زندگی نامه داستايوسكي

[Maryam]

فئودور داستايوسكي در سال ۱۸۲۱ در مسكو به دنيا آمد. با وجود اينكه در دوران كودكي همواره دست به گريبان بيماري بود اما از همان آغاز زندگي ، همواره از او كار مي كشيدند ؛ درحاليكه برادرش « ميخائيل » قوي تر و سالمتر از او بود. با وجود رنجوري اش او را به خدمت سربازي بردند و برادرش از خدمت معاف شد! در ۲۰ سالگي استوار ارتش شد و خود را آماده كرد تا در سال ۱۸۴۳ به مقام افسري برسد. مواجبش ۳۰۰۰ روبل بود و با اينكه پس از مرگ پدر ، وارث مال و منال او شد اما چون مخارج برادر كوچكش به عهده ي او بود و خود نيز زندگي بي بند و باري داشت ، پيوسته بر قرضش افزوده ميشد. مشكل پول در هر صفحه از نامه هايش مطرح ميشود و تا پايان زندگيش هميشه بزرگترين عامل است ؛ فقط در سالهاي پاياني زندگي از تنگدستي رهايي يافت.
داستايوسكي ابتدا يك زندگي بي بند و بار داشت: به تئاترها و كنسرت ها و بالت ها مي رفت. بي قيد و لاابالي بود. اتفاق مي افتاد كه يك آپارتمان را اجاره ميكرد فقط براي اينكه از دك و پوز موجر خوشش آمده بود. نوكرش پولهاي او را ميدزديد و ميگذاشت تا بدزدد و از اين كار ، لذت مي برد!
بالاخره ارتش را ترك گفت و در سال ۱۸۴۴ در پترزبورگ ساكن شد. در اين هنگام داستايوسكي يك شاهي پول نداشت اما قرض ميكرد و نان و شير ميخورد. روزي ۱۰۰۰ روبل از مسكو برايش رسيد ؛ مقداري از بدهي هايش را پرداخت ، سپس همان شب بقيه ي پول را در قمار باخت و فرداي آن روز ناچار گرديد كه ۱۰ روبل از دوستش قرض بگيرد.
در سال ۱۸۴۶ رمان « بيچارگان » را نوشت. اين كتاب ، موفقيتي جالب و ناگهاني به دست آورد. در سال ۱۸۴۹ او را با يك دسته آدمهاي انقلابي ــ آنارشيست ــ دستگير كردند. دشوار است بگوييم در اين هنگام داستايوسكي چه عقايد و تمايلات سياسي و اجتماعي داشته است! او را محاكمه كردند و او به مرگ ، محكوم شد! اما در آخرين لحظه ي اجراي حكم ، مجازاتش را تخفيف دادند و به سيبريه تبعيد شد. ۱۰ سال در آنجا بسر برد: 4 سال در زندان و 6 سال در قشون سيبريه خدمت كرد.
داستايوسكي پيش از تبعيد به سيبري به بيماري صرع مبتلا بود و در سيبري بر شدت بيماري او افزوده شد! بيشتر قهرمانان كتابهاي داستايوسكي ، مصروع اند.
داستايوسكي در نوامبر ۱۸۵۵ به پترزبورگ بازگشت. در « سمي پالاتينسك » ازدواج كرد. زنش ، بيوه ي يك جاني بود كه يك پسر بزرگ داشت و داستايوسكي او را به فرزندي پذيرفت و در تربيتش كوشيد.
در سال ۱۸۶۱ كتاب « آزردگان » را انتشار داد. در سال ۱۸۶۱-۱۸۶۲ كتاب « خاطرات خانه ي مردگان » را منتشر كرد. « جنايت و مكافات » كه از شاهكارهاي اوست در سال ۱۸۶۶ چاپ شد. از ديگر كتابهاي او ميتوان: « برادران كارامازوف » ، « تسخيرشدگان » ، « ابله » ، « قمارباز » و « يادداشتهاي زيرزميني » را نام برد. داستايوسكي چند بار ازدواج كرد. عاقبت در روز ۲۸ ژانويه ي ۱۸۸۱ زندگي را بدرود گفت.

 

[Maryam]

داستان نویسی به سبک خودآزاری

آثار داستایوفسکی در میان آثار ادبی دیگر نویسندگان صاحب نام روس به لحاظ وسعت مفاهیم مختلف و منظرهای تاریخی، ادبی، روانشناختی و فلسفی همواره مورد توجه بوده است.

داستایوفسکی نویسنده و متفکری است که در آثارش وجوه مختلف انسانی را از خیر و شر مورد بررسی و واکاوی قرار می دهد. قهرمانان و شخصیت های آثار او به لحاظ ماورایی و زمینی همواره مورد توجه او بوده اند، به نوعی که خواننده در مقابل رمان های او با شخصیت ها و نمونه هایی مواجه می شود که سرشار از نیروهای متضاد انسانی اند. در واقع این نویسنده روس با وسواسی خاص و تفکر و تأمل در آنچه واقعیت انسانی است، شخصیت های آثارش را خلق کرده است.
دکتر کریم مجتهدی در کتابی با عنوان «داستایوفسکی؛ آثار و افکار»، علاوه بر مرور و بررسی زندگی داستایوفسکی در فصل هایی به طور مفصل قهرمان ها و شخصیت های آثار او را مورد بررسی قرارمی دهد.
به اعتقاد وی، رمان نویسی نزد داستایوفسکی تا حدودی براساس نوعی خودآزاری صورت می گرفت و او خویشتن خود را مانند آزمایشگاهی تلقی می کرد و حاضر بود سلامت جسم و روحش را به خطر بیندازد تا کار نویسندگی را به وجه احسن انجام دهد و از رضایتی که از این رهگذر برایش حاصل می شد برخوردار شود.
آنچه می خوانید دیدگاه های دکتر کریم مجتهدی، استاد فلسفه دانشگاه تهران پیرامون آثار و شخصیت هایی است که داستایوفسکی در مجموعه ای از آثارش خلق کرده است.
دکتر کریم مجتهدی مطالعه درباره داستایوفسکی و فلسفه را همچون دیگر دانشجویان رشته فلسفه در فرانسه آغاز کرده است، وی در این باره می گوید: اگر چه در کلاس درس کانت تدریس می شد اما خارج از کلاس درس بحث جوانان درباره داستایوفسکی، آثارش و فیلم هایی بود که در فرانسه درباره او ساخته می شد. البته در آن زمان در کرسی فلسفه، پیرامون مباحث فلسفه اخلاق تقریبا ۸۰ درصد مثال ها از کتاب های داستایوفسکی مطرح می شد. مثلا یکی از سؤال ها این بود که آیا هدف وسیله را توجیه می کند؟ به این معنا که اگر من هدف بزرگی داشته باشم آیا با جنایت و خیانت این هدف توجیه می شود؟ در چنین بحثی، «ماکیاول» در یک سو قرار داشت و از طرف دیگر «داستایوفسکی» مطرح بود. اغلب مثال راسکولنیکف از رمان «جنایت و مکافات» زده می شد.
در این خصوص اساتید این گونه می گفتند که راسکولینکف روحا فردی پاک است و در واقع مظهر یک جوان خوش نیت محسوب می شود؛ برای اینکه بعضی از مظالم را در جامعه نمی پذیرد و خودش به تنهایی می خواهد اقدام کند. او در جریان کار با تمام اهداف درستی که دارد نه فقط به یک جنایت بلکه به دو جنایت دست می زند. به این ترتیب تمام کتاب می شود مکافاتی که او مرتکب شده است. این مکافات در ازای هدف بسیار پاکی است که او داشته، با این وجود عملی که او کرده توجیه نمی شود. اینها مباحثی بود که توجه دانشجویان فلسفه را بیشتر به خود جلب می کرد.
یکی دیگر از دلایلی که موجب علاقه مندی ام به داستایوفسکی شد این بود که من به فلسفه به عنوان مجموعه ای از اصطلاحات صوری و انتزاعی نگاه نمی کنم. شاید فیلسوف واقعی بیش ازهرکس کوشش می کند تا حقایق انضمامی و ملموس زندگی را دریابد. اما حتما روش فیلسوف در بیان آن با روش رمان نویس متفاوت است، ولی این دلیل نمی شود که یک متفکر درباره رمان نویسی مثل داستایوفسکی فکر نکند. از دیدگاه دکتر مجتهدی داستایوفسکی یکی از بزرگترین رمان نویسان عالم است. اگر در روسیه تولستوی و تورگینف را بزرگ می دانند به حق داستایوفسکی از همه شان بزرگتر است.
به این دلیل که او در واقع و به یک معنا رمان نویس نیست. آنچه در آثار داستایوفسکی رخ می دهد هجوم خود قهرمان هاست. قهرمان هایی که واقعا زنده و قابل لمس اند. خواننده از این طریق با رنج نویسنده آشنا می شود. داستایوفسکی خودش قهرمان ها را خلق می کند و این خلق کردن به این معناست که این شخصیت ها او را محصورکرده اند. داستایوفسکی در سحر قهرمان هایی است که از محاصره او دست بردار نیستند.
● جنبه روانشناختی آثار داستایوفسکی
داستایوفسکی در ۶۰ سال عمرش، زندگی بسیار مشکلی داشته، در جوانی به زندان افتاد و تا چوبه دار برده شد، اما مورد عفو قرار گرفت. به همین خاطر او تجربه های بزرگی در زمینه مرگ دارد. او در زندان با چهره هایی آشنا شد که به توصیف خودش، زندانی هایی جذام گرفته بودند که سال های سال در زندان ها مانده بودند. به اعتقاد داستایوفسکی این افراد، افراد شروری نبودند؛ «وقتی که با آنها درددل می کنید و عمق حرف هایشان را می شنوید به پاکی شان پی می برید. آنها افراد بدبختی هستند و الزاما افراد شروری نیستند.»
داستایوفسکی بعد از زندان، با زن اولش اختلافاتی پیدا می کند. زنش نسبت به او بی تفاوت است و بر اثر بیماری از بین می رود. سال های بعد زن دیگری می گیرد که برعکس زن اولش بسیار فداکار است و احتمالا اگر این زن نبود داستایوفسکی نمی توانست رمان های اصلی اش را بنویسد. این زن تمام مدت با کوشش و ایمان خاصی تلاش کرد به داستایوفسکی کمک کند.
داستایوفسکی مجموعا ۵ رمان بزرگ و تعداد بسیار زیادی داستان نوشته است. اولین رمان بزرگ او کتاب جنایت و مکافات است که در سال ۱۸۶۵ نوشته شده است. کتاب دیگر او «ابله» است که بسیار خواندنی است. کتاب سوم او «تسخیرشدگان» است که جنبه سیاسی دارد و آینده روسیه در آن به تصویر کشیده می شود و کتاب چهارمش «نوجوان» است که به مسئله جوانان می پردازد و کتاب آخرش «برادران کارامازوف» نام دارد. البته داستایوفسکی داستان هایی را نیز لابه لای یادداشت های خود نوشته است. داستایوفسکی در یادداشت های خود تعصبات فوق العاده ای نسبت به روسیه دارد و خیلی بد از روسیه دفاع می کند. انگار به غیراز روسیه هیچ مملکت دیگری در جهان وجود ندارد.
وی درباره کتاب هایی که داستایوفسکی از آنها تأثیر گرفته است، گفت: به طور کلی داستایوفسکی ادبیات روسیه را خیلی خوب می شناخته است. او تولستوی و تورگینف را خیلی دوست نداشته و کتاب «برادران کارامازوف» را علیه کتاب «پدران و پسران» تورگینف نوشته است. اما «گوگول» یکی از افرادی است که داستایوفسکی از او بسیار تجلیل کرده است. به اعتقاد داستایوفسکی «پوشکین» روح روسیه است و یکی از افرادی است که چه به لحاظ سبک نگارش و چه از نظر فهم از جمله افرادی است که در روسیه جریان سازی کرده است.
داستایوفسکی آثار نویسندگان غیرروسی را نیز می خوانده است. از کسانی که خوب می شناسد و شاید از آنها خیلی الهام گرفته، «دیکنز» است. کتاب «آزادگان» وی تقلیدی از رمان های دیکنز است. همچنین بالزاک برای داستایوفسکی نویسنده ای ارزشمند بوده است. او به گونه ای مجذوب بالزاک بوده که به ترجمه آثار بالزاک می پردازد. «داستایوفسکی» روانکاو خوبی است اما با فروید، یونگ و دیگر روانشناسان بزرگ جهان کوچکترین سنخیتی ندارد. «نیچه» اعتراف کرده است که هر چه از علم النفس و روانشناسی یاد گرفته از داستایوفسکی بوده است.
اما به چه معنایی داستایوفسکی روانشناس است؟ آیا داستایوفسکی رفتارشناسی می کند؟ به هیچ وجه! آیا داستایوفسکی براساس گرایش های جنسی انسان، تحلیل روانی می کند؟ اصلا این طور نیست. خود شهوات جنسی تابعی از نفس انسان است، نه اینکه نفس انسان تابعی از آنها باشد. داستایوفسکی در یک عالم دیگر است. داستایوفسکی به خدا اعتقاد دارد و می گوید؛ سر وجودی انسان این است که انسان در مقابل خدا است و روانشناسی اش بر محور وجدان است. وقتی که راسکولنیکف دچار مکافات می شود برای این است که او وجدان دارد.
از این نظر داستایوفسکی قابل مقایسه با هیچ نویسنده دیگری نیست. اما چرا تمام قهرمان هایی که داستایوفسکی می نویسد، بیمارگونه به نظر می رسند؟ چرا همه آنها هیجان زده هستند؟ و به نظر می رسد همه شان در یک التهاب روحی به سر می برند. اگرچارچوب تاریخی عصر داستایوفسکی را در نظر بگریم می بینیم روسیه در اواسط نیمه دوم قرن نوزدهم دچار تحولاتی به سبک اروپایی شد و اصلاحات ارضی در روسیه صورت گرفت. جامعه به هم خورد و افرادی که صاحب زمین بودند پولی گرفتند و روسیه را ترک کردند و در کشورهای اروپایی مشغول خرج این پول شدند. داستان «قمارباز» داستان پیرزنی است که برای لجاجت با وراث اش پولش را به «موناکو»ی فرانسه آورده است و می خواهد آن را از بین ببرد.
یک عصر جدیدی در روسیه پیدا شد که کاملا بی اساس است. بی خود نیست که در کتاب «ابله» در شخصیت شاهزاده «میشکین» نمونه هایی از رفتار مبتنی بر شفقت را می توان ملاحظه کرد و نوعی تعارضات درونی در او بروز می کند که موجب بیماری اجتناب ناپذیرش می شود. به اعتقاد دکتر مجتهدی، داستایوفسکی به خوبی رخدادهای درونی قهرمان هایش را به رشته تحریر در می آورد ولی هیچ گاه تمایل ندارد با صراحت هیچ مسئله اخلاقی را واقعا حل و به نحوی طرح کند و شاید همین شگرد خاص او، علت تاثیرگذاری فوق العاده آثارش باشد.

 

[Maryam]

.


.




دانلود کتابهای داستایوفسکی


.

.



​