دوختهای تزیینی

[دختر مهتاب]

رقص سوزن برپارچه
رقص سوزن بر پارچه (سوزن دوزی های سنتی)

از دوخت‌های اصیل سنتی که در حال حاضر از میان رفته است، می‌توان به سوزن دوزی درویشی یا به اصطلاح دیگر سوزن درویشی اشاره کرد که مربوط به تف
سوزن‌ دوزی درویشی (تفرشی دوزی)
از دوخت‌های اصیل سنتی که در حال حاضر از میان رفته است، می‌توان به سوزن دوزی درویشی یا به اصطلاح دیگر سوزن درویشی اشاره کرد که مربوط به تفرش می‌باشد.
اجرای این دوخت شامل یک تکنیک ساده ولی در عین سادگی دارای زیبایی می‌باشد و از ظرافت خاصی برخوردار است.
-از موارد استفاده برای این دوخت می‌توان به حاشیه‌های پهن اشاره کرد که در کنار آثار به کار برده می‌شود.
- پارچه مورد استفاده این دوخت پارچه‌هایی هستند که دارای بافتی ساده بوده و تاروپود آنها قابل شمارش می‌باشد.
- برای اجرای تفرشی دوزی تنها از شلال استفاده می‌شود و جهت دوخت آن نیازی به کشیدن طرح روی پارچه نیست. طرح کاملاً ذهنی است و از طریق شمارش تاروپود پارچه و یا با دوخت شلال‌ها به وجود می‌آید.
مراحل دوخت
مرحله اول
در ردیف ابتدایی شروع به شمارش تاروپود پارچه کرده و شلال‌های منظم و یکنواختی (با اندازه متوسط) بر روی پارچه می‌زنیم.
نکته: عدد شمارش برای شلال‌ها متفاوت است و بستگی به فشردگی تاروپود پارچه دارد، بعد از کامل کردن یک ردیف از شلال‌ها در ردیف دوم نیز همین کار را تکرار می‌کنیم. با رعایت این نکته که شلال‌ها در این ردیف به صورت به اصطلاح آجری با ردیف نخست قرار گیرد (یعنی اگر نخ شلال در ردیف اول روی پارچه قرار گرفته، در ردیف دوم این نخ زیر پارچه قرار می‌گیرد.
دوخت شلال‌ها را تا سه ردیف به این صورت ادامه می‌دهیم.

مرحله دوم
پس از اتمام شلال‌های افقی شروع به اجرای شلال‌های عمودی در حاشیه کار تا به انتهای مسیر می‌کنیم، به نحوی که شلال‌های افقی را در ردیف‌های اول تا سوم به یکدیگر متصل کرده و فرعی به حالت کنگره به خود بگیرد.
نکته: برای اجرای اولین شلال‌ از ردیف سوم (بالاترین ردیف) شروع کرده و به صورت پلکانی به ردیف دوم و سپس ردیف اول آمده و نخ را از زیر پارچه عبور می‌دهیم. این بار در امتداد شلال افقی در ردیف اول مجدد شلال‌های عمودی را اجرا کرده و از ردیف اول به ردیف دوم و ردیف انتها می‌رسیم.
(به این صورت به فرم کنگره‌ای ذکر شده خواهیم رسید).
-به شکل دقت کنید و شلال‌های افقی را که رها شده‌اند مشاهده کنید. وجود این شلال‌های افقی به صورت انفرادی سبب ایجاد فضا بین پلکان‌ها و دسترسی به فرم کنگره‌ای در کار شده است.

مرحله سوم
درون گوشه‌های کنگره را مطابق شکل با دوخت ضربدری پر می‌کنیم (برای ضربدرها می‌توانیم رنگ نخ را تعویض کرده از همان خانواده رنگی و یا با همان نخ قبلی کار را ادامه دهیم).

مرحله چهارم
بعد از اجرای یک ردیف سه تایی که در بالا بیان شد، یک طرح کامل از دوخت مرحله اول را انجام می‌دهیم.
نکته: توجه به اینکه ردیف شلال‌ها در این طرح کامل باید حتماً عدد زوج باشد (6 ردیف یا 8 ردیف شلال) برای کامل شدن طرح در این مرحله لازم است که پس از اجرای شلال افقی ردیف سوم این‌بار ردیف چهارم را مانند ردیف سوم پیاده کنیم. بعد از آن دو ردیف انتهایی کار مانند دو ردیف ابتدایی اجرا شود.
-توضیح کامل‌تر اینکه: ما در مرحله اجرای کامل، دو ردیف سه تایی کاملاً مشابه یکدیگر را داریم که قرینۀ هم هستند.

مرحله پنجم
در ادامه مجدد برای تکمیل دوخت مراحل اول تا سوم را که در بالا ذکر گردید اجرایی می‌کنیم.

مرحله ششم
دوختی به مانند دوخت حاشیه سه ردیفه که در ابتدا توضیح دادیم را اجرا می‌کنیم.
بدین ترتیب تفرشی دوزی کامل می‌شود.
لازم به ذکر است در گذشته از این دوخت برای تزیین چادر شب، پرده و رویه لوازم منزل و ... استفاده می‌شده و امروزه ما شاهد زیبایی اجرای این دوخت بر روی البسه هستیم.

منبع مجله کوک

 

[دختر مهتاب]

رقص سوزن بر پارچه2 (سوزن دوزی های سنتی)در ادامه مبحث سوزن دوزی‌های سنتی به چند دوخت پایه‌ای دیگر اشاره می‌کنیم که در دسته‌بندی بخیه‌های ساده قرار می‌گیرند که ابتدا ب

سوزن دوزی‌های سنتی​

در ادامه مبحث سوزن دوزی‌های سنتی به چند دوخت پایه‌ای دیگر اشاره می‌کنیم که در دسته‌بندی بخیه‌های ساده قرار می‌گیرند که ابتدا به توضیح آنها می‌پردازیم و در آخر لباسی پیش روی شما قرار خواهد گرفت که با استفاده از آنها چند نمونه در دوخت‌های قبلی تزیین و کار شده است.

1- دوخت برگشت(back stitch)
دوخت برگشت از مجموعه بخیه‌های خطی و تزیینی می‌باشد که به صورت متداول جهت حاشیه کار استفاده می‌شود اما کار ارائه شده در این شماره، از این بخیه، به منظور تزیین فضای داخلی کار استفاده شده است.
در این نمونه از دوخت همان‌طور که در شکل مشاهده می‌کنید در دو مرحله بخیه‌ها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند .
مراحل اجرای کار به شرح زیر است:
1-در ابتدا یک بخیه ساده بر روی پارچه می‌زنیم (aتاb) سوزن را از نقطۀ b به پشت پارچه می‌بریم.
2- سوزن را از نقطۀ c بیرون آورده (فاصلۀ bتاc درست به اندازه فاصلۀ aتا b می‌باشد).
سوزن را دقیقاً از نقطۀ b به پشت پارچه برده و همین کار را تا انتها ادامه می دهیم.
در نهایت با ایجاد یک گره در پشت پارچه و محکم کردن نخ به کار پایان می‌دهیم.

2-بخیه ساده(Holbein stitch)
این بخیه که در بعضی از کتب از آن با نام بخیه دونده نیز یاد شده قابلیت اجرا بر روی خطوط صاف و یا منحنی را دارد و شامل کوک‌هایی با اندازه یکسان می‌باشد که در فواصل منظم و یک اندازه در پشت سر یکدیگر قرار می‌گیرند.
روش به کارگیری و استفاده از این دوخت تزیینی در ایجاد حاشیه، پرکردن فضاهای باز و وسیع و نیز با ایجاد ابتکار در آن و زدن یک کوک بلندتر از بقیه می‌توان از آن در ایجاد شاخ و برگ درختان در فضاسازی استفاده کرد.
مراحل اجرای کار به شرح زیر است:
بخیه‌های ساده در کنار یکدیگر
روش دوخت مانند نمونه قبلی و با این تفاوت که بخیه‌ها در دو مرحله با فاصله از هم قرار می گیرند.
(توضیح اینکه: نحوه اجرای صحیح دوخت به این طریق می‌باشد که در پشت کار نیز ما همین خط دوختی را درست به همین شکل مشاهده کنیم).

3- دانه برنجی(rice Stitch)
این نوع دوخت نیز به مانند دو نمونه قبلی جهت پرکردن سطوح وسیع و تزیین کار استفاده می‌شود .البته با این با تفاوت که ما سطوحی را با این روش پر می‌کنیم که در آن نیازی به اشباع کامل فضا نباشد و قسمت‌های خالی از دوخت در کار ایرادی بر بدنۀ کلی شکل وارد نکند.
مراحل اجرای کار به شرح زیر است:
1-در این نمونه از دوخت بخیه‌ها به صورت نامنظم و پراکنده در سطح قرار می‌گیرند.
2- با تغییر اندازۀ بخیه‌ها می‌توان در کار تنوع ایجادکرد.
نکته: تنوع رنگی نخ‌ها در این نوع دوخت می‌تواند بر زیبایی کار بیافزاید.

4- دوخت سرخس(Fern)
دوختی که در عین سادگی در هنگام اجرای کار پس از اتمام کار و پرداخت نهایی متوجه زیبایی حضور آن در کار خواهید شد.
این دوخت که در کتب مختلف با اسامی متعددی از آن یاد شده مانند دوخت شاخه‌ای، گندمی و... نیز در بعضی از منابع قدیمی‌تر به دلیل شباهت آن با گیاه سرخس با این عنوان ذکر گردیده است.
مراحل اجرای کار به شرح زیر است:
1-در ابتدا یک بخیه بلند از نقطه (1 به 2) زده و سوزن را به پشت پارچه می‌بریم.
2- بخیه شماره ( 2به3) را به اندازه قبل ولی با فاصله و در کنار کوک قبلی به نحوی که برای کار ایجاد یک زاویه کند پیاده می‌کنیم. به این ترتیب که سوزن را از نقطۀ 2 بیرون آورده و از محل شماره 3 (طبق شکل) به پشت پارچه می‌بریم.
3- بخیه شماره( 4به2) را نیز به اندازۀ دو نمونه قبلی و با حفظ زاویه کار بر روی پارچه پیاده می‌کنیم.
به این ترتیب که از نقطۀ 4 کار را آغاز و با بردن سوزن به پشت پارچه درست در نقطۀ 2 کار را به اتمام می‌رسانیم.
در نهایت با ایجاد گره در پشت پارچه و محکم کردن نخ این دوخت را نیز به اتمام می‌رسانیم.
نکته: در بیشتر مواقع از این دوخت برای نشان دادن بته و گل استفاده می‌شود.

 

[دختر مهتاب]

جواهردوزی

هنر استفاده از انواع سنگ‌های تزیینی، منجوق، ملیله ساده، ملیله شکسته، پولک، هنری است با ارزش و گران قیمت که در قالب اسامی چون: سرمه‌دوزی، منجوق‌دوزی، پولک‌دوزی و ... ارائه می‌گردد و قدمتی طولانی دارد و هنرمندانی با تجربه در این دشته‌ها مشغول فعالیت هستند.

همچنین در ادامه لازم به ذکر است که طرح‌های استفاده شده بر روی این لوازم به صورت ترکیبی انتخاب شده تا به نحوی به ایجاد خلاقیت نیز پرداخته شود.
-در این شماره به دوخت جواهردوزی به روی لباس شب اشاره شد. هنگام استفاده از پارچه تور در لباس، استفاده از کارگاه جهت کشیدگی پارچه و جلوگیری از سنگینی سنگ‌ها بر روی لباس ضروری است.

 

[دختر مهتاب]

طرح شماره 1
قیطان‌دوزی

قیطان در انواع تخت و گِرد و نیز در رنگ‌های متنوع (بیشتر طلایی و نقره‌ای) در بازار موجود می‌باشد که با توجه به طرح می‌توان آن را انتخاب و استفاده کرد. نکته‌ای که در استفاده از هر دو نوع وجود دارد: 1- استفاده از نخ هم‌رنگ قیطان برای بست زدن.

2- با استفاده از قلاب قیطان را پشت پارچه برده و محکم کردن آن می‌باشد.
روش استفاده قیطان تخت: قیطان را روی خطوط طرح قرار داده و همان‌گونه که گفته شد با استفاده از نخ هم‌رنگ از میانه قیطان بست‌های ریز با فاصله می‌زنیم و در انتهای کار نیز قیطان را با قلاب به پشت پارچه برده و ثابت می‌کنیم.

در شماره گذشته به ارائه چند نوع خطی‌دوزی پرداخته شد. همچنین در آموزش‌های پیش از آن انواع روش‌های دوخت خطی با نخ بیان شده. در ادامه و در مبحث پیش رو استفاده از تمام آن با انواع مهره‌های براق و پولک و ... مرسوم است، لذا از تکرار مجدد آن پرهیز می‌کنیم و این بار به ارائه چند مدل ترکیبی و قابل استفاده در انواع طرح‌ها می‌پردازیم. همچنین با اشاره به روش دوخت آنها و سنگ‌های مصرفی در اشکال آموزش را ادامه می‌دهیم.

 

[دختر مهتاب]

طرح شماره 2
سنگ‌های مورد استفاده
1-سنگ تخت آبی رنگ

2- ملیله شکسته سرمه‌ای
3- منجوق سربی رنگ

4- مروارید سفید
5- گندمی سفید رنگ
نکته: استفاده از رنگ‌ها با توجه به طرح متغیر است و در اینجا تنها برای شناخت بهتر شکل، رنگ آنها بیان شده است.
روش‌های استفاده در دوخت
1-ردیف‌دوزی ساده: منجوق‌های سربی رنگ.

2- ردیف‌دوزی مُدَوَر: ملیله شکسته سرمه‌ای.

3- تک‌دوزی گندمی: مروارید و سنگ تخت.

 

[دختر مهتاب]

طرح شماره 3
سنگ‌های مورد استفاده
1-سنگ تخت آبی رنگ.

2- مهره‌های شیشه‌ای قرمز.
3- منجوق سربی رنگ.
4- گندمی سفید رنگ.
روش‌های استفاده در دوخت

1-ردیف‌دوزی مُدَوَر: سنگ‌های شیشه‌ای.

2- تک‌دوزی: سنگ‌های شیشه‌ای پراکنده دور کار.

3- ردیف‌دوزی خطی: گندمی‌ها.

نکته: منظور از ردیف‌دوزی مُدَوَر همان روش ردیف‌دوزی ساده، اما این بار به صورت گرد و دایره‌ای دور سنگ یا مهره می‌باشد.

 

[دختر مهتاب]

طرح شماره 4
سنگ‌های مورد استفاده
1-سنگ شیشه‌ای قرمز.

2- منجوق سربی رنگ.

روش‌های استفاده در دوخت

1-تک‌دوزی: سنگ شیشه‌ای.

2- ردیف‌دوزی خطی: منجوق سربی رنگ.

طرح شماره 5
سنگ‌های مورد استفاده
1-سنگ شیشه‌ای قرمز.

2- مروارید سفید.
3- گندمی.
4- منجوق سربی رنگ.

 

[دختر مهتاب]

روش‌های استفاده در دوخت
1-تک‌دوزی: گندمی- منجوق‌ سربی رنگ.
2- دوخت مروارید و منجوق.
نکته: روش دوخت مروارید و منجوق به این ترتیب است: در مرحله اول مهره شیشه‌ای و یا مروارید را داخل سوزن برده و با یک منجوق بر روی مهره شیشه‌ای قرار داده، سوزن را از داخل مهره شیشه‌ای و یا مروارید وارد پارچه می‌کنیم.
طرح شماره 6
سنگ‌های مورد استفاده
1-سنگ تخت آبی رنگ.
2- گندمی سفید.
3- منجوق سربی رنگ.
روش‌های استفاده در دوخت
1-تکه‌دوزی: گندمی- سنگ آبی تخت.
2- ردیف‌دوزی خطی: منجوق‌های سربی رنگ.
1-سنگ‌های مورد استفاده
-سنگ پایه‌دار
- اشک سفید
- مروارید سفید
- ملیله شکسته
- پولک نواری ریز
روش‌های استفاده در دوخت
1-تک‌دوزی: سنگ پایه‌دار، مروارید سفید، اشک‌دوزی.
2- ردیف‌دوزی: پولک نواری، ملیله شکسته.
نکته: آموزش ردیف‌دوزی در شماره 35 مجله کوک ذکر شده.
2-سنگ‌های مورد استفاده
-سنگ پایه‌دار
- گندمی
- اشک
- مروارید کرم
- نخ گلابتون
روش‌های استفاده در دوخت
-برگ‌دوزی: اشک‌ها، ملیه کرمی رنگ
- : نخ گلابتون
نکته: روش برگ‌دوزی در شماره .............. مجله ذکر شده.
-سنگ‌های مورد استفاده
-گندمی سفید
- مروارید
- منجوق کرمی رنگ
روش‌های استفاده در دوخت
-برگ‌دوزی
- تگرگ دوزی
تگرگ‌دوزی، نوعی از دوخت است که در سرمه‌دوزی مرسوم است. در این روش در مرحله اول مروارید یا منجوق را روی پارچه به صورت تک می‌دوزیم و در مرحله دوم به صورت ردیف‌دوزی مدور دور تا دور مروارید را دوخت می‌زنیم.