با شروع فصل تابستان و گرم شدن هوا بسیاری از حشرات شروع به زاد و ولد می‌کنند و به سمت انسان‌ها هجوم می‌آورند! شایدخیال‌تان راحت است که پشه‌های معمولی خطری برای جان‌تان ندارند درحالی‌که بعضی از آنها می‌توانند باعث عفونت، خونریزی، شوک و حتی مرگ شوند!
پس اگر در این فصل قصد سفر به مناطق مختلف ایران را دارید قبل از اینکه چمدان‌تان را ببندید صحبت‌های دکتر مسعود مردانی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی را بخوانید تا با انواع گزش‌ها و راه‌های پیشگیری و درمان عوارض آنها آشنا شوید.
بعد از گزش چه کار کنیم؟
برای تسکین خارش گزش میتوانید از کمپرس آب سرد و پماد کالامین استفاده کنید. این پماد از ایجاد عفونت جلوگیری می‌کند و خوشبختانه در تمام داروخانه‌ها بدون نیاز به نسخه پزشک موجود است. اگر کودک‌تان توسط حشره گزیده شده حتما ناخن‌هایش را کوتاه کنید و از او بخواهید تا حد امکان از خارش موضع خودداری کند چون زیر ناخن مقدار زیادی میکروب وجود دارد و گاهی خارش‌های مکرر خود باعث ایجاد عفونت‌های ثانویه باکتریایی روی منطقه گزش می‌شود. برای کاهش درد هم میتوانید از داروهای ضد درد مثل استامینوفن استفاده کنید. در موارد شدید هم از داروهای آنتی‌هیستامین و گاهی کورتیکواستروئیدها یا همان داروهای حاوی کورتن مثل دگزامتازون، بتامتازون و پردنیزولون استفاده می‌شود.
خیلی سریع به اورژانس مراجعه کنید
اگر بعد از گزش حشرات هرگونه علامتی از شوک آنافیلاکتیک مشاهده شود، باید فرد را خیلی سریع به نزدیک‌ترین اورژانس بیمارستان منتقل کرد. این علائم به طور خلاصه شامل تورم صورت و دهان، اشکال در تنفس و صدادار شدن تنفس، اشکال در بلع غذا و خواب‌آلودگی غیرطبیعی می‌شود.
اگر سابقه حساسیت و آلرژی دارید ...
با شروع فصل بهار موارد ابتلا به گزش حشرات بالا می‌رود و در تابستان به حداکثر خود می‌رسد که در این رابطه کودکان بیشتر دچار آزردگی می‌شوند. علاوه براین، کسانی که مبتلا به آلرژی هستند یا سابقه آلرژی دارند ممکن است دچار واکنش‌های شدید و گاهی خطرناک ازجمله شوک آنافیلاکتیک که می‌تواند کشنده باشد، شوند. به طور کلی بعد از گزش حشرات معمولا یک برآمدگی کوچک قرمز روی پوست ایجاد می‌شود که ممکن است همراه با خارش باشد. در بعضی موارد هم تاول ایجاد می‌شود، به این صورت که ناحیه متورم، نرم، قرمز و آبکی می‌شود. البته گاهی اوقات هم منطقه گزش متورم و سفت می‌شود.
ممکن است کهیر بزنید!
نیش حشرات در بعضی افراد به‌خصوص کودکان دو تا هفت ساله باعث بروز تعداد زیادی جوش قرمز همراه با خارش می‌شود که این جوش‌ها گاهی 3 تا 10 روز هم باقی می‌مانند. علائم گزیدگی حشرات در افراد عادی ظرف 48 ساعت بهبود پیدا می‌کنند اما بعضی افراد به زهر حشرات به‌خصوص زنبور حساسیت شدید دارند و ممکن است دچار کهیر شوند. در این موارد می‌توان از داروهای آنتی‌هیستامین یا ضد حساسیت استفاده کرد. به طور کلی دو نوع کهیر وجود دارد؛ کهیرهای حاد که معمولا از 30 دقیقه تا چند روز باقی می‌مانند و کهیرهای مزمن که گاهی چند ماه طول می‌کشد تا برطرف شوند و پس از درمان هم احتمال عودشان وجود دارد.
این پماد را با خود به سفر ببرید!
اگر می‌خواهید به منطقه‌ای سفر کنید که حشرات زیادی در آنجا وجود دارد ازجمله مناطق گرمسیری و روستایی، توصیه می‌شود همراه با خود پمادهای محافظت‌کننده مثل پماد ریپلنت (Repellent) ببرید. استفاده از این پمادها به‌خصوص در مناطقی از بدن که در معرض گزیدگی هستند، می‌تواند باعث دفع حشرات شود. در واقع حشره وقتی متوجه بوی این پماد می‌شود فرار می‌کند.
چهار استان در خطر مالاریا
یکی از مهم‌ترین بیماری‌های منتقله توسط گزش حشرات، مالاریاست که خوشبختانه در سال‌های اخیر توانسته‌ایم به طرف حذف آن از کشور برویم. در حال حاضر به‌جز چهار استان در معرض خطر یعنی سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و جنوب استان خراسان در استان‌های دیگر گردش انگل مالاریا وجود ندارد. افرادی که در این مناطق زندگی می‌کنند یا قصد سفر به این نواحی را دارند، باید از پمادهای محافظت‌کننده و دافعه حشرات (ریپلنت) استفاده کنند. اگر فرد مورد گزش پشه آنوفل (عامل انتقال‌دهنده بیماری مالاریا) قرار بگیرد دچار نوعی بیماری به نام تب نوبه می‌شود که از علائم آن می‌توان به تب، لرز و سردردهای مکرر اشاره کرد. این پشه‌ها معمولا در فصول گرم روی برکه‌ها و آب‌های راکد تولیدمثل می‌کنند و زیاد می‌شوند.
شپش‌ها منتظر فرصت هستند!
از دیگر حشرات شایع در کشور می‌توان به شپش اشاره کرد که ابتلا به آن ارتباط مستقیم با وضعیت بهداشتی فرد دارد. برای مثال کودکانی که به اندازه کافی حمام نمی‌روند در خطر ابتلا به شپش قرار دارند و خیلی راحت می‌توانند آن را در مدرسه به هم‌شاگردی‌های خود منتقل کنند. علاوه براین، بیماری شپشک عانه نیز در بزرگسالان دیده می‌شود که به دنبال تماس جنسی از فرد آلوده به فرد دیگر منتقل می‌شود.
کنه و خطر تب کنگو!
کنه یکی دیگر از حشرات شایع در کشور است که گزش و له شدن آن می‌تواند باعث انتقال بعضی بیماری‌ها مثل لایم و تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو شود. تب کنگو بیشتر در استان‌های سیستان و بلوچستان، اصفهان، فارس، چهارمحال و بختیاری، ورامین و مازندران دیده شده است. کنه‌ها معمولا از ابتدای اردیبهشت به علت گرمای هوا از شکاف ساختمان‌ها، آغل‌ها، خانه‌های روستایی و ... بیرون می‌آیند و انسان‌ها و حیوانات به‌خصوص گاو و گوسفند را مورد گزش قرار می‌دهند. خیلی از افراد نیز هنگام دوشیدن شیر گاو دچار گزش کنه می‌شوند و همین گزش می‌تواند باعث ابتلا به بیماری تب کنگو شود.
اگر قصد سفر به شمال را دارید ...
در مناطق شمالی کشور نوع خاصی از پشه به‌نام «دراکولا» وجود دارد که گزش آن باعث ایجاد زخم نکروتیک همراه با خونریزی موضعی و ضایعات اکیموتیک یا خون مردگی وسیع می‌شود. خیلی از افراد به دنبال این گزش در موضع دچار عفونت ثانویه هم می‌شوند که درمان را دشوارتر می‌کند. ساس هم یکی از حشرات شایع در مناطق روستایی است که گزش آن باعث خارش، قرمزی و بثورات جلدی می‌شود. حشره مایت هم بیشتر در ساختمان‌های قدیمی و مناطق روستایی وجود دارد و گزش آن باعث تورم، قرمزی و خارش موضعی می‌شود. علائم هر دوی این گزش‌ها با رعایت مسائل بهداشت فردی و با استفاده از داروهای موضعی بهبود پیدا می‌کند.
زخمی که یک سال باقی می‌ماند!
پشه خاکی حشره‌ای است که در بیشتر نقاط کشور ما وجود دارد و می‌تواند باعث انتقال بیماری سالک شود. این حشره بیشتر در استان‌های اصفهان، خراسان، خوزستان و حتی تهران وجود دارد. در واقع سالک از بیماری‌های بومی و آندمیک ایران است و ثابت شده در شهرستان‌هایی که ساخت و ساز زیاد دارند و اکوسیستم‌شان در حال تغییر است، ازجمله استان اصفهان در منطقه گز بلخار بیشتر دیده می‌شود. خیلی از کودکان و بزرگسالانی که در این مناطق زندگی می‌کنند به دنبال گزش پشه خاکی دچار ضایعه زخم و لک می‌شوند که بهبود آن حدود یک سال طول می‌کشد و خیلی فرد را آزار می‌دهد.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ