جام جم آنلاين: آيا مي‌دانيد رنگ و بوي ادرار مي‌تواند نشان‌دهنده سلامت يا ابتلا به بيماري‌هاي خاص باشد؟ ظاهر و بوي ادرار و همچنين تعداد دفعات دفع ادرار، همگي عوامل مهمي هستند كه نبايد از آنها غافل شد. رنگ ادرار از زرد كمرنگ تا زرد تيره تغيير مي‌كند؛ البته اين تفاوت رنگ مي‌تواند تا حدي نشان‌دهنده غلظت يا رقيق بودن ادرار باشد.
با اين حال گاهي شرايطي پيش مي‌آيد كه رنگ ادرار در اين محدوده طبيعي نخواهد بود. البته در اغلب موارد تغييرات رنگ ادرار بي‌خطر است و بزودي برطرف مي‌شود؛ اين تغييرات مي‌تواند به دليل مصرف مواد غذايي خاص، داروها يا مكمل‌هاي غذايي ايجاد شود.
با اين حال، گاهي اوقات نيز اين تغييرات نشانه بيماري يا عفونتي جدي است كه بايد به آن توجه كرد. بنابراين بهتر است درباره تغيير رنگي كه به دارو يا غذاي خاصي مربوط نيست، با پزشك مشورت كنيد.
چه زماني تغيير رنگ ادرار طبيعي است؟
رنگ طبيعي ادرار با توجه به ميزان آبي كه در طول روز مي‌نوشيد تغيير مي‌كند؛ هرچه مايعات بيشتري بنوشيد، رنگ ادرار كمرنگ‌تر مي‌شود و غلظت آن كاهش مي‌يابد. در مقابل هرچه كمتر از مايعات استفاده كنيد، ادرار غليظ‌تر مي‌شود و رنگ تيره‌تري پيدا مي‌كند؛ به همين دليل كم‌آبي شديد باعث مي‌شود رنگ ادرار تيره و كهربايي شود.
اما گاهي رنگ ادرار از اين محدوده خارج مي‌شود و رنگ‌هايي غيرطبيعي مانند قرمز، قهوه‌اي تيره و آبي به خود مي‌گيرد. اما به ياد داشته باشيد اگر متوجه وجود خون در ادرار شديد، بايد سريع به پزشك مراجعه كنيد.
علت تغيير رنگ ادرار چيست؟
تغيير رنگ ادرار معمولا به دليل مصرف مواد غذايي خاص، داروها يا رنگ‌هاي خوراكي است. به عنوان مثال رنگي كه در مواد غذايي مخصوص كودكان استفاده مي‌شود، ممكن است موجب تغيير رنگ ادرار آنها شود؛ البته فراموش نكنيد، در شرايطي خاص نيز بيماري‌ها مي‌تواند عامل تغيير رنگ ادرار باشد.
اگر ادرار به رنگ قرمز يا صورتي دفع شود، با اين‌كه ظاهر وحشتناكي دارد و حتما بايد بررسي شود، اما لزوما به معناي وجود مشكل و بيماري خاصي نيست. وجود خون يكي از شايع‌ترين دلايل قرمز شدن رنگ ادرار است؛ البته اغلب خونريزي شديد نيست و علامت ديگري ندارد. عفونت ادراري، ورزش شديد، سنگ مثانه يا سنگ كليه، بيماري‌هاي كليوي و گاهي سرطان‌هاي كليه يا مثانه از علل بروز چنين حالتي هستند. همچنين مصرف غذاهايي مانند لبو و تمشك نيز باعث تغيير رنگ ادرار و قرمز شدن آن مي‌شود.
تغيير رنگ ادرار و نارنجي شدن آن نيز شايد به دليل مصرف داروها، مواد غذايي و مكمل‌هايي مانند ويتامين C، هويج و آب هويج باشد. كم‌آبي بدن و نوشيدن مقدار كم مايعات نيز مي‌تواند سبب تغيير رنگ ادرار و تيره شدن آن شود.
رنگ ادرار ممكن است به رنگي مايل به سبز يا آبي هم نزديك شود. برخي بيماري‌ها، مصرف داروها و مواد غذايي خاصي مانند مارچوبه مي‌تواند موجب تغيير اينچنيني رنگ ادرار شود.
عوامل افزايش‌دهنده خطر
مصرف مواد غذايي خاصي مانند ريواس، انواع توت و مارچوبه يا استفاده از داروهايي كه سبب تغيير رنگ ادرار مي‌شود، معمولا خطري ندارد و تنها ظاهر و رنگ ادرار را تغيير مي‌دهد. اما علاوه بر اين عوامل بايد به موارد ديگري هم در اين زمينه توجه داشته باشيم.
سن: گاهي در ادرار مردان بالاي 50 سال به دليل بزرگ شدن غده پروستات خون وجود دارد.
جنسيت: بيش از نيمي از زنان از عفونت‌هاي دستگاه ادراري رنج مي‌كشند، كه گاهي با خونريزي ناحيه ادراري همراه است. همچنين ابتلا به سنگ كليه يا سنگ مثانه ميان مردان شايع‌تر است.
عفونت‌هاي قبلي: التهاب كليه‌ها پس از عفونت‌هاي ويروسي يا باكتريايي، يكي از علل عمده وجود خون در ادارار كودكان است.
سابقه خانوادگي: سابقه خانوادگي سنگ كليه يا بيماري‌هاي كليوي احتمال بروز اين شرايط را افزايش مي‌دهد.
ورزش شديد: يكي از علل وجود خون در ادرار انجام ورزش‌هاي شديد و سنگين است.
پيشگيري از تغيير رنگ غيرطبيعي ادرار
زماني كه بدن با كم‌آبي روبه‌رو باشد، ادرار غليظ‌تر و رنگش تيره‌تر مي‌شود. بنابراين وقتي چنين شرايطي را مشاهده كرديد، بايد آب و مايعات بيشتري بنوشيد. با نوشيدن مقدار كافي مايعات، به سلامت خود نيز كمك خواهيد كرد.
معمولا تغييرات رنگي كه مربوط به غذاها، داروها يا مكمل‌هاست، نيازي به پيشگيري ندارد. همچنين پيشگيري كردن از بروز بيماري‌هايي كه باعث اين حالت مي‌شود نيز كاري غيرممكن است. با اين حال براي كاهش خطر مي‌توان اقداماتي موثر انجام داد.
براي پيشگيري از عفونت‌هاي دستگاه ادراري بهتر است به ميزان كافي مايعات بنوشيد. همچنين زماني كه احساس مي‌كنيد بايد براي دفع ادرار به دستشويي برويد، بلافاصله اقدام كنيد. براي كاهش احتمال ابتلا به سنگ كليه، علاوه بر نوشيدن مقدار كافي مايعات از مصرف نمك، پروتئين و مواد غذايي خاصي مانند اسفناج و ريواس خودداري كنيد. همچنين با ترك سيگار، اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي سمي و توجه به حفظ وزن مناسب و تغذيه سالم مي‌توانيد از بروز سرطان‌هاي كليه و مثانه نيز پيشگيري كنيد.
Mayoclinic
مترجم: نيلوفر اسعدي‌بيگي
با اين حال گاهي شرايطي پيش مي‌آيد كه رنگ ادرار در اين محدوده طبيعي نخواهد بود. البته در اغلب موارد تغييرات رنگ ادرار بي‌خطر است و بزودي برطرف مي‌شود؛ اين تغييرات مي‌تواند به دليل مصرف مواد غذايي خاص، داروها يا مكمل‌هاي غذايي ايجاد شود.
با اين حال، گاهي اوقات نيز اين تغييرات نشانه بيماري يا عفونتي جدي است كه بايد به آن توجه كرد. بنابراين بهتر است درباره تغيير رنگي كه به دارو يا غذاي خاصي مربوط نيست، با پزشك مشورت كنيد.
چه زماني تغيير رنگ ادرار طبيعي است؟
رنگ طبيعي ادرار با توجه به ميزان آبي كه در طول روز مي‌نوشيد تغيير مي‌كند؛ هرچه مايعات بيشتري بنوشيد، رنگ ادرار كمرنگ‌تر مي‌شود و غلظت آن كاهش مي‌يابد. در مقابل هرچه كمتر از مايعات استفاده كنيد، ادرار غليظ‌تر مي‌شود و رنگ تيره‌تري پيدا مي‌كند؛ به همين دليل كم‌آبي شديد باعث مي‌شود رنگ ادرار تيره و كهربايي شود.
اما گاهي رنگ ادرار از اين محدوده خارج مي‌شود و رنگ‌هايي غيرطبيعي مانند قرمز، قهوه‌اي تيره و آبي به خود مي‌گيرد. اما به ياد داشته باشيد اگر متوجه وجود خون در ادرار شديد، بايد سريع به پزشك مراجعه كنيد.
علت تغيير رنگ ادرار چيست؟
تغيير رنگ ادرار معمولا به دليل مصرف مواد غذايي خاص، داروها يا رنگ‌هاي خوراكي است. به عنوان مثال رنگي كه در مواد غذايي مخصوص كودكان استفاده مي‌شود، ممكن است موجب تغيير رنگ ادرار آنها شود؛ البته فراموش نكنيد، در شرايطي خاص نيز بيماري‌ها مي‌تواند عامل تغيير رنگ ادرار باشد.
اگر ادرار به رنگ قرمز يا صورتي دفع شود، با اين‌كه ظاهر وحشتناكي دارد و حتما بايد بررسي شود، اما لزوما به معناي وجود مشكل و بيماري خاصي نيست. وجود خون يكي از شايع‌ترين دلايل قرمز شدن رنگ ادرار است؛ البته اغلب خونريزي شديد نيست و علامت ديگري ندارد. عفونت ادراري، ورزش شديد، سنگ مثانه يا سنگ كليه، بيماري‌هاي كليوي و گاهي سرطان‌هاي كليه يا مثانه از علل بروز چنين حالتي هستند. همچنين مصرف غذاهايي مانند لبو و تمشك نيز باعث تغيير رنگ ادرار و قرمز شدن آن مي‌شود.
تغيير رنگ ادرار و نارنجي شدن آن نيز شايد به دليل مصرف داروها، مواد غذايي و مكمل‌هايي مانند ويتامين C، هويج و آب هويج باشد. كم‌آبي بدن و نوشيدن مقدار كم مايعات نيز مي‌تواند سبب تغيير رنگ ادرار و تيره شدن آن شود.
رنگ ادرار ممكن است به رنگي مايل به سبز يا آبي هم نزديك شود. برخي بيماري‌ها، مصرف داروها و مواد غذايي خاصي مانند مارچوبه مي‌تواند موجب تغيير اينچنيني رنگ ادرار شود.
عوامل افزايش‌دهنده خطر
مصرف مواد غذايي خاصي مانند ريواس، انواع توت و مارچوبه يا استفاده از داروهايي كه سبب تغيير رنگ ادرار مي‌شود، معمولا خطري ندارد و تنها ظاهر و رنگ ادرار را تغيير مي‌دهد. اما علاوه بر اين عوامل بايد به موارد ديگري هم در اين زمينه توجه داشته باشيم.
سن: گاهي در ادرار مردان بالاي 50 سال به دليل بزرگ شدن غده پروستات خون وجود دارد.
جنسيت: بيش از نيمي از زنان از عفونت‌هاي دستگاه ادراري رنج مي‌كشند، كه گاهي با خونريزي ناحيه ادراري همراه است. همچنين ابتلا به سنگ كليه يا سنگ مثانه ميان مردان شايع‌تر است.
عفونت‌هاي قبلي: التهاب كليه‌ها پس از عفونت‌هاي ويروسي يا باكتريايي، يكي از علل عمده وجود خون در ادارار كودكان است.
سابقه خانوادگي: سابقه خانوادگي سنگ كليه يا بيماري‌هاي كليوي احتمال بروز اين شرايط را افزايش مي‌دهد.
ورزش شديد: يكي از علل وجود خون در ادرار انجام ورزش‌هاي شديد و سنگين است.
پيشگيري از تغيير رنگ غيرطبيعي ادرار
زماني كه بدن با كم‌آبي روبه‌رو باشد، ادرار غليظ‌تر و رنگش تيره‌تر مي‌شود. بنابراين وقتي چنين شرايطي را مشاهده كرديد، بايد آب و مايعات بيشتري بنوشيد. با نوشيدن مقدار كافي مايعات، به سلامت خود نيز كمك خواهيد كرد.
معمولا تغييرات رنگي كه مربوط به غذاها، داروها يا مكمل‌هاست، نيازي به پيشگيري ندارد. همچنين پيشگيري كردن از بروز بيماري‌هايي كه باعث اين حالت مي‌شود نيز كاري غيرممكن است. با اين حال براي كاهش خطر مي‌توان اقداماتي موثر انجام داد.
براي پيشگيري از عفونت‌هاي دستگاه ادراري بهتر است به ميزان كافي مايعات بنوشيد. همچنين زماني كه احساس مي‌كنيد بايد براي دفع ادرار به دستشويي برويد، بلافاصله اقدام كنيد. براي كاهش احتمال ابتلا به سنگ كليه، علاوه بر نوشيدن مقدار كافي مايعات از مصرف نمك، پروتئين و مواد غذايي خاصي مانند اسفناج و ريواس خودداري كنيد. همچنين با ترك سيگار، اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي سمي و توجه به حفظ وزن مناسب و تغذيه سالم مي‌توانيد از بروز سرطان‌هاي كليه و مثانه نيز پيشگيري كنيد.
Mayoclinic
مترجم: نيلوفر اسعدي‌بيگي