برگيرنده پيكره جانوران گوناگون منطقه كردستان است كه به صورت علمي تاكسيدرمي شده و در ويترين هاي مخصوص به نمايش در آمده اند.

قلعه پالنگان

روستاي «پالنگان » در 15 كيلومتري شهر كامياران و ابتداي منطقه اورامان قرار دارد . در 800 متري روستا در دره زيباي «تنگيور» و در محل چشمه هاي پر آب «شيخ خاتون » و «شيخ عمر » ، قلعه پالنگان وجود داشت كه اكنون بقاياي اتاق ها ، آتشكده ها و پل هاي قديمي آن پابرجاست . آثار به دست آمده از قلعه مانند يك دروازه سنگي بزرگ و بقاياي پل هاي ساخته شده بر روي رودخانه ، قدمت آن را به دوره پيش از اسلام مي رساند .
نويسنده كتاب «تحفه ناصري » قلعه را مدتها محل سكونت امراي «كلهر » دانسته و مي نويسد : خسروخان اردلان در سال 564 ه.ق قلعه را متصرف و جزو قلمرو خود در آورد و از آنجا كه آب و هواي قلعه «زلم » در شهر زور آباد مناسب نبود ،‌مركز فرمانروايي خود را به «پالنگان » انتقال داد . مدارك حاصل از كاوش هاي باستان شناسي مرتبط با اين دوره و نزديك بودن قلعه به كتيبه «تنگيور » ،‌انتقال از قلعه «زلم » به پالنگان را محرز مي سازد .
قلعه تا بعد از انتقال مركز حكومت خاندان اردلان از پالنگان به «حسن آباد » يعني در حدود قرن دهم ه.ق ، آباد بود .

تپه باستاني زيويه

اين تپه در روستاي زيويه، حدود 55 كيلومتري جنوب شرقي شهر سقز واقع واز محوطه بسيار وسيعي برخوردار است. طي كاوش هاي باستان شناسي در اين تپه، قلعه باستاني زيويه از زير خاك بيرون آمد. اين قلعه روي يكي از تپه هاي نسبتاً مرتفع منطقه ساخته شده و بر محيط اطراف اشراف كامل دارد.
در نخستين كاوش كه لوسط« ايوب ربنو» در سال 1325 شمسي در اين منطقه صورت گرفت و بيشتر جنبه تجاري داشت، اشياي منحصر به فردي از يك تابوت برنزي به دست آمد كه در نوع خود از شاهكارهاي فلزكاري و سفال گري محسوب مي شود. همين امر موجب تخريب بسياري از آثار معماري ارزشمند اين قلعه ( كاخ دژ ) عظيم گرديد. اين قلعه كه به اقوام ماد و ماننايي تعلق داشت، در حدود 2700 سال پيش ساخته شده است.
در سال 1354 شمسي اولين فصل كاوش هاي علمي باستان شناسي در اين تپه آغاز شد و تا سال 1380 ادامه يافت. طي چند فصل كاوش، نتايج قابل توجهي در زمينه شناخت وضعيت معماري آن به دست آمد. از جمله اشياي به دست آمده در اين كاوش ها، قطعات عاج منقوش بود كه نقوش حيواني و صحنه شكار اساطير روي آن ها حك شده و از ارزش ويژه اي برخوردار است. اهميت اين قطعات به حدي است كه از روي دو نمونه از آنها، نقش برجسته آبيدر سنندج، طراحي، بزرگ نمايي و ساخته شد.
براي احداث قلعه زيويه، استادكاران پس از بنياد مصطبه، سكوهايي براي دست يابي به سطح صاف و هموار پديد آوردند و در بين شيب هاي موجود در تپه، با بهره گيري از خشت خام، سنگ و چوب قلعه اي در نهايت استحكام و پايداري بنا نهادند. پي ها و پايه ستون ها از سنگ ساخته شده و براي ساخت ديوارها، خشت خام به ابعاد 16×46×46 سانتي متر به كار رفته است.
رودي اصلي با 21پله سنگي، در شرق تپه قراردارد. از جالب ترين قسمت هاي قلعه، تالار ستون دار آن با 16پايه ستون سنگي مدور است. قطر اين پايه ستون ها حدود 95 تا 105 سانتي متر است. كف تالار با خشت خام به صورت شطرنجي مفروش شده است. ديگر بخش هاي اين قلعه عظيم شامل سالن ها، حياط ها و اتاق هاي متعددي است كه هر يك عملكردي خاص داشت.
نكته قابل توجه استفاده از فاصلة پشت بندهاي ايجاد شده براي استحكام و ايستايي ديوازهاي قلعه است كه به عنوان سيلو( انبار غله ) مورد استفاده بود. در كاوش هاي سال 1380 ، نمونه هايي از غله در كف انبارها كه هر يك بيش از 8 متر عمق داشت، به دست آمد.​

 

[Nicol]

غار باساني كرفتو

غار كرفتو در شهرستان ديواندره ، در 72 كيلومتري شرق شهرستان سقز قرار دارد . با توجهبه تحقيقات به عمل آمده ، در دوران «مزوزوييك » كرفتو در زير آب بود و در اواخر اين دوره ارتفاعات آن از آب خارج شد . غار كرفتو از غارهاي آهكي و طبيعي است كه در ادوار مختلف جهت استفاده و سكونت انسان تغيير حالت داده و با معماري صخره اي در چهار طبقه ، در دل كوه حفر شده است .
مستشرقين و محققين بسياري از جمله دمرگان ، راولينسون ، كرپورتر ، خانيكف و فون گال از غار كرفتو بازديد و نقشه هايي از آن تهيه و ارايه نموده اند . كرپورتر نقشه غار را تهيه كرد ، استين آن را تكميل و فون گال آن را تصحيح كرد . در مقالاتي كه توسط محققين به چاپ رسيده ، به دليل وجود كتيبه اي يوناني بر سر در يكي از اتاق هاي طبقه سوم ، از اين غار به عنوان معبد «هراكلس » (هركول) نام برده شده است . ترجمه اين كتيبه چنين است : « در آنجا هراكلس سكونت دارد باشد كه پليدي در آن راه نيابد » . طول غار حدود 750 متر است و راههاي فرعي متعددي از آن منشعب مي شود . در طول سكونت انسان در اين غار ، تغييرات و دگرگوني هاي عمده و دخل و تصرفات بسيار در آن به وجود آمده و حجاران هنرمند ، به زيبايي ، فضاهايي را در مدخل هاي غار تراشيده و اتاق ها ، راهرو و دالان هاي متعددي را به وجود آورده اند .
اين غار در ميان غارهاي دست كن ايران، از معماري كاملي برخوردار است. ورودي غار از دامنه كوه حدود 25 متر فاصله دارد. در گذشته راهي نسبتا سخت و دشوار در كمر كوه ،‌بازديد كنندگان را هدايت ميكرد ، ولي امروزه با عبور از پلكاني فلزي مي توان به دهانه ورودي غار رسيد .
درمعماري صخره اي اين غار چهار طبقه شناسايي شده است . اين امر از اهميت ويژه اي در معماري صخره اي برخوردار است . در معماري غار ، علاوه بر ايجاد اتاق ها و راهروهاي عبوري ، سعي شده تا اتاق ها با هم مرتبط باشند و نورگيرها و پنجره هايي به سمت بيرون و مناظر طبيعي ارتفاعات مجاور غار تعبيه شده است . بر ديوارهاي غار در بعضي از اتاق ها نقوشي به صورت تجريدي از حيوان ،‌ انسان و گياه حجاري شده كه بيشتر جنبه آييني دارد . اين غار درسال 1379 گمانه زني شد و با بررسي باستان شناختي در محوطه بيرون و داخل غار ،‌ آثاري از دوران هاي مختلف به دست آمد . كشف تراشه هاي سنگي در طبقه چهارم و محوطه بيرون غار مي تواند نشانه اي از استفاده انسان در دوران پيش از تاريخ از اين غار باشد . همچنين نمونه سفال ها و اشياي به دست آمده ، ادامه سكونت انسان را در طول دوران تاريخي اشكاني و ساساني و دوران اسالمي يعني قرون ششم تا هشتم ه. ق مسجل مي سازد . اقداماتي در طول سال هاي 1378 و 1379 انجام شده كه شامل سامان دهي محوطه بيرون غار ، پله بندي ،‌سكوهاي استراحت ، پاركينگ ، سرايداري ، سرويس هاي بهداشتي و برق كشي غار است . ​

 

[Nicol]

تپه زیویه

اين تپه در روستاي زيويه، حدود 55 كيلومتري جنوب شرقي شهر سقز واقع واز محوطه بسيار وسيعي برخوردار است. طي كاوش هاي باستان شناسي در اين تپه، قلعه باستاني زيويه از زير خاك بيرون آمد. اين قلعه روي يكي از تپه هاي نسبتاً مرتفع منطقه ساخته شده و بر محيط اطراف اشراف كامل دارد.
در نخستين كاوش كه لوسط« ايوب ربنو» در سال 1325 شمسي در اين منطقه صورت گرفت و بيشتر جنبه تجاري داشت، اشياي منحصر به فردي از يك تابوت برنزي به دست آمد كه در نوع خود از شاهكارهاي فلزكاري و سفال گري محسوب مي شود. همين امر موجب تخريب بسياري از آثار معماري ارزشمند اين قلعه ( كاخ دژ ) عظيم گرديد. اين قلعه كه به اقوام ماد و ماننايي تعلق داشت، در حدود 2700 سال پيش ساخته شده است.
در سال 1354 شمسي اولين فصل كاوش هاي علمي باستان شناسي در اين تپه آغاز شد و تا سال 1380 ادامه يافت. طي چند فصل كاوش، نتايج قابل توجهي در زمينه شناخت وضعيت معماري آن به دست آمد. از جمله اشياي به دست آمده در اين كاوش ها، قطعات عاج منقوش بود كه نقوش حيواني و صحنه شكار اساطير روي آن ها حك شده و از ارزش ويژه اي برخوردار است. اهميت اين قطعات به حدي است كه از روي دو نمونه از آنها، نقش برجسته آبيدر سنندج، طراحي، بزرگ نمايي و ساخته شد.

 

[Nicol]

براي احداث قلعه زيويه، استادكاران پس از بنياد مصطبه، سكوهايي براي دست يابي به سطح صاف و هموار پديد آوردند و در بين شيب هاي موجود در تپه، با بهره گيري از خشت خام، سنگ و چوب قلعه اي در نهايت استحكام و پايداري بنا نهادند. پي ها و پايه ستون ها از سنگ ساخته شده و براي ساخت ديوارها، خشت خام به ابعاد 16×46×46 سانتي متر به كار رفته است.
رودي اصلي با 21پله سنگي، در شرق تپه قراردارد. از جالب ترين قسمت هاي قلعه، تالار ستون دار آن با 16پايه ستون سنگي مدور است. قطر اين پايه ستون ها حدود 95 تا 105 سانتي متر است. كف تالار با خشت خام به صورت شطرنجي مفروش شده است. ديگر بخش هاي اين قلعه عظيم شامل سالن ها، حياط ها و اتاق هاي متعددي است كه هر يك عملكردي خاص داشت.
نكته قابل توجه استفاده از فاصلة پشت بندهاي ايجاد شده براي استحكام و ايستايي ديوازهاي قلعه است كه به عنوان سيلو( انبار غله ) مورد استفاده بود. در كاوش هاي سال 1380 ، نمونه هايي از غله در كف انبارها كه هر يك بيش از 8 متر عمق داشت، به دست آمد.