آرام بايد سفر كرد؛ آنقدر آرام و با طمانينه كه سفر را به نظاره بنشيني. جاده كناره را مي‌گويم. مسير ساري و گنبد و در نهايت بجنورد؛ هر جا كه آب باشد زندگي جريان دارد، آب مايع حيات است و نشاط و بهانه‌اي خوب براي سرزندگي و شكوفه زدن.
بعضي از استان‌ها براي ما بيشتر از اين‌كه آشنا باشند غريبه‌اند، مثل خراسان شمالي، كهگيلويه و بويراحمد و چهارمحال و بختياري كه اتفاقا مي‌توان به بهشت تعبيرشان كرد. بهشت خدا در روي زمين درست با همان تعبيرات بهشتي جوي‌هاي روان، درختان سر به فلك كشيده، آواي خوش و نسيم مطبوع... .
ساري را كه پشت سر بگذاري و گلستان و تركمن صحرا را نيز، منظومه نقاشي طبيعت پيش رويت گشوده مي‌شود. ابتدا يك سو سبزي جنگل است و سوي ديگر آبي دريا، آرام‌آرام دريا و جنگل كه به پايان مي‌رسد دشت نمايان مي‌شود و بيش از همه پنبه و گندم و باز هم كه جلوتر بروي آن‌گاه به خراسان شمالي مي‌رسي تركيبي از كوهستان، كوه‌هاي آلاداغ، رودخانه و دشت. مسيري در تاريخ؛ جاده ابريشم.
خراسان شمالي؛ ريشه در تاريخ كهن
منطقه بجنورد و خراسان شمالي از جمله مناطقي هستند كه ريشه در تاريخ كهن اديان دارند از ايوب گرفته تا زرتشت و آيين مهر؛ چنار و سرو در آيين مهر جايگاه خاصي داشته است؛ بويژه درخت سرو كه ايرانيان باستان معتقد بوده‌اند زرتشت درخت سرو را از بهشت هديه آورده است و جاي‌جاي خراسان شمالي از اسفراين گرفته تا تمام روستاهاي اطراف بجنورد و شيروان پر است از اين درخت‌هاي ديرزير به عنوان نماد قدمت اين سرزمين.
خراسان شمالي را مي‌توان مينياتوري از اقوام دانست و وجود هر يك از اقوام كرد، ترك، بلوچ، كرمانج، عرب، لر، بلوچ و تات بخشي از زيبايي‌هاي اين مينياتور زيبا را برساخته است. مهاجرت بسياري از اقوام به اين منطقه مانند كرد، لر و بلوچ ريشه در مهاجرت‌هاي اجباري در طول تاريخ داشته است، اما وجود اقوامي مانند تات در اين استان از سرمايه‌هاي معنوي گرانبهاي اين استان محسوب مي‌شود.
تات‌ها اصالت آريايي دارند. در فرهنگ لغات كلمه «تات» و «تاجيك» به معناي غيرعرب و غيرترك به كار گرفته شده است، به همين دليل به فارس‌هاي آذربايجان نيز تات مي‌گفته‌اند. زبان تاتي ريشه در زبان دري دارد و در مناطقي مانند ماوراءالنهر، تاجيكستان و افغانستان كنوني كاربرد دارد و اصالت اين قوم مي‌تواند براي گردشگران فرهنگي و علاقه‌مندان به تاريخ و فرهنگ ايران، حتي گردشگران خارجي جالب توجه باشد.
روستاهاي هدف گردشگري
ترديدي نيست كه خراسان شمالي، هم به جهت اقليم و هم به سبب تاريخ نهفته در آن از توان بالقوه خوبي براي جذب گردشگر برخوردار است؛ اين در حالي است كه به جز گردشگران خطه شمال شرق و يا گردشگران حرفه‌اي، عموم مردم كمتر به اين استان سفر كرده‌اند. اين امر دلايل مختلفي دارد، از جمله كمبود منابع و امكانات اقامتي، تسهيلات رفاهي و عدم تبليغ مناسب براي معرفي جذابيت‌هاي اين استان مرزي و....
در خراسان شمالي بيش از هزار روستا وجود دارد كه بي‌ترديد هر يك از آنها با توجه به اقليم منحصر به فرد اين استان، جذابيت‌هاي خاص خود را دارد؛ بنابراين چنانچه امكان سفر به هر يك از اين روستاها برايتان ميسر است اين فرصت را از دست ندهيد، اما در بين اين روستاها 7روستا به سبب ويژگي‌هاي منحصر به فردشان از سوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به عنوان روستاي هدف گردشگري انتخاب شده است كه در ادامه به صورت مختصر اين روستاها را معرفي مي‌كنيم:
اسپيدان را اگر بخواهيم با چند نماد بشناسيم، بي‌ترديد مهم‌ترين نماد اين روستاي محصور در دره را مي‌توانيم ساختار پلكاني روستا بدانيم؛ روستايي پلكاني كه هر چهار طرف آن به مرز كوه پيوند خورده است.
اسپيدان در 45 كليومتري جاده بجنورد به اسفراين قرار دارد و ويژگي دوم منحصر به فرد آن عبور رودخانه اسپيدان از ميان روستاست كه خود علاوه بر رونق‌دادن به فضاي روستا و آبياري باغ‌هاي متعدد سبب جلب گردشگران نيز شده است و محصولات باغي و انواع خشكبار اين باغات سوغات روستاست كه در كنار صنايع‌دستي حاصل از هنر زنان اسپيداني توجه هر گردشگري را به خود جلب مي‌كند.
آبشار هنرور از ديگر جاذبه‌هاي اين روستاست كه در فاصله 3 كيلومتري آن واقع شده و ميعادگاهي است براي سيزدهم نوروز مردم بومي منطقه.
مردم روستاي اسپيدان شيعه مذهب هستند و حضور امامزاده محمد بن باقر فرزند امام موسي كاظم از مفاخر اين روستا براي آنها محسوب مي‌شود.
مردم اسپيدان به تركي سخن مي‌گويند و مردمان مهمان‌نوازي محسوب مي‌شوند و در فصل‌هاي مسافرت مانند بهار و تابستان با اجاره دادن خانه‌هاي خود تلاش مي‌كنند ضعف كمبود تاسيسات اقامتي را براي مهماناني كه به دامن طبيعت كوهستاني و بكر اسپيدان پناه آورده‌اند را جبران كنند.
وجود جنگل‌هاي تنك خزري، ارتفاعات پيرامون روستا را زيبايي خاصي بخشيده است. اين ارتفاعات محل زيست انواع جانوران و پرندگان مانند آهو، كبك و گراز است و غار هنرور نيز در اين منطقه آن را به مكاني براي علاقه‌مندان به غارنوردي تبديل كرده است.
فاروج بين دو شهرستان شيروان و قوچان واقع شده است؛ مناسب بودن شرايط آب و هوايي اين شهر در نهايت دره‌اي از جنگل‌هاي بادام و گردو شكل داده است و در نهايت به سبب همين توليدات فاروج را به نام شهر آجيلي نيز مي‌شناسند و علاوه بر گردو و بادام، كشمش بي‌دانه سلطاني اين شهر داراي شهرت جهاني است. از ميان 7 روستاي گردشگري خراسان شمالي، 3 روستاي آن از توابع فاروج محسوب مي‌شوند؛ اين روستاها عبارتند از: خسرويه، استاد و اسفجير.
خسرويه در 25 كيلومتري جنوب غربي فاروج در دل دره‌اي سبز از رشته كوه‌هاي زيباي شاه‌جهان قرار دارد. خسرويه از بسياري جهات روستايي منحصر به فرد محسوب مي‌شود از جمله اين‌كه عبور رودخانه كال‌خوني از ميانه روستا آن را به دو بخش شرقي و غربي تقسيم كرده است. يخچال طبيعي كركان از جمله جاذبه‌هاي طبيعي خسرويه است كه همه ساله مشتاقان زيادي را به خود جلب مي‌كند. از جمله آثار تاريخي اين روستا مي‌توان به امامزاده بابا و بي‌بي قلعه سنگي و سنگ قبرهاي گورستان قديمي با خط ثلث جلي با قدمت بيش از 700 سال و 2 صندق منبت‌كاري شده امامزاده اشاره نمود كه حكايت از قدمت روستا دارد.
روستاي استاد در30 كيلومتري جنوب غرب فاروج نيز از ديگر روستاهاي گردشگري اين استان است كه علاوه بر آب و هواي معتدل و كوهستاني، به جهت تاريخي نيز حائز اهميت است و بيانگر تاريخ كهن اين منطقه از پيش از اسلام تا دوره‌هاي مختلف پس از اسلام مانند سامانيان و صفويه است. آثار تاريخي همچون برج حصار، قلعه كهنه، مسجد جامع، حمام قديمي و بناي امامزاده اوليا از جمله آثاري هستند كه هم‌اكنون در اين روستا قابل بازديدند و در نهايت اين روستا به جهت صنايع‌دستي نيز حائز اهميت است و صنعت قاليبافي از جمله صنايع رايج اين روستاست. همچنين ورزش‌هايي مانند كشتي باچوخه نيز از جمله ورزش‌هاي بومي اين روستا محسوب مي‌شود؛ كشك، گردو و كشمش مهم‌ترين سوغات استاد است و اگر علاقه‌مند به غذاهاي محلي نيز هستيد بد نيست بدانيد حليم با نان محلي مهم‌ترين غذاي محلي اين روستاست كه جذابيت زيادي براي گردشگران دارد.
روئين از بسياري جهات يگانه است. آب و هواي مطبوع آن در دامنه جنوبي آلاداغ موقعيت خاصي به اين روستاي واقع شده در 24 كيلومتري شمال شهرستان اسفراين داده است. پلكاني بودن خانه‌هاي اين روستا و واقع شدن در دره‌اي با شيبي به نسبت تند در ميانه ارتفاعات سر به فلك كشيده آلاداغ، زيبايي مسحوركننده‌اي به اين روستا داده است.
وجود باغ‌هاي انبوه ميوه بهار و تابستاني متفاوت براي اين روستا ترسيم مي‌كند و از آنجا كه خداوند طبيعت را بر اين سرزمين تمام كرده است فراواني شكوفه‌هاي سيب در فروردين ماه جلوه‌اي رويايي به كوچه باغ‌هاي گره خورده در دل كوه روئين مي‌دهد كه به همين سبب روئين را به روستاي شكوفه‌هاي سيب نيز مي‌شناسند.
روئين 500 سال قدمت دارد كه بافت قديمي روستا، بارگاه امامزاده اسحاق و تپه‌هاي باستاني مي‌توانند گوياي اين مدعا باشند. روئين همچنين داراي رودخانه‌اي است كه از داخل روستا مي‌گذرد و منجر به رونق كشاورزي، باغداري، دامداري و زنبورداري در اين روستا شده است. صنايع‌دستي نظير چادرشب‌بافي و پارچه‌بافي نيز از هنرهاي رايج زنان روستاي روئين است.
اين آبادي از آنجا كه نسبت به روستاهاي ديگر بلندتر و سرسبزتر است به روئين معروف است. مردم اين روستا در اعياد مذهبي با برپايي مراسم جشن در ميدان مركزي روستا به شادماني پرداخته و هنگام تحويل سال نو نيز روئيني‌ها آداب خاص خود را دارند؛ مراسم شب يلدا و چهارشنبه پايان سال نيز در اين روستا رونق خاصي دارد و همچنين ورزش‌هاي محلي خراسان مانند كشتي باچوخه نيز در اين روستا بسيار مورد توجه مردان و جوانان است.
پر به جاست كه بگوييم روئين به سبب همه نصيبش از طبيعت كوهستان و رودخانه و همچنين قدمت تاريخي‌اش مي‌تواند به قطب گردشگري مهمي تبديل شود.
دره گيفان و روستاي گيفان در فاصله حدود 90 كيلومتري شمال بجنورد به خودي خود يك قطب گردشگري است كه البته اين روستاي آرميده بر بستر جاده تاريخي ابريشم.
گيفان از آب و دشت و جلگه و استعداد براي كشاورزي هيچ كم ندارد، به همين سبب كشاورزان گيفاني از اين دشت حاصلخيز سالي دوبار محصول برداشت مي‌كنند؛ اما فراتر از اينها در دل طبيعت گيفان آب‌گرمي وجود دارد با دماي ثابت 47 درجه سانتي‌گراد و اين دما با تنظيمات دروني خود حوضچه‌هاي آب گرم و آب سرد منطقه تنظيم مي‌شود.
بعد ديگر آب‌گرم گيفان به بعد تاريخ اديان آن برمي‌گردد. برخي از اهالي محلي و حتي مورخان معتقدند قبري كه در فاصله حدود 300 متري اين آب گرم وجود دارد متعلق به حضرت ايوب است، اما ساير مورخان با رد تعلق اين قبر به حضرت ايوب معتقدند كه حضرت ايوب براي معالجه بيماريش در اين آب‌گرم خود را شستشو داده و بسياري را عقيده بر اين است كه اين آب‌گرم هنگامي پديد آمده است كه حضرت ايوب در اين نقطه عصاي خود را بر زمين زد و از اين محل آب جوشيد؛ در هر صورت همه اين جذابيت‌ها باعث شده است كه سالانه تعداد زيادي گردشگر جذب گيفان شوند و از طبيعت و آب‌گرم آن استفاده كنند.
گيفان از جمله مناطقي است كه در مسير جاده ابريشم قرار داشته است، اما متاسفانه هم‌اكنون به دليل نبود جاده مناسب دسترسي به آن با مشكل روبرو شده است و همه ساله تعدادي از گردشگران به سبب غيراستاندارد بودن جاده آن جان خود را از دست مي‌دهند.
آغاز سفر
خراسان شمالي سرزمين بكري است كه بسياري آب و هواي آن را به آب و هواي مديترانه‌اي تشبيه مي‌كنند، سرزمين اقوام، اديان، درخت‌هاي سربه فلك‌كشيده، آرامش آرميده در پس رودخانه‌هاي جاري، سرزمين موسيقي اصيل خراساني، سرزمين كشتي‌هاي بومي و سرزميني كه بايد سفر كرد تا بتوان آن را درك كرد؛ همه اينها فقط داستاني بود از واقعيتي بزرگ كه ما را انتظار مي‌كشد.
