الهه خورشید
متخصص بخش خانه و خانواده
روش‌آزمایشی مهم‌ترین روش تحقیق در روانشناسی بشمار می‌رود. هدف این روش مطالعه رفتار موجود تحت شرایط خاص و مقایسه حالات او در این شرایط است. آزمایش کننده شرایط مخصوص تغییر رفتار را بوجود می‌آورد و آزمایش شونده تحت این شرایط قرار گرفته رفتار حاصله مطالعه می‌گردد. متغیر مستقل محرکی است که تغییر پذیری می‌یابد و متغییر وابسته پاسخی است که به متغییر مستقل داده می‌شود.
آزمایش کننده می‌تواند از طرق مختلف بر متغییر مستقل نظارت نماید که معمول‌ترین آنهاروش تغییر مستقیم است. در کلیه آزمایش‌های روانشناسی باید از دو گروه گواه و آزمایشی استفاده نمود. گروه آزمایشی عبارت‌اند از افرادی که در شرایط خاص آزمایش قرار می‌گیرند و آثار متغییر مستقل روی آنان مطالعه می‌شود.
گروه گواه کسانی هستند که عیناً کیفیات گروه آزمایشی را دارا بوده ولی تحت شرایط آزمایش واقع نمی‌شوند. بدین ترتیب تغییراتی که در اثر متغییر مستقل بوجود می‌آیند با مقایسه دو گروه قابل مطالعه هستند. برای حصول اطمینان از نتایج تجربیات باید نکات زیر را در ظبط داشت :
* رسیدگی از نظر توارث
* رسیدگی از طریق طرح آزمایش
* پالایش تجربی
این روش‌ها به منظور حذف نمودن و یا در ضبط قرار دادن آثار متغییرهایی است که مورد علاقه آزمایش کننده نیستند.
در موارد پیچیده‌تر روانی آثار عوامل متعدد با یکدیگر درگیری می‌یابند و باید به کیفیت تغییر بیش از یک عامل در واحد زمان توجه نمود.
روش آماری فرضیات روانی را از صورت کیفی به شکل کمی در می‌آورد و نتایج تجربیات متغیر مستقل و روی محور عمودی تغییرات متغییر وابسته را ثبت می‌کنند. در روانشناسی از انواع نمودارها که رابطه میان متغییرها را ظاهر می‌سازد استفاده می‌نماید.
هر گاه بخواهیم یک نوع رفتار را از روی رفتار دیگری پیش‌بینی کنیم بستگی‌ها و توابع را به کار بریم. بستگی عبارت‌اند از اظهاریکه به صورت کمی یا نمودار یا کلام تغییرات متغییر وابسته را هم‌زمان با متغییر مستقل نشان دهد. در بستگی‌های مثبت پیشرفت و ازدیاد مقادیر یک محور (محور طولها) با پیشرفت محور دیگر (محور عرض‌ها) همراه است. عکس این کیفیت در بستگی‌های منفی صادق است بدین ترتیب که مقادیر متغیر وابسته با ازدیاد مقادیر متغییر مستقل کاهش می‌یابد.
در بستگی‌های غیر یک نواخت ابتدا نمودار حالت پیشرفتگی و سپس کاهش را نشان می‌دهد و یا بالعکس. استفاده از تاریخچه زندگی به عنوان روش تحقیق گرچه جداگانه مورد بحث قرار گرفته ولی در حقیقت جزء روش بالینی به شمار می‌رود. برخی از جنبه‌های محدود کننده استفاده از تاریخچه زندگی به صورت روش تحقیق عبارت‌اند از :
* جنبه ذهنی بودن تاریخچه زندگی
* محدود بودن آن به یک فرد
* امکان تفسیر تاریخچه زندگی به طرق مختلف
* کیفی بودن تاریخچه زندگی - علیرغم این محدودیت‌ها می‌توان براساس آن فرضیات مختلفی بنا نمود و در مواردی که نظارت بیشتری امکان‌پذیر است روش کمی را برای تحلیل آن به کار بست
آزمایش کننده می‌تواند از طرق مختلف بر متغییر مستقل نظارت نماید که معمول‌ترین آنهاروش تغییر مستقیم است. در کلیه آزمایش‌های روانشناسی باید از دو گروه گواه و آزمایشی استفاده نمود. گروه آزمایشی عبارت‌اند از افرادی که در شرایط خاص آزمایش قرار می‌گیرند و آثار متغییر مستقل روی آنان مطالعه می‌شود.
گروه گواه کسانی هستند که عیناً کیفیات گروه آزمایشی را دارا بوده ولی تحت شرایط آزمایش واقع نمی‌شوند. بدین ترتیب تغییراتی که در اثر متغییر مستقل بوجود می‌آیند با مقایسه دو گروه قابل مطالعه هستند. برای حصول اطمینان از نتایج تجربیات باید نکات زیر را در ظبط داشت :
* رسیدگی از نظر توارث
* رسیدگی از طریق طرح آزمایش
* پالایش تجربی
این روش‌ها به منظور حذف نمودن و یا در ضبط قرار دادن آثار متغییرهایی است که مورد علاقه آزمایش کننده نیستند.
در موارد پیچیده‌تر روانی آثار عوامل متعدد با یکدیگر درگیری می‌یابند و باید به کیفیت تغییر بیش از یک عامل در واحد زمان توجه نمود.
روش آماری فرضیات روانی را از صورت کیفی به شکل کمی در می‌آورد و نتایج تجربیات متغیر مستقل و روی محور عمودی تغییرات متغییر وابسته را ثبت می‌کنند. در روانشناسی از انواع نمودارها که رابطه میان متغییرها را ظاهر می‌سازد استفاده می‌نماید.
هر گاه بخواهیم یک نوع رفتار را از روی رفتار دیگری پیش‌بینی کنیم بستگی‌ها و توابع را به کار بریم. بستگی عبارت‌اند از اظهاریکه به صورت کمی یا نمودار یا کلام تغییرات متغییر وابسته را هم‌زمان با متغییر مستقل نشان دهد. در بستگی‌های مثبت پیشرفت و ازدیاد مقادیر یک محور (محور طولها) با پیشرفت محور دیگر (محور عرض‌ها) همراه است. عکس این کیفیت در بستگی‌های منفی صادق است بدین ترتیب که مقادیر متغیر وابسته با ازدیاد مقادیر متغییر مستقل کاهش می‌یابد.
در بستگی‌های غیر یک نواخت ابتدا نمودار حالت پیشرفتگی و سپس کاهش را نشان می‌دهد و یا بالعکس. استفاده از تاریخچه زندگی به عنوان روش تحقیق گرچه جداگانه مورد بحث قرار گرفته ولی در حقیقت جزء روش بالینی به شمار می‌رود. برخی از جنبه‌های محدود کننده استفاده از تاریخچه زندگی به صورت روش تحقیق عبارت‌اند از :
* جنبه ذهنی بودن تاریخچه زندگی
* محدود بودن آن به یک فرد
* امکان تفسیر تاریخچه زندگی به طرق مختلف
* کیفی بودن تاریخچه زندگی - علیرغم این محدودیت‌ها می‌توان براساس آن فرضیات مختلفی بنا نمود و در مواردی که نظارت بیشتری امکان‌پذیر است روش کمی را برای تحلیل آن به کار بست