Maryam
متخصص بخش ادبیات
دیابت شایعترین بیماری غدد درون ریز است که حدود 4 میلیون تن از افراد جامعه به آن مبتلا هستند.
روند رو به رشد و افزایش شمار مبتلایان نگرانی‌هایی را در عرصه‌های سلامت کشورها ایجاد کرده است. زمانی که عوارض بیماری دیابت ظاهر می‌شود خانواده‌ها و نظام سلامت کشورها برای درمان آن متحمل هزینه‌های هنگفتی می‌شوند. دراین راستا پیشگیری از این بیماری و کنترل عوارض آن مجموعه‌ای را تشکیل می‌دهند که باید حساب ویژه‌ای برای آن باز کرد.
دیابت وضعیتی است که در آن قند به جای اینکه وارد سلولها شود، در خون باقی می‌ماند و در نتیجه سلولهای بدن دچار کمبود انرژی می‌شوند، به عبارت دیگر دیابت یک بیماری غیرواگیر است که به علت اختلال در سوخت و ساز(متابولیسم) قندها، چربی‌ها و پروتئین‌ها ایجاد می‌شود.
این بیماری یک اختلال چند عاملی است که با افزایش مزمن قند خون (هیپرگلیسمی) مشخص می‌شود، افزایش مزمن قند خون موجب تخریب اختلال عمل و نارسایی ارگانهای مختلف بدن به خصوص چشم ها، کلیه ها، اعصاب و قلب و عروق می‌شود.
دیابت نوع یک یا وابسته به انسولین و دیابت نوع دو یا غیروابسته به انسولین، دو نوع دیابت شیرین یا مرض قند محسوب می‌شوند.
دیابت نوع یک:
در افراد مبتلا به دیابت نوع یک، تخریب سلولهای ترشح کننده انسولین با واسطه ایمنی و توسط محرکهایی مثل ویروسها، سموم یا عوامل محیطی صورت می‌گیرد، اما به طور کلی علت دقیق آن مشخص نیست، این بیماران اغلب جوانتر و لاغرتر از بیماران مبتلا به دیابت نوع دو هستند(سن شروع معمولا زیر 30 سال می‌باشد).
در این نوع ازدیابت انسولین اصلا ترشح نشده و به همین علت دیابت وابسته به انسولین نامیده می‌شود، پس انسولین حافظ زندگی این بیماران است و درمان اصلی را شامل می‌شود.
دیابت نوع یک گاهی به صورت تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، پر ادراری شدید، از دست رفتن آب بدن و حال عمومی بد تظاهر می‌نماید که این حالت را کتواسیدوز دیابتی می‌نامند و در صورت عدم درمان منجر به مرگ می‌شود.
در این نوع دیابت علائم بالینی معمولا پر سر و صدا است چرا که در عرض مدت کوتاهی (یک تا دو ماه) کودک یا نوجوان دچار کاهش وزن قابل توجه (علیرغم اشتهای خوب)، عطش و پر ادراری می‌شود و گاهی نیز کودک با شب ادراری بیماری خود را نشان می‌دهد.
به طور کلی دیابت نوع یک در بزرگسالان ممکن است علائم ضعیف تر و تدریجی تری را نشان دهد.
دیابت نوع دو:
دیابت نوع دو معمولا در افراد مسن تر دیده می‌شود و اکثر مبتلایان سن بالای 40 سال دارند، این افراد اکثرا چاق هستند و استعداد ژنتیکی قویتر از دیابت نوع یک دارند و معمولا سابقه دیابت در فامیل را ذکر می‌کنند.
در این بیماران اغلب مقاومت محیطی نسبت به اثر انسولین وجود دارد، یعنی گیرنده‌هایی بر روی سلولها برای اتصال انسولین وجود ندارد.
در این بیماران با وجود انسولین، فرد مبتلا به مرض قند می‌باشد چون مقداری انسولین در بدن این بیماران تولید می‌شود پس به آن دیابت غیر وابسته به انسولین می‌گویند. بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع دو بدون علامت هستند و به صورت تصادفی و طی آزمایش بیماری آنان مشخص می‌شود.
گاهی این بیماران برای اولین بار با عوارض مزمن دیابت ( بعنوان مثال کاهش بینایی و یا زخم پا) تشخیص داده می‌شوند که در این موارد نیز پنج تا ده سال از شروع دیابت در آنها گذشته است.
باید توجه داشت که شیوع دیابت نوع دو به طرز فزاینده‌ای در حال افزایش است چون طول عمر مردم زیاد شده و همانطور که می‌دانیم این بیماری در سنین بالا بروز می‌کند، همچنین بعلت مصرف بیشتر رژیم غذایی غربی با کالری زیاد که منجر به چاقی در دوران کودکی می‌شود شیوع بیماری دیابت نوع دو در سنین جوانی نیز بیشتر شده است.
عوارض دیابت:
معمولا بعد از 15 سال از شروع بیماری دیابت، در 20 تا 50 درصد بیماران مبتلا مشکل کلیوی به صورت میکروآلبومینوری ظاهر می‌گردد. باید در نظر داشت در صورتی که بیماری در این افراد زود تشخیص داده شود و با داروهای مخصوص کاهنده قند خون و انسولین تحت درمان قرار گیرند و فشار خونشان تنظیم شود این بیماری کلیه یا اصلا ایجاد نمی شود یا بسیار خفیف تر و دیرتر ایجاد می‌شود.
به هر ترتیب بعد از شروع درگیری کلیه حدود ده سال طول می‌کشد تا بیمار به مرحله دیالیز برسد، در تمام این مدت نیز اگر بیمار قند خونش کنترل شود، فشار خونش 120 روی 75 آورده شده و داروهای ACE Inhibilor و ARB دریافت نماید، داروهای کنترل کلسترول و اسپیرینولاکتون نیز دریافت کند، بیماری کلیوی‌اش کنترل شده و گاها حتی درمان نیز می‌گردد و در صورت ادامه بیماری حداقل سیر به سمت نارسایی کلیه، کند می‌شود، لذا احتیاج به دیالیز و پیوند در سطح جامعه به مراتب کاهش می‌یابد زیرا این بیماری در سنین کهنسالی قبل از رسیدن به دیالیز به علل دیگر فوت می‌کنند، در نتیجه هزینه فوق‌العاده زیاد این بیماران که فشار اقتصادی زیادی بر بودجه درمانی کشور وارد می‌نماید را کاسته و این بودجه می‌تواند صرف گسترش بهداشت عفونی در سطح جامعه گردد.
بنابر آنچه ذکر شد علائمی که می‌تواند درفرد مبتلا به دیابت ( چه نوع یک و چه نوع دو) دیده شود خستگی پذیری زودرس، عطش، ادرار زیاد، کاهش وزن علیرغم اشتهای خوب، عفونتهای تناسلی( بخصوص عفونتهای قارچی) و تاری دید است.
مشکلات بینایی، مشکلات عصبی، پای دیابتی، ناتوانی جنسی و همچنین بی اختیاری ادرار، مشکلات گوارشی بصورت اسهال و یا یبوست، افزایش احتمال سکته قلبی و مغزی در افراد دیابتی و افزایش احتمال فشار خون بالا در افراد دیابتی از دیگر عوارض دیابت می‌باشند.
رعایت رژیم غذایی و ورزش به صورت دقیق، استفاده از داروها سر ساعت بر طبق دستور پزشک، آموزش طریقه صحیح تزریق انسولین در زیر پوست به بیمار، آموزش بیماران از نظر معاینه روزانه پاها برای پیدا کردن زخم احتمالی، استفاده نکردن بیماران دیابتی از کفشهای تنگ یا کفشهایی که در پا خراش ایجاد می‌کنند( توجه به این نکته که یک سوم قطع پا در دیابتی‌ها نا شی از پوشیدن کفشهای نامناسب است، اهمیت این قضیه را روشن تر می‌کند) آموزشهای لازم به فرد مبتلا به دیابت و خانواده آنها می‌باشد که بسیار مهم و با ارزش خواهند بود.
علاوه بر این ما در دیابت نوع دو هر شش ماه یکبارو در دیابت نوع یک هر سال یکبار، بیمار باید به چشم پزشک مراجعه و از نظر عوارض بینایی بررسی شود و بعلاوه بیمار هیچ عنوان نباید سیگار بکشد.
درمان دیابت:
درمان دیابت بر چهار رکن اساسی آموزشی بیماران و خانواده آنها، رژیم غذایی، ورزش و دارو استوار است.
علیرغم پیشرفتهای مهم که در درمان دیابت صورت گرفته، بدلیل عدم شناخت و آگاهی از « آموزش و اهمیت آن» بطور کلی کیفیت مراقبت از بیماران دیابتی هنوز در اکثر کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه ضعیف مانده است. آموزش، موجب درک بهتر بیمار ازماهیت دیابت و اهداف درمانی و در نتیجه انگیزه بیشتر او برای پذیرش بیماری، رژیم غذایی و پیگیری مستمر و دراز مدت می‌شود.
درمان در دیابت نوع یک به صورت استفاده مادام العمر انسولین می‌باشد( انسولین بصورت زیرجلدی «زیرپوستی» تزریق می‌شود).
درمان در دیابت نوع دو بخصوص در افراد چاق به صورت تغییر رژیم غذایی و تعدیل فعالیتهای ورزشی است که البته اکثر بیماران در این کار موفق نبوده و مجبور به شروع درمان با قرصهای خوراکی هستند که در بین این قرصها، کلی بن کلامید و مت فورمین از بقیه معروفترند.
اگر با درمان تک دارویی، نتوانستیم قند را کنترل کنیم، از ترکیب دو دارویی استفاده می‌کنیم و اگر باز موثر نبود انسولین هم به درمان اضافه می‌شود و اگر باز درمان با شکست مواجه شد، انسولین به تنهایی(همانند دیابت نوع یک ) استفاده می‌شود.
منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران