سرفه از آن دست عوارضی است که معمولا رهایی از آن به دنبال سرماخوردگی‌های ویروسی و میکروبی سخت است. گرچه درمان این عارضه طولانی‌تر از دیگر عوارض معمول سرماخوردگی است، اما در صورت افزایش زمان سرفه بیش از سه هفته و تداوم آن تا هشت هفته باید علت مزمن‌شدن سرفه را پیگیری کرد. البته نباید فراموش کرد برخی بیماری ها اصولا با سرفه طولانی همراه است؛ بیماری هایی چون آسم، سینوزیت، آلرژی های فصلی، بازگشت غذا از مری به معده، تماس با دود سیگار، وجود جسم خارجی در ریه، نوعی نقص ایمنی، اختلالات و تومورهای ریه و مصرف بعضی از داروها.
اما به گفته دکتر فریبا شیروانی، فوق تخصص بیماری های عفونی، توجه به مزمن شدن سرفه و یافتن عامل آن در گروه های آسیب پذیر بویژه کودکان بسیار اهمیت دارد، زیرا رهایی از سرفه ناشی از عفونت در کودکانی که به طور مکرر دچار عفونت های دستگاه تنفسی و سرفه حاد می شوند، براحتی ممکن نخواهد بود. این عضو هیات علمی دانشگاه می افزاید: اگر این سرفه ها شدید و با مشکلات خواب و فعالیت های معمول زندگی و تغذیه همراه نباشد و در طول زمان کاهش پیدا کند، می توان نسبت به آن نگرانی کمتری داشت، ولی با وجود این، بررسی مشکل در این دسته بیماران نیز پیشنهاد می شود. در بیمارانی که سرفه همراه با استفراغ یا خروج چرک غلیظ باشد، در طول شب تداوم یابد، با خروج خون از ریه همراه باشد یا همراه با تب طولانی، عرق، کاهش وزن و اختلال تنفسی باشد، بررسی عوامل موثر در مزمن شدن سرفه ضروری است.
زمان لازم برای درمان سرفه های معمولی
در عفونت های معمولی دستگاه تنفسی، مدت زمان سرفه در حد 10 تا 14 روز بوده و کاهش شدت سرفه طی این مدت، نشانه بهبود و پاسخ به درمان است. به بیان دیگر، معمولا مدت درمان حدود هفت تا ده روز است.
پس تداوم سرفه در چه شرایطی و با همراه شدن با چه عوارض دیگری مزمن و خطرناک تلقی می شود؟
دکتر شیروانی در پاسخ می گوید: در صورت تشدید سرفه طی درمان، پاسخ ندادن به درمان دارویی، همراه شدن با تنگی نفس و تغییر صداهای تنفسی هنگام دم و بازدم، همراه شدن با تپش قلب شدید، ناتوانی در انجام فعالیت های فیزیکی، خروج خلط خونی هنگام سرفه، کاهش وزن و عرق شبانه همراه با سرفه، تب طولانی و کاهش شدید اشتها و ایجاد علائم دیگر مانند ضایعات جلدی و بزرگ شدن کبد و طحال و غدد لنفاوی، سرفه خطرناک تلقی می شود.
عواقب بی توجهی به درمان
گرچه عوارضی چون ایجاد درد در دیواره قفسه سینه و دیواره شکم، بی اختیاری ادرار و خستگی همراه با سرفه از شیوع زیادی برخوردار است، اما بی توجهی به یافتن علت مزمن شدن سرفه و درمان آن می تواند عوارض بسیار خطرناک تری را برای بیمار همراه داشته باشد. دکتر شیروانی با اشاره به این عوارض توضیح می دهد: بعضی وقت ها حملات سرفه می تواند سبب سنکوپ شود که این موضوع می تواند در اثر فشار داخل قفسه سینه و کاهش و اختلال خونرسانی به قلب صورت بپذیرد. حتی در صورت بروز سرفه های شدید و طولانی به دلیل افزایش فشار عروق وریدی ممکن است خونریزی های نقطه ای در ناحیه سر و صورت نیز رخ دهد. در برخی موارد نیز سرفه می تواند سبب شکستگی دنده شود.
سرفه هایی که خبر از سینوزیت می دهد
به گفته دکتر شیروانی در بیماری سینوزیت، سرفه می تواند در طول شب و روز ادامه داشته باشد که معمولا بعد از خواب شبانه به دلیل افزایش میزان ترشحات در سینوس و پشت حلق، این نوع سرفه ها همراه با خروج خلط صبحگاهی رخ می دهد و ممکن است در کودکان همراه با استفراغ و ترشحات خلطی باشد. در بیماران مبتلا به سینوزیت، دردی هنگام لمس صورت و گونه ها احساس می شود و هنگام خم شدن به جلو نیز احساس سنگینی در سر رخ می دهد.
شما مبتلا به آسم هستید
بسیاری می دانند سرفه هایی که با فعالیت تشدید شود و در سرما شدت آن افزایش یابد در بیماران آسمی شایع است. دکتر شیروانی می گوید: در مبتلایان به آسم، سرفه ها ممکن است با تنگی نفس همراه باشد که با سرماخوردگی شدت می یابد. همچنین حملات سرفه هنگام شب تشدید می شود و مواجهه با مواد آلرژی زا شدت آن را افزایش می دهد.
یافتن رد سرفه ها در اختلالات معده
در کودکانی که از زمان تولد، بعد از شیر خوردن در فاصله ای کوتاه، استفراغ های جهنده می کنند و دچارعفونت های مکرر تنفسی می شوند یا بعد و در حین شیر خوردن سرفه می کنند باید رد سرفه ها را در اختلالات گوارشی جستجو کرد. دکتر شیروانی در این ارتباط توضیح می دهد: کودکانی که سابقه تولد زودتر از موعد یا حساسیت به پروتئین شیر گاو همراه با ضایعات جلدی و علائم تنفسی دارند یا دچار اختلالات ساختمانی دستگاه تنفسی هستند، احتمال بروز رفلاکس بعد از تولد بسیار زیاد است. در این کودکان، مری نیز ممکن است دچار التهاب و باعث حملات حرکت سر شیرخوار به عقب شود. همچنین این کودکان افزایش وزن پیدا نمی کنند. سرفه های مکرر در این کودکان را باید در رفلاکس معده جستجو کرد.
موثرترین روش های خانگی درمان سرفه
متخصصان به دنبال بررسی های خود، رعایت نکات زیر را به منظور درمان خانگی سرفه پیشنهاد می کنند:
ـ مصرف جوشانده گل ختمی، آویشن و جوشانده و دمکرده زنجبیل همراه عسل و لیمو و دمکرده عناب از جمله گیاهان دارویی است که برای کاهش یا درمان سرفه های شدید موثر است.
ـ از خوردن مایعات سرد بخصوص پس از خواب باید خودداری کرد و بهتر است از مصرف غذاهای سرخ شده و با ترکیبات اسیدی مثل ترشی در زمانی که فرد دچار سرفه است، خودداری شود.
ـ غذاهای ملین مثل حریره، آش کدو و میوه های پخته شده ومصرف آش سبزی و سوپ سبزیجات حاوی گشنیز، جعفری و اسفناج برای تسکین سرفه موثر است.
ـ حریره بادام را نیز می توان به عنوان نرم کننده سینه و کاهش سرفه مصرف کرد. توصیه می شود از بخور استفاده شود تا هوا مرطوب شده و مشکلات تنفسی کمتر شود.
ـ در صورت آلودگی هوا پیشنهاد می شود به شست وشوی بینی و انجام بخور با آب ساده بعد از بازگشت به منزل مبادرت شود و در صورت ابتلا به سینوزیت و آلرژی باید درمان لازم انجام و از مواجهه با هوای سرد و دود سیگار و خوردن مایعات سرد و محرک اجتناب شود.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ