گل همیشه بهار
متخصص بخش اینترنت
حمام گنجعلی خان اثری بدیع از نقاشی ها، مقرنس کاریها، کاشی کاری ها و گچ بریهای زیبا همراه با استفاده از تزیینات سنگی بسیار ظریف است. آب مورد نیاز این حمام از قناتی تأمین می شد که مظهر آن در میدان گنجعلی خان بود.
این حمام تا سال ۱۳۴۷ از جمله حمام های دایر شهر کرمان بوده است ولی از مدتها قبل با آغاز مرمت این بنای تاریخی عملا از حالت حمام به موزه گنجعلیخان تغییر نام داد و امروزه به نام موزه مردم شناسی یکی از پرجاذبه ترین نقاط دیدنی شهر و استان کرمان است و همه ساله در فصول مختلف میزبان گردشگران زیادی از سراسر دنیا است.
خروج فاضلاب آن نیز با درنظر گرفتن مسائل بهداشتی و زیست محیطی بوده است. این حمام ۲۶ متر طول ۳۰ متر عرض و حدود ۱۳۰۰ متر مربع زیربنا دارد، که شامل سردر، دالان ورودی، رختکن، هشتی حدفاصل گرمخانه، خزینه، چال حوض، بخش خصوصی و تون می‌باشد.
دراین موزه دیدنی به کمک مجسمه های مومی بسیار زیبا ملبس به لباس های سنتی مردم کرمان، و اشیاء و وسایل گوناگون، آداب و سنن اصیل و گاه فراموش شده به نمایش گذاشته شده است. برای دیدار از گنجینه به یاد ماندنی مردم شناسی گنجعلیخان از نظر آنوبانینی باید از سردر زیبای آن شروع کرد.
جایی که آجرهای ساده و نیلی، حاشیه ای از سنگ مرمر، نقاشیهای زیبای سردر و مقرنس بندی زیبا نمای بیرونی سردر حمام را در جلوه ای زیبا و با شکوه به نمایش می گذارد و هر رهگذری را به درون فرا می خواند.
بر سردر حمام که بخشی از نقاشیهای عهد صفوی آن به تازگی مرمت شده، کتیبه شعری به خط نستعلیق بر سنگ مرمر حک شده که مصرع آخر آن سال اتمام بنا را با تبدیل به حروف ابجد نشان می دهد.
زیباترین سردر حمام دنیا
از همان سردر ورودی زیباییهای چشم نوازی چشم را میگیرد ، مجسمه های مومی زیبایی که در جای جای حمام قرار داده شده اند شکل زنده ای به حمام بخشیده اند ، مقرنس کاریها، گچبریها، سنگبریها، ستونهای زیبا، نگارگریهای روی دیوارها، کاشیکاریها و…. و این نشان میدهد که عنصر زیبایی از دیرباز عضو لاینفک معماری ایرانی بوده و در ساخت همه چیز علاوه بر استحکام ،جنبه زیباشناسی آن نیز در نظر گرفته میشده تا انسان حتی هنگام نظافت که یکی از ارکان اصلی دین است نیز احساس لذت داشته باشد .سردر ورودی دارای طاق نسبتا بلند با تزئین مقرنس بالا بلند و نقاشیهای زیبای روی آن که تنها قسمت مرکزی نقاشی آن باقی مانده و بر روی سایر قسمتها حدود ۷۰ سال پیش “میرزا شکرا…” نقاشی نموده.
نقاشی روی سردر ورودی حمام، تصویر شیطان است که عمــل استاد “محمد معماریزدی” است. مجسمه های جالب توجه آن درحالت های مختلف در سربینه و گرمخانه نمایش داده شده است.
حمام گنجعلیخان بی شک یکی از زیباترین آثار تاریخی شهر کرمان است که حاصل دست معمار بزرگی چون “سلطان محمد معمار یزدی” است و در و دیوارش با کارهای خطاطی زیبای هنرمند معروف یعنی “علیرضا عباسی” مزین شده است و وجود همین دو نام در لیست هنرمندانی که در این حمام کارهای خود را به نمایش گذاشته اند کافی است تا شاهکار بودن آثار هنری به کار رفته در این حمام اثبات شود.
این حمام هم مثل همه حمام های معروف دیگر قسمت شاه نشین داشته که مربوط به افراد رده بالای اجتماع بوده و جایگاه رعیت از روحانیون وتجار جدا بوده. در غرفه های رختکن حمام فضای مناسبی برای استراحت، کشیدن قلیان و خوردن چای و حتی نماز خواندن وجود داشته است .
فضای داخلی این حمام از قسمت های کلی چون سر درورودی، گرمخانه، نظافت خانه، حاکم نشین و رختکن تشکیل شده است به طور مثال رختکن این حمام از قسمت های مختلفی شامل شش غرفه جداگانه تشکیل شده است که نور هر کدام از سوراخی که توسط معمار در سقف ایجاد شده تامین می شود و جالب اینکه نوع نور پردازی به گونه ای است که فضای تمام حجره ها نور مخصوص به خود را دارد.
قسمت دوم این حمام گرمخانه است که در فضایی هشتی مانند و با پیچ و خم های جالب خود مانع از دید عموم و همچنین هدر رفت گرمای درون گرمخانه می شود نکته جالب درباره گرمخانه این است که در این قسمت دو سنگ تقریبا قرمز رنگ وجود دارد که حکم ساعت را دارند و با گردش آفتاب زمان طلوع و غروب آفتاب را مشخص می کنند.
در دیگر قسمت ها نیز معماری های جالبی به کار رفته به طور مثال شبکه آب رسانی این حمام از نوع لوله کشی بوده و از قنات شهر تامین می شده است و آب خزینه نیز با آتش زدن بوته های بیابانی دیر سوز که دوام بیشتری داشتند گرم می شده است.
زنده ترین مجسه های صنعتی
اما یکی از اصلی ترین زیباییهای این حمام وجود مجسمه های مومی با هیبت انسانی در حال انجام فعالیت های مختلف است ، مجسمه هایی در حال نماز، در حین چپق کشیدن و مشورت با هم ، در حین کیسه کشیدن دلاک و دیگر اشکالی که در حمامهای عصر صفویه در بین مردم آن زمان در حمام اتفاق می افتاد همگی و همگی در این حمام چشم نواز بازدید کنندگان هستند.
این مجسمه ها توسط هنرمند شهیر کرمانی علی اکبر صنعتی در سال ۱۳۵۲ در دانشکده هنرهای زیبای تهران، طراحی و به این محل منتقل شدند.
آمادگی حمام زنانه گنجعلیخان برای بازدید گردشگران نوروزی
مسئول امور موزه‌های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان به ایسنا می گوید : حمام زنانه گنجعلیخان کرمان مانند دیگر حمامهای سنتی دارای رختکن، گرمخانه و عناصر دیگر است و به واسطه ساخت آن در دوره قاجار و نوع بهره‌برداری از آن تزیینات معماری زیادی ندارد.
“حمیدرضا تهامی” می افزاید : این حمام به واسطه تناسبات، ابعاد زیبا و همجواری با حمام مردانه بسیار قابل اهمیت است، به گونه‌ای که در ساخت و ساز بخش‌هایی از این بنا از ستونهای سنگی یکپارچه استفاده شده است.
وی با اشاره به اینکه در حمام زنانه گنجعلیخان مجسمه هایی از ۲۵ زن با پوشش اقوام مختلف ایرانی قرار دارد،اظهار داشت: گردشگران می‌توانند با بازدید از این حمام با اقوام ایرانی آشنا شوند.