آتالوس بود كه نام اين شهر را آنتالیا ناميد. اين شهر قبل از اينكه بدست عثماني ها بيفتد تحت تصرف رومي ها، بيزانسيها و سلجوقيان بوده است.
معنای لغوی آنتالیا، سرزمین آتالوس می باشد و در زمان آتالوس دوم بنا شده است. این شهر پس از پایان پادشاهی «برقها»برای مدتی مستقل بوده و بعدها هم به دست دزدها افتاده است. در سال 77 قبل از میلاد این شهر توسط فرمانده سرویلمیوس ایسائوریکوس ضمیمه خاک روم گشت. در سال 67 قبل از میلاد به عنوان پایگاه اصلی نیروی دریایی یوپمئیوس درآمده بوده است. زیارت هادریانوس از این شهر باعث پیشرفت آن شد(130 بعد از میلاد). این شهر در زمان بیزانسها مرکز کلیسای جامع بوده و نامش آتالئیا بوده و بعد از تصرف ترکها پیشرفت بزرگی داشته است. علی رغم اینکه این شهر مدرن در زمان عتیق محل زندگی انسانها بوده است اما آثار به جای مانده از این دوره بسیار کم می باشد. یکی از این آثار به جای مانده از این دوره دیوار بلندی می باشد که قسمتی از آن به عنوان موج شکن بوده و شهر را از طوفانهای سهمگین حفظ می‌کرده است. دروازه مرمت شده هادریان این دیوار از اثرهای بسیار زیبای عهد عتیق محسوب می شود. علی رغم این که شهرهای عهد عتیق دارای معبد آگورا و آمفی تئاتر میباشد اما تاکنون ثبت مکانهای این نوع اثرها امکان پذیر نبوده است.
بخش کاله ایچی شهر ویران شده و باروهای اطراف آن به شکل نعل اسب می باشد. باروها اثر مشترک دوره های یونان باستان، روم باستان، بیزانس ها، سلجوقیان و عثمانی ها می باشد. باروها دارای 80 برج می باشند. در داخل باروها حدود 3000 خانه وجود دارد که شیروانیش با سفال پوشانده شده است. ویژگی های این خانه ها تنها با معماری تاریخی آن خلاصه نمی شود بلکه این خانه ها نوع زندگانی، سنتها و آداب و رسوم آن دوره‌ها را به بهترین شکل انعکاس می دهد. در سال 1972 سمتهای ایچ لیمانی وکاله‌ایچی شهر از سوی سازمان عالی معبدها و اثرهای قدیمی به عنوان منطقه تاریخی ثبت شده و مورد حفاظت قرار گرفته است. در آوریل سال 1984 به خاطر مرمت مجموعه کاله ایچی آنتالیا سیب طلایی اسکارتوریسم از سوی اتحادیه نویسندگان توریسم بین المللی به وزارت فرهنگ اهدا شد. امروزه در بخش کاله‌ایچی انواع هتلها، پانسیونها، رستورانها و باروها ساخته شده است.
موقعیت جغرافیایی:
این شهر در منطقه دریای مدیترانه واقع شده، در شرق آنتالیا شهرهای مرسین و کارامان، در شمالش قونیه، اسپارتا و بوردور، در غربش موغلا و در جنوبش دریای مدیترانه می باشد.
آب و هوا :
این شهر به خاطر این که در منطقه دریای مدیترانه قرار گرفته در زمستانها بارانی و معتدل و در تابستانها گرم می باشد.
راههای مواصلاتی :
ارتباط با این شهر از طریق راههای هوایی، دریایی و زمینی امکانپذیر است. فرودگاه آنتالیا آماده پذیرایی تمام پروازهای بین المللی است.
شهرستانهای آنتالیا :
شهرستانهای آنتالیا عبارتند از: آک سکی، آلانیا، المالی، فینیکه ، قاضی پاشا، گون دوغموش، ابرادی، قاش، کمر، قورغوت الی ،کوم لوجا، ماناوگات و سریک.
آک سکی :
این شهرستان دومین شهرستان قدیمی آنتالیا بعد از آلانیا محسوب می شود و در یک منطقه کوهستانی و ناهموار قرار گرفته است. فعالیتهای توریستی در این شهر همگام با شهرهای دیگر آنتالیا در چند سال اخیر رشد موفقی داشته است. این شهر سرزمین اصلی گل های بهمن محسوب می‌شود و هر ساله پذیرای جهانگردان و شکارچیان فراوانی می باشد و در ماههای زمستان توریستهای محلی و خارجی به منظور زیارت این گل ها به این خطه هجوم می آورند. در کوههای گدن‌گلمز این منطقه انواع بزهای کوهی زندگی می کند و شکار آنها در قبال پول و مجوز امکانپذیر است. یکی دیگر از جاهای تفریحی این شهرستان، مکانهای پرورش ماهی قزل آلا روستاهای سینان خواجه و گوموش داملای آن می باشد. از مکانهای دیدنی این منطقه ییلاقهای گرگ تپه و چیمن، وادی ایرماک، غارتازه کشف شده بوجاک آلان با عمق 340 متر، مسجد جامع و مدرسه مرکز شهرستان می باشد.
المالی :
شهرستان المالی در منطقه لیکیا قرار گرفته، تاریخ دقیق ساخت این شهر معلوم نیست. یافته‌های تاریخی کشف شده از مکانهای تاریخی روستاهای بیگ‌لرکویو در غرب و قره‌داش، سماهویوک حکایت از آن دارد که سکونت در این شهر از عصر برنز به بعد شکل گرفته است.
تپه های باستانی : سه تپه باستانی در روستاهای این شهر وجود دارد. یکی از این تپه ها، تپه باستانی موغون میباشد که در غرب شهر واقع شده است. تحقیقات باستان شناسی نشان می دهد که در این مکان تمدنهای مختلفی وجود داشته است. همچنین در غرب این شهر تپه باستانی دیگری در روستای سماهویوک وجود دارد که البته به علت وجود قبه های عثمانی ها و ترکها در آن نقطه امکان تحقیقات باستان شناسی فراهم نشده است. و اما سومین و بزرگترین تپه باستانی در جنوب شهر و در کنار جاده المالی – قاش در روستای بیگ لرکویو واقع شده است. نام این تپه باستانی بیگ لر هویوکو می باشد. بر اساس تحقیقات انجام گرفته، آثار تاریخی متعددی از عصر برنز به این طرف پیدا شده است. آثار کشف شده در موزه آنتالیا نگهداری می شود.
تپه های باستانی کوچک : این تپه ها در شرق شهر، در فاصله 6 کیلومتری المالی در روستای دوردست بایندر می باشد. در نتیجه کاوش های انجام گرفته در یکی از این تپه های کنار هم آثار تاریخی متعلق به قرن هفتم قبل از میلاد به دست آمده است. این اثرها در یک بخش ویژه ای از موزه آنتالیا به نمایش در آمده و قسمتی از زندگانی آن دوره را تشریح می کند.
بقعه ها : دو بقعه مشخص وجود دارد. نام یکی از اینها قره بورون کرال و دیگری قزل بل می باشد. دیوارهای اتاق بقعه قره بورون کرال با نگاره هایی از صحنه های جنگ و شکار آراسته شده، این بقعه در کنار جاده آنتالیا – المالی قرار گرفته است. بقعه قزل بل هم در غرب شهر در مسیر جاده المالی – یوایول واقع شده تنها اتاق آن از بلوکهای کالکر ساخته شده است.
گنجینه : این گنجینه در سال 1984 تقریبا در قسمت شمالی جاده المالی – آنتالیا، بین روستای گوگپنار و مزار کرال کشف شده است. این گنجینه که دارای 190 سکه عتیقه می باشد توسط قاچاقچیان عتیقه به آمریکا برده شده است و اکنون هم در موزه بوستون آمریکا نگهداری می شود. حدود 14 سکه آتینادکاراداشمه که از با ارزش ترین سکه های قدیمی محسوب می شود در میان این گنجینه وجود دارد (قیمت هر کدام 600000 دلار ).
مسجدها : از جمله مسجدهای دیدنی شهرستان، مسجد سلجوقیان، کوتوک مسجد، مسجد سنیان، مسجد عمر پاشا و دارالفنون می باشد.
قورغوت الی : در فاصله 67 کیلومتری آنتالیا واقع شده است. در سه کیلومتری درب این شهر در مسجد علاءالدین و همچنین در این قسمت مدرسه متعلق به دوره سلجوقیان به نام الامین سینا الدین حمید اوغلو که در سال 1319 توسط شخصی به همین نام ساخته شده است وجود دارد .
گون دوغموش : این شهر در فاصله 182 کیلومتری آنتالیا واقع شده و دارای آثار تاریخی متعددی می باشد، در 7 کیلومتری شمال گوزل باغ بوجاغی شهر تاریخی ایاصوفیا، در 7 کیلومتری جنوب غربی شهر گون دوغموش خرابه های آثار در نزدیکی سومونه قرار دارد. همچنین در دو کیلومتری شرق روستای سنیه، خرابه ها، در 11 کیلومتری جنوب غربی شهر گون دوغموش خرابه های قدیمی از جمله آثار به جای مانده از شهر قدیمی می باشد. مسجد جم پاشای گون دوغموش، خرابه های واقع در بالای کوه سنیک در فاصله 15 کیلومتری شرق گون دوغموش، راه کاروانروی آلانیار قونیه، خرابه های شهر تاریخی کازایز واقع در مسیر جاده آنتالیا – گون دوغموش در نزدیکی داش آغراز آثار دیدنی و با ارزش شهرستان محسوب می شود.
قاضی پاشا : این شهرستان در فاصله 180 کیلومتری آنتالیا قرار گرفته است و با داشتن مناظر بدیع طبیعی مانند ساحل شنی 10 کیلومتری، مناطق جنگلی، خلیج های کوچک فیروزه ای از منطقه های زیبای آنتالیا محسوب می شود. سواحل شنی که در آن پلاژ های اسکله، کورو و کاحیا وجود دارد از مکانهای مهم زاد و ولد نوعی خاص از لاک پشت به نام کارتاکارتا می باشد. سرزمین بکر قاضی پاشا با داشتن مکانهای استراحتی، تاریخی، تفریحی و طبیعی، بندر و فرودگاه در دست احداث به سوی تبدیل شدن به یک مرکز جهانگردی درحال حرکت است.
در اين شهر بلوارهاي زيبا با درختان نخل و لنگرگاهها خود نمائي مي كند. در اين شهر و در بخش قديمي و تماشائي آن منطقه كاله ايجي قرار دارد. بافت خاص منطقه كه شامل خيابانهاي كم عرض و پيچ در پيچ بوده به همراه خانه هاي قديمي كه توسط ديوارهاي قديمي محصور شده، بسيار جلب توجه مي كند. شهر آنتاليا در همان ابتدا يعني از سال 159 قبل از ميلاد كه توسط آتالوس بنا نهاده شد محل سكونت و زندگي مردم بوده