• توجه: در صورتی که از کاربران قدیمی ایران انجمن هستید و امکان ورود به سایت را ندارید، میتوانید با آیدی altin_admin@ در تلگرام تماس حاصل نمایید.

دریاچه ارومیــــه، از جغرافیـــا به تاریخ مــی رود ؟

ناهید

متخصص بخش
هر از چند‌گاهی نشست‌های هم‌اندیشی برای نجات دریاچه ارومیه برگزار می‌شود. آیا می‌شود این دریاچه زیبا را از فاجعه خشک شدن نجات داد. تاکنون تئوری‌های گوناگونی ارائه شده است. آنچه اکنون مسلم شده اینکه، کوته‌اندیشی انسان این فاجعه را رقم زده است.
[h=2] دومین دریاچه شور جهان
براساس ارقام ارائه شده، دریاچه ارومیه زمانی نه چندان دور ۵ هزار و ۴۷۰ کیلومتر مربع مساحت داشت و به لحاظ مساحت دومین دریاچه شور جهان محسوب می‌شد. این دریاچه نقش بسیار مهمی را در سیستم اکولوژیک منطقه ایفا می‌کند و محل اقامت ۲۷ گونه پستاندار، ۲۱۲ گونه پرنده، ۴۱ گونه خزنده، ۷ گونه دوزیست و ۲۶ گونه ماهی بوده است.


[h=2] قطب گردشگری
دریاچه ارومیه با سواحل زیبا و آب‌شور خود در سال‌های گذشته گردشگران بسیاری را در فصول مختلف و به‌خصوص در تابستان به‌سوی خود جلب می‌کرد. لجن‌های سواحل آن از نظر داشتن مواد معدنی گوناگون، یکی از کمیاب‌ترین منابع طبیعی شفابخش بوده و در حوزه درمان دردهای مفاصل، رماتیسم و برخی بیماری‌های پوستی دارای کاربرد پزشکی است.


[h=2] تصاویر هوایی
در سال‌های گذشته دوست‌داران محیط زیست بارها نسبت به کاهش آب دریاچه و خشک شدن آن هشدار دادند. هرچند تصاویر هوایی این هشدار‌ها را به اثبات می‌رساندند، اما تغییری در سیاست‌ها بوجود نیامد.


[h=2] چگونه یک دریاچه خشک می‌شود؟
تا سال‌ها مسئولان خشک شدن دریاچه ارومیه را ناشی از تغییرات اقلیمی و تبخیر آب اعلام می‌کردند. این درحالی بود که دریاچه وان در ترکیه که در همین محدوده جغرافیایی قرار دارد، دستخوش چنین تغییراتی نبوده است.



با اوج گرفتن بحران خشک شدن دریاچه ارومیه، مشخص شد که طی ۲۵ سال گذشته بیش از ۲۲ هزار حلقه چاه عمیق برای آبیاری باغ‌ها و مصرف آب شهرها حفر شده‌اند. مهندس مرتضی حقوقی، عضو هیات رئیسه جامعه مهندسین مشاور و رئیس کمیته محیط زیست این جامعه می‌گوید: در سی سال اخیر سطح کشت اراضی پیرامون دریاچه ارومیه، از ۱۵۰هزار هکتار به ۴۱۵هزار هکتار افزایش یافته است.»


 

ناهید

متخصص بخش

مهندس مرتضی حقوقی می‌افزاید:«مصرف آب در این منطقه، سالانه از یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر‌مکعب به ۵ میلیارد متر مکعب رسیده است. د ر اثر این وضع، آب زیرزمینی، که یکی از منابع تغذیه دریاچه بود، تقریباً به صفر رسیده است.»

همچنین در این سال‌ها در محدوده آبریزگاه‌های دریاچه ارومیه ۶۲ پروژه سد سازی در دست اجرا بوده که بیش از ۳۰ سد به بهره‌برداری رسیده است. این اقدام ضربه دیگری بود بر پیکر دریاچه ارومیه و باعث شد تا آب ورودی به دریاچه باز هم کاهش یابد.(تصویر: سد امند)

آب دریاچه رضائیه از طریق آبریزگاه‌های سطحی و همچنین رگه‌ها و سفره‌های زیرزمینی تامین می‌شد. چاه‌های عمیق حفر شده باعث شدند تا تعادل زیر زمینی آب برهم بریزد. پروفسور پرويز كردوانی، پدر كويرشناسی ايران می‌گوید:«در گذشته جهت آب شيرين دشت‌ها به سمت درياچه اروميه بود اما امروز تغيير كرده و آب شور درياچه به سمت دشت‌ها می‌رود.»


پرفسور کردوانی می‌افزاید:«هم اكنون ۲۲ هزار حلقه چاه شور شده در دشت‌ها وجود دارد و در آينده نيز بيشتر شور می‌شود». این بدان معنی‌است که آب دریاچه ارومیه از کف آن به درون رگه‌ها و سفره‌هایی نفوذ می‌کند که آب‌آن‌ها توسط پمپ‌ها در سال‌های کشیده شده و خالی شده‌اند. عکس‌های هوایی نیز گواه آن هستند که تنها طی دو سال از آب دریاچه با سرعت عجیبی کاسته شده است.

یکی از تئوری‌های رایج افزودن آب دریاچه است. مسئولان در ۱۴ سال گذشته پیشنهاد کرده‌اند مسیر آب رود‌ها و همچنین آب پشت سد‌ها به طرف دریاچه تغییر داده شود.

محمدباقر بهشتی، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای شهر تبریز یکی از راهکارها برای نجات دریاچه ارومیه را تعطیلی کشاورزی در کوتاه مدت می‌داند و می‌گوید:«راه حل دیگر انتقال آب از رود ارس به دریاچه در کوتاه مدت و در بلندمدت از سایر حوزه‌هاست.»


پرفسور کردوانی، پدر كوير شناسی ايران هر دو راهکار را رد می‌کند و می‌گوید:«درياچه اروميه فدای توسعه بی‌رويه كشاورزی شده به گونه‌ای كه اگر كشاورزی تعطيل شود ديگر درياچه اروميه نجات نخواهد يافت.»

 

ناهید

متخصص بخش

پرفسور کردوانی با توجه به فرضیه معکوس شدن جریان آب در جواب طرح انتقال آب می‌گوید:« اگر آب به درياچه اروميه ببنيديم ديگر فايده‌ای ندارد تنها آب چاه‌ها را بيشتر شور می‌كند. حداقل هشت دشت در آذربايجان شرقی همچون مرند، تسوج، شبستر، اسكو، عجب شير، آذرشهر، بناب و ملكان وجود دارد كه با بستن آب به درياچه، اين دشت‌ها بيشتر شور خواهد شد».

اگر بزودی راهکار عملی دیگری پیدا نشود، آن‌گاه به‌نظر می‌رسد دریاچه ارومیه از نقشه جغرافیا حذف می‌شود و به تاریخ می‌پیوندد. اما به تاریخ پیوستن دریاچه ارومیه با یک فاجعه زیست محیطی تاریخی نیز همراه خواهد بود. با خشک شدن دریاچه، میلیاردها متر مکعب نمک از طریق باد تا کیلومتر‌ها پراکنده می‌شود، زمین‌های تمام منطقه غیر قابل استفاده می‌شود و زندگی ۱۳ میلیون نفر بطور مستقیم تحت تاثیر این فاجعه زیست محیطی قرار می‌گیرد.

کوته‌فکری‌های گذشته، اکنون فاجعه‌بزرگی را برای ایران به ارمغان آورده است. نظریه‌های بدبینانه همچون نظر پرفسور کردوانی بر این باورند که هيچ راه نجاتی برای خشک نشدن درياچه اروميه وجود ندارد. آن‌ها می‌گویند که بايد اين درياچه خشک، نمک‌ها جمع‌آوری، شن و ماسه در سطح پاشيده و پس از ۵ سال به پارک زيبای گياهی تبديل شود".


اگر دریاچه ارومیه کاملا خشک شود، شاید بهتر باشد قطعه‌ای از آن به شکل امروزی‌اش به عنوان "درس عبرت" حفظ شود تا نسل‌های آینده، اشتباهات این نسل را دیگر تکرار نکند.
 
بالا