اصفهان در 32 درجه و 38 دقيقه عرض شمالي و 51 درجه و 39 دقيقه طول شرقي در مرکز ايران با ارتفاع متوسط 1570 متر از سطح دريا در ساحل زاينده رود قرار گرفته است . در شمال اصفهان شهرستان برخوار و ميمه با دهها شهر کوچک – که غالباً قدمت آنها کمتر از اصفهان نيست – از نظر تاريخ و ويژگي هاي ديگر از اصفهان جدا نيستند .
در شمال و کمي دورتر به فاصله 100 تا 200 کيلومتر ، شهرهاي اردستان ، ميمه ، نطنز ، قمصر و کاشان قرار دارد که اگر چه آثار باستاني آنها از نظر کميت با اصفهان قابل مقايسه نيستند ، گاه از نظر قدمت از اصفهان هيچ کم ندارند . در جنوب اصفهان قدري متمايل به غرب در ساحل زاينده رود ناحيه لنجان با دهها شهر بزرگ و کوچک ، قديم و جديد و به ترتيب فاصله کليشاد ، فلاورجان ، پيربکران ، فولاد شهر ، زرين شهر به فاصله 70 کيلومتري ، شهر مبارکه قرار دارد .
کارخانه فولاد مبارکه اصفهان در کنار شهر اخير و در جوار شهر طالخونچه ( طالقان جي ، مولد صاحب بن عباد ) مستقر شده است . شهرضا در فاصله 80 کيلومتري جنوب اصفهان بر سر راه اصفهان – شيراز و بر سر راه سميرم در 165 کيلومتري اصفهان قرار گرفته است .
در غرب اصفهان خميني شهر متصل به حومه اصفهان و سپس نجف آباد ، تيران و کرون ، چادگان ، داران ، فريدون شهر و در همين مسير کمي به طرف شمال خوانسار و گلپايگان قرار دارد . در شرق اصفهان در يک جلگه کويري شهرهاي دور از هم کوهپايه ، نائين و انارک تا منطقه کاملاً کويري خور و بيابانک ادامه دارد .
جلگه اصفهان از آبرفت رودخانه زاينده رود تشکيل شده و در پاي دامنه هاي شرقي ارتفاعات زاگرس که در اين ناحيه ارتفاع خود را به طور محسوسي از دست داده و بيشتر تپه هاي مرتفعي است که کمتر به کوه واقعي شباهت دارد ، قرار گرفته است .
اين ارتفاعات با فواصل چند کيلومتر بدون هر پوشش گياهي و با رنگهاي متنوع و با تضاريس فراوان در هاله اي از بخارات رودخانه بر زيبايي موقع طبيعي اصفهان مي افزايد . اين زيبايي از فراز عمارت عالي قاپو يا از قله کوه آتشگاه دو چندان است .
در جنوب اصفهان و مشرف بر شهر در فاصله اي که از فراز آثار ديدني شهر به خوبي ديده مي شود ارتفاعاتي به نام کوه صفه با 2200 متر از سطح دريا قرار دارد . بر فراز اين ارتفاعات آثار ديوارهاي مخروبه اي از خشت خام به ابعاد 50 سانتي متر موجود است . که مجموعه آنها را قلعه ديو مي نامند . درباره انگيزه و کاربري اين آثار و آثار مشابه آن بر فراز ارتفاعات معروف به قلعه بزي – نزديک به 3000 متر در سمت مغرب اصفهان – تحقيقات و مقالات عالمانه اي منتشر شده است که حتي خلاصه اي از آن هم در اينجا نمي گنجد . ( مراجعه کنيد به محمد شهريار ، شاه دژ کجاست ؟ تحقيق درباره آثار اسمعيله اصفهان نشريه دانشکده ادبيات اصفهان شماره يکم ، سال يکم ، 1343 صفحات 87 تا 157 )
ارتفاعات شمال اصفهان همانند توده اي از تپه هاي خاکي مشرف به سه راه اصفهان به تهران و دانشگاه صنعتي تا ارتفاعات چاله سياه در 30 کيلومتري اصفهان ادامه مي يابد .
در مغرب اصفهان و در شمال دره زاينده رود بر سر راه اصفهان – نجف آباد در دو کيلومتري مغرب ، منارجنبان در يک منطقه سبز و خرم که به برکت زاينده رود پوشيده از باغهاي ميوه و مزارع حاصلخيز است توده مخروطي شکل کوچکي با ارتفاع 1670 متر قرار دارد که در قله آن آثار يک آتشکده از دوره ساسانيان بين سالهاي 226 مسيحي و 652 مسيحي تا به امروز باقي مانده است .
در شمال و کمي دورتر به فاصله 100 تا 200 کيلومتر ، شهرهاي اردستان ، ميمه ، نطنز ، قمصر و کاشان قرار دارد که اگر چه آثار باستاني آنها از نظر کميت با اصفهان قابل مقايسه نيستند ، گاه از نظر قدمت از اصفهان هيچ کم ندارند . در جنوب اصفهان قدري متمايل به غرب در ساحل زاينده رود ناحيه لنجان با دهها شهر بزرگ و کوچک ، قديم و جديد و به ترتيب فاصله کليشاد ، فلاورجان ، پيربکران ، فولاد شهر ، زرين شهر به فاصله 70 کيلومتري ، شهر مبارکه قرار دارد .
کارخانه فولاد مبارکه اصفهان در کنار شهر اخير و در جوار شهر طالخونچه ( طالقان جي ، مولد صاحب بن عباد ) مستقر شده است . شهرضا در فاصله 80 کيلومتري جنوب اصفهان بر سر راه اصفهان – شيراز و بر سر راه سميرم در 165 کيلومتري اصفهان قرار گرفته است .
جلگه اصفهان از آبرفت رودخانه زاينده رود تشکيل شده و در پاي دامنه هاي شرقي ارتفاعات زاگرس که در اين ناحيه ارتفاع خود را به طور محسوسي از دست داده و بيشتر تپه هاي مرتفعي است که کمتر به کوه واقعي شباهت دارد ، قرار گرفته است .
اين ارتفاعات با فواصل چند کيلومتر بدون هر پوشش گياهي و با رنگهاي متنوع و با تضاريس فراوان در هاله اي از بخارات رودخانه بر زيبايي موقع طبيعي اصفهان مي افزايد . اين زيبايي از فراز عمارت عالي قاپو يا از قله کوه آتشگاه دو چندان است .
در جنوب اصفهان و مشرف بر شهر در فاصله اي که از فراز آثار ديدني شهر به خوبي ديده مي شود ارتفاعاتي به نام کوه صفه با 2200 متر از سطح دريا قرار دارد . بر فراز اين ارتفاعات آثار ديوارهاي مخروبه اي از خشت خام به ابعاد 50 سانتي متر موجود است . که مجموعه آنها را قلعه ديو مي نامند . درباره انگيزه و کاربري اين آثار و آثار مشابه آن بر فراز ارتفاعات معروف به قلعه بزي – نزديک به 3000 متر در سمت مغرب اصفهان – تحقيقات و مقالات عالمانه اي منتشر شده است که حتي خلاصه اي از آن هم در اينجا نمي گنجد . ( مراجعه کنيد به محمد شهريار ، شاه دژ کجاست ؟ تحقيق درباره آثار اسمعيله اصفهان نشريه دانشکده ادبيات اصفهان شماره يکم ، سال يکم ، 1343 صفحات 87 تا 157 )
ارتفاعات شمال اصفهان همانند توده اي از تپه هاي خاکي مشرف به سه راه اصفهان به تهران و دانشگاه صنعتي تا ارتفاعات چاله سياه در 30 کيلومتري اصفهان ادامه مي يابد .
در مغرب اصفهان و در شمال دره زاينده رود بر سر راه اصفهان – نجف آباد در دو کيلومتري مغرب ، منارجنبان در يک منطقه سبز و خرم که به برکت زاينده رود پوشيده از باغهاي ميوه و مزارع حاصلخيز است توده مخروطي شکل کوچکي با ارتفاع 1670 متر قرار دارد که در قله آن آثار يک آتشکده از دوره ساسانيان بين سالهاي 226 مسيحي و 652 مسيحي تا به امروز باقي مانده است .
