B a R a N
مدير ارشد تالار
اگر بخواهیم خانه‌ای بر روی سایر سیارات منظومه شمسی بسازیم آیا باید خانه های خود را ضدزلزله بسازیم یا نه؟ به عبارت دیگر آیا در سیاره ای مثل مریخ هم زلزله رخ می دهد؟
دنیای سیارات دنیای عجیب و غریبی است. اگر قرار باشد بر روی آن ها زندگی کنیم اتفاقات جدیدی را باید تجربه کنیم. تجربه روزهایی که بعضی از آن ها نزدیک به یک سال زمینی طول می کشند و سال هایی که بعضی هایشان چندین قرن طول خواهند کشید! زندگی در سایر سیارات به این معناست که فاصله شما از خورشید دورتر یا نزدیکتر شده است، پس میزان تابش نور و گرمای خورشید هم متفاوت می شود. خود را برای سرما و گرمای وحشتناک سایر سیارات آماده کرده اید؟
البته قرار نیست تمام چیزهایی که شما در سایر سیارات تجربه می کنید عجیب و غریب باشد و تا به حال نمونه ای از آن را در زمین خودمان تجربه نکرده باشید.
بعضی از پدیده هایی که در سیارات رخ می دهند خیلی هم خاص و غیر معمولی نیستند و بعضی از ما آن ها را به دفعات تجربه کرده ایم. فکر می کنید زلزله هم از آن دست تجربه هایی است که در سایر سیارات طعم آن را خواهیم چشید؟
بگذارید همین اول کار تکلیف خودمان را با 4 سیاره مشخص کنیم. از 8 سیاره منظومه شمسی 4 سیاره مشتری، زحل، اورانوس و نپتون سیاراتی گازی شکل هستند. گازی شکل بودن آن ها به این معنی است که مانند زمین دارای پوسته ای سنگی و سفت برای سکونت نیستند. پس اگر فرض کنیم در این سیارات زلزله ای هم رخ بدهد مفهموم آن کاملا با چیزی که در زمین تجربه اش کرده ایم متفاوت خواهد بود. البته به نظر می رسد طوفان های سهمگین و گردبادهای وحشتناک تجربه آشناتری برای ما در این سیارات غول پیکر باشند. طوفان هایی نظیر تصویر زیر که به چشم مشتری معروف است و در زمان اوج خود می تواند 3 کره زمین را در قطر خود جای دهد!
اما 4 سیاره دیگر منظومه شمسی که به سیارات زمین مانند مشهورند ساختار به نسبت آشناتری برای ما دارند. عطارد، زهره، زمین و مریخ نام این 4 سیاره سنگی است که برخلاف سیارات گازی دارای لایه های زمین شناسی مشابه زمین هستند. پس اگر این سیارات لایه هایی شبیه ساختار پوسته و گوشته زمین داشته باشند می توان وقوع وقایع زمین شناسی مانند زلزله را از آن ها انتظار داشت.
در زمین لرزه ایتالیا تخته سنگ ها در فاصله 50 کیلومتری از مرکز زمین لرزه قرار داشتند. با توجه به فاصله 200 کیلومتری تخته سنگ ها با گسل، محققان بزرگای «مریخ لرزه» احتمالی را بیش از هفت ریشتر تخمین زده اند
برای مثال بعضی از زلزله‌های روی زمین توسط حرکت ماگما در آتشفشان‌ها ایجاد می‌شوند. بنابراین می توان در سیاره ای نظیر زهره که در آن آتش فشان های فعالی وجود دارد انتظار وقوع «زهره لرزه» یا زلزله را بر اثر وجود آتش فشان ها داشت.
مثال دیگر می تواند سیاره مریخ باشد که عده ای محقق با بررسی تخته سنگ های سطح این سیاره به شواهدی از وقوع «مریخ لرزه» و آتشفشان بر سطح سیاره سرخ دست یافته اند.
«جرالد رابرتس» زمین شناس و محقق زلزله شناسی در مۆسسه Birkbeck وابسته به دانشگاه لندن، می گوید در تصاویر گرفته شده توسط مدارگرد «های رایز» تخته سنگ هایی به قطر 2 تا 20 متر دیده می شوند که در جریان وقوع بهمن در سطح مریخ فرو ریخته اند. این تخته سنگ ها در شعاع 100 کیلومتری گسل منطقه «سربروس فوسائی» قرار دارند و این فرضیه اکنون مطرح شده است که این تخته سنگ ها در اثر لرزش هایی مشابه زمین لرزه به حرکت درآمده اند.
تیم تحقیقاتی الگوی سقوط تخته سنگ ها بر سطح مریخ را با الگوی زمین لرزه سال 2009 در منطقه آکوئیلا در مرکز ایتالیا مقایسه کردند. در زمین لرزه ایتالیا تخته سنگ ها در فاصله 50 کیلومتری از مرکز زمین لرزه قرار داشتند. با توجه به فاصله 200 کیلومتری تخته سنگ ها با گسل، محققان بزرگای «مریخ لرزه» احتمالی را بیش از هفت ریشتر تخمین زده اند.
کارن مولاوردی خانی، دانشجوی دکتری علوم فضایی در سیاره‌شناسی دانشگاه کلرادو- بولدر نیز درباره وقوع زلزله در سیاره عطارد نیز می گوید:
«به علت نیروی جزر و مد و تشدید مداری این سیاره نسبت به خود خورشید، انتظار می‌رود یک سری تغییرات سطحی و درونی در این سیاره اتفاق بیافتد. دانشمندان تصور می‌کنند حرکات و شاید لرزه‌هایی به دلیل وجود این نیرو به مرور زمان در این سیاره رخ داده باشد. اما دانستن این‌که آیا همین الان این اتفاقات در حال رخ دادن در این سیاره است یا خیر نیاز به بررسی‌های محلی دارد. چنین ماموریتی تا به امروز برای سیاره عطارد اتفاق نیافتاده است. اما شواهد غیرمستقیمی هم در این زمینه وجود دارد، مثلاً اگر بتوانیم به عطارد برویم و تغییرات زمین‌شناختی اخیر آن‌جا (همانند فعالیتهای آتشفشانی و زمین‌شناختی) را بررسی کنیم، بر اساس آن می‌توانیم ادعا کنیم که در حین این تغییرات زمین‌شناخی احتمالاً لرزه‌هایی هم رخ خواهد داد. اما این‌که بدانیم آیا منشاء این لرزه‌ها از عمق سیاره است یا سطح سیاره و در کل منشاء این لرزه‌ها چیست نیاز به بررسی‌های محلی دارد. یکی از زوشهای غیرمستقیم بررسی زمین شناختی سیارات، بررسی دهانه‌های برخوردی بر روی سطح سیارات است.»
با این تفاسیر اگر خواستید در آینده برای خود بر روی یکی از سیارات منظومه شمسی خانه ای بسازید حتما به ضدزلزله بودن آن توجه کنید!
م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی تبیان