در كشور ما نیزآموزش درس فیزیك به صورت رسمی از سا ل اول دبیرستا ن شروع می شود و رفته رفته تخصصی تر میگردد..با توجه به اینكه دانش آموزان تا سال اول دبیرستان تقریباً هیچ گونه پیشینه ای از درس فیزیك ندارند و با واژه فیزیك بیگانه هستند معمولا ًمشكلات زیادی در امر یادگیری برای دانش آمو زان سال اول دبیرستان پیش می آید و تقریباً قریب به اتفاق معلمانی كه در پایه اول دبیرستان درس فیزیك را تدریس می كنند با این مسئله مواجه هستند.
مشكلاتی نظیر اضطراب ،نگرانی ، دلهره و ضعف در حل مسا ئل فیزیكی و د رك مفاهیم آن د ر ا بتدا با عث كا هش نمرات درسی ، د ر ادا مه با عث بی علا قگی و د ر نهایت مو جب گرا یش ا ندك آنها به فیزیك د ر پایه ها ی با لا تر و مخصوصا مدارج دانشگاهی می گردد .
حال آنكه فیزیك یكی از علوم پایه و بنیادی می باشد و بایدتوجه قابل ملاحظه ای برای رفع مشكلات در این مورد مبذول داشت.
برای مرتفع كردن این معضلات باید از دو جنبه كلان و خرد موضوع را مورد بررسی قرار داد.
یكی از جنبه های كلان ، مسائل مربوط به سیاستهای دفتر تا لیفات و برنامه ریزی كتب درسی كشور می باشد.
در نظام آموزشی كشور ما سال اول دبیرستان عمومی تلقی میگردد بطوریكه بایددروس ارائه شده دراین مقطع تحصیلی جنبه عمومی داشته و اطلاعات دانش آموزان را در زمینه های موردنظر ارتقاء ببخشد و از پرداختن به مسائل تخصصی و جز ئیات پرهیز نماید. چرا كه تمامی دانش آموزان با علایق و استعدادهای متفا وت به طو ر یكسان د ر ا ین پایه تحصیل می كنندو گرایش تخصصی آنها وتحصیل در رشته های مختلف ا عم از ریاضی و فیزیك ، تجربی ، ا نسا نی ، هنر ، فنی و حرفه ای و كارودانش از سال دوم آغاز می گردد. در صورتیكه در تالیف كتب درسی برای سال اول دبیرستان خصوصا دردرس فیزیك به این موضوع توجه كمتری شده ودروس ارائه شده به صورت تخصصی و فراتر از فهم واستعداد دانش آموزانی است كه گرایشی به رشته های تخصصی فیزیك(ریاضی و فیزیك،تجربی ) ندارند.بنابراین مشكلات و معضلات عدیده ای را برای یادگیری دانش آموزان وآموزش دبیران فراهم آورده است. با توجه به اینكه دانش آمو زان سال اول دبیرستان غربا لگری نشده اند و علائق و استعدا دهای آنها مو رد بر ر سی قرا ر نگرفته است یادگیری دروس پایه مانند فیزیك بطور اختصاصی مشكلات زیادی را درپایه اول دبیرستان فراهم می آورد. البته آشنایی با این دروس برای دانش آموزان بصورت عمومی لازم وضروری می باشد.ولی ا رائه آنها بصورت تخصصی دریادگیری دانش آموزان خدشه ایجادكرده وبا عث افت تحصیلی شدیدآنان می گردد كه در نهایت باعث بی علاقگی آنان به تحصیل در مقاطع بالاتر می شود . در صورتیكه اگر محتوی كتب سال اول بخصوص فیزیك به صو رت عمومی باشد و به طور مثال از كاربردهای فیزیك در زندگی و تكنولوزی و جنبه های عمومی آن در تالیف كتاب فیزیك ۱ و آزمایشگاه استفاده شود تاثیر آن در یادگیری دانش آموزان به مراتب بالاتر از اكنون می باشد كه دانش آموزان مطالب اختصاصی دور از ذهن را به صورت طوطی وار حفظ می كنند و چون در سالهای بعد دیگر ازدرس فیزیك خبری نیست تمام مطالب آن را به ورطه فراموشی می سپارند.بنابراین می توان گفت اگر مطا لب ا را ئه شده د ر د رو س سا ل او ل د بیر ستا ن بخصوص در درس فیزیك به صورت عمومی باشد:
اولا- دیگر از افت تحصیلی بالا در سال اول دبیرستان خبری نخواهد بود.
ثانیا - با توجه به اینكه مشكل افت تحصیلی در سال اول دبیرستان مرتفع می گردد مشكل افت تحصیلی در سا لهای بعد نیز به مقدار قابل ملاحظه ای كاهش می یابد زیرا با عمومی شدن مطا لب دروس پایه ا ز جمله فیزیك دانش آموزان به راحتی این دروس را پاس می كنند و بنابراین از سرخوردگی و احساس اضطراب و نگرانی آنها برای ادامه تحصیل كم می شود و با شناخت بهتری از خود و استعدادهای خود به تحصیل در سالهای بعد ادامه می دهند.
از دیگر جنبه های كلان افت تحصیلی در درس فیزیك سال اول دبیرستان ، سیا ستهای نظام آمو زشی كشو ر جهت بالا بردن كمیت آموزش می باشد. موضوعی كه باعث مهجور ماندن كیفیت آموزشی می گردد . بطوریكه مطابق با این سیاست ، بیشتر دانش آموزانی كه به سال اول دبیرستان راه می یابند ازبندتبصره دریك یا چند درس در دوره راهنمایی استفاده می كنند و معمولا دروسی را كه تبصره می نمایند ریاضی و علوم سوم راهنمایی می باشد كه از مهمترین دروس پیش نیازبرای یادگیری درس فیزیك است.بنابراین واضح و مبرهن است بیشتردانش آموزانی كه به سال اول دبیرستان راه می یابندتقریبا هیچ گونه پیش زمینه ای برای یادگیری د رس فیزیك ندا رند ، د ر نتیجه لازم است كه مسئولین امر با دقت بیشتری برای آموزش كشو ر برنامه ریزی كنندو عواقب بعدی بعضی قوانین و مصوبات را در نظر داشته باشند . شایدیك قانون بتواند مشكلی را دریك مقطع زمانی و یا مكانی حل نمایداما اگر بدو ن در نظرگرفتن جوانب امر با شد باعث برو ز مشكلات عدیده ای د ر مقا طع بعدی خوا هد شد كه این مسئله معمولا ضعف بیشتر قوانین و مقررات مصوب می باشد. R جنبه سوم از مبحث كلان افت تحصیلی در درس فیزیك ۱ و آزمایشگاه ، هم خوا نی ندا شتن ساعت تدریس درس فیزیك ۱ و آزمایشگاه با محتوی حجم مطالب آن می باشد .محتوی مطالب كتاب فیزیك ۱ و آزمایشگاه هر سال در حال افزایش است ، حال آنكه ساعات تدریس آن از گذشته تا بحال رو ند نزولی را طی كرده است بطو ریكه در حال حاضر ساعات تدریس این كتاب ۳ ساعت در هفته می باشد ، یعنی یك دبیر درطی۳ ساعت درهفته باید قادر باشد تمام مطالب كتاب را همراه با فرمولها ، شكلها و آزمایشها تدریس نماید ، حال آنكه از طرفی، بسیاری ازمطالب ارائه شده دراین كتاب به صورت كلی است و دبیر برای فهما ندن آنها به دانش آمو زان باید ا ز یك سری مطا لب جزئی استفاده نمایدكه خود مستلزم زمان زیادی می باشد ازطرف دیگرانجام آزمایشات كتاب به صورت فعال درسركلاس درس توسط دانش آموزان بسیار وقت گیر است. همچنین نمی توان بعض مطالب كتاب را به صورت ساده بیان نمود ، زیرا مباحثی در كتاب فیزیك ۱ و آزمایشگاه مانند نور ، آینه ها و عدسی ها گنجاده شده كه در هیچ یك از مقاطع تحصیلی دبیرستان تكرار نمی گردد و جالب آنكه همین مطالب حدود 15% الی 20% سوالات فیزیك كنكور هر سال را تشكیل می دهند، بنابراین با توجه به مطالب فوق ، نتیجه می گیریم كه برای تدریس كتاب فیزیك ۱ و آزمایشگاه ، به صورت جامع و كامل ۳ ساعت در هفته اصلا كافی نمی باشد و لازم است یا از حجم مطالب آن كاسته شود و همانطور كه قبلا گفته شد جنبه عمومی پیدا كند و یا حداقل ساعات تدریس آن افزایش یابد.
اگر از جنبه های كلان ا فت تحصیلی د ر د رس فیزیك سا ل او ل دبیرستا ن گذ ر كنیم به بحث خرد آن می رسیم كه گریبانگیر دبیران محترم می باشد . البته لازم به ذكر است كه تا چشمه گل آلود باشد كاری از فرودستان پایین چشمه بر نمی آید، اما با توجه به اینكه كار معلم سوختن و ساختن است به امیداینكه روزی ، روزگاری بزرگدستان به فكر تصحیح قوانین ومقررات باشند، شاید بتوان گفت تنها كاری كه در این شرایط بغرنج از عهده دبیران محترم بر می آید آن است كه مراحل زیر را در برنامه تدریس خود در نظر داشته باشند:
1- در ابتدای سال تحصیلی پیش زمینه ای فكری در ذهن دانش آموزان از وا ژه فیزیك ،كاربرد آن در زندگی روزمره و اهمیت آن در پیشرفت علوم ، تكنولوژی و فنآوری ایجاد نمود.
2- همچنین درابتدای سال تحصیلی روابط ریاضی دوره راهنمایی مرتبط با درس فیزیك سال اول دبیرستان یادآوری گردد و نحوه تبدیل واحدها در موارد لازم ذكر شود.
3- مراحل حل مسئله شامل ( معلوم و مجهول كردن ، تبدیل واحدها ، نو شتن فرمو لهای مربوطه ، جا گذا ری صحیح ، حل مسئله بصورت ریاضی و نتیجه گیری ) به دانش آموزان آموزش داده شود
4- آزمایشهای كتاب به صورت كاملا ساه در حد وقت كلاس انجام گیرد .
5- تدریس در حد امكانات و وقت بصورت فعال و دانش آموز محور انجام گیرد و از تدریس بصورت سخنرانی و معلم محوری كه باعث خستگی دانش آموزان می شود پرهیز گردد.
البته شایان ذكر است كه با توجه به وقت اندك تدریس درس فیزیك ۱ و آزمایشگاه ، حجم زیاد مطالب و تخصصی بودن آنها ، انجام تمام مراحل بالا كمی دور از ذهن و غیر قابل تصور باشد ، اما امید است با تغییر در سیاستهای كلان آمو زش وپرو رش بتوان مشكلات آمو زشی و پرو رشی كشو ر را حل نمود و روزی برسد كه معلم بدون دلهره از كمبود وقت و امكانات و .... بتواند تدریسی در خور شان خود ودانش آموزان انجام دهد .
۴۲۰ میلیارد تومان هزینه افت تحصیلی دانش‌آموزان
افت تحصیلی پایه اول متوسطه، موجب نگرانی خانواده‌های دانش‌آموزان شده است.
والدین دانش‌آموزان پایه اول متوسطه با دیدن كارنامه ترم اول فرزندان خود، نظاره گر نمراتی هستند كه به ندرت آنها را در كارنامه تحصیلی فرزندانشان دیده‌اند و همین موضوع باعث حیرت و نگرانی آنها می‌شود. افت تحصیلی مشكل اساسی نظام‌های آموزشی است كه هر ساله هزینه‌های سنگینی به بار می‌آورد. افت تحصیلی پایه اول دبیرستان اما حكایت دیگری داشته و نمود بیشتری نسبت به سایر پایه‌های تحصیلی دارد.
بسیاری از دانش‌آموزان نمی‌توانند از عهده مواد و محتوای آموزشی مسائل برآیند یا در موعد مقرر یادگیری آنها را به پایان برسانند. تاسف‌انگیزتر اینكه بسیاری از این افراد توانایی‌های لازم برای كسب موفقیت را دارند اما موفق نمی‌شوند. از طرفی با‌وجود توسعه كمی آموزش رسمی در چند دهه اخیر شاهد انتقادهایی از شرایط كیفی تعلیم و تربیت در عرصه‌های مختلف بوده‌ایم. شرایطی كه موجب پدید آمدن دانش‌آموزان بی‌احساس و انگیزه، فارغ‌التحصیلان بی‌علم و معلمان فاقد خلاقیت شده است، به‌طوری كه هر چه سطح تحصیلی بالاتر می‌رود، شوق آموختن در دانش‌آموزان كمتر می‌شود.
منبع: میگنا
مشكلاتی نظیر اضطراب ،نگرانی ، دلهره و ضعف در حل مسا ئل فیزیكی و د رك مفاهیم آن د ر ا بتدا با عث كا هش نمرات درسی ، د ر ادا مه با عث بی علا قگی و د ر نهایت مو جب گرا یش ا ندك آنها به فیزیك د ر پایه ها ی با لا تر و مخصوصا مدارج دانشگاهی می گردد .
حال آنكه فیزیك یكی از علوم پایه و بنیادی می باشد و بایدتوجه قابل ملاحظه ای برای رفع مشكلات در این مورد مبذول داشت.
برای مرتفع كردن این معضلات باید از دو جنبه كلان و خرد موضوع را مورد بررسی قرار داد.
یكی از جنبه های كلان ، مسائل مربوط به سیاستهای دفتر تا لیفات و برنامه ریزی كتب درسی كشور می باشد.
در نظام آموزشی كشور ما سال اول دبیرستان عمومی تلقی میگردد بطوریكه بایددروس ارائه شده دراین مقطع تحصیلی جنبه عمومی داشته و اطلاعات دانش آموزان را در زمینه های موردنظر ارتقاء ببخشد و از پرداختن به مسائل تخصصی و جز ئیات پرهیز نماید. چرا كه تمامی دانش آموزان با علایق و استعدادهای متفا وت به طو ر یكسان د ر ا ین پایه تحصیل می كنندو گرایش تخصصی آنها وتحصیل در رشته های مختلف ا عم از ریاضی و فیزیك ، تجربی ، ا نسا نی ، هنر ، فنی و حرفه ای و كارودانش از سال دوم آغاز می گردد. در صورتیكه در تالیف كتب درسی برای سال اول دبیرستان خصوصا دردرس فیزیك به این موضوع توجه كمتری شده ودروس ارائه شده به صورت تخصصی و فراتر از فهم واستعداد دانش آموزانی است كه گرایشی به رشته های تخصصی فیزیك(ریاضی و فیزیك،تجربی ) ندارند.بنابراین مشكلات و معضلات عدیده ای را برای یادگیری دانش آموزان وآموزش دبیران فراهم آورده است. با توجه به اینكه دانش آمو زان سال اول دبیرستان غربا لگری نشده اند و علائق و استعدا دهای آنها مو رد بر ر سی قرا ر نگرفته است یادگیری دروس پایه مانند فیزیك بطور اختصاصی مشكلات زیادی را درپایه اول دبیرستان فراهم می آورد. البته آشنایی با این دروس برای دانش آموزان بصورت عمومی لازم وضروری می باشد.ولی ا رائه آنها بصورت تخصصی دریادگیری دانش آموزان خدشه ایجادكرده وبا عث افت تحصیلی شدیدآنان می گردد كه در نهایت باعث بی علاقگی آنان به تحصیل در مقاطع بالاتر می شود . در صورتیكه اگر محتوی كتب سال اول بخصوص فیزیك به صو رت عمومی باشد و به طور مثال از كاربردهای فیزیك در زندگی و تكنولوزی و جنبه های عمومی آن در تالیف كتاب فیزیك ۱ و آزمایشگاه استفاده شود تاثیر آن در یادگیری دانش آموزان به مراتب بالاتر از اكنون می باشد كه دانش آموزان مطالب اختصاصی دور از ذهن را به صورت طوطی وار حفظ می كنند و چون در سالهای بعد دیگر ازدرس فیزیك خبری نیست تمام مطالب آن را به ورطه فراموشی می سپارند.بنابراین می توان گفت اگر مطا لب ا را ئه شده د ر د رو س سا ل او ل د بیر ستا ن بخصوص در درس فیزیك به صورت عمومی باشد:
اولا- دیگر از افت تحصیلی بالا در سال اول دبیرستان خبری نخواهد بود.
ثانیا - با توجه به اینكه مشكل افت تحصیلی در سال اول دبیرستان مرتفع می گردد مشكل افت تحصیلی در سا لهای بعد نیز به مقدار قابل ملاحظه ای كاهش می یابد زیرا با عمومی شدن مطا لب دروس پایه ا ز جمله فیزیك دانش آموزان به راحتی این دروس را پاس می كنند و بنابراین از سرخوردگی و احساس اضطراب و نگرانی آنها برای ادامه تحصیل كم می شود و با شناخت بهتری از خود و استعدادهای خود به تحصیل در سالهای بعد ادامه می دهند.
از دیگر جنبه های كلان افت تحصیلی در درس فیزیك سال اول دبیرستان ، سیا ستهای نظام آمو زشی كشو ر جهت بالا بردن كمیت آموزش می باشد. موضوعی كه باعث مهجور ماندن كیفیت آموزشی می گردد . بطوریكه مطابق با این سیاست ، بیشتر دانش آموزانی كه به سال اول دبیرستان راه می یابند ازبندتبصره دریك یا چند درس در دوره راهنمایی استفاده می كنند و معمولا دروسی را كه تبصره می نمایند ریاضی و علوم سوم راهنمایی می باشد كه از مهمترین دروس پیش نیازبرای یادگیری درس فیزیك است.بنابراین واضح و مبرهن است بیشتردانش آموزانی كه به سال اول دبیرستان راه می یابندتقریبا هیچ گونه پیش زمینه ای برای یادگیری د رس فیزیك ندا رند ، د ر نتیجه لازم است كه مسئولین امر با دقت بیشتری برای آموزش كشو ر برنامه ریزی كنندو عواقب بعدی بعضی قوانین و مصوبات را در نظر داشته باشند . شایدیك قانون بتواند مشكلی را دریك مقطع زمانی و یا مكانی حل نمایداما اگر بدو ن در نظرگرفتن جوانب امر با شد باعث برو ز مشكلات عدیده ای د ر مقا طع بعدی خوا هد شد كه این مسئله معمولا ضعف بیشتر قوانین و مقررات مصوب می باشد. R جنبه سوم از مبحث كلان افت تحصیلی در درس فیزیك ۱ و آزمایشگاه ، هم خوا نی ندا شتن ساعت تدریس درس فیزیك ۱ و آزمایشگاه با محتوی حجم مطالب آن می باشد .محتوی مطالب كتاب فیزیك ۱ و آزمایشگاه هر سال در حال افزایش است ، حال آنكه ساعات تدریس آن از گذشته تا بحال رو ند نزولی را طی كرده است بطو ریكه در حال حاضر ساعات تدریس این كتاب ۳ ساعت در هفته می باشد ، یعنی یك دبیر درطی۳ ساعت درهفته باید قادر باشد تمام مطالب كتاب را همراه با فرمولها ، شكلها و آزمایشها تدریس نماید ، حال آنكه از طرفی، بسیاری ازمطالب ارائه شده دراین كتاب به صورت كلی است و دبیر برای فهما ندن آنها به دانش آمو زان باید ا ز یك سری مطا لب جزئی استفاده نمایدكه خود مستلزم زمان زیادی می باشد ازطرف دیگرانجام آزمایشات كتاب به صورت فعال درسركلاس درس توسط دانش آموزان بسیار وقت گیر است. همچنین نمی توان بعض مطالب كتاب را به صورت ساده بیان نمود ، زیرا مباحثی در كتاب فیزیك ۱ و آزمایشگاه مانند نور ، آینه ها و عدسی ها گنجاده شده كه در هیچ یك از مقاطع تحصیلی دبیرستان تكرار نمی گردد و جالب آنكه همین مطالب حدود 15% الی 20% سوالات فیزیك كنكور هر سال را تشكیل می دهند، بنابراین با توجه به مطالب فوق ، نتیجه می گیریم كه برای تدریس كتاب فیزیك ۱ و آزمایشگاه ، به صورت جامع و كامل ۳ ساعت در هفته اصلا كافی نمی باشد و لازم است یا از حجم مطالب آن كاسته شود و همانطور كه قبلا گفته شد جنبه عمومی پیدا كند و یا حداقل ساعات تدریس آن افزایش یابد.
اگر از جنبه های كلان ا فت تحصیلی د ر د رس فیزیك سا ل او ل دبیرستا ن گذ ر كنیم به بحث خرد آن می رسیم كه گریبانگیر دبیران محترم می باشد . البته لازم به ذكر است كه تا چشمه گل آلود باشد كاری از فرودستان پایین چشمه بر نمی آید، اما با توجه به اینكه كار معلم سوختن و ساختن است به امیداینكه روزی ، روزگاری بزرگدستان به فكر تصحیح قوانین ومقررات باشند، شاید بتوان گفت تنها كاری كه در این شرایط بغرنج از عهده دبیران محترم بر می آید آن است كه مراحل زیر را در برنامه تدریس خود در نظر داشته باشند:
1- در ابتدای سال تحصیلی پیش زمینه ای فكری در ذهن دانش آموزان از وا ژه فیزیك ،كاربرد آن در زندگی روزمره و اهمیت آن در پیشرفت علوم ، تكنولوژی و فنآوری ایجاد نمود.
2- همچنین درابتدای سال تحصیلی روابط ریاضی دوره راهنمایی مرتبط با درس فیزیك سال اول دبیرستان یادآوری گردد و نحوه تبدیل واحدها در موارد لازم ذكر شود.
3- مراحل حل مسئله شامل ( معلوم و مجهول كردن ، تبدیل واحدها ، نو شتن فرمو لهای مربوطه ، جا گذا ری صحیح ، حل مسئله بصورت ریاضی و نتیجه گیری ) به دانش آموزان آموزش داده شود
4- آزمایشهای كتاب به صورت كاملا ساه در حد وقت كلاس انجام گیرد .
5- تدریس در حد امكانات و وقت بصورت فعال و دانش آموز محور انجام گیرد و از تدریس بصورت سخنرانی و معلم محوری كه باعث خستگی دانش آموزان می شود پرهیز گردد.
البته شایان ذكر است كه با توجه به وقت اندك تدریس درس فیزیك ۱ و آزمایشگاه ، حجم زیاد مطالب و تخصصی بودن آنها ، انجام تمام مراحل بالا كمی دور از ذهن و غیر قابل تصور باشد ، اما امید است با تغییر در سیاستهای كلان آمو زش وپرو رش بتوان مشكلات آمو زشی و پرو رشی كشو ر را حل نمود و روزی برسد كه معلم بدون دلهره از كمبود وقت و امكانات و .... بتواند تدریسی در خور شان خود ودانش آموزان انجام دهد .
۴۲۰ میلیارد تومان هزینه افت تحصیلی دانش‌آموزان
افت تحصیلی پایه اول متوسطه، موجب نگرانی خانواده‌های دانش‌آموزان شده است.
والدین دانش‌آموزان پایه اول متوسطه با دیدن كارنامه ترم اول فرزندان خود، نظاره گر نمراتی هستند كه به ندرت آنها را در كارنامه تحصیلی فرزندانشان دیده‌اند و همین موضوع باعث حیرت و نگرانی آنها می‌شود. افت تحصیلی مشكل اساسی نظام‌های آموزشی است كه هر ساله هزینه‌های سنگینی به بار می‌آورد. افت تحصیلی پایه اول دبیرستان اما حكایت دیگری داشته و نمود بیشتری نسبت به سایر پایه‌های تحصیلی دارد.
بسیاری از دانش‌آموزان نمی‌توانند از عهده مواد و محتوای آموزشی مسائل برآیند یا در موعد مقرر یادگیری آنها را به پایان برسانند. تاسف‌انگیزتر اینكه بسیاری از این افراد توانایی‌های لازم برای كسب موفقیت را دارند اما موفق نمی‌شوند. از طرفی با‌وجود توسعه كمی آموزش رسمی در چند دهه اخیر شاهد انتقادهایی از شرایط كیفی تعلیم و تربیت در عرصه‌های مختلف بوده‌ایم. شرایطی كه موجب پدید آمدن دانش‌آموزان بی‌احساس و انگیزه، فارغ‌التحصیلان بی‌علم و معلمان فاقد خلاقیت شده است، به‌طوری كه هر چه سطح تحصیلی بالاتر می‌رود، شوق آموختن در دانش‌آموزان كمتر می‌شود.
منبع: میگنا