ساز پیانو

[Silver Star]

پیانو یکی از سازهای صفحه کلید دار و مشهورترین آن‌ها است. صدای پیانو در اثر برخورد چکش‌هایی با سیم‌های آن تولید می‌شود. این چکش‌ها در اثر فشرده‌شدن کلیدها (یا کلاویه‌های به حرکت در می‌آیند. سیم‌های پیانو به صفحه‌ای موسوم به «صفحهٔ صدا» متصل شده‌اند که نقش تقویت‌کنندهٔ صدای آن‌ها را دارد.

چکش‌های پیانو به واسطهٔ مجموعه‌ای از اهرم‌های ظریف به کلیدهای پیانو متصل می‌شوند. به مجموعهٔ این اهرم‌ها و چکش‌ها عملگر یا Action پیانو گفته می‌شود. وظیفهٔ این مجوعه افزایش شتاب چکش‌ها در برخورد به سیم‌ها، و کنترل عکس‌العمل بازگشتی آن‌ها پس از برخورد به سیم است. معمولاً سر چکش‌ها توسط لایه‌ای از نمد یا الیاف مشابه طبیعی یا مصنوعی پوشانده می‌شود تا کیفیت صدای پیانو را بهبود ببخشد. کیفیت صدای پیانو متأثر از عوامل دیگری نظیر کیفیت صفحهٔ صدا و غیره نیز می‌باشد.
پیانو به عنوان مادر سازها و کامل‌ترین ساز نیز شناخته می‌شود؛ علت نسبت دادن این لقب‌ها به این ساز آن است که پیانو قادر است محدودهٔ بسیار گسترده‌ای از اصوات را تولید کند در حالی که سایر سازهای اصیل موسیقی تنها بخشی از این محدودهٔ صدا را تولید می‌کنند. پیانو در شکل فعلی‌اش بیش از هفت اکتو دارد و قادر به تولید فرکانس‌هایی از حدود ۲۰ تا ۵۰۰۰ هرتز می‌باشد، در حالی که در مقام مقایسه ساز ویولن تنها قادر به تولید کمتر از چهار اکتاو و بهترین خواننده‌ها تنها قادر به خواندن کمتر از سه اکتاو صدا هستند.




تاریخچه

پیانو را آقای بارتولومئو کریستوفوری در سال ۱۷۰۹ میلادی در شهر پادووای ایتالیا اختراع کرد. قبل از اختراع پیانو از سازی قدیمی‌تر به نام «هارپسیکورد» (Harpsichord)استفاده می شد. تفاوت عمده و مهمی که پیانو با سازهای مشابه قبل از خودش داشت آن بود که در سازهای مشابه قبلی، شدت صدای حاصل از فشرده‌شدن یک کلاویه، مستقل از شدت ضربهٔ واردشده بر کلید پیانو، مقداری ثابت بود، اما در پیانو نوازنده قادر بود با ملایم ضربه‌زدن به کلیدها صدایی نرم‌تر ایجاد کند، یا با ضربات محکم‌تر صدایی درشت‌تر با پیانو تولید کند. همین ویژگی باعث شد که به سرعت پیانو مورد توجه آهنگسازان قرن هجدهم میلادی قرار بگیرد.
نام‌گذاری

نام کامل ساز پیانو، پیانو فورته (Pianoforte) است، که از دو قسمت پیانو به معنی ملایم و فورته به معنی قوی تشکیل شده‌است، و به خوبی منعکس کنندهٔ توانایی این ساز در تولید صداهای ملایم و قوی می‌باشد.
پیانو‌های اولیه ابعاد بزرگ، و شکل خاصی داشتند. آن‌چه که در اصطلاح به آن پیانوی بزرگ گفته می‌شود (و در ایران با نام نادرست پیانویرویال شناخته می‌شود) غالباً بیش از دو متر طول دارد و دارای در بزرگی‌است که برای هرچه‌بهترشدن صدای پیانو، معمولاً در هنگام نواختن ساز این در را در وضعیت نیمه‌باز توسط پایهٔ کوچکی ثابت می‌کنند. انواع دیگر پیانو با نام‌های پیانوی ایستاده یا دیواری (Stand یا Upright) پیانوی چهارگوش (Square) و غیره، ابعاد کوچک‌تری دارند و برای مصارف خانگی یا در اماکن عمومی طراحی شده‌اند.
انواع پیانو

• پیانو دیواری (Vertical - Upright)
  [*]پیانو اسپینت
  [*]پیانو کنسول
  [*]پیانوی بزرگ
  

البته پیانو‌های بسیار زیادی در گذشته رایج بوده‌اند. برای مثال پیانوهای گنجه‌ای، صرافی، میزی، میز منشی، دوطبقه و انواع دیگر. ولی امروزه دیگر آنها رواج ندارند و از پیانو‌های پیشرفته تر استفاده می‌شود.

 

[Silver Star]

نواختن موسیقی سنتی ایران با پیانومعمولی کار دشواریست چونکه ساخت پیانو بر پایه دوازده صوت در هر هنگام (اکتاو) است در صورتی که در موسیقی سنتی احتیاج به هفده صوت است، یعنی اگر پیانو را از اول برای موسیقی سنتی ساخته بودند میبایستی پنچ کلید به هر هنگام اضافه میکردند که البته طول آن پیانو یک برابر و نیم بزرگترو چندین برابرگرانترمیشد.

تمایز دیگر بین صوت های پیانو معمولی و اصوات سنتی ما، فاصله صوت ها از یکدیگراست. توضیح آنکه تنش (فرکانس) یک کلید پیانو نسبت به تنش کلید قبل از آن ٠٥٩٤ /١ یا تقریبا شش در صد بیشتر است. باین ترتیب اگر از یک کلید پیانو، مثلا سل، شروع کرده و پس از طی دوازده فاصله بطرف بالا حرکت کنیم به کلید هنگام یا سل دیگری خواهیم رسید که تنش آن دوبرابر کلید سل اولی خواهد بود. ضریب ٠٥٩٤ /١ در حقیقت ریشه دوازدهم عدد دو است یعنی عددی که چون دوازده مرتبه در خودش ضرب شود مساوی با عدد دو باشد. تصاعد تنش صوتی برمبنای یک ضریب مشخص که در تمام موسیقی غرب معمول است، یک حالت ِ تعادلی به موسیقی اروپایی میدهد که در موسیقی سنتی وجود ندارد و همین اعتدال درفواصل صوتی ِ موسیقی غربی است که همنوازی (هارمونی) را، دراجرای یک مجموعه بزرگی از آلات موسیقی، مثلا چون یک سنفونی، آسان ساخته است. در موسیقی ما بر عکس ِ موسیقی غرب تعادل صوتی بکاربرده نمیشود و فواصل صوتی تا اندازه ای منوط به دستگاه مورد نظراست، کما اینکه همنوازی بزعم آنچه که در غرب معمول است در موسیقی ما نایاب میباشد. البته در موسیقی ما، مانند اکثر تمدن های دیگر دنیا، فاصله هنگام بوضوح مطرح است.

محدویت سازهای غربی در اجرای موسیقی ایرانی:


نواختن موسیقی سنتی ایران با پیانومعمولی کار دشواریست چونکه ساخت پیانو بر پایه دوازده صوت در هر هنگام (اکتاو) است در صورتی که در موسیقی سنتی احتیاج به هفده صوت است، یعنی اگر پیانو را از اول برای موسیقی سنتی ساخته بودند میبایستی پنچ کلید به هر هنگام اضافه میکردند که البته طول آن پیانو یک برابر و نیم بزرگترو چندین برابرگرانترمیشد.

تمایز دیگر بین صوت های پیانو معمولی و اصوات سنتی ما، فاصله صوت ها از یکدیگراست. توضیح آنکه تنش (فرکانس) یک کلید پیانو نسبت به تنش کلید قبل از آن ٠٥٩٤ /١ یا تقریبا شش در صد بیشتر است. باین ترتیب اگر از یک کلید پیانو، مثلا سل، شروع کرده و پس از طی دوازده فاصله بطرف بالا حرکت کنیم به کلید هنگام یا سل دیگری خواهیم رسید که تنش آن دوبرابر کلید سل اولی خواهد بود. ضریب ٠٥٩٤ /١ در حقیقت ریشه دوازدهم عدد دو است یعنی عددی که چون دوازده مرتبه در خودش ضرب شود مساوی با عدد دو باشد. تصاعد تنش صوتی برمبنای یک ضریب مشخص که در تمام موسیقی غرب معمول است، یک حالت ِ تعادلی به موسیقی اروپایی میدهد که در موسیقی سنتی وجود ندارد و همین اعتدال درفواصل صوتی ِ موسیقی غربی است که همنوازی (هارمونی) را، دراجرای یک مجموعه بزرگی از آلات موسیقی، مثلا چون یک سنفونی، آسان ساخته است. در موسیقی ما بر عکس ِ موسیقی غرب تعادل صوتی بکاربرده نمیشود و فواصل صوتی تا اندازه ای منوط به دستگاه مورد نظراست، کما اینکه همنوازی بزعم آنچه که در غرب معمول است در موسیقی ما نایاب میباشد. البته در موسیقی ما، مانند اکثر تمدن های دیگر دنیا، فاصله هنگام بوضوح مطرح است.

گام استاندارد غربی:

گام دوازده صوتی غربی که بگام کروماتیک معروف است گامیست معتدل که درآن هر کلید پیانو، معرف یک صوت (یا یک نت ) میباشد. این گام شامل تمام ِ اصواتیست که در موسیقی غربی وجود دارد و کلیه موسیقی کلاسیک غرب و تمام آلات موسیقی اروپایی بر مبنای همین گام طرح شده اند. گام کروماتیک در حقیقت تلفیقی است از گام های نامعتدل ِ قبل از زمان باخ که دراروپای آنزمان معمول بوده. بعضی براین باورند که گام معتدل گامیست غیرطبیعی بدلیل اینکه اکثر خوانندگان سولو و یا تکنوازان ساز های بدون پرده خود بخود از اعتدال خارج میشوند. شاید همین طبیعی بودن موسیقی ماست که باعث ایجاد خود کاوی و یا بقول استاد مرتضی ورزی "غم" میشود. بهر صورت اگر جنبه اعتدال را فراموش کنیم، بجاست که گام هفده صوتی سنتی را "گام کروماتیک ایرانی" بنامیم چونکه هریک از پرده های تار و یا سه تار نماینده یکی از هفده صوت (یا نت) این گام است.

پیش از اینکه از معضل ِ جا دادن هفده صوت در دوازده کلید پیانو صحبت کنیم لازم است بچگونگی برآورد کردن فواصل نت ها در یک گام بپردازیم. همانطور که قبلا اشاره شد مقدار تنش هر کلید نسبت به کلید قبل از آن شش درصد بیشتر است. مثلا اگر از کلید "لا" با تنش ِ ٤٤٠ هرتز ( نوسان در ثانیه ) شروع کنیم، کلید مجاور آن یعنی "لا دیِز یا سی بمل" ٤٦٦ هرتز و "لای اکتاو" ٨٨٠ هرتز خواهد بود. اندازه گیری مستقیم تنش صوت بواحد هرتز کاریست عملی ولی بسیار مشکل که برای اولین دفعه توسط استاد ِ شادروان دکتر مهدی برکشلی بیش از شصت سال پیش بر روی آواز های ایرانی انجام گرفت. نحوه آسانتر که مناسب با پیانو الکترونیکی است، بکار گرفتن واحد جدیدیست بنام سِنت که مبنای آن نسبت ِ تنش ِ دوکلید در یک هنگام است، و بطریق زیرمحاسبه میشود:

C = log(F2 / F1 ) X 4000

که در معادله بالا

است. (F2 / F1) = فاصله به سنت و نسبت تنش دو کلید در یک هنگام C

بنا براین در گام کروماتیک معتدل فاصله هر کلید با کلید مجاور خود ١٠٠سنت است

C= log (1.0594) X 4000= 0.025 X 4000 = 100 cent

و فاصله با کلید هنگام ١٢٠٠سنت خواهد بود.

C= log (2) X4000 = 0.3 X 4000 = 1200 cent

برای ساختن یک قطعه موسیقی به ندرت به همهِ دوازده صوت در گام معتدل اروپایی یا به به همهِ هفده صوت درگام ایرانی احتیاج است. مبنای هر دو موسیقی بر پایهِ گام هشت صوتی یا گام ِ دیاتونیک استوار است که نت اول و نت هشتم ١٢٠٠سنت با یکدیگر فاصله دارند. در گامهای دیاتونیک اروپایی هشت نتِ اصلی از بین دوازده نتِ کروماتیک انتخاب میشوند بطوریکه فاصله بین هرنت و نت مجاور آن یا یکصد سنت (نیم پرده) و یا دویست سنت (یک پرده) است. گام های دیاتونیک اروپایی بر دو مدل، یا دو مُد، ساخته میشوند- مُدِ ماژور (گام بزرگ) و مُدِ مینور (گام کوچک).

مثلا دو گام از دوازده گام های بزرگ و فاصله آنها با مدل زیر انطباق دارند:

دو ماژور: دو - ٢٠٠- ر ِ-٢٠٠- می- ١٠٠- فا- ٢٠٠- سل - ٢٠٠- لا - ٢٠٠- سی - ١٠٠ - دو

سل ماژور: سل - ٢٠٠-لا - ٢٠٠-سی- ١٠٠- دو-٢٠٠- ر ِ - ٢٠٠- می-٢٠٠ - فا دیِز- ١٠٠ -سل

و همچنین دو گام از دوازده گام کوچک و فاصله آنها:

لا مینور: لا - ٢٠٠- سی- ١٠٠- دو- ٢٠٠- ر ِ-٢٠٠- می- ١٠٠- فا - ٢٠٠- سل - ٢٠٠- لا

سل مینور: سل-٢٠٠-لا -١٠٠-سی بمل-٢٠٠- دو-٢٠٠- ر ِ-١٠٠- می بمل-٢٠٠- فا -٢٠٠- سل

از مطالب بالا میتوان به چند نکته مهم پی برد:


١- کوکِ اروپایی ِ پیانو، که بر مبنای گام معتدل کروماتیک است، جوابگوی ِ هردو گام ِ بزرگ و کوچک میباشد. بقول شادروان عارف قزوینی اگر صد تا پیانو از کشتی پیاده کنند هر صدتا کوک ِ ماهور دارند، هرچند برداشت آن مرحوم کاملا صحیح نیست چونکه گام بزرگ قابلیت اجرای ِ همهِ گوشه های ماهور را ندارد.


٢- گام دیاتونیک اروپایی همنوازی بین چند ساز مختلف را آسان کرده است چونکه میتوان برای هر ساز یکی از دوازده گام، کوچک یا بزرگ، را که بآن ساز بخورد انتخاب کرد. این نوع همنوازی اجازه میدهد ساز هارا بچند گروه تقسیم کرده و برای هریک گروه، نت های ِ جدا گانه ای نوشت بطوریکه در جمع، چند صدایی تولید شده و عمق ِ محسوسی باجرای یک قطعه موسیقی بدهد.


٣- علاوه بر هشت نت اصلی که در بالا بآنها اشاره شد، چهار نوت فرعی دیگر نیزممکن است گاهگاهی موردِ استفاده قرار بگیرند.

روشهای متداول کوک کردن پیانو:


همانطور که در آغاز این مقاله ذکرشد پیانویی که دارای هفده صوت در اکتاو بوده و دارای تمام صوتهای ِ لازم ِ ایرانی باشد یافت نمیشود. خوشبختانه گام دیاتونیک ایرانی، مانند گام دیاتونیک اروپایی، بر مبنای هشت نت اصلی ساخته شده که در آن نت اول و هشتم ١٢٠٠ سنت از یکدیگر فاصله دارند، با این تفاوت که هشت نتِ اصلی ایرانی از هفده نتِ نا معتدل ِ "کروماتیک ایرانی" انتخاب شده نه از دوازده صوت معتدل "کروماتیک اروپایی". معضل ِ جا دادن هفده صوت ایرانی در دوازده کلید پیانو را میتوان با ایجاد پنج گام دیاتونیک ِ نا معتدل، یا پنج کوک خاص حل کرد. این پنج کوک که هریک با نام یکی از دستگاه های موسیقی ایرانی شناخته میشوند و بیش از صد سال پیش در بین پیانو نوازان ایرانی رواج یافته است، باین قرا ر است:
١- کوک شور، معرف دستگاه نوا و دستگاه شور و چهار نغمه آن- دشتی، ابوعطا، بیات زند و افشاری
٢- کوک ماهور، معرف دستگاه ماهور و دستگاه راست پنجگاه
٣- کوک همایون معرف دستگاه همایون و نغمه های آن- اصفهان و شوشتری
٤- کوک سه گاه معرف دستگاه سه گاه و بالاخره
٥- کوک چهارگاه معرف دستگاه چهار گاه.
کوک پیانو به منظور اجرای موسیقی ایرانی با وجود قدمت بیش از صد سال، هنوز به مرحله مشخصی نرسیده است و بستگی زیادی به انتخاب سبک و حساسیت گوش ِ خودِ نوازنده دارد، علاوه بر آن ساز های دیگر هم مجبور هستند خود را با پیانو وفق دهند. بعلاوه فواصلی که تا بحال مورد تائید نوازندگان ایرانی بوده، شامل پرده، نیم پرده، ربع پرده، سه چهارم پرده و پنج چهارم پرده، با اذعان همه نوازندگان اعدادی تقریبی اند. با دردست نداشتن وسایل اندازه گیری تنش صوتی و مقایسه آن با معیار های شناخته شده، کوک پیانوی سنتی امری کاملا ً خصوصی و شخصی بجا مانده است. باوجود چالش های فوق میتوان وجوه مشترکی در روش کوک پیانو بین نوازندگان سنتی مشاهده کرد
١ - اکثر نوازندگان کوک معتدل را ماخذ قرار داده و فقط به تغییر معدودی از دوازده کلید ِ هنگام اکتفا میکنند. باین ترتیب بیشتر فاصله ها بصورت معتدل ِ یکصد یا دویست سِنتی باقی میمانند.
٢ - چون وسعت تنش ِ ساز های ایرانی بیش از سه هنگام نیست، معمولا فقط سه هنگام میانی ِ پیانومورد استفاده قرار میگیرد.
٣ - ممکن است با دقت در کوک پیانو نوازنده بتواند مرکب نوازی کند یا بعبارت دیگر از یک دستگاه بدستگاه دیگری برود، هرچند اجرای مرکب نوازی مستلزم شنوایی بسیار حساس و آشنایی کامل بگوشه های دستگاه های مورد نظر است.
٤ - در بعضی کوک ها ممکن است فواصل یک گام را با فواصل گام ِ پیشین و یا بعدی تا اندازه ای تغییر داد. این روش که در بعضی از کوک های سنتورمرسوم است، منحصر به پیانوی معمولیست و اجرای آن گرچه مهم ولی در پیانوی الکرونیکی غیر ممکن است
در دو دهه اخیرآقای پروفسور هرمز فرهت که سالها سمت استادی کرسی موزیک را در دانشگاه دوبلین داشتند کتابی بعنوان "پندار دستگاه در موسیقی فارسی " (١) منتشر کردند که در آن شرح مبسوطی راجع باندازه گیری فواصل نت ها در گام های ایرانی درج شده است. با مطالعه برروی چند سه تار که بدقت کوک شده اند، ایشان براین باورند که فواصل را میتوان به پنج دسته مشخص تقسیم بندی کرد:
١- پرده ها که فاصله آن بین ٢٠٠ تا ٢٠٥ سنت است و اندکی با پرده دیاتونیک اروپایی تفاوت دارد.
٢- نیم پرده هایی که فاصله آنها ٩٠ سنت یا کمتر است و کاهش محسوسی از نیم پرده اروپایی است.
٣- پرده های میانی کوچک که فاصله آنها بین ١٢٥ و ١٤٥ سنت میباشد.
٤- پرده های میانی بزرگ که فاصله آنها بین ١٥٠ و ١٧٠ سنت است.
٥- پرده اضافی که فاصله آن در حدود ٢٧٠سنت بوده یعنی نزدیکتر به یک و نیم پرده اروپائیست و مورد استفاده زیادی نیست.
در اینجا برای روشن شدن نکات بالا بدو مثال اکتفا میکنیم که هر دو آنها کوک هائیست که آقای رامین ذوالفنون در نواختن موسیقی ایرانی بر روی پیانو بکار میگیرد. این قطعات به منظور اندازه گیری دقیق فواصل بر روی پیانوی الکترونیکی اجرا شده است. ایشان دارای سابقه طولانی در نواختن پیانو به سبک استادِ شادروان مرتضی محجوبی بوده و سال هاست که با کوکِ پیانو مأنوسند
١ - گام چهار گاه - این گام برروی گام دو ِ بزرگ ساخته شده است.
گام دو ِ بزرگ: دو- ٢٠٠- ر ِ -٢٠٠- می- ١٠٠- فا- ٢٠٠- سل - ٢٠٠- لا - ٢٠٠- سی - ١٠٠ - دو
گام چهارگاه : دو - ١٥٥- ر ِبمل - ٢٤٥ -می-١٠٠ -فا- ٢٠٠ -سل - ١٤٠- لابمل -٢٦٠ -سی - ١٠٠ -دو
در گام چهار گاه بالا کلید ر ِ بمل را باندازه ٥٥ سنت ( بطرف چپ) بالا برده و به ر ِ ُکرُن تبدیل میکنیم و همچنین با بالا بردن لا بمل باندازه ٤٠ سنت آنرا به لا ُکرُن تبدیل میکنیم. حاصل این جابجایی تغییر در فواصل اول، دوم، پنجم و ششم است. انتخاب کلید ها تا اندازه ای بسته بمیل ِ خود نوازنده است مثلا میتوانیم تنش ِ کلید ر ِ را ٤٥ سنت و کلید لا را ٦٠سنت (بطرف راست) کاهش دهیم تا گام ِ زیر را بسازیم که فواصل و صدای آن کاملا ً با گام فوق منطبق است.
گام دوم چهارگاه : دو- ١٥٥- ر ِ - ٢٤٥- می- ١٠٠- فا- ٢٠٠- سل - ١٤٠ - لا- ٢٦٠- سی - ١٠٠- دو
٢ - گام های سه گاه، شور و نغمه اصفهان در یک کوک - با بالا بردن یا کاهش دادن تنش چهار کلید: دو(٧-)، می بمل(٣٥ +)، فادیز (٤٣-) و سی (٤٩-) میتوانیم سه گام مختلف ساخته و با آن مرکب نوازی کنیم.

گام سه گاهِ سل: سل- ٢٠٠- لا-١٥١- سی- ١٤٢- دو-٢٠٧ - ر - ١٣٥- می بمل - ١٦٥ - فا- ٢٠٠- سل

برای نواختن گوشه مخالف در دستگاه سه گاه بجای کلید فا از کلید فادیز، یا در حقیقت فا ُسری استفاده میشود.
گام شور لا: لا- ١٥١- سی - ١٤٢- دو - ٢٠٧- ر - ٢٠٠- می - ١٠٠- فا - ٢٠٠ - سل -٢٠٠ -لا
در گام بالا سی (٤٩-) در حقیقت سی ُکرُن است. در بعضی از گوشه های شور و همچنین در بعضی از نغمات شورکلید می بمل (٣٥+) ُکرُن دوم را تشکیل میدهد و فاصله چهارم به ١٣٥ و پنجم به ١٦٥ سنت تبدیل میگردد.
نغمه اصفهان درکلید لا: لا- ١٠٠- سی بمل -٣٠٠- دو دیز- ١٠٠- ر -٢٠٠- می - ١٠٠- فا - ٢٠٠- سل -٢٠٠-لا
این گام با فواصل کروماتیک معتدل ساخته شده است و بعضی آنرا بنام اصفهان جدید میشناسند.
ده قطعه پیانوئ که توسط آقای رامین ذوالفنون بر روی پیانوی الکترونیکی اجرا و دراین مجموعه درج شده
است همه کم و بیش بر پایه گام هایی شبیه به گام های بالا بنا شده اند.

روش کوک کردن ِ پیانوی الکترونیکی:


در پیانوی الکترونیکی که مجهز به نرم افزار مخصوص کوک کردن (٢) باشد میتوان تنش هر کدام از دوازده کلیدِ هنگام را تا ٦٤ سنت بالا برد ویا کاهش داد. این کار بوسیله گذاشتن اعدادی از ٦٤- تا ٦٤+ در محل مخصوصی برای هر کلید انجام میشود. اگر کلیدی دارای عدد صفر باشد تنش آن با تنش ِ همان کلید در گام معتدل یکی است. بعد از تنظیم کردن یک هنگام، کلید های دیگر پیانو خود بخود تنظیم میشوند. این دوازده عددِ تنظیم که باسم آفسِت (٣) شناخته شده اند در حقیقت معرف کوک یک دستگاه مشخص در یک کلید معین ( کلید تونیک یا نت اول گام دیاتونیک) است. بنا بر این برای هر دستگاه میتوان دوازده گام دیاتونیک نوشت که فواصل صوتی هر یک با فواصل صوتی ِ یازده گام دیگریکسان است. دسترسی به این دوازده گام برای هر دستگاه، همنوازی را بآسانی ِ موسیقی اروپایی میکند، اگر چه در گام های سنتی اثری از اعتدال نیست. همچنین با همین نرم افزار میتوان آفست های ِ هریک از گام هارا بآسانی به بایگانی سپرد و در صورت لزوم هریک راکه مورد نیاز باشد درظرف چند ثانیه روی پیانو سوار کرد. با توجه باینکه پیانوی الکترونیکی میتواند صدای چندین صد ساز مختلف را ارائه بدهد، این ساز میتواند وسیله ای آسان برای گشایش تنوع و ایجاد چند صدایی در موسیقی ما بشود.
نرم افزار ِ "پرده" که بوسیله آقای دکتر علی رضایی ابداع و در جایگاه اینترنِتی بنام " ایرانیان مقیم آیوا" جا داده شده است گنجینه ای وسیع و در ضمن ساده در دسترسی ما قرار داده که با آن میتوانیم گام های ایرانی را، که قرن ها در این مرز و بوم رایج بوده و هست، زیر ذره بین فیزیکی و علمی قرار بدهیم. با این نرم افزار می توان کلیه دستگاه ها، نغمه ها وگوشه ها را، که در تمام ایران و یا در بخشی از آن رایجند، تحت مطالعه دقیق و سنجش با یکدیگر قرار داد و با انتخاب یک دستگاه و یک کلید تونیک میتوانیم هر دوازده آفسِت و هر هفت فاصله دیاتونیک را بدست آوریم. مضافا ً بر اینکه میتوان هر یک از آفست ها را بمیل خود تغییر داده و اثر آنرا در گام دیاتونیک مشاهده کرد ویا به پیروی نوازندگان پیانوی معمولی از گام معتدل شروع کرده و بمیل خود گام جدیدی بسازیم. بهر صورت اگربما عنایت کرده و از کشفیات خود در این موضوع مارا مستحضر کنید باعث سرفرازی اینجانب و آقای دکتر رضایی خواهد بود.
مجموعه سی پنج گام ِ دیاتونیکی که بهمراهِ نرم افزار "پرده " ارایه میشود گام هایی هستند که با همنوازی، با ارکسترهای سنتی ِ شناخته شده ایرانی و بعضی از خوانندگانی که سابقه درازی دراجرای آواز دارند بدست آمده است. منشأ این موزیک دیسکت هایی هستند که در دو دهه اخیر ببازار عرضه شده اند، ازجمله چندین دیسکت از گلهای رنگارنگ، ارکستر های استاد فرامرز پایور و استاد روح الله خالقی و کنسرت های خانم پریسا و آقای محمد رضا شجریان که در سالهای اخیر در اروپا یا در امریکا اجرا شده اند. با وجود تفاوت محسوسی که در بعضی از موزیک های محلی وجود دارد، بواسطه نداشتن آشنایی با آنها، سعی در جدا کردن آنها از بقیه نشده است - با اذعان بر اینکه ریشه و منشأ اکثر گوشه های سنتی بظن قوی همین آواز های محلی هستند.
چنانکه تلویحا ً در بالا اشاره شدهمنوازی با ساخته های استادان موسیقی، ویا بزعمی دیگرفراگرفتن سینه به سینه، کلید راهبردیست برای آشنا شدن بدستگاه ها و نغماتی که پایه و اساس موسیقی مارا تشکیل میدهند - ولی همصدا کردن پیانوی الکترونیکی با سازهای سنتی ایران کار دشواریست چونکه ساز های ما بر مبنای استاندارد های معمول ( لا مساوی ٤٤٠ هرتز ) کوک نمیشوند. اگرچه در پیانوی الکترو نیکی نرم افزاری وجود دارد بنام "میکرو تونینگ (٤) " که تنش همه کلید های پیانو را باندازه مشخص بالا برده و یا کاهش میدهد ولی متاسفانه این نرم افزار فقط در گام معتدل کاربرد دارد. تنها راه گذشت از این معضل استفاده کردن از اهرم "تغییر صوت (٥) " است که وسیله ایست برای بالا بردن و یا کاهش تنش صوتی و معمولا ً فقط در حین نواختن پیانو از آن استفاده میشود. با برداشتن فنری که خود بخود آنرا در وسط نگاه میدارد میتوان اهرم را برای اضافه یا کاهش کردن تنش تا ١٢٠٠ سنت بکار برد و از آن برای هم کوک کردن پیانو جهت همنوازی استفاده کرد.

 

[Silver Star]

چرا صدای پیانو ها با هم فرق دارند؟
اگر ساز شما پیانو باشد بدون شک همواره این سئوال برای شما مطرح بوده که چرا صدای برخی از پیانوهای حرفه ای ها زیبا تر از صدای ساز شما است. بخصوص اگر هزینه زیادی هم صرف خرید ساز کرده باشید این موضوع برای شما اهمیت بیشتری خواهد داشت.

نرم و خشن بودن یا سرد و گرم بودن و یا کدر و شفاف بودن صدا کیفیتی است که برخلاف تصور بسیاری از مردم به قیمت ساز یا جنس لوازم بکار برده شده در ساز بستگی ندارد. شما می توانید صدایی شبیه به صدای یک پیانو بسیار خوب را از یک پیانوی ارزان قیمت بشنوید.

وقتی تکنیسین پیانو ساز شما را با گوش یا دستگاه الکترونیکی کوک می کند در واقع تنها کاری که انجام می دهد کم و زیاد کردن کشش سیم ها به گونه ای است که سیم به هنگام ارتعاش فرکانس دقیق نت مورد نظر را تولید کند، به اینکار کوک کردن یا Tuning گفته می شود.

اما مبحث دیگری که کمتر تکنیسینی اقدام به انجام آن می کند و ندرتآ صاحبان ساز آنرا از تکنیسین پیانو تقاضا می کنند، موضوع Voicing یک پیانو است.

موثر ترین عاملی که رنگ و کیفیت صدای پیانو را موجب می شود چکش پیانو است. همانطور که می دانید سر چکش های پیانو از نمد فشرده ساخته شده و کافی است نمد یکی از چکش های پیانو از نمد دیگری نرم تر باشد تا صدای دو کلاویه با وجود کوک بودن، زمین تا آسمان تفاوت رنگ داشته باشند. بسیاری از پیانوهای نا مرغوب یا قدیمی عمومآ در محدود یک تا دو اکتاو پائین دو وسط، چنین مشکلی را دارند.

حالا چگونه می توان این مشکل را حل کرد؟
روش کار به ظاهر خیلی ساده است، با تغییر حالت فیزیکی نمد چکش.

اگر بخواهید صدا نرم (Mellow) شود باید ترتیبی اتخاذ شود که نمد نرمتر از حالت فعلی شود. اینکار بوسیله زدن یک سری سوزن به نمد انجام میگیرد.

اگر بخواهید ساز شما صدایی شفاف تر داشته باشد کافی است از یک سری مواد مخصوص یا حتی لاک الکل استفاده کرده آنرا روی چکش بکشید. با اینکار نمد چکش سفت تر شده و صدای خروجی ساز شفاف تر و زنگ دار تر می شود. اغلب از سنباده کشیدن روی نمد هم میتوان برای تیز کردن صدای ساز استفاده کرد.

به مجموعه اعمالی که روی چکشهای پیانو انجام می گیرد تا کیفیت صدای ساز در تمام اکتاوها یکسان شوند Voicing گفته می شود. شما با انجام عمل Voicing می توانید صدای نرم ساز خود را شفاف و تیز کنید و یا برعکس صدای شفاف ساز خود را نرمتر نمایید.

پیانیست های حرفه ای همیشه قبل از کنسرت بکمک تکنیسین های پیانو ساعت ها ساز را کلید به کلید کنترل میکنند و در صورت نیاز علاوه بر کوک، رنگ صدای هر کلاویه را نیز تنظیم می کنند.

یکی از تفاوت های مهم یک پیانوی مرغوب و نامرغوب در این است که چکشهای با کیفیت فیزک حالت خود (نرمی یا سفتی) را در طول زمان بهتر حفظ می کنند. به همین دلیل است که پیانوهای نامرغوب و ارزان قیمت اغلب پس از یکی دوسال استفاده صدای بسیار ناموزونی از خود تولید می کنند.

 

[Silver Star]

نکاتی در تدریس و نوازندگی پیانو
بر کسی پوشیده نیست که نوازندگی نیز مانند تمامی مهارتهای فیزیکی هنری و حتی غیر هنری چنانچه علاوه بر تمرین و ممارست با مطالعه تجارب دیگران، روشها و مفاهیم بنیادی توام باشد، در نهایت نتیجه بهتری را عاید هنرجو خواهد کرد. به همین علت نوازندگان باید ایده های کهنه ای مانند تمرین های مدام و مکانیکی صرف را کنار گذاشته و به نوازندگی بصورت علمی تر و هنری تر نگاه کنند و آنرا صرفا یک مهارت فیزیکی نپندارند.

مجموعه راهنمایی های زیر از جمله مواردی است که رعایت و مد نظر قرار دادن آنها می تواند شما را در گرفتن نتیجه بهتر از زمانی که صرف تمرین می کنید، یاری دهد. توجه داشته باشید که بسیاری از موارد مطرح شده می تواند برای نوازندگان سایر سازها نیز مفید باشد.

1 - زمانی که پس از یک وقفه طولانی مجدداً تصمیم دارید به دنیای نوازندگی پیانو بازگردید، اجرای آهسته قطعات واقعی موسیقی برای شروع، بهتر از تمرین کردن و اجرای اتودهای تکنیکی است. زیرا نواختن یک قطعه موسیقی به سبب فرازو نشیب های طبیعی که دارد ماهیچه ها را وادار می کند تا بصورت روان و طبیعی در طول اجرای قطعه فعال شوند برخلاف اجرای تمرین های تکنیکی که بصورت موضعی روی قسمتهای خاصی از بازو، مچ دست یا انگشتان کار می کنند.

2 - عدم تمرکز و نداشتن اطمینان از اجرای قطعات را جدی بگیرید. تنها با برطرف کردن آنهاست که قادرید خلاقیت و ابتکار خود در نوازندگی را پرورش داده آنرا به نمایش در آورید. یک نوازنده تا زمانی که به توانایی اش اطمینان کامل نداشته باشد، انعطاف پذیری لازم را هنگام اجرا ندارد و علاوه بر استرس هنگام اجرا به مرور زمان دچار ملال زدگی می گردد.

3 - مانند یک خواننده که روزانه طنین صدا و قدرت ماهیچه هایش را تمرین داده و آزمایش می کند، هر روز صدای متمایز و مختص همان روز را در ساز خود خلق و احساس کنید، بدین ترتیب هماهنگی لازم بین اندیشه و احساس در اجرای یک آهنگ میسر می شود.

4 - به خاطر داشته باشید که دستیابی به یک تکنیک قابل اطمینان در پاسخ "نیاز به شنیدن صدایی بی عیب و نقص" امکان می یابد، درست مانند اینکه برای راه رفتن درست مجبورید از نقطه A به نقطه B قدم بردارید.

به عنوان یک مثال مشخص زمانی که سعی در تمرین استفاده مجدد از پدال به هنگام تغییر هارمونی را می کنید، لازم است ابتدا نت ها، سپس هارمونی را تجربه کنید. در مرحله بعد نیاز به غنی تر کردن صدا و بالا بردن damper ها و در نتیجه افزودن طنین و غنی کردن هارمونی را دارید. پس از آن لازم است هر دو نت را با هم در یک پدال گوش دهید، نهایتا مایل به شنیدن نت اول، توقف آن و نت دوم در ادامه هستید. این کار و تولید چنین صدایی مطلقاً با شمارش و بالا پایین کردن پدال میسر نیست، زیرا بر طبق یک نیاز و برای رسیدن به یک هدف خاص برنامه ریزی نشده است.

5 - سعی کنید در ابتدا قدرت تخیل، اندیشه و تصور خود را تقویت کنید، پس از آن به توانایی فیزیکی ماهیچه ها و انگشتان خود توجه کنید. با این روش قادر خواهید بود ایده و اندیشه را با مهارت فیزیکی همراه کنید و آوای مورد نظر را خلق نمائید. این همراهی تنها با تلاش مستمر و تخیل مداوم آهنگ مورد نظر، سعی در خلق و پیاده سازی آن چه در ذهنتان است و همچنین در نظر گرفتن احساس مربوطه، امکان پذیر است.

همانطور که بسیاری از بزرگان و نوابغ موسیقی "احساس کردن موسیقی" و "گوش دادن با تک تک عضلات بدن" را به عنوان یک اصل مهم در نظر دارند.

معمولا هنرآموزان این موضوع را درک نمی کنند که طی کردن این مراحل، روش دستیابی به یک تکنیک فوق العاده است و به اشتباه این تصور را دنبال می کنند که تمرینهای سریع بدون وقفه و فکر به حرکات سریع و نمایشی انگشتان نتیجه بهتری دارد تا تمرینهای آرام و پیوسته همراه با تفکر و تعمق.

در حقیقت باید سعی کنید تا یک بار در مقام نوازنده موفق به برقراری ارتباط لازم بین تفکر و انگشتانتان شوید و از آن پس تنها به موسیقی فکر کنید. در آنصورت خواهید دید که به چه سادگی در موقع لزوم از پس هر سرعت اجرایی که لازم باشد بر خواهید آمد.

6 - رسیدن به نقطه کمال در نوازندگی یا موسیقی، یک هدف واحد است که کلیه نوازندگان از ابتدا باید به آن توجه کنند. هنرآموز باید به طور مداوم در شرایطی قرار گیرد که مجبور به تصمیم گیری باشد و از این طریق اعتماد به نفس لازم را در خود پرورش داده به توانایی خود در حل مشکلات ایمان پیدا کند.

به طور کلی بهتر است اساتید تا حد ممکن دست شاگردان را در انتخاب باز بگذارند و آنها را به تعمق هر چه بیشتر و مسئولیت پذیری در مقابل غایت مطلوب آهنگساز تشویق نمایند.

این طرز تفکر که "من به عنوان نوازنده مهم هستم و افکار آهنگساز برایم چندان اهمیتی ندارد" از خطرناک ترین خصیصه های یک نوازنده است. در عین حال نکته مهمی که لازم است اساتید در کنار موارد فوق مد نظر داشته باشند این است که همواره برای تصمیم گیری شخصی هنرآموزان نیز ارزش قائل شوند.

7 - موسیقی مفهومی فراتر از نت های ساده و خالص دارد. نوازندگان باید این غنا را در نگرش موسیقیایی خود بپذیرد. این کار با مطالعه دانش موسیقی، تاریخ و گوش دادن به قطعات موسیقی امکان پذیر است.

8 - با چهار انگشت تمرین کنید و ببینید آیا انگشت آزاد شما در هنگام نواختن آرام و راحت باقی می ماند یا خیر ؟

9 - به عضلات دست امکان نفس کشیدن بدهید، برای سالم ماندن ماهیچه ها و عضلات در هنگام نواختن، سیکل های فشار و استراحت برای انگشتان در نظر بگیرید.

10 - رابطه بین صدا و حرکت انگشتان را مد نظر داشته باشید. این کار یک مسیر ارتباطی بین نگرش ذهنی و حرکت فیزیکی خلق می کند.

11 - منحنی های موزون را در ساخت یک قطعه پیدا کرده و مورد استفاده قرار دهید، درست مانند ساختن پلی که هر جزء آن شکل متفاوتی دارد. بنابراین تمام اجزاء به یکدیگر وابسته می شوند و هر یک نقشی حیاتی در نگهداری پل برعهده دارند. برخلاف دیواری که کلیه آجرهای آن یک اندازه و یک شکل هستند!

12 - نوازندگی آرام را تمرین کنید و به حالت شناور انگشتان خود را بر روی کلیدها حرکت دهید.

13 - بهره گیری از پدال را با تمرین های زیاد فرا بگیرید از قطع کردن ناگهانی یک آکورد گرفته تا از بین بردن شدت صوت بصورت تدریجی.

14 - توانایی دست چپ خود را تقویت نمایید و به همراهی آن معنا بخشید، در عین حال توجه داشته باشید که هر کدام از دستهای شما مسئولیت خاصی در اجرا دارند در اغلب موارد نباید سعی کنید مهارت هر دو را به یک اندازه برسانید.

15 - مهارت دست چپ خود را بیشتر به سمت همراهی ببرید تا اجرای ملودی.

16 - به حرکات موزون - رقص - انگشتان خود دقت کنید. زمانی این حرکات درست هستند که نوانس ها، جمله بندی و آرتیکولیشن (articulation) درست اجرا شود.

17 - نوازندگی را با هدف اجرای زیبای جملات و قطعات تمرین کنید نه سرعت و تکنیک. این روش خودبخود مشکلات تکنیکی را برطرف کرده و احتمال آسیب دیدگی ماهیچه های شما را کاهش می دهد.

18 - آموزش و تمرین شنیداری باید جزء اصلی هر جلسه تدریس یا تمرین باشد.

19 - هنگام اجرای قطعه بدون در نظر گرفتن وجود ساز، قطعه موسیقی راهدایت کنید به آن فکر کنید و هرگز خواندن با آنرا فراموش نکنید.

20 - حتی هنگامی که یک قطعه کلاسیک را اجرا می کنید به هارمونی آن توجه کنید و آنرا بدون توجه به قطعه با رنگهایی که خودتان به آن اضافه می کنید تمرین کنید. به این ترتیب با فضای قطعه بدون درگیری با ملودی های - احیاناً پیچیده آن - آشنا می شوید.

21 - مانند عملکرد ریشه گیاهان که راه خود را برای رسیدن به آب می یابند، انگشتان دست نوازنده نیز باید به دنبال نت ها حرکت نمایند. باید از نحوه دنبال کردن نتهای موسیقی توسط انگشتان لذت ببرید.

22 - سعی کنید ملودیها و قطعات را در ذهن خود در کلید های دیگر انتقال داده و به لحظه اجرا کنید. اینکار مهارت دشیفر شما را افزایش می دهد.

23 - تحلیل های Schenker-style را به منظور قدردانی از استعداد خارق العاده و خلاقیت های آهنگساز به کار گیرید.

 

[Silver Star]

پیانو یک ساز است نه میز یا وسیله تزئینی
گرد و غبار بزرگترین مشکل پیانو
احساس آن ساده است بخصوص اگر پیانو شما مشکی با روکش پلی استر باشد. حتی اگر هر روز آنرا تمیز کنید باز روز بعد متوجه خواهید شد که چقدر گرد و غبار روی ساز نشسته است. البته این فقط قسمتی است که شما آنرا مشاهده می کنید، بخصوص اگر شما عادت به باز نگاه داشتن درب پیانو - چه از نوع بزرگ (رویال) و چه دیواری - باشید، در اینصورت شاهد نشستن خاک و غبار بر روی همه قسمتهای داخلی خواهید بود.

گرد و غباری که وارد مکانیسم پیانو می شود روی سیم ها و قطعات اکشن پیانو نشسته و بتدریج باعث ایجاد اختلال در فعالیت عادی آنها می شود. سیم های باس پیانو قطور و بعلت پهنای بیشتری که دارند بسادگی گرد و خاک را بخود می گیرند. بخصوص اگر از پیانو بندرت استفاده شود، بخار آب یا ذرات احتمالی چربی در هوا باعث می شود که گرد و خاک بطور دائم روی این سیم ها بماند و صدای سیم را تغییر دهد. یادآور می شود که گرد و خاک موجود در محیط به علت ذرات معلق شیمیایی که دارند می توانند به اکسیده شدن سیمهای پیانو کمک کنند.

بنابراین اگر محل زندگی شما اصولآ گرد و خاک زیادی دارد از باز گذاردن در پیانو (چه از نوع بزرگ چه از نوع دیواری) خودداری کنید. چنانچه اصرار دارید که پیانو بزرگ (رویال) شما درب باز داشته باشد از پوششهای مخصوصی که به روی سیمها می کشند استفاده کنید.

چگونه پیانو را تمیز کنیم؟
همانطور که احتمالآ دیده اید بهترین پارچه برای تمیز کرده پیانو پارچه های زرد رنگی است که اغلب با پیانوهای نو به شما تحویل می شود. این پارچه ها که نرم هستند حاوی برخی مواد شیمیایی هستند که به سادگی به هنگام برخورد با سطح بیرونی پیانو دارای الکتریسته ساکن شده گرد و غبار را به خود جذب می کنند.

اگر چنین پارچه ای در اختیار ندارید یک تکه پارچه پشمی طبیعی می تواند انتخاب بعدی شما باشد. اما هنگام کار با آن باید دقت کنید که محکم آنرا به روی ساز نکشید چرا که ممکن است روی پیانو خط بیندازد.

در نهایت پارچه های سفید توری که در آشپزخانه استفاده می شود به شرط نو و تمیز بودن و نیز دقت در استفاده از آن، می توانند بعنوان انتخاب بعدی برای پاک کردن پیانو بکار روند.

برای تمیز کردن کلاویه ها که اغلب به دلیل چربی و عرق احتمالی موجود در انگشتان، گرد و خاک را بخود می گیرند باید پارچه را به مقدار خیلی کم مرطوب کنید و به آرامی روی آنها بکشید. فرا موش نکنید که سطح اطراف کلید های سیاه پیانو را نیز پاکیزه کنید.

هرچند در بازار مایعات و اسپری های مخصوصی برای پاک کردن پیانو وجود دارد، اما سعی کنید حتی المقدور از آنها برای پاک کردن ساز خود استفاده نکنید. اغلب این مواد دارای ترکیبات شیمیایی بوده و در بلند مدت تاثیر نامطلوب روی ساز شما خواهند گذاشت.

بهترین جا برای قرار دارد پیانو
همانطور که در نوشته های قبل اشاره کردیم، پیانو ساز حساسی است و هر گونه تغییر ناشی از حرکت دادن یا شرایط آب و هوایی می تواند در کوک آن تاثیر بگذارد، بنابراین جای تعجب نخواهد بود اگر بگوییم محلی که پیانو را در آن قرار می دهید باید دارای ویژگیهای خاص باشد.

محل قرار دادن پیانو نباید در کنار رادیاتور یا وسایل گرم کننده باشد. حتی باید سعی کنید پیانو را حتی المقدور در کنار دیوارهایی که از درون آنها لوله آب گرم، لوله دودکش بخاری و ... عبور می کنند هم قرار ندهید، چرا که تغییرات درجه حرارت دیوار به شدت روی کوک ساز تاثیر می گذارد.

نور مستقیم آفتاب علاوه بر آنکه به روی رنگ قسمتهای خارجی تاثیر می گذارد درنهایت منجر به تولید گرما می شود، پس هرگز آنرا در محلی قرار ندهید که نور مستقیم خورشید به آن بتابد.

حتی المقدور سعی کنید تا پیانو را پشت به دیوارهای داخلی ساختمان قرار دهید. دیوارهایی که از پشت با خیابان و فضای آزاد در ارتباط هستند طی شبانه روز سرد و گرم می شوند و مانع بوجود آمدن شرایط متعادل دمایی برای ساز می شوند. اما دقت کنید اگر باید میان دیوار حاوی لوله گرم و دیوار مجاور به خیابان یکی را انتخاب کنید، در آنصورت دیوار مجاور به خیابان ارجحیت دارد بخصوص اگر دیوارهای خارجی از لحاظ حرارت ایزوله شده باشند.

مکانهایی از خانه مانند طبقات زیر زمین، موتور خانه یا پارکینگ معمولآ دارای گرما و رطوبت زیاد هستند لذا از قرار دادن پیانو در این مکانها خودداری کنید. این محل ها اغلب با وجود آرامش و سکوتی که دارند بهترین جا برای تمرین یک نوازنده پیانو هستند اما متاسفانه برای ساز محل مناسبی نیستند.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد آن است که پیانو را نباید در محلی قرار داد که احتمال دارد در اطراف آن آب وجود داشته باشد. قرار دادن پیانو در کنار محل نگهداری گلدانها، کنار آشپزخانه و ... همواره این احتمال را بوجود می آورد که به ساز شما آب پاشیده شود.

بنابراین بعنوان یک قاعده کلی باید گفت که پیانو را از منابع تولید گرما و سرما، نور آفتاب، گرد و غبار و رطوبت تا حد امکان باید دور نگاه داشت.

 

[Silver Star]

برای بازسازی بدنه پیانو در کارخانه ساز را
بطور کامل پیاده می کنند.
آیا پولیش کردن بدنه خارجی پیانو درست است؟
Steinway & Suns و بسیاری دیگر از سازندگان پیانوهای مرغوب معتقد هستند که یک پیانو بگونه ای ساخته می شود که تا سالهای سال نیازی به پولیش نخواهد داشت. چرا که تمهیدات لازم برای مراقبت از بدنه چوبی پیانو در کارخانه اندیشیده می شود. در واقع کیفیت مواد و ضخامت بکاربرده شده از آنها روی چوب - چه پیانو پلی استر باشد چه روکش با لاک الکل - به حدی است که عملآ شما را سالها از پولیش کردن بی نیاز می کند.

پلی استر یا لاک الکل استفاده شده برای پیانو معمولآ از نوع خاصی است که به علت گرانقیمت بودن کمتر در صنایع ساخت لوازم چوبی بکار می رود. این محصول Nitrocellulose Lacquer نام دارد که حاوی مقادیر زیادی نیتروژن و گوگرد است. از این ماده اغلب برای پوشش سازهایی مانند پیانو، گیتار و حتی ویولن استفاده می شود.

استفاده از براق کننده ها یا واکس های معمول موجود در بازار که برای لوازم چوبی بکار برده میشود، بعلت سازگار نبودن با Nitrocellulose نه تنها به بالابردن کیفیت سطح ساز کمک نمی کنند بلکه عملآ باعث افت کیفی این پوشش محافظ خواهند شد.

مشکل دیگر پولیش کردن بخصوص برای سازهایی که روکش چوب دارند - پلی استر نیستند - آن است که صاحب ساز در طول زمان از مواد مختلف برای پولیش ساز خود استفاده می کند. این موضوع خود می تواند به علت ناسازگاری رفتاری این مواد، برای بدنه ساز مشکل ایجاد کند.

سازندگان پیانو معمولآ اصرار دارند که آنقدر از پیانو باید استفاده کرد تا بدنه آن نیاز به "بازسازی" داشته باشد که در آنصورت باید به نمایندگی های مجاز شرکت سازنده مراجعه کرد. چرا که تنها آنها هستند که می دانند این ساز با چه مواد اولیه ای ساخته شده است.

البته باید متذکر شد برخلاف لوازم چوبی خانگی، کیفیت کار روی بدنه خارجی یک پیانوی مرغوب به حدی است که چنانچه ساز ضربه نبیند، با توجه به شرایط آب و هوایی محیط (قبلآ راجع به آن صحبت کرده ایم) می تواند حداقل بین 10 تا 15 سال بدون کوچکترین مشکلی صورت اولیه خود را حفظ کند.

در اینجا تاکید می شود آنچه بیش از همه باعث مات و کدر شدن روکش پیانو می شود اشعه ماورای بنفش خورشید - یا سایر منابع نوری مصنوعی حاوی این اشعه - است، بنابراین حتی المقدور سعی کنید مانع تابش مستقیم یا غیر مستقیم این اشعه به بدنه ساز خود شوید.

هرگز از مواد نا مرغوبی که به آنها اعتماد ندارید
برای واکس یا پولیش ساز خود استفاده نکنید.


پس از گذشت زمان طولانی چه باید کرد؟
پس از گذشت 10 سال یا بیشتر بتدریج کیفت و درخشندگی بدنه پیانو روبه زوال می رود و هرچند این افت ظاهری قاعدتآ نباید روی کیفت صدای ساز اثر بگذارد، اما ممکن است از لحاظ روحي موجب لحاظ آزار و اذیت نوازنده شود. چه باید کرد؟ بخصوص در کشور ما که امکان دسترسی به نمایندگی ساز کم است و یا نمایندگی کاری جز فروش ساز نمی کند.


در این باره باید به چند قانون ساده توجه کنید و هرچه ساز شما مرغوب تر است جدی تر آنها را رعایت کنید :

اول : حتی المقدور مسئله پولیش کردن ساز را فراموش کنید، بخصوص اگر ساز شما سازی نباشد که برای کنسرت یا مراسم خاص موسیقی از آن استفاده می شود. اینرا بدانید که پولیش کردن ساز با وجود آنکه بنظر ساز شما را تمیزتر می کند اما در نهایت از قیمت ساز شما می کاهد، چرا که دیگر سازی نیست که کارخانه آنرا تمام کرده باشد.

دوم : هرگز تحت هیچ شرایط ساز خود را به دست مبل سازان بخصوص آنها که مغازه های کوچک تولیدی دارند، نسپارید. این افراد هیچ ایده ای از تفاوت و کیفت کار انجام شده روی بدنه پیانو با یک میز آشپزخانه ندارند.

سوم : بجای پولیش کردن مجدد ساز سعی کنید آنرا تمیز کنید. برخی مواد و اسپری ها در بازار وجود دارند که بجای پولیش کردن روی بدنه پاشیده می شوند و ضمن اینکه پس از مدتی بخار می شوند، چربی ها و مواد زائد چسبیده به بدنه را به دستمالی که با آن ساز را تمیز می کنند می چسبانند. دقت کنید که موادی که پلیش می کنند، ضخامت لایه محافظ چوب را کم می کنند اما این مواد اینکار را نمی کنند. حقیقت امر آن است که این مواد چیزی جز محلول آب با یک پاک کننده - قلیایی یا اسیدی - خیلی ضعیف نیستند.

چهارم : هرگز شخصآ اقدام به پولیش کردن و یا حتی تمیز کردن جدی ساز (موردی که در قسمت سوم صحبت شد) نکنید، از یک متخصص یا کسی که اقلآ 20 سال در کار تعمیر یا کوک پیانو بوده است کمک بگیرید.

پنجم : فراموش نکنید ماده ای که ساز شما را پولیش می کند و ضخامت لایه محافظ را کم می کند، دیر یا زود طی چند سال آینده به بدنه اصلی ساز خواهد رسید و دمار از روزگار ساز شما در خواهد آورد. پس پولیش نکنید تا ساز شما همواره ساز بماند.

اما در هر صورت چنانچه با این دلایل توجیه نشدید و اصرار به انجام اینکار داشتید پیشنهاد می شود با فردی که ساز شما را کوک می کند - عمومآ نوازندگان به او اطمینان دارند - مشورت کنید و از او بخواهید که راه حل مناسبی برای بهسازی ساز شما پیشنهاد کند.

همواره باید به یاد داشته باشید که بدنه سازشما ممکن است با پولیشهایی که بر پایه روغن، واکس، سیلیکون و ... باشند سازگاری نداشته باشد. بنابراین قبل از استفاده از ماده پولیش کنند راجع به آن مطالعه کنید و ببینید با پوششهای Nitrocellulose سازگاری دارد یا خیر. قیمت مواد لازم برای واکس یا پولیش پیانو با توجه به کیفیت آن بین 10 تا 30-40 دلار است.

نمونه از واکس و پولیش های مخصوص پیانو


گونه ای از محصولات تمیز کننده (واکس و پولیش) بنام Steinway Furniture Care که توسط شرکت Steinway (که خود سازنده پیانو است) تحت لیسانس Steinway & Sons تهیه و تولید می شود، مورد تایید Steinway & Sons است. لذا پیشنهاد می شود حتی المقدور در نهایت از این نوع مواد برای تمیز کرده پوشش ساز خود استفاده کنید.


پس از این مرحله و انتخاب ماده پولیش کنند، قسمتی از پایین بدنه پیانو در پهلو ها که کمترین دید را دارد برای آزمایش انتخاب کنید. با کمک یک پارچه کلف یا حوله اقدام به پولیش کردن یک قسمت کوچک - مثلآ مربعی به عرض 10 سانتیمتر - بکنید. اگر احساس کردید که اثر خاصی روی بدنه ساز نداشت و یا حتی سطح ساز را بدتر کرد فوری با یک پارچه خشک تمام مایع یا اسپری بکار برده شده را پاک کنید. استفاده از آب یا پارچه نمدار برای اینکار جایز نیست چرا که ممکن است ماده پولیش کننده با آب واکنش شیمیایی انجام دهد و کار را خراب تر کند.

بگذارید چند روزی از پولیش کردن ساز بگذرد اگر کیفیت سطح پولیش شده، حفظ شد و مطمئن شدید که ماده فوق خاصیت مثبت دارد، شروع به پولیش کردن کامل ساز نمایید. هرچند هنوز فرصت دارید که دست از اینکار بکشید.

نکته آخر اینکه چنانچه پیانو شما پلی استر است و یا پوشش "کلفت" لاک الکل دارد و ناگزیر هستید آنرا تمیز کنید می توانید مقدار خیلی کمی از مواد شوینده شیشه - دو یا سه اسپری کافی است - به یک دستمال مرطوب زده ساز خود را با آن تمیز کنید.

 

[Silver Star]

​

سرگذشت پیانو در ایران
از زمانی که پیانو ساخته شد به دلیل رنگ زیبای صدا و توانایی اون در اجرای همزمان چندین نت، این ساز بزرگ همواره مورد توجه موسیقیدانان در سبک های مختلف بوده و هست. موسیقی ایران هم از این پدیده مستثنی نبوده و پیانو در اون نقش قابل توجه ای رو ایفا کرده. اولین پیانوهایی که وارد ایران شد در واقع هدایایی بودند از طرف پادشاهان اروپایی به شاهزادگان و شاهان ایران، که از این سازها سالها نوازندگان سایر سازهای درباری بصورت کاملا" ابتدایی استفاده میکردند. محمد صادق خان که نوازنده سنتور دربار بود، گاهی اوقات سری هم به پیانوی دربار می زد و قطعاتی را هم با آن ساز می نواخت. استمرار و علاقه ایشان به نواختن پیانو به حدی رسید که بعدها رسما" نوازنده پیانو شد و در مواردی هم تجربیات خود در استفاده از این ساز را در اختیار دیگران قرار میداد.

اما نوازندگی پیانو بطور جدی سالها پس از ورود این ساز به ایران شروع شد، یعنی پس از آنکه لومر موسیقی کلاسیک را وارد ایران کرد. لومر یک افسر نظامی و معلم موسیقی فرانسوی بود که به دعوت ناصرالدین شاه برای تدریس در دارالفنون به تهران آمده بود. لومر با همکاری سالار معزز که معلم سلفژ بود و در گروه موسیقی نطامی تدریس میکرد و مدتی هم شاگرد کورساکوف بود، شروع به تدریس رسمی پیانو در ایران کردند. در همین سالها بود که پای اتودهای پیانو و همچنین اتودهای سایر سازها مثل ویلن، فلوت و ... به جمع موسیقیدانان و نوازندگان ایرانی باز شد. ​

پس از انقلاب مشروطه و با توجه به تمایل رضا شاه به فرهنگ غرب، رسما" مدرسه موسیقی در ایران تاسیس شد و انجمن های موسیقی مانند انجمن فیلارمونیک تهران شروع به گسترش موسیقی غربی کردند. بتدریج ساز پیانو بعنوان ساز اجباری در هنرستاها و دانشگاهها در رشته های موسیقی کلاسیک تدریس شد و در کنار آن موسیقی سنتی و ایرانی نیز تمایل به استفاده از این ساز کلاسیک را پیدا کرد.​

از اولین نوازندگانی که با استفاده از امکانات کامل پیانو اقدام به نواختن موسیقی ایرانی کرد می توان به مرتضی محجوبی اشاره کرد. وی از آهنگسازان و نوازندگان اصلی رادیو و برنامه گلها بود و با بزرگانی چون بنان و قوامی همکاری میکرد. محجوبی جزو اولین کسانی بود که آکوردهای مخصوص موسیقی ایرانی را روی پیانو اجرا کرد و توانست توجه موسیقیدانان ایرانی را به پیانو بعنوان یک ساز با قابلیت های موسیقی ایرانی به خود جلب کند. از ساخته های او میتوان به تصنیف های کاروان، پیش درآمد دشتی و نوای نی اشاره کرد. قابل توجه این که شیوه نوازندگی و آهنگسازی مشیرهمایون شهردار و جواد معروفی که از نوازندگان شاخص رادیو در آن زمان بودند نیز تحت تاثیر مجوبی بوده است.​

جواد معروفی پس از دریافت دیپلم موسیقی از هنرستان فعالیتهای خود برای تاسیس انجمن موسیقی را آغاز کرد و همواره بعوان سولیست آن ارکستر ایفای نقش میکرد. وی با وجود آنکه شیوه خاص برای نوازندگی داشت از مرتضی محجوبی و مشیر همایون هم الهام گرفته بود. معروفی در کنار نواختن پیانو رهبر ارکستر رادیو و رهبر ارکستر بزرگ گلها هم بود. از شاگردان موفق جواد معروفی میتوان از انوشیروان روحانی نام برد که برای کمتر کسی در ایران گمنام است. وی در 18 سالگی برای ادامه تحصیل موسیقی به کنسرواتوار پاریس رفت و پس از پایان تحصیلات به ایران برگشت و عضو شورای موسیقی رادیو تلویزیون ایران شد. انوشیروان روحانی نقش مهمی در معرفی پیانو بعنوان یک ساز برای موسیقی مردم پسند ایرانی ایفا کرد و قطعات و ساخته های او هنوز جزو زیباترین و خاطره انگیزترین قطعات مردمی میباشد. ​

اردشیر و انوشیروان روحانی ، سامان احتشامی و ... که اغلب از شاگردان جواد معروفی بودند در این میان جزو گروهی از نوازندگان بودند که بخاطر نواختن اتودهای کلاسیک از تکنیک بالای برخوردار شدند. اغلب این پیانیستها که قطعات ایرانی مینواختند در حین تنظیم موسیقی به نکات خاصی در هارمونی موسیقی ایرانی دست پیدا میکردند که تا آن موقع کمتر برای کسی مشخص بود. بخصوص دستگاهها و گامهایی که کمتر آهنگسازی سراغ آنها می رفت مانند سه گاه، بیات ترک و ... اما این پیانیستها همیشه با تغییر کوک و آزمون و خطا راه حلهایی برای چند صدایی کردن دستگاههای موسیقی ایرانی می یافتند. با دقت به این روش متوجه میشویم که، یکی از ضعف های موسیقی ایرانی که ضعف هارمونی بود بتدریج در حال رفع شدن بود. ​

​

خوشبختانه پس از انقلاب به علت بها دادن به موسیقی ایرانی، نوازندگی پیانو ایرانی به قویترین حد خود از لحاظ تکنیک و دانش موسیقی رسید بطوری که کارهای ایشان در مواردی به مراتب برتر از کارهای نوازندگان سایر سازهای ایرانی بود. کلاسیک بودن ساز پیانو از یکطرف و وجود مطالب و قطعات زیاد موسیقی کلاسیک برای این ساز در ایران به تدریج نوازندگی پیانو را از حالت ایرانی به سمت کلاسیک سوق داد. اتفاقی که برای سایر سازها مانند ویلن در ایران نیفتاد، شاید به این خاطر که بیان احساسات ایرانی با توجه به توانایی های فیزیکی ویلن امکانپذیرتر بود تا با پیانو، به بیان دیگر شاید یک دلیل کشیده شدن نوازندگان پیانو به سمت موسیقی کلاسیک در ایران عدم توانایی ساز در بیان احساسات ایرانی همانند یک نوازنده ویلن بود.
در هر صورت امید است موسیقی ایرانی تنها مصرف کننده موسیقی کلاسیک و غربی نباشد و بتواند با استفاده از تکنیک ها و دانش آن حرف های جدید و زیباتری از گذشته برای بیان داشته باشد. ​

​

 

[Silver Star]

انواع پیانو 1
پیانو دیواری (Vertical - Upright)


پیانوهای دیواری در ارتفاع های مختلف، با بدنه - اغلب با چوب تمام شده - متفاوت و انواع مدل ساخت بدنه وجود دارند که بدون شک می توانند سلیقه شما را راضی کنند. در اولین قدم مهمترین پارامتر برای اینکه متوجه شوید پیانو عمودی چقدر حالت مبتدی دارد و چقدر حالت حرفه ای ارتفاع پیانو دیورای است. ارتفاع یک پیانو دیواری از کف زمین تا بالای آن اندازه گیری می شود (چه پیانو چرخ داشته باشد چه نداشته باشد).

دلیل این امر بیشتر به این خاطر است که عرض و تقریبآ عمق پیانو ها با کمی تفاوت یکسان است و این ارتفاع ساز است که در حجم بدنه پیانو تاثیر بیشتر را می گذارد، هرچه ارتفاع بیشتر باشد پیانو حجم صوتی بیشتری دارد. حجم صوتی ارتباطی به رنگ یا شفاف و مات بودن صدا ندارد و صرفآ صوت حاصله از این پیانو قوی تر خواهد بود. چرا که پیانو بلند علاوه بر آنکه سیم های طولانی تری هم دارد، صفحه صدای (Sound Board) بزرگتری دارد که باعث تولید صدای قوی تر می گردد.

پیانو کنسول


پیانوهای اسپینت (Spinet) معمولآ کوتاه ترین نوع پیانوهای دیواری و از ارزانترین نوع آنها هستند. ارتفاع این پیانوها از حدود 90 سانتیمتر شروع می شود و تا حداکثر 100 سانتیمتر ادامه دارد. جعبه صدای آنها کوچک و سیستم انقال نیرو (Action) آنها ساده ترین شکل خود را دارد به همین علت، اغلب قیمت مناسبی دارند و برای مبتدی هایی که معلوم نیست در آینده نوازندگی را ادامه دهند بسیار مناسب است. فاصله سطح کی برد تا بلندترین قسمت این پیانوها بسیار کم بوده و حداکثر حدود 20 سانتیمتر است.

رنج بعدی پیانو های کنسول (Console) است که از ارتفاع حدود 100 سانتیمتر شروع می شود و تا حدود 110 سانتیمتر ادامه پیدا می کند. ساختمان سازه آنها بگونه ای است که بدنه ای بسیار محکم و بادوام دارند و معمولآ در آموزشگاه ها یا مدارس موسیقی و نیز استودیوها برای تمرین - نه معمولآ ضبط - از آنها استفاده می شود. انواع آمریکایی این پیانوها - که در بازار ایران کم هستند - زیبایی خاصی دارند و روی بدنه خارجی آنها زیاد کار شده است.

اگر قصد دارید از ابتدا پیانویی بخرید که به احتمال زیاد دیگر آنرا عوض نکنید، حتمآ از نوع کنسول انتخاب کنید، چراکه قیمت و دوام خیلی خوبی دارند. بدنه این پیانوها بخصوص در قسمت کی برد، محل قرار دادن نت موسیقی (Music Rest) و نیز دیواره های اطراف کی برد به گونه ای ساخته شده است که شباهت زیادی به پیانو های بزرگ (رویال) دارد. به تفاوت سطح بالایی پیانو از کی برد در پیانوهای اسپینت و کنسول دقت کنید.

پیانو دیواری حرفه ای



از ارتفاع 110 سانتیمتر به بالا معمولآ پیانوهای حرفه ای شروع می شود، ارتفاع این پیانو ها ممکن است در بهترین حالت به 133 سانتیمتر هم برسد. البته ناگفته نماند که برخی از مدل های بسیار قدیمی پیانوهای دیواری تا ارتفاع 150 سانتیمتر هم ساخته شده اند، اما امروزه حداکثر در ارتفاع 133 و اغلب 130 سانتیمتر ساخته می شوند. فراموش نکنید که طول سیم ها، کیفیت سیستم انتقال نیرو (Action) سایزهای بالای این پیانوها از بسیاری پیانوهای بزرگ (رویال) که در ابعاد کوچک ساخته می شود بهتر است.


پیانوی بزرگ (رویال)

همانند پیانوهای دیورای پیانوهای بزرگ (رویال) در اندازه های مختلف ساخته می شوند که تفاوت اصلی آنها با یکدیگر در طول پیانو است. طول یک پیانو بزرگ (رویال) از قسمت جلوی کیبورد تا انتهای پشتی آن اندازه گیری می شود. امروزه با توجه به ساخت صنعتی این پیانوها قیمت آنها نیز کاهش چشمگیر پیدا کرده بگونه ای که می توان با بودجه نه خیلی زیاد اندازهای کوچک آنرا تهیه کرد.

کوچکترین سایز این پیانوها Baby (بچه) نامیده می شود. طول این پیانوها از حدود 145 سانتیمتر شروع می شود و تا حداکثر 160 سانتیمتر ادامه دارد. پیانوهای Baby طرفداران بسیاری دارد چرا که ابعاد آنها بگونه ای است که در بسیاری از خانه ها می توان برای نگهداری آن محلی را اختصاص داد. تجربه نشان داده است که اغلب پیانوهای Baby بهتر از پیانوهای خوب دیواری نیستند پس اگر الزام خاصی ندارید، خرید یک پیانو خوب دیواری بر یک پیانو Baby ارجحیت دارد.

سایز بعدی پیانوهای متوسط یا Medium Grand هستند. طول آنها از حدود 160 سانتیمتر شروع می شود و تا حدود 215 سانتیمتر ادامه دارد. Professional Grand سازی در حدود 190 سانتیمتر در این رنج است که معمولآ نوازندگان حرفه در منزل از آن استفاده می کنند. از حدود 200 - 215 سانتیمتر پیانوهای بزرگ را با نام Artist می شناسند که هنرمندان در اجراها از آنها استفاده می کنند.

طول سیم بلند، صفحه صدای وسیع و جعبه بزرگ از جمله ویژگی های این پیانوها است که به آن توانایی تولید حجم صدای بالا می دهد. با توجه به ابعاد این رنج از پیانوهای بزرگ (رویال) از آنها معمولآ بعنوان پیانوهای خاص در مدارس موسیقی، استودیوهای ضبط، سالن های کوچک و متوسط کنسرت و ... استفاده می شود.

بزرگترین سایز پیانوهای بزرگ (رویال) ممکن است تا 275 سانتیمتر هم طول داشته باشند که معمولآ جز در اجراهای بسیار جدی موسیقی و سالن های کنسرت بزرگ و تالارهای اجرای موسیقی کاربردی ندارند. برخی از این سازها در قسمت باس تعداد کلید های بیشتری هم دارند و ممکن است بجای 88 تا 96 کلاویه داشته باشند. پیانوها در این رنج با نامهای Half Concert یا Full Concert با توجه به طول آنها نیز نامیده شوند.

مقایسه بین پیانو دیواری و بزرگ (رویال)

سئوالی که همواره برای نوازندگان مبتدی و خریداران پیانو مطرح است اینکه کدام یک از این نوع ساز بهتر است و یا تفاوت عمده آنها در چیست؟

اگر تفاوت قیمت و شکل ظاهری این دو ساز را کنار بگذاریم تفاوت اصلی این دو ساز که بسیار قابل هم توجه است، تنها در سیستم انتقال نیرو (Action) از کلاویه ها به چکشها - و البته سیستم های خفه کن هر سیم (Damper) - است. این اختلاف طبیعتآ به این دلیل است که سیم های پیانو دیواری عمودی و سیم های پیانو بزرگ (رویال) افقی است. نمود بارز این تفاوت تفاوت حسی است که هنگام نوازندگی با این دو ساز آنرا احساس می کنیم.

در پیانوهای بزرگ (رویال) سیم ها افقی هستند و چکشها بصورت افقی از پایین به بالا ضربه می زنند برای همین هنگام زدن ضربه به کلاویه، نیروی انتقالی به چکش در جهت خلاف جاذبه زمین است و این باعث می شود کلاویه های پیانو بزرگ (رویال) هنگام زدن ضربه سنگین تر باشد. برعکس هنگام برگشت چکش، جاذبه به برگشت آن کمک می کند و چکش سریعتر برمی گردد و لذا نوازنده می تواند با سرعت بالاتری یک کلاویه را درجا نواخته و نت هایی با تمپوی بالا روی یک کلاویه اجرا کند. به همین دلیل معمولآ سرعت پاسخگویی یک کلاویه در پیانوهای بزرگ (رویال) بهتر از پیانوهای دیواری است.

اما در پیانوهای دیواری سیم ها و چکشها عمودی هستند و جاذبه تقریبآ تاثیر یکسانی به چکش چه در هنگام ضربه زدن و چه در هنگام بازگشت، وارد می کند. به همین خاطر سرعت اجرا در پیانوهای عمودی عمومآ از پیانو با کیفیت مشابه افقی پایین تر است.

 

[Silver Star]

انواع پيانو2

یک پیانو بزرگ (رویال)



دقت کنید که فاکتور توان اجرای سریع تنها برای نوازندگی قطعات بسیار پیچیده با تمپوهای بسیار بالا مورد نیاز است و یک پیانوهای خوب دیواری می تواند در سرعت های معمولی و حتی بالا بازده خوب و قابل قبولی را از خود نشان دهد.

یک راهنمایی مهم آنکه اگر بودجه محدودی دارید هرگز اقدام به خرید پیانو بزرگ (رویال) نامرغوب و با ابعاد کوچک نکنید، در عوض یک پیانو دیواری مرتفع با سیم های بلند و کیفیت خوب تهیه کنید.


پیانو دیجیتال

پیانوهای دیجیتال امروزی چه از لحاظ صدا و چه از لحاظ کیفیت لمس و پاسخ کلاویه ها به اندازه های یک پیانو آکوستیک بسیار نزدیک شده اند. بگونه ای که امروزه در بسیاری از استودیوهای ضبط به دلیل سهولت صدا گیری از پیانو دیجیتال، معمولآ از آنها برای ضبط موسیقی استفاده می شود.

شما با هزینه ای که برای خیرد یک پیانو زیرمتوسط آکوستیک می پردازید می توانید یک پیانو خوب دیجیتال خریداری کنید. بعنوان مثال شما هرگز نخواهید توانست با حدود دو میلیون تومان یک پیانو آکوستیک قابل قبول خریداری کنید، اما با همین مبلغ می توانید یکی از بهترین پیانو های دیجیتال موجود را خریداری کرده از نواختن آن لذت ببرید.

جای هیچگونه نگرانی هم نیست، چنانچه پیانو دیجیتال را از فروشگاه های معتبر و احیانآ نمایندگی آن - که اخیرآ در تهران بسیاری از مارک ها نمایندگی دارند - تهیه کنید، هیچ گونه خطری سرمایه گذاری شما را تهدید نمی کند. تکنولوژی ساخت این دستگاه ها آنقدر پیشرفته کرده است که بندرت مشکل خاصی برای آنها بوجود می آید.

مزایای عمومی استفاده از پیانوهای دیجیتال

شاید مهمترین نکته آن باشد که شما می توانید صدای این ساز را کم کرده و یا حتی به هنگام شب با یک هدفون به تمرین نوازندگی خود بپردازید، بدون آنکه موجب آزار افراد خانواده یا همسایگان شوید.

از دیگر مزایای این سازها آن است که انواع مرغوب آنها معمولآ دارای نمونه صدای (Sample / Font) بهترین پیانوهای موجود دنیا هستند. بنابراین شما می توانید با خرید یک ساز دیجیتال از صدای بهترین پیانوها استفاده کنید. این نکته بسیار مهم است چرا که سبک های خاص موسیقی معمولآ گونه های متفاوت رنگ صدا را می طلبد ممکن است شما در جایی نیاز به یک صدای گرم و مهربان داشته باشید و در سبک موسیقی دیگر صدایی تیز و شفاف.

این پیانوها معمولآ دارای بانک صوتی گسترده تری هستند و معمولآ علاوه بر انواع پیانوهای آکوستیک، صدای انواع پیانوهای الکتریک قدیمی از انواع دهه 60 گرفته تا صدای زیبای پیانو های Rhodes را نیز شامل می شوند. بنابراین شک نداشته باشید که با تهیه یکی از این پیانوها بیشترین استفاده را از ساز خود خواهید برد.

اغلب پیانوهای دیجیتال دارای یک ریتم باکس ساده نیز هستند که معمولآ شامل انواع ریتم های 3 و 4 ضربی هستند. مزیت وجود این ریتم باکس آن است که شما می توانید به سهولت همانند یک مترونوم از آنها استفاده کنید و قطعه تمرینی خود را دقیقتر اجرا کنید.

پیانوهای دیجیتال در انواع مبله و Stage ساخته می شوند. نوع مبله آن دقیقآ در ابعاد پیانوهای آکوستیک است اما نوع Stage پایه ندارد و تنها یک بدنه است که کیبرد را شامل می شود. برای استفاده از این نوع احتیاج به تهیه یک میز یا پایه دارید. هرچند به دلیل عریض بودن این نوع از ساز جابجایی آن حتی با اتومبیل دشوار است - چراکه در اتومبیلهای معمولی جا نمی گیرد - اما در هر صورت چنانچه نیاز باشد جابجا کردن این ساز به مراتب ساده تر از یک پیانو آکوستیک است و این خود یکی از امتیازات این پیانو ها است.

تمامی این سازها نسبت به ضربه وارد شده به کلاویه حساس هستند و بخوبی رفتار انگشتان شما با کلاویه را حس می کنند. پیانوهای دیجیتال مبله معمولآ دارای آمپلی فایر و بلندگو هستند اما انواع Stage آنها فقط خروجی Audio و هدفون دارند، لذا برای استفاده از آنها باید آمپلی فایر و بلندگو یا مونتور بکار برد.

داشتن پورت های خروجی صوتی و MIDI از دیگر مزایای این سازها است که به شما کمک می کند بتوانید ساز خود را به کامپیوتر متصل کرده آنرا توسط یک نرم افزار Sequencer کنترل کنید و یا خروجی را ضبط کنید و پردازش های مورد نظر را روی آن انجام دهید.

انواع Action پیانوهای دیجیتال

در پیانوهای آکوستیک Action به سیستمی گفته می شود که نیروی وارده شده به کلاویه را به سیم ها منتقل می کند. در پیانوهای دیجیتال عملآ چنین سیستمی لازم نیست و نقش سیستم Action در آن است که تا حد ممکن وضعیت Action پیانو آکوستیک را برای ساز دیجیتال شبیه سازی کند.

بطور کلی دو نوع Action در پیانوهای دیجیتال متداول است یکی بنام Hammer Action (چکشی) و دیگری Action ای است که به Weighted (سنگین یا وزندار) معروف است. برخی از سازندگان از ترکیب این دو Action نوعی جدیدی بنام Weighted - Hammer ساخته اند که سعی شده ویژگیهای هر دو اکشن را داشته باشد. همچنین در گونه های مرغوب پیانوهای دیجیتال نوع خاصی از Action چکشی تحت عنوان Progressive ساخته شده است که در ادامه راجع به آن توضیح خواهیم داد.

جدای از Action که کیفیت لمس و بازخور کلاویه را مشخص می کند جنس کلاویه نیز بسیار مهم است. در انواع بسیار مرغوب پیانوهای دیجیتال، برای آنکه نوازنده احساس کند با پیانو آکوستیک کار می کند، حتی کلاویه ها از جنس چوب ساخته می شوند. معمولآ پیانوهای دیجیتالی که توسط کارخانه های سازنده پیانوی آکوستیک، ساخته می شوند دارای کلاویه های چوبی هستند یا حداقل اینگونه انتخابی را برای شما دارند. در غیر اینصورت بندرت سازنده پیانوی دیجیتالی را می توان پیدا کرد که در پیانو خود از کلاویه های چوبی استفاده کند.

 

[Silver Star]

انواع پيانو 3

نمونه ای از Action یک پیانو دیجیتال



دقت کنید که کیفیت لمس کلاویه ها در پیانوهای دیجیتال بسیار با کلاویه های کیبردهای معمولی متفاوت است و به همین دلیل اغلب افرادی که با کیبردهای معمولی کار کرده اند نمی توانند با پیانوهای دیجیتال نوازندگی کنند و برعکس.

پیانوهایی که از سیستم Weighted Action استفاده می کنند معمولآ ارزانتر هستند. خاصیت این Action آن است که برخلاف کلاویه های کیبرد های معمولی به کلاویه پیانو دیجیتال وزن می دهد، به عبارتی برای نواختن ساز باید نیروی بسیار بیشتری به کلاویه وارد کنید. کلاویه های این سیستم همگی سنگین هستند و وزنی - در واقع نیرویی که با انگشت شما وارد می شود - را که شما هنگام نواختن حس میکند در طول مسیر رفت و برگشت کلاویه یکسان است.

اما Action های چکشی سیستم پیچیده تری دارند. این نوع از Action سعی می کند کلاویه را همانند یک پیانو آکوستیک شبیه سازی کند و برای همین کلاویه این نوع از سازها همانند پیانو آکوستیک، لقی ابتدای مسیر رفت را داشته، سپس سنگین شده و هنگام بازگشت مانند کلاویه آکوستیک به انگشت ضربه وارد می کنند.

Progressive Action گونه پیشرفته تری است از اکشن چکشی که در آن پاسخ ضربه ای کلیدها از قسمت بم به زیر متفاوت است. در یک پیانو آکوستیک هرچه از سمت چپ به راست حرکت می کنیم کلاویه های سبکتر شده و راحت تر اجرا می شوند، این حالت دقیقآ در پیانو دیجیتال با اکن Progressive شبیه سازی شده است و شما بسادگی تفاوت نت های زیر سمت راست را نسبت به نت های بم احساس خواهید کرد.

دقت کنید که Action یک پیانو دیجیتال مرغوب معمولآ به مراتب از پیانوهای آکوستیک هم قیمت، بهتر است و این می تواند نکته مهمی باشد برای انتخاب ساز.

تنظیم دیجیتالی Action
یکی از ویژگی های متمایز پیانوهای دیجیتال کنترل پاسخ صوتی به ضربه وارد شده به کلاویه است. معمولآ شما می توانید حداقل در سه سطح Hard، Medium و Soft صوت خارج شده از ساز را کنترل کنید. این ویژگی به شما امکان می دهد حساسیت کلاویه های ساز را نسبت به ضربه وارد شده به آنها تنظیم کند. در حالت Hard شما باید نیروی زیادی وارد کنید تا صدای ساز بلندتر شود اما در حالت Soft با آورد نیرو کم صدای بلند تری از ساز بیرون خواهد آمد.

پدال
تمام پیانوهای دیجیتال دارای پدال هستند و به شما اجازه می دهند که همانند پدال Sustain نت های نواخته شده را کنترل کنید. نوع معمولی آنها فقط یک حالت دارد به عبارتی یا Sustain بصورت کامل گرفته شده و یا بصورت کامل بسته است. هرچند از طریق کنترلهای موجود می توان میزان Sustain را کم یا زیاد کرد اما یک نوازنده حرفه ای معمولآ به پدالی احتیاج دارد که به هنگام نوازندگی بتواند میزان Sustain را کم و زیاد کند.

در انواع مرغوب پیانوهای دیجیتال این مشکل رفع شده و پدال Sustain می تواند در چندین حالت میزان کشش داده شده به نتها را کنترل کند.

واقعیت آن است که کیفیت صدا و Action پیانوهای دیجیتال به قدر پیشرفت کرده که بسیاری از نوازندگان مطرح دنیا از این سازها استفاده می کنند. اگر با یکی از انواع مرغوب آن یک ساعت کار کنید و سپس سراغ یک پیانو آکوستیک بروید، متوجه خواهید شد که Action پیانو دیجیتال حتی می تواند بهتر از پیانو آکوستیک باشد.