حمام چهارفصل

[Nicol]

حمام چهار فصل


بناي تاريخي حمام چهار فصل اراک که هم اکنون به عنوان موزه آثار تاريخي کاربرد دارد , يکي از زيباترين آثار معماري به جاي مانده از ادوار گذشته است.

بناي حمام چهار فصل در ضلع شرقي خيابان شاهپور ( دکتر بهشتي ) قرار دارد و مربوط به دوران قاجاريه است. بنيانگذار اين بنا شخصي به نام " حاج محمد خوانساري " بود.

اين حمام داراي سه قسمت مردانه، زنانه و حمام اقليت هاي مذهبي بود و مانند تمام حمام هاي قديمي که از آب جاري استفاده مي کردند،چند متر از سطح خيابان پايين تر ساخته شده است .

​

 

[Nicol]

حمام چهارفصل اراك كه درسال ‪۱۳۵۳در فهرست آثار ملي ايران ثبت شده به سبب طراحي خاص و ويژگيهاي معماري از معدود آثاري است كه در زمينه تحقيقات مردم‌شناسي و ابنيه فرهنگي از اهميت زيادي برخورداراست.​

رختکن حمام با کاشيکاري هاي بسيار زيباي هفت رنگ تزئين شده است و سقف حمام روي هشت ستون قرار دارد. اين ستون ها داراي پيچگاه هاي بسيار زيبا و کاشي هاي منقوش است. در حال حاضر اين حمام به عنوان موزه مورد بازديد علاقمندان قرار دارد .
اين مجموعه ي کم نظير از آثار ارزشمند و بسيار زيباي منطقه به شمار مي رود .​

وجه تسميه آن به واسطه ي تابلوهاي کاشي آن است که چهار فصل سال بر روي آن ها نقش بسته و در چهار سمت سربينه حمام مردانه نصب است . بر روي اين کاشي هاي خشتي نقوشي از مناظر طبيعي ،شکارگاه و گرفت و گير ديده مي شود. ​

يکي از زيباترين بخش هاي اين حمام قسمت سر بينه ي زنانه است که گنبد آن يک پارچه و بدون بر پا داشتن ستون بنا شده است و اين از نظر معماري ،با توجه به امکانات کم آن دوران قابل توجه است. حمام زنانه و بخش اقليت هاي مذهبي يا خصوصي داراي يک سر بينه زنانه است، اما گرمخانه ي آن داراي بخش خصوصي و عمومي است که شايد بتوان گفت در نوع خود بي نظير است .​

سربينه ي حمام مردانه با کاشي هاي هفت رنگ با طرح هاي متنوع تزئين شده و تمام سطوح داخلي آن نيز با کاشي و طرح هاي اسليمي و ختايي مزين شده است .​

گلخن اين حمام قديمي بين بخش ساختماني گرمابه مردانه و زنانه واقع شده كه ازاين طريق خزينه‌هاي واقع درشمال (قسمت مردانه) و جنوب (قسمت زنانه) گرم مي‌شده و اين گرما در مجموع چهار معبررا شامل مي‌شده است. ​

گنبد اصلي سر بينه بر روي هشت ستون اصلي قرار دارد . اين ستون ها نيزبه شکل هنرمندانه اي کاشيکاري شده و داراي پيچک هاي بسيار زيبايي است و از جمله ويژگي هاي معماري سر بينه ،علاوه بر قرينه سازي و رسم بندي ها و نحوه ي ستون بندي آن ، همين کاشيکاري ها است که شامل کاشيکاري هاي قالبي و پيچکي است. و تمام سطح سر بينه مردانه به وسيله ي همين کاشي ها تزئين شده است. شکل هاي اسليمي نظيرگل و بوته ،درختان سرو ،صنوبر و انگور و نيز منظره هاي طبيعي مثل چشمه هاي آب ، رودخانه و گياهان وحشي که در ميان آنها پرندگاني مانند کبوتر و قرقاول در حال نشسته يا پروزاز ديده مي شوند ، از جمله نقوش ومجالس زيباي کاشيکاري اين حمام است .​

از نقوش ديگر کاشي ها مي توان به نقش شير و گاو و شير و اژدها اشاره کرد که به نقوش شکاري معروفند . اين مکان داراي کاشيکاري هايي به نقش عقاب با شکار مرغابي نيز هست .
در سينه ي هر ستون نقش سربازان و افراد نظامي آن دوران با لباس ها و رنگ هاي مخصوص با حالت ايستاده ، شمشير يا تفنگ به دست ،ديده مي شود. تمام سزبازان داراي واکسيل هاي سرشانه و درجه هاي متفاوت نظامي آن زمان هستند که با علامت ستاره بر روي سينه هايشان مشخص شده اند . رنگ هاي به کار رفته در کاشي ها بيشتر زرد ، آبي لاجوردي ، فيروزه اي ، سبز ، سفيد ، خاکستري ، قرمز و نارنجي است . کاشي هاي اين دوره هم مربوط به زمان قاجار با نقوش سربازان قاجاري است.

 

[Nicol]

 

[Nicol]

در حال حاضر از مجموعه مساحت ۱۶۰۰ متري اين بنا ۹۰۰ مترمربع آن كه شامل سربينه مردانه و گرمخانه است بازسازي و مورد بهره برداري قرار گرفته است كه بخش رخت كن مردانه و هشتي بين گرمخانه و رخت كن به موزه مردم شناسي تبديل شده است . ​

از سال ۱۳۸1 بخشي از اين موزه به گنجينه‌ مردم‌شناسي تبديل شده و در سربينه حمام مردانه آن ۱۲پيكره از كسب و كار ومناسب اجتماعي دوره ‌قاجار در فضايي سنتي نصب شده ‪ است.​

​

 

[Nicol]

اين مكان ديدني از سال ‪۱۳۷۳به محل نگهداري اشيا و اسنادقديمي تبديل شده و هم اكنون متجاوز از هزار قطعه اشياي كهن شامل سلاح ، سكه ظروفسفالي ابزار زندگي و شكار و سنگواره از هزاره دوم و سوم پيش از ميلاد و دوران بعداز اسلام در اين گنجينه نگهداري مي‌شود و اشياء اين بخش شامل ابزار و وسايل روشنايي ، قهوه خانه ، وسايل حمام ، اسناد و قباله ها و قرآن هاي خطي است .

 

[Nicol]

هنرهاي سنتي مانند كارگاه گيوه كشي و فرش بافي نيز بخشي از اين مكان را به خود اختصاص داده است

 

[Nicol]

در سربينه زنانه اين حمام نيز با نصب هشت پيكره زنانه، مراسم حنابندان عروس كه از رسم‌هاي رايج دوران قاجاريه در اراك بوده به نمايش گذاشته شده است.

 

[Nicol]

حال و هواي مكان اين موزه با تزيينات و معماري جذاب ، زيبايي و ارزش اين گنجينه را دوچندان كرده است.

 

[Nicol]