مقدمه : رضوانشهر یکی از شهرستان های جدیدالتاسیس گیلان است كه در مسير جاده بندر انزلي به تالش و آستارا واقع است . این شهرستان ، قبلاَ در محدوده ی ولايت معروف به خمسه ی توالش قرار داشت و تالشدولا خوانده می شد . مقرّ حکام تالشدولا آبادی پونل بود . مرکز کنونی این شهرستان شهر رضوانشهر می باشد. این شهر را قبلاً چهار راه و یا چهار راه رضوانده می خواندند. اطلاق نام چهار راه بر آبادی يادشده به اين سبب است که بنای آن به سال 1317 بر می گردد، پیش از آن زمان جاده ای موسوم به شاه عباسی از رشت و گسکرات می آمد و با عبور از محل رضوانده به ساحل شفارود امتداد می یافت. در سال 1317 جاده دیگری در مسیر بندر انزلی به آستارا احداث شد ، آن جاده در محل رضوانده جاده شاه عباسی را قطع نمود و تقاطع چهار راهی پدید آمد که تدریجاً اهمیت اقتصادی یافت و نخستین بناهای تجاری و مسکونی در اطراف آن چهار راه ساخته شد. به این ترتیب می بینیم که تاریخ پدید آمدن شهر رضوانشهر از حدود 60 سال تجاوز نمی کند و عمر تاسیس شهرستان رضوانشهر نیز حدود ده سال است ، اما سابقه ی تاریخی و مدنی این شهرستان بسیار طولانی ست. موقعیت چنان که آمد حوزه ی جغرافیایی شهرستان رضوانشهر که شامل دو بخش گیل دولا و تالش دولا می باشد، قبلاً یکی از بلوکات پنجگانه ی سرزمین تالش ایران بود و به نام تالشدولا شهرت داشت. محدوده ی این بلوک در تقسیمات جدید نیز حفظ گردید و اکنون شهرستانی ست مشتمل بر دو شهر به نام های رضوانشهر و پره سر ، یک شهرک به نام ولیعصر چوکا و پنج دهستان و 110 آبادی با جمعیت بیش از 20 خانوار. این شهرستان که همچون مرواریدی در آغوش صدف دریاي كاسپين و کوهستان جنگل پوش تالش قرار دارد ، از سوی شمال به دریای کاسپین و شهرستان تالش ، از جنوب به صومعه سرا و ماسال ، از شرق به بندر انزلی و از غرب به شهرستان خلخال محدود است. تسمیه نام تالشدولا اگرچه همه جا تالشدولا را تالشدولاب نوشته اند ولی به نظر می رسد نام صحیح این بلوک تالشدولاست ، به معنی محل دکان و بازار یا مرکز تجاری تالشان ، زیرا اولاً در زبان تالشی دولاوگورا به معنی بازار ثابت و مرکز داد و ستد می باشد ، ثانیاً در زبان تالشی کلمه ی دولاب وجود ندارد و اهالي منطقه آن را « دولا » مي خوانند ، از سوی دیگر بعید به نظر مي رسد گذشتگان ما که هیچ آشنایی با فرهنگ و زبان فارسی نداشتند ، برای نامگذاری سرزمین خود از یک کلمه ی فارسی استفاده کرده و در عین حال آن را ناقص تلفظ کنند . بنابراین چون دولا و دولاب با هم شباهت هایی دارند ، نویسندگان اسناد و آثار فارسی عموماً دولا رابه كلمه مشابه مشهور آن، دولاب خوانده اند. سیمای تاریخی تالشدولا از نواحی بسیار کهن گیلان به شمار می آید ، نخستین منبعی که از این ناحیه یاد نموده کتاب حدود العالم است که به سال 372 ه. ق تالیف شده. در این کتاب ایالت گیلان به 2 قسمت این سوی رودیان ( بیه پیش) و آن سوی رودیان ( بیه پس) یاد شده و در باره آن سوي روديان آمده است: اگر اندر همه ي ناحیت گیلان کسی دشنام دهد یا نبيذ خورد یا گناهان دیگر کند ، چهل چوب یا هشتاد چوب بزنند و ایشان را شهرک هاست یا منبر ، چون گیلان بان ، شال ، دولاب ، پیلمان شهر. داشتن منبر در آن زمان وجه اهمیت فوق العاده ای برای هر شهر و دیار بود . جالب این که بنا به قول بالا در سراسر گیلان تنها چهار شهر از چنان وجه ای بودند و یکی از آن ها تالشدولا بود. مقدسی نیز از دولا به عنوان شهر عمده گیلان نام برده و نوشته است : دولاب قصبه ی جیل – گیلان است ، ساختمان هایش با سنگ و گچ است ] مسجد [ جامع در کناری از آن است ، شهری خوب و بازارش زیباست.
اماکن مذهبی و بناهای تاریخی رضوانشهر : رضوانشهر با وجود برخورداري از چنين پيشينه اي تاريخي به سبب شرایط آب و هوایی مرتوب و پرباران استان گيلان از وجود اماکن و بناهای متنوعی برخوردار نيست . متاسفانه آثار باقیمانده نیز وضعیت مناسبی ندارند. با این حال در این شهرستان چند سایت و بنای تاریخی و همچنین اماکن مذهبی مهمی وجود دارد که از شهرت زیادی برخوردارند از جمله :
1) اسپیه مزگت این اثر تاريخي كه تاريخ بناي آن را سده پنجم هجري – قمري نوشته اند ، در شمال آبادی دیناچال در حدود 20 کیلومتری شهرستان رضوانشهر واقع شده و از جاده اصلی رضوانشهر – تالش 2 کیلومتر فاصله دارد، نويسنده كتاب از آستارا تا استراباداین بنارا یکی از عجایب هفتگانه ی استان گيلان ناميده است . این اثر تاریخی ، به دلیل دخالت انسان و قرارگیری در معرض باد و مسیر سیلاب های رودخانه رو به تخریب نهاده است. 2) گورستان باستانی « مینه رو» و « وسکه» در مسیر جاده آسفالته رضوانشهر به شهرستان تالش و در ابتدای تاسیسات صنایع چوب و کاغذ ایران ( چوکا) راه شوسه ای در میان درختان جنگلی و کناره ی شمال شرقی شفارود با مناظر زیبا و رویایی به سمت جنوب غربی راه می گشاید که با پشت سر گذاشتن روستاهای مسیر خود چون : دُوران ، سیاب ، گیلیار ، سفیه چوان ، اَچِل ، بن آوی و طی مسافتی حدود 33 کیلومتر به روستای ییلاقی وسکه و روستاي مجاور آن مينه رو، منتهی می گردد. علاوه بر چند خانوار كوه نشين كه دايم در روستاهاي مذكور ساكن مي باشند ، حدود 20 خانوار از کشاورزان پونل و رضوانشهر و ارده جان نيز پس از کشت برنج در فصل تابستان به منظور فرار از هوای شرجی جلگه به آنجا مي كوچند. در سالهاي اخير در آن آبادي ها گورستان هاي باستاني مهمي شناسايي شده . در کاوش های باستان شناسی در این منطقه گورهای مختلفی کشف و لایه برداری شده و علاوه بر اسکلت های موجود در گورها ، اشیایی همچون ظروف سفالی ، مهره های تزئینی ، النگو ، ادوات آهنی ، خنجر ، سر پیکان ، تبر و شمشیر که کاملاً اکسیده شده بودند و به دست آمده ، بعضی از اسکلت ها نیز به دلیل رطوبت شدید متلاشی و امکان جمع آوری آن ها برای مطالعات بعدی وجود نداشت. قدمت این گورستان ها به دوران اشکانی می رسد.
3) پل آجری رودخانه شفارود این پل تاریخی در جاده مواصلاتی رضوانشهر – تالش بر روی رودخانه شفارود در روستاي پونل ، از توابع رضوانشهر واقع شده ، مصالح اين پل عمدتاً از آجر است و بنای آن مربوط به دوره ی قاجاریه می باشد . اين اثر تاريخي دارای ارزش و اهمیت زيادي مي باشد . 4 )آرامگاه شرفشاه دولايي
آرامگاه پير شرفشاه و يا سيد شرفشاه دولايي در روستاي دارسرا ، پنج كيلومتري شرق شهر رضوانشهر واقع شده . آرامگاه مادرش سيده بانو نيز در جوار آن قرار دارد و رودخانه چاف در حد فاصل آن دو مزار جريان دارد . سيد شرفشاه شاعر و عارف نامي گيلاني ست كه ديوان اشعاري از ا و به زبان گيلكي – تالشي برجاي مانده است . او از عرفاي سده هشتم مي باشد و آرامگاهش از دير باز زيارتگاه مردم بوده . از دیگر مکان های مذهبی این شهرستان می توان به سلطان برزکو در ییلاق برزکو اشاره کرد که در قله ی بسیار مرتفعی واقع شده و در فصل تابستان عده ی کثیری برای زیارت به این مکان می روند. همچنین در داخل شهرستان نیز می توان از سلطان غریب بنده نام برد که از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) می باشد. جاذبه های طبیعی به علت نوع پوشش گیاهی و آب و هوا ، این شهرستان دارای جاذبه های گردشگری و توریستی فراوانی می باشد ، به حدی که قابل وصف نیست ، در اين شهرستان در هرفصل از سال با طبيعت زيبا و خيره كننده اي روبرو مي شويم . از يك سو گستره دل انگيز شاليزاران و درياي نيلگون كاسپين و از سوي ديگر جنگل هاي انبوه و مراتع سبز ييلاقات . بعضي نقاط خاص در اين گستره عبارتند از : · آبشار ويسادار اين پديده طبيعي زيبا در كيلومتر 15 مسير جاده اي كه شهر پره سر را به · ييلاق برين و برزكو مرتبط مي كند واقع است . · سواحل ماسه اي مشهور تازه آباد ، شفارود و نوكنده . · جاده پونل به ييلاق ارده و زندانه و دشت دومن كه از كناره رودخانه خروشان شفارود و آغوش جنگل هاي انبوه امتداد دارد . · جاده پونل به ييلاق برن و شالرا كه از در مسير رودخانه خوسابر ( شاخه غربي شفارود ) در دل جنگل امتداد دارد . بازار هاي هفتگي در طول هفته دو بازار هفتگي در شهرستان رضوانشهر داير مي شود . سه شنبه ها در شهر پره سر و چهار شنبه ها در شهر رضوانشهر . اين بازار هاي سنتي كه براي اهالي روستاهاي پيرامون هم محل ديدوبازديد و هم محل دادو ستد مي باشد ، محل مناسبي براي تهيه فراورده هاي دامي ، زراعي و صنعتي منطقه براي سوغات است .
اماكن اقامتي و تفريحي در اين شهرستان با وجود زيبايي هاي كم نظير طبيعي و جاذبه هاي فرهنگي متنوع كه مي تواند هر دياري را تبديل به يكي از قطب هاي گردشگري بكند ، سرمايه گزاري لازم براي جذب اقامت و رفا گردشگر نشده است . امكانات موجود در اين زمينه عبارت است از : · هتل و آسايشگاه معلم واقع در پونل · خانه معلم واقع در شهر رضوانشهر · مهمان پذير و سفره خانه هاي روستاي دلگشاي درون واقع در مسير جاده پونل به ييلاقات . · و مجتمع اقامتي ساحل تازه آباد . .
